, MODULE 2.3
PARTICIPATIE BEVORDEREN
1 MODULE 2.3 | participatie bevorderen
,Inhoudsopgave
INLEIDING...................................................................................................................................................... 3
HOOFDSTUK 1................................................................................................................................................ 4
1.1 WAT IS PARTICIPATIE?..........................................................................................................................................4
1.2 OMSCHRIJVING VAN DE LEEFSITUATIE......................................................................................................................4
1.3 HET SOCIAAL ISOLEMENT OP MICRO- MESO- EN MACRONIVEAU...................................................................................4
1.4 COLLECTIEVE VORMEN VAN PARTICIPATIE.................................................................................................................5
1.5 PRAKTIJKSITUATIE UITGEWERKT AAN DE HAND VAN DE LEEFGEBIEDENLIJST.....................................................................6
1.6 GESPREKKEN MET DE BETROKKENEN.......................................................................................................................6
1.7 MIJN VISIE ALS SOCIAAL WERKER OVER PARTICIPATIE BEVORDEREN..............................................................................7
1.8 SAMENLEVINGSPERSPECTIEF..................................................................................................................................7
HOOFDSTUK 2................................................................................................................................................ 9
2.1 SOCIALE WETGEVING MET BETREKKING TOT MAATSCHAPPELIJKE ACTIVERINGEN..............................................................9
2.2 ASPECTEN UIT DE PARTICIPATIEWET........................................................................................................................9
2.3 DILEMMA.........................................................................................................................................................10
2.4 DILEMMAREFLECTIE...........................................................................................................................................10
2.5 HET BEVORDEREN VAN SOCIALE INCLUSIE...............................................................................................................13
2.7 KRACHTWERK...................................................................................................................................................13
LITERATUURLIJST......................................................................................................................................... 15
BIJLAGE 1..................................................................................................................................................... 18
BIJLAGE 2..................................................................................................................................................... 20
GESPREKVERSLAG MET ANS OVER HAAR PARTICIPATIE....................................................................................................20
BIJLAGE 3..................................................................................................................................................... 21
GESPREKVERSLAG MET DE PERSOONLIJK BEGELEIDER (PATRICIA ) VAN ANS OVER HAAR PARTICIPATIE.....................................21
BIJLAGE 4..................................................................................................................................................... 22
GESPREKVERSLAG MET WMO-CONSULENT MEVROUW M. VERMEULEN...........................................................................22
2 MODULE 2.3 | participatie bevorderen
,Inleiding
Voor de module: 2.3 participatie bevorderen heb ik de levenssituatie van Ans omschreven met behulp van de
leefgebiedenlijst uit het boek Dichterbij de basis (Straten, Scholte & Sprinkhuizen, 2017). Deze is toegevoegd als
bijlage onderaan dit verslag. Er wordt in dit verslag gesproken met Ans, haar persoonlijk begeleider Patricia en
een mevrouw M. Vermeulen om de participatie van Ans te bevorderlijke. Ik schrijf een visie over hoe ik als
sociaal werker cliënten benader en ondersteun bij de participatie en onderbouw mijn visie met een werkwijze.
Daarnaast schets ik het samenlevingspersperspectief en de maatschappelijke activering voor kwetsbare
burgers vanuit de gemeenten. Aan het einde van het verslag schrijf ik een dilemma. Dit dilemma is een
praktijksituatie die ik heb meegemaakt tijdens het uitvoeren van mijn werkzaamheden als woonbegeleider
De praktijkomgeving waarover ik over schrijf is een 24 uurs woonvoorziening voor 23 cliënten met een
verstandelijke beperking. De cliënten wonen in een eigen studio met voorzieningen en krijgen dagelijks bezoek
van de woonbegeleiders. Mijn functie is co-begeleider en ik begeleid Ans de aankomende maanden in haar
participatie. Wegens privacygevoelige informatie zijn alle namen in dit verslag gefingeerd.
