Hoorcollege notities 1A: Infrastructuur, procesbeginselen en bevoegdheid van de rechter
• Doel, functie en kenmerken van het burgerlijk procesrecht
Wat is burgerlijk procesrecht à gaat om procedure tussen twee burgerlijke partijen. Niet
overheid versus burger, maar tussen twee burgers (of evt. bedrijf).
- Spelregels van het burgerlijk geding
* Regels voor gedingvoering voor de burgerlijke rechter
* Regels voor de tenuitvoerlegging van uitspraken
- Formeel en materieel privaatrecht:
*BPR: formeel privaatrecht (Wetboek van Burgerlijke RV en WOR)
*Burgerlijk recht: materieel privaatrecht (inhoudelijke regels in BW)
DOEL
Tweeledig doel:
1. Vaststellen van materiele rechten van burgers jegens elkaar
*Fase voorafgaand aan de procedure
*Procedure
2. Realisering van materiele rechten van burgers jegens elkaar
*Executie en tenuitvoerlegging
En natuurlijk eigenrichting tegengaan (niet bij geschil zelf geschil willen oplossen, maar
rechter erbij halen om wellicht te schikken).
Contentieuze jurisdictie (eigenlijke rechtspraak) à berechting van geschillen
Voluntaire jurisdictie (oneigenlijke rechtspraak) à doorgaans geen geschil aan de orde,
enkel rechtsverhouding vaststellen of wijzigen, ook als partijen het eens zijn. (Bijv.
gemeenschappelijk scheidingsverzoek). Voorziening wordt exclusief door rechter
gegeven.
NEDERLANDSE BRONNEN
Wetten, zoals:
- Rv
- RO
- Fw, Aw, Wrb, Gerechtsdeurwaarderswet, etc.
Procesreglementen (rechtersrecht praktisch uitgewerkt)
Rechtspraak:
- Hoge Raad
- Feitenrechtspraak (rechtbanken en hoven)
,SPOEDWET KEI
Kwaliteit en Innovatie:
1. Digitaliseren van rechtspraakà nog niet gelukt zoals voorgenomen.
2. Nieuwe regels van burgerlijk procesrecht à wel ingevoerd 2017 en 2019: (bijv.
mondelinge behandeling hart van procedure, regierol van rechter groter etc.)
INTERNATIONALE BRONNEN
Internationale regelingen, zoals:
- EVRM
- Brussel I-bis verordening (EU)
Internationale rechtspraak:
-EHRM
- HvJ EU
• De verschillende soorten civiele procedures en alternatieven daarvoor
SOORTEN CIVIELE PROCEDURES:
Overheidsrechter:
- Dagvaardingsprocedure
- Verzoekschriftprocedure
- Deelgeschilprocedure (pp die in onderhandeling zijn en uit slechts een onderdeel niet
voorkomen aan rechter voorleggen)
Particuliere rechter (alternatieve vorm van rechtspraak):
- Arbitrage (scheidsgerecht rechtspreekt)
- Bindend advies, zoals
* geschillencommissies, KiFID
ALTERNATIEVEN VOOR RECHTSPRAAK:
MEDIATION: neutrale derde die partijen begeleid bij vinden van een oplossing binnen
overleg
Mediator kan geen geschil beslechten door uitspraak te doen, maar zoeken naar door pp
zelf gevonden afspraak of oplossing
Belangrijke kenmerken: vrijwillig en vertrouwelijk
,CAUCUS à heel erg vertrouwelijk steeds praten met slechts een van partijen (heel
anders dan overheidsrechtspraak; hoor en wederhoor)
Opmars van mediation:
- 818 lid 2 Rv à verwijzing door rechter
- Europese mediationrichtlijn
- NL mediationwetgeving in de maak
TAKEN VAN OVERHEIDSRECHTER
Uitspraak doen à knopen doorhakken:
- Geschil beslechten (contentieuze jurisdictie)
- Voorziening geven (voluntaire jurisdictie; zoals scheiding)
Maar ook:
- schikking beproeven (ruimte voor overeenstemming, onderhandeling of onderling
overleg pp tijdens zitting)
- verwijzen naar mediation of hulpvormen (communicatieverbeteringsstraject, begeleide
omgang tussen vader en kind etc.) (vaak bij familierecht; ook vaak als er geen tijd meer is
tijdens zitting zelf om bijvoorbeeld even in de gang te schikken)
Conflictoplossing: In toenemende mate niet alleen aandacht voor juridische aspecten,
maar ook voor onderliggende belangen à Daarbij heeft rechter aandacht voor meer dan
alleen juridisch geschil. Conflict dat partijen verdeeld houdt kan ook gaan om
onderliggende niet juridische belangen. Kijken naar breder geschil: waarom doen meneer
en mevrouw zo moeilijk om alimentatie? Is er meer aan de hand? Verwijt man dat vrouw
bijv. is vreemdgegaan? Onderliggende aspecten van zaak die heel erg dwars kunnen
zitten waarom ze niet uit juridisch geschil kunnen komen.
