Samenvatting Theorie modellen gedragsverandering

Theorieën van
gedragsverandering:




Leerpad 1: Gezondheid en
gedrag: theoretische modellen.
 Gezondheidsgedrag: acties die gezondheid bevorderen of behouden. Alle acties/gedragingen
van mensen met het gevolg dat gezondheid verbetert/gezondheidsrisico’s verminderd.
o Hoeven geen bewuste en doelgerichte acties te zijn (per se)  soms onderneemt
individu initiatief zonder bewust streven naar gezondheidsvoordeel (maar toch
onbewust positief effect op gezondheid)
Bv. Regelmatig sporten om bij vrienden te zijn
 gezondheidsgedrag is dus breed/alomvattend begrip.
o Gezondheidsgedrag kan worden ondergebracht in verschillende categorieën:
 Gebruik van medische diensten. Bv. doktersbezoek, vaccin, screening
 Naleven medische richtlijnen. Bv. M.b.t. Obesitas, diabetes, hypertensie
 Reduceren/vermijden van ongezond gedrag (‘health harming behaviours’).
Bv. Roken, druggebruik, alcohol, overmatig gebruik porno,..

,  Stellen/Verhogen gezond gedrag (‘health promoting behaviours’). Bv.
Gezonde voeding, relaxatie, mindfullness, wandelen


 Relatie tussen gezondheidsgedrag en gezondheidsuitkomsten.




o Onderzoek wijst op belang van gedrag in het behouden van gezondheid en
voorkomen van ziekte:
 Gezonde levensstijl (beweging, niet roken, matig alcoholgebruik, voldoende
slaap,…)  wordt geassocieerd met lagere prevalentie van ziekte + hogere
levensverwachting.
 Zelfs als mensen ziek zijn draagt gezonde levensstijl bij aan een betere
kwaliteit van leven.


 Leefstijlinterventies:
o Groeiend inzicht in belang van bevorderen en aanhouden van gezonde levensstijl 
gevolg: interventies + gezondheidsadviezen m.b.t. aanzetten + ondersteuning in
stellen van gezondheidsgedrag.
Bv. Voedingsinterventies, anti-rookcampagnes,..
o Gezonde levensstijl ook meer naar voor geschoven m.b.t. bevorderen van mentale
gezondheid. ‘Mens sana in corpore sano’
o Opkomst nieuwe technologie  nieuwe veranderingen in veld van
gezondheidsbevordering: E-health tools (apps m.b.t leefstijlverandering:
slaapbevordering, beweging etc.)


 Waarom leven mensen (on)gezond?
o Belangrijk te begrijpen WAAROM de ene persoon wel gezondheidsgedrag vertoont
en andere niet.
 Verschillende factoren kunnen dit verklaren (cognitief, emotioneel, sociaal,
persoonlijkheid, demografisch, toegang tot medische zorg,…)
 Vaak verschillende redenen waarom personen al dan niet gewenste gedrag
stellen.
 Soms hebben mensen wel kennis van ongezond gedrag maar is het
geen prioriteit/is er geen motivatie/voelen zich niet in staat om
gedrag te stellen.
 Soms onvoldoende ondersteuning van omgeving/TE veel druk vanuit
omgeving

,  WAAROM vraag ligt niet op voorhand vast
 Varieert tussen groepen van mensen: Jong vs. Oud
 Varieert tussen gezondheidsgedragingen: iedereen weet dat roken
ongezond is, is nog niet geval bij langdurend stilzitten.
 Een antwoord formuleren op de WAAROM-vraag niet eenvoudig/niet
eenduidig.
 Het idee is: Eerst achterhalen WAAROM mensen wel of niet
gezondheidsgedrag aannemen  daarna gerichte interventie
ontwikkelen. Dit geldt voor interventie voor 1 persoon & voor
interventie bestemt voor specifieke groep (stress, jongeren,
diabetespatiënten) in een bepaalde setting (werk, school,
ziekenhuis).


 Een veelheid aan modellen, theorieën en concepten
o Om WAAROM-vraag te beantwoorden  bestaat veelheid aan modellen, theorieën
en concepten.
 Boek ‘ABC of Behaviour Change Theories’  leggen het aantal verschillende
theorieën in kaart. Ze zien dat er in totaal +- 83 gedragstheorieën zijn, met in
totaal 1733 verschillende factoren/concepten.. verwarrend.
Cave: Bomen door het bos niet meer zien, geen houvast.
 Cave: I.p.v. beroep doen op modellen  beroep doen op
voorwetenschappelijke opvattingen (lekenopvattingen)  gevolg:
gedragsverandering wordt dan vaak kwestie van ‘sterk karakter’ of
‘wilskracht’.

 Doel online leerpad: belangrijkste wetenschappelijke modellen en theorieën toelichten.
o Tevens stilstaan bij veelheid aan modellen, theorieën en concepten + reflecteren
over mogelijkse redenen over de reden van overvloedige aanwezigheid modellen.
 Later met deze kennis aan de slag gaan + weloverwogen keuzes (Mbt.
Model) maken naar antwoord op WAAROM-vraag.


 1e Reden voor veelheid aan theorieën, factoren en concepten
(later meer redenen)
o Theorieën en modellen zijn zoals verlichtingspalen in de nacht  ze werpen licht op
deel van duistere omgeving, maar laten ander stukken schemeren en rest in het
donker. Net zoals verlichtingspalen  modellen richten zich op specifieke delen van
de omgeving, belichten andere delen minder en laten sommige delen bewust buiten
beschouwing.
 Essentieel om het voor jou belangrijkste deel van de omgeving te verlichten
(Cfr. Dit is het deel waarop je jouw wil concentreren en waarop je wilt
ingrijpen).
Model helpt om dat specifiek gebied te verkennen  zo: beter
geïnformeerde beslissingen nemen + gerichter interveniëren.
o Je kan denken: ooit wordt er een beste theorie ontwikkeld  m.a.w. voldoende
verlichtingspalen hebben, die de omgeving helder/haarfijn verlicht.