Door het schrijven van dit verslag toon ik aan dat ik de gevraagde leerkomsten beheers. De leeruitkomsten zijn:
» Ik kan beschrijven welke micro-, meso- en macrofactoren invloed hebben op het ontstaan van een
sociaal isolement;
» Ik kan de participatiebehoeften van een cliënt in kaart brengen en een cliënt informeren over de
participatiemogelijkheden;
» Ik kan uitleg geven welke voorzieningen en regels vanuit de sociale wetgeving met betrekking tot
maatschappelijke activering van toepassing zijn;
» Ik kan uitgangspunten beschrijven van verschillende methodische benaderingen die tot doel hebben
sociale insluiting te bevorderen.
3 MODULE 2.3 | participatie bevorderen
, Hoofdstuk 1
1.1 Wat is participatie?
Volgens Van Dale betekent participatie: deelnemen. Deelnemen als persoon aan iets waar deze persoon aan wil
meedoen (Van Dale, z.d.). Participatie is het verrichten van gezamenlijk activiteiten met als voornemen doelen
te behalen. Het gaat bij participeren om meedoen en erbij horen.
Er kan op verschillende invalshoeken geparticipeerd worden. Bijvoorbeeld op werk (economisch),
opleiding(sociaal-cultureel) en verenigingen (maatschappelijk) (Wolf, 2017).
1.2 Omschrijving van de leefsituatie
Onderstaande informatie komt uit het dossier van Ans (DE ORGANISATIE, persoonlijke communicatie, 20
februari 2021).
Ans is een sociale mevrouw van 64 jaar met een licht verstandelijke beperking (LVB) en een bipolaire stoornis.
Zij woont in een 24uurs woonvoorziening in Amsterdam waar zij een eigen studio met eigen badkamer heeft.
Ans heeft hulp nodig bij haar ADL: tandenpoetsen en billen schoonmaken na het toiletbezoek.
Ans kan lezen en kan simpele rekensommen oplossen. Zij ging vijf ochtenden in de week naar haar
dagbesteding in Amsterdam waar zij graag werkt op verschillende afdelingen. De afdeling keramiek vindt zij het
leukst. Ans kan veel op handelingsniveau waardoor er een risico bestaat dat zij overschat wordt en er daardoor
te veel van haar kan worden verwacht.
Ans heeft een hechte relatie met haar zus (wettelijke vertegenwoordiger), zwager en diens kinderen. Zij zag
deze familieleden 2x per week. Ans haar ouders zijn gestorven tijdens een auto-ongeluk (2008).
Naast haar familie spreekt Ans af met medebewoners. M. ziet zij als haar beste vriendin.
In haar vrije tijd kijkt Ans graag televisie of maakt zij een wandeling met haar rollator en iemand van de
woonvoorziening. Het allerleukste vindt Ans de koffiemomenten op de groep. Ans houdt ervan om met andere
bewoners te praten en grappen te maken. Ans vindt het niet leuk om alleen op haar studio te zijn maar Ans
moet wel regelmatig rust nemen omdat zij snel overprikkeld en gestrest kan raken van drukte door mensen om
haar heen. Ans is op emotioneel/psychisch vlak kwetsbaar en is een aantal keer opgenomen in een
psychiatrisch ziekenhuis. Van haar laatste opname in 2020 is Ans nog aan het herstellen. Vóór de opname van
Ans heeft zij tijdens haar manische-depressieve periode op de woonvoorziening veel aandacht van de
begeleiding gevraagd. Ans was incontinent, had dwanghandelingen en vertoonde opstandig gedrag. Er is toen
de keuze gemaakt door specialisten om Ans zo lang mogelijk in haar vertrouwde omgeving te laten wonen om
de kans op herstel te bevorderlijke maar toen Ans agressief werd naar de begeleiding en andere cliënten is er
besloten om Ans op te nemen in een psychiatrisch ziekenhuis. Sinds februari 2021 woont Ans weer in haar
studio. Ans verteld dat zij zich niets herinnert van de periode voorafgaand en de eerste weken van de opname,
wel verteld Ans dat zij bang is dat medebewoners en collega’s boos zijn op haar vanwege haar onaardige
gedrag tijdens haar manie. Ans durft daardoor niet meer naar niet de koffiemomenten op de groep te komen
en haar dagbesteding. Ans heeft het contact met haar zus verbroken omdat Ans vindt dat haar zus haar
betuttelt/bemoederd tijdens haar overplaatsing van het psychiatrisch ziekenhuis en haar woning.