DAGVAARDINGSPROCEDURE
Dagvaardingsprocedure:
- Wet: (vormen van) ‘vordering’ aanwijzing dat het gaat om dagvaardingsprocedure
- In beginsel contentieuze zaken (geschil tussen partijen)
- Doorgaans rechtsbetrekkingen die ter vrije bepaling van partijen staan (waar je zelf
afspraken over zou kunnen mogen maken)
- Terminologie:
* dagvaarding
* eiser
* gedaagde
* vonnis (in eerste aanleg) of arrest (in hoger beroep en cassatie)
- Verloop: meer in week 1B
, VERZOEKSCHRIFTPROCEDURE
- Wet: (vormen van) ‘verzoek’
- Zowel voluntaire als contentieuze zaken
- Bv: personen- en familiezaken, arbeidszaken
- Ook rechtsbetrekkingen die niet ter vrije bepaling van partijen staan (waar partijen niet
zelf afspraken over zouden mogen maken; zoals gezag van ouders over hun kinderen).
- Terminologie:
* verzoekschrift
* verzoeker
* belanghebbende/verweerder
* beschikking (is de uitspraak, maakt niet bij welke rechter)
- Verloop: meer in week 2A
• De hoofdrolspelers in de civiele procedure
HOOFDROLSPELERS
Partijen à (altijd een van beide partijen die procedure start. Autonomie ligt bij een
van de twee, want anders geen reden om civiele procedure te starten)
Rechter à
Griffier à (links van rechter; bereid zitting mee voor en schrijft mee aantekeningen
en maakt een soort voor uitspraak)
Gerechtsdeurwaarder à
Advocaten of andere rechtshulpverleners
Onafhankelijke raadgevers aan rechter:
- OM
- IJI of instantie in ander land
- Raad voor de Kinderbescherming
PARTIJEN
Materiele partij à degene wie de zaak aangaat (volstaat meestal; een volwassen
persoon die niet onder bewind staat bijv. Wel bijgestaan door advocaat wellicht)
Formele partij à degene op wiens naam geprocedeerd wordt (wanneer niet
volstaat; minderjarige is bijvoorbeeld proces onbekwaam dus gaat ouder in als
formele partij of persoon onder bewind en wettelijk vertegenwoordiger.)
Doorgaans vallen materiele en formele partijen samen als er geen probleem is, tenzij
materiele partij zelf niet mag procederen dan moet formele partijen in rechte
betrokken worden.
Voorbeeld van uitzonderingen:
- Materiele procespartij à minderjarige, want proces onbekwaam
- Formele procespartij à wettelijke vertegenwoordiger (in beginsel ouders)
• Doel, functie en kenmerken van het burgerlijk procesrecht
Wat is burgerlijk procesrecht à gaat om procedure tussen twee burgerlijke partijen. Niet
overheid versus burger, maar tussen twee burgers (of evt. bedrijf).
- Spelregels van het burgerlijk geding
* Regels voor gedingvoering voor de burgerlijke rechter
* Regels voor de tenuitvoerlegging van uitspraken
- Formeel en materieel privaatrecht:
*BPR: formeel privaatrecht (Wetboek van Burgerlijke RV en WOR)
*Burgerlijk recht: materieel privaatrecht (inhoudelijke regels in BW)
DOEL
Tweeledig doel:
1. Vaststellen van materiele rechten van burgers jegens elkaar
*Fase voorafgaand aan de procedure
*Procedure
2. Realisering van materiele rechten van burgers jegens elkaar
*Executie en tenuitvoerlegging
En natuurlijk eigenrichting tegengaan (niet bij geschil zelf geschil willen oplossen, maar
rechter erbij halen om wellicht te schikken).
Contentieuze jurisdictie (eigenlijke rechtspraak) à berechting van geschillen
Voluntaire jurisdictie (oneigenlijke rechtspraak) à doorgaans geen geschil aan de orde,
enkel rechtsverhouding vaststellen of wijzigen, ook als partijen het eens zijn. (Bijv.
gemeenschappelijk scheidingsverzoek). Voorziening wordt exclusief door rechter
gegeven.
NEDERLANDSE BRONNEN
Wetten, zoals:
- Rv
- RO
- Fw, Aw, Wrb, Gerechtsdeurwaarderswet, etc.
Procesreglementen (rechtersrecht praktisch uitgewerkt)
Rechtspraak:
- Hoge Raad
- Feitenrechtspraak (rechtbanken en hoven)
,SPOEDWET KEI
Kwaliteit en Innovatie:
1. Digitaliseren van rechtspraakà nog niet gelukt zoals voorgenomen.
2. Nieuwe regels van burgerlijk procesrecht à wel ingevoerd 2017 en 2019: (bijv.
mondelinge behandeling hart van procedure, regierol van rechter groter etc.)