1.3 Het sociaal isolement op micro- meso- en macroniveau
De betekenis van sociaal isolement is: het ontbreken van ondersteunende relaties in het persoonlijk leven
(Machielse, 2006).
Sinds de invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) wordt er van burgers verwacht dat, als
zij niet zelfstandig kunnen meedraaien in de samenleving, er een beroep wordt gedaan op eigen netwerk
(vrienden, familie, bekenden) van de hulpvrager voordat professionele zorg en ondersteuning wordt
ingeschakeld. Een maatschappij die zich daarop richt creëert een sociaal isolement voor burgers met weinig tot
geen ondersteunende omgeving (Overheid.nl, 2021).
Een sociaal isolement beschrijft het probleem op micro-/mesoniveau (individueel/omgeving).
Sociale uitsluiting op het macroniveau (maatschappelijk/ samenleving) (Stichting Van Harte, 2016).
Vanuit deze invalshoeken beschrijf ik welke factoren een rol spelen bij het sociaal isolement van Ans.
Microniveau (Stichting Van Harte, 2016):
In paragraaf 1.2 wordt beschreven dat Ans LVB en een bipolaire stoornis heeft en dat zij sinds een aantal weken
weer in haar eigen woning in de wooninstelling woont. Ans is in herstel van haar opname en op verzoek van
4 MODULE 2.3 | participatie bevorderen
PARTICIPATIE BEVORDEREN
1 MODULE 2.3 | participatie bevorderen
,Inhoudsopgave
INLEIDING...................................................................................................................................................... 3
HOOFDSTUK 1................................................................................................................................................ 4
1.1 WAT IS PARTICIPATIE?..........................................................................................................................................4
1.2 OMSCHRIJVING VAN DE LEEFSITUATIE......................................................................................................................4
1.3 HET SOCIAAL ISOLEMENT OP MICRO- MESO- EN MACRONIVEAU...................................................................................4
1.4 COLLECTIEVE VORMEN VAN PARTICIPATIE.................................................................................................................5
1.5 PRAKTIJKSITUATIE UITGEWERKT AAN DE HAND VAN DE LEEFGEBIEDENLIJST.....................................................................6
1.6 GESPREKKEN MET DE BETROKKENEN.......................................................................................................................6
1.7 MIJN VISIE ALS SOCIAAL WERKER OVER PARTICIPATIE BEVORDEREN..............................................................................7
1.8 SAMENLEVINGSPERSPECTIEF..................................................................................................................................7
HOOFDSTUK 2................................................................................................................................................ 9
2.1 SOCIALE WETGEVING MET BETREKKING TOT MAATSCHAPPELIJKE ACTIVERINGEN..............................................................9
2.2 ASPECTEN UIT DE PARTICIPATIEWET........................................................................................................................9
2.3 DILEMMA.........................................................................................................................................................10
2.4 DILEMMAREFLECTIE...........................................................................................................................................10
2.5 HET BEVORDEREN VAN SOCIALE INCLUSIE...............................................................................................................13
2.7 KRACHTWERK...................................................................................................................................................13
LITERATUURLIJST......................................................................................................................................... 15
BIJLAGE 1..................................................................................................................................................... 18
BIJLAGE 2..................................................................................................................................................... 20
GESPREKVERSLAG MET ANS OVER HAAR PARTICIPATIE....................................................................................................20
BIJLAGE 3..................................................................................................................................................... 21
GESPREKVERSLAG MET DE PERSOONLIJK BEGELEIDER (PATRICIA ) VAN ANS OVER HAAR PARTICIPATIE.....................................21
BIJLAGE 4..................................................................................................................................................... 22
GESPREKVERSLAG MET WMO-CONSULENT MEVROUW M. VERMEULEN...........................................................................22
2 MODULE 2.3 | participatie bevorderen
,Inleiding
Voor de module: 2.3 participatie bevorderen heb ik de levenssituatie van Ans omschreven met behulp van de
leefgebiedenlijst uit het boek Dichterbij de basis (Straten, Scholte & Sprinkhuizen, 2017). Deze is toegevoegd als
bijlage onderaan dit verslag. Er wordt in dit verslag gesproken met Ans, haar persoonlijk begeleider Patricia en
een mevrouw M. Vermeulen om de participatie van Ans te bevorderlijke. Ik schrijf een visie over hoe ik als
sociaal werker cliënten benader en ondersteun bij de participatie en onderbouw mijn visie met een werkwijze.