INTERNATIONALE BRONNEN
Internationale regelingen, zoals:
- EVRM
- Brussel I-bis verordening (EU)
Internationale rechtspraak:
-EHRM
- HvJ EU
• De verschillende soorten civiele procedures en alternatieven daarvoor
SOORTEN CIVIELE PROCEDURES:
Overheidsrechter:
- Dagvaardingsprocedure
- Verzoekschriftprocedure
- Deelgeschilprocedure (pp die in onderhandeling zijn en uit slechts een onderdeel niet
voorkomen aan rechter voorleggen)
Particuliere rechter (alternatieve vorm van rechtspraak):
- Arbitrage (scheidsgerecht rechtspreekt)
- Bindend advies, zoals
* geschillencommissies, KiFID
ALTERNATIEVEN VOOR RECHTSPRAAK:
MEDIATION: neutrale derde die partijen begeleid bij vinden van een oplossing binnen
overleg
Mediator kan geen geschil beslechten door uitspraak te doen, maar zoeken naar door pp
zelf gevonden afspraak of oplossing
Belangrijke kenmerken: vrijwillig en vertrouwelijk
,CAUCUS à heel erg vertrouwelijk steeds praten met slechts een van partijen (heel
anders dan overheidsrechtspraak; hoor en wederhoor)
Opmars van mediation:
- 818 lid 2 Rv à verwijzing door rechter
- Europese mediationrichtlijn
- NL mediationwetgeving in de maak
TAKEN VAN OVERHEIDSRECHTER
Uitspraak doen à knopen doorhakken:
- Geschil beslechten (contentieuze jurisdictie)
- Voorziening geven (voluntaire jurisdictie; zoals scheiding)
Maar ook:
- schikking beproeven (ruimte voor overeenstemming, onderhandeling of onderling
overleg pp tijdens zitting)
- verwijzen naar mediation of hulpvormen (communicatieverbeteringsstraject, begeleide
omgang tussen vader en kind etc.) (vaak bij familierecht; ook vaak als er geen tijd meer is
tijdens zitting zelf om bijvoorbeeld even in de gang te schikken)
Conflictoplossing: In toenemende mate niet alleen aandacht voor juridische aspecten,
maar ook voor onderliggende belangen à Daarbij heeft rechter aandacht voor meer dan
alleen juridisch geschil. Conflict dat partijen verdeeld houdt kan ook gaan om
onderliggende niet juridische belangen. Kijken naar breder geschil: waarom doen meneer
en mevrouw zo moeilijk om alimentatie? Is er meer aan de hand? Verwijt man dat vrouw
bijv. is vreemdgegaan? Onderliggende aspecten van zaak die heel erg dwars kunnen
zitten waarom ze niet uit juridisch geschil kunnen komen.
DAGVAARDINGSPROCEDURE
Dagvaardingsprocedure:
- Wet: (vormen van) ‘vordering’ aanwijzing dat het gaat om dagvaardingsprocedure
- In beginsel contentieuze zaken (geschil tussen partijen)
- Doorgaans rechtsbetrekkingen die ter vrije bepaling van partijen staan (waar je zelf
afspraken over zou kunnen mogen maken)
- Terminologie:
* dagvaarding
* eiser
* gedaagde
* vonnis (in eerste aanleg) of arrest (in hoger beroep en cassatie)
- Verloop: meer in week 1B
, VERZOEKSCHRIFTPROCEDURE
- Wet: (vormen van) ‘verzoek’
- Zowel voluntaire als contentieuze zaken
- Bv: personen- en familiezaken, arbeidszaken
- Ook rechtsbetrekkingen die niet ter vrije bepaling van partijen staan (waar partijen niet
zelf afspraken over zouden mogen maken; zoals gezag van ouders over hun kinderen).
- Terminologie:
* verzoekschrift
* verzoeker
* belanghebbende/verweerder
* beschikking (is de uitspraak, maakt niet bij welke rechter)
- Verloop: meer in week 2A
• De hoofdrolspelers in de civiele procedure
HOOFDROLSPELERS
Partijen à (altijd een van beide partijen die procedure start. Autonomie ligt bij een
van de twee, want anders geen reden om civiele procedure te starten)
Rechter à
Griffier à (links van rechter; bereid zitting mee voor en schrijft mee aantekeningen
en maakt een soort voor uitspraak)
Gerechtsdeurwaarder à
Advocaten of andere rechtshulpverleners
Onafhankelijke raadgevers aan rechter:
- OM
- IJI of instantie in ander land
- Raad voor de Kinderbescherming
PARTIJEN
Materiele partij à degene wie de zaak aangaat (volstaat meestal; een volwassen
persoon die niet onder bewind staat bijv. Wel bijgestaan door advocaat wellicht)
Formele partij à degene op wiens naam geprocedeerd wordt (wanneer niet
volstaat; minderjarige is bijvoorbeeld proces onbekwaam dus gaat ouder in als
formele partij of persoon onder bewind en wettelijk vertegenwoordiger.)
Doorgaans vallen materiele en formele partijen samen als er geen probleem is, tenzij
materiele partij zelf niet mag procederen dan moet formele partijen in rechte
betrokken worden.
Voorbeeld van uitzonderingen:
- Materiele procespartij à minderjarige, want proces onbekwaam
- Formele procespartij à wettelijke vertegenwoordiger (in beginsel ouders)