Daarnaast schets ik het samenlevingspersperspectief en de maatschappelijke activering voor kwetsbare
burgers vanuit de gemeenten. Aan het einde van het verslag schrijf ik een dilemma. Dit dilemma is een
praktijksituatie die ik heb meegemaakt tijdens het uitvoeren van mijn werkzaamheden als woonbegeleider
De praktijkomgeving waarover ik over schrijf is een 24 uurs woonvoorziening voor 23 cliënten met een
verstandelijke beperking. De cliënten wonen in een eigen studio met voorzieningen en krijgen dagelijks bezoek
van de woonbegeleiders. Mijn functie is co-begeleider en ik begeleid Ans de aankomende maanden in haar
participatie. Wegens privacygevoelige informatie zijn alle namen in dit verslag gefingeerd.
Door het schrijven van dit verslag toon ik aan dat ik de gevraagde leerkomsten beheers. De leeruitkomsten zijn:
» Ik kan beschrijven welke micro-, meso- en macrofactoren invloed hebben op het ontstaan van een
sociaal isolement;
» Ik kan de participatiebehoeften van een cliënt in kaart brengen en een cliënt informeren over de
participatiemogelijkheden;
» Ik kan uitleg geven welke voorzieningen en regels vanuit de sociale wetgeving met betrekking tot
maatschappelijke activering van toepassing zijn;
» Ik kan uitgangspunten beschrijven van verschillende methodische benaderingen die tot doel hebben
sociale insluiting te bevorderen.
3 MODULE 2.3 | participatie bevorderen
, Hoofdstuk 1
1.1 Wat is participatie?
Volgens Van Dale betekent participatie: deelnemen. Deelnemen als persoon aan iets waar deze persoon aan wil
meedoen (Van Dale, z.d.). Participatie is het verrichten van gezamenlijk activiteiten met als voornemen doelen
te behalen. Het gaat bij participeren om meedoen en erbij horen.
Er kan op verschillende invalshoeken geparticipeerd worden. Bijvoorbeeld op werk (economisch),
opleiding(sociaal-cultureel) en verenigingen (maatschappelijk) (Wolf, 2017).
1.2 Omschrijving van de leefsituatie
Onderstaande informatie komt uit het dossier van Ans (DE ORGANISATIE, persoonlijke communicatie, 20
februari 2021).
Ans is een sociale mevrouw van 64 jaar met een licht verstandelijke beperking (LVB) en een bipolaire stoornis.
Zij woont in een 24uurs woonvoorziening in Amsterdam waar zij een eigen studio met eigen badkamer heeft.
Ans heeft hulp nodig bij haar ADL: tandenpoetsen en billen schoonmaken na het toiletbezoek.
Ans kan lezen en kan simpele rekensommen oplossen. Zij ging vijf ochtenden in de week naar haar
dagbesteding in Amsterdam waar zij graag werkt op verschillende afdelingen. De afdeling keramiek vindt zij het
leukst. Ans kan veel op handelingsniveau waardoor er een risico bestaat dat zij overschat wordt en er daardoor
te veel van haar kan worden verwacht.
Ans heeft een hechte relatie met haar zus (wettelijke vertegenwoordiger), zwager en diens kinderen. Zij zag
deze familieleden 2x per week. Ans haar ouders zijn gestorven tijdens een auto-ongeluk (2008).
Naast haar familie spreekt Ans af met medebewoners. M. ziet zij als haar beste vriendin.
In haar vrije tijd kijkt Ans graag televisie of maakt zij een wandeling met haar rollator en iemand van de
woonvoorziening. Het allerleukste vindt Ans de koffiemomenten op de groep. Ans houdt ervan om met andere
bewoners te praten en grappen te maken. Ans vindt het niet leuk om alleen op haar studio te zijn maar Ans
moet wel regelmatig rust nemen omdat zij snel overprikkeld en gestrest kan raken van drukte door mensen om
haar heen. Ans is op emotioneel/psychisch vlak kwetsbaar en is een aantal keer opgenomen in een
psychiatrisch ziekenhuis. Van haar laatste opname in 2020 is Ans nog aan het herstellen. Vóór de opname van
Ans heeft zij tijdens haar manische-depressieve periode op de woonvoorziening veel aandacht van de
begeleiding gevraagd. Ans was incontinent, had dwanghandelingen en vertoonde opstandig gedrag. Er is toen
de keuze gemaakt door specialisten om Ans zo lang mogelijk in haar vertrouwde omgeving te laten wonen om
de kans op herstel te bevorderlijke maar toen Ans agressief werd naar de begeleiding en andere cliënten is er
besloten om Ans op te nemen in een psychiatrisch ziekenhuis. Sinds februari 2021 woont Ans weer in haar
studio. Ans verteld dat zij zich niets herinnert van de periode voorafgaand en de eerste weken van de opname,
wel verteld Ans dat zij bang is dat medebewoners en collega’s boos zijn op haar vanwege haar onaardige
gedrag tijdens haar manie. Ans durft daardoor niet meer naar niet de koffiemomenten op de groep te komen
en haar dagbesteding. Ans heeft het contact met haar zus verbroken omdat Ans vindt dat haar zus haar
betuttelt/bemoederd tijdens haar overplaatsing van het psychiatrisch ziekenhuis en haar woning.
1.3 Het sociaal isolement op micro- meso- en macroniveau
De betekenis van sociaal isolement is: het ontbreken van ondersteunende relaties in het persoonlijk leven
(Machielse, 2006).
Sinds de invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) wordt er van burgers verwacht dat, als
zij niet zelfstandig kunnen meedraaien in de samenleving, er een beroep wordt gedaan op eigen netwerk
(vrienden, familie, bekenden) van de hulpvrager voordat professionele zorg en ondersteuning wordt
ingeschakeld. Een maatschappij die zich daarop richt creëert een sociaal isolement voor burgers met weinig tot
geen ondersteunende omgeving (Overheid.nl, 2021).
Een sociaal isolement beschrijft het probleem op micro-/mesoniveau (individueel/omgeving).
Sociale uitsluiting op het macroniveau (maatschappelijk/ samenleving) (Stichting Van Harte, 2016).
Vanuit deze invalshoeken beschrijf ik welke factoren een rol spelen bij het sociaal isolement van Ans.
Microniveau (Stichting Van Harte, 2016):
In paragraaf 1.2 wordt beschreven dat Ans LVB en een bipolaire stoornis heeft en dat zij sinds een aantal weken
weer in haar eigen woning in de wooninstelling woont. Ans is in herstel van haar opname en op verzoek van
4 MODULE 2.3 | participatie bevorderen
