Persoonlijkheidsleer
Vragen voor responsiecollege voor 18 juni 20:00 opsturen.
Inhoudsopgave
Persoonlijkheidsleer.......................................................................................1
College 1: Inleiding persoonlijkheidsleer en het intrapsychische domein.......................1
H1: Introduction to personality psychology.................................................................2
H2: Personality assessment, measurement and research design................................5
H9: Psychoanalytic approaches to personality............................................................5
Kennisclip 1: Angst en afweermechanismen..............................................................11
College 2: Het dispositionele domein............................................................................14
Kennisclip 2: Wat is een taxonomie?..........................................................................15
Kennisclip 3: Persoonlijkheidsdimensies: De statistische aanpak..............................15
H3: Traits and trait taxonomies..................................................................................16
H4: Measurement issues in trait psychology.............................................................18
College 3: Persoonlijkheidsontwikkeling en het biologische domein.............................20
Kennisclip 4: Absolute en relatieve stabiliteit............................................................20
H5: Personality dispositions over time: Stability and change....................................21
H7: Psysiological approaches to personality..............................................................23
College 4: Erikson en Rogers........................................................................................28
Kennisclip 5: De levenslooptheorie............................................................................28
Erikson and psychosocial theory (Green & Piel, 2010)...............................................30
Rogers’ person centered theory (Cloninger, 2013) & H10: Motives and personality..32
College 5: Sekse- en culturele verschillen in persoonlijkheid........................................35
H16: Sex, gender and personality.............................................................................35
H17: Culture and personality.....................................................................................38
Kennisclip 6: De culturele dimensies van Hofstede...................................................39
Aggregate temperament scores from multiple countries (Putnam & Gartstein, 2017)
.................................................................................................................................. 41
College 6: Het cognitieve domein.................................................................................41
Kennisclip 7: De persoonlijke constructtheorie..........................................................42
H11: Cognitive topics in personality..........................................................................43
College 1: Inleiding persoonlijkheidsleer en het
intrapsychische domein
Literatuur
Boek: Personality Psychology
H1: Introduction to personality psychology (blz 1 – 20)
H2: Personality assessment, measurement and research design (blz
22 – 34)
H9: Psychoanalytic approaches to personality (blz 223 – 251)
Kennisclip 1: Angst en afweermechanismen
,H1: Introduction to personality psychology
Lezen: pagina 1 – 20
Persoonlijkheid
Totaal eigenschappen, karaktertrekken, overtuigingen, gedragingen dat
mens tot uniek individu maakt.
Persoonlijkheid is de verzameling psychologische eigenschappen en
mechanismen binnen het individu die georganiseerd en relatief duurzaam
zijn en invloed hebben op de interacties met en aanpassingen aan de
omgeving.
Persoonlijkheid is de verzameling psychologische
eigenschappen…
De kenmerken die persoonlijkheid omvatten. Onderzoek hiernaar gaat
over hoeveel kenmerken er zijn, hoe ze georganiseerd zijn, waar ze
vandaan komen en wat de correlaties en consequenties zijn van deze
kenmerken.
- Eigenschappen, attituden, passies, afkeer, etc,
En mechanismen…
De meeste psychologische mechanismen hebben drie belangrijke
ingrediënten: input (de omgeving of situatie), beslissingsregels (als … dan
doe ik …) en output (de daadwerkelijke actie). Bijvoorbeeld wanneer
iemand in een gevaarlijke situatie is en de beslissingsregel is “als ik
dapper ben ga ik het aan, als ik bang ben ren ik weg”, dan is de actie het
aangaan of het wegrennen.
- Cognitieve processen (goed geheugen of niet, scherp
aandachtssysteem of niet)
Binnen het individu…
Persoonlijkheid is binnen een individu over het algemeen stabiel. Het kan
beïnvloed worden door de mensen om je heen en je kunt fases hebben
waarin je je anders voelt of gedraagt, maar over het algemeen blijkt
persoonlijkheid een redelijk stabiel gegeven.
Die georganiseerd…
Kenmerken van persoonlijkheid zijn zo georganiseerd dat in bepaalde
situaties bepaalde kenmerken meer op de voorgrond komen.
Persoonlijkheid bevat beslissingsregels die bepalen welke kenmerken op
welke momenten op de voorgrond treden.
- Samenhangen en dynamisch gestuurd
En relatief stabiel zijn…
Persoonlijkheidskenmerken zijn (vooral in de volwassenheid) relatief
consistent in verschillende situaties.
- Over situaties (consistentie) en over tijd (continuïteit)
, En invloed hebben op…
Persoonlijkheid heeft invloed op een heleboel factoren uit een leven, zoals
relaties, sociale status, werkprestaties, politieke voorkeur, en nog veel
meer.
De interacties met…
Interactie met situaties bevat perceptie, selectie, evocatie en manipulatie.
Perceptie houdt in dat jouw persoonlijkheid beïnvloed hoe jij een
bepaalde situatie interpreteert (denk aan het lezen van een email of de
inkblot test). Selectie houdt in dat persoonlijkheid invloed heeft op de
situaties waarin je kiest je te bevinden, vriendschappen die je sluit,
studiekeuzes die je maakt. Evocaties zijn de reacties die onze
persoonlijkheid uitlokt bij anderen, zonder dat dat jouw bedoeling is.
Manipulaties zijn manieren waarop je jouw persoonlijkheid bewust inzet
om andermans perceptie van jou te beïnvloeden (kan zowel positief als
negatief).
Voorbeelden:
- Manipulatie: Een kind vraagt met een overdreven vriendelijke stem
aan haar moeder of ze alsjeblieft een snoepje mag.
- Perceptie: Een carnivoor ziet een kippenboutje op zijn bord en
denkt "Oh, wat zal dat lekker smaken", terwijl de veganist denkt
“Wat een naar gezicht".
- Selectie: Een meisje zegt tegen haar ouders dat ze graag op
voetbal wil.
- Evocatie: Een jongen is bijna altijd vrolijk en behulpzaam, waardoor
alle kinderen in de klas bijna altijd aardig tegen hem doen.
En aanpassingen aan…
Jouw persoonlijkheid heeft invloed op de aanpassingen die je doet om te
voldoen aan de doelen die je hebt, coping, problemen. Ieder gedrag heeft
een functie en om hieraan te voldoen pas je je aan.
- Coping en aanpassingsvermogen. Bij een minder goed
aanpassingsvermogen kom je in het pathologiegebied.
De omgeving.
We onderscheiden drie typen omgeving. De fysieke omgeving is wat je om
je heen ziet, wat uitdagingen met zich mee kan brengen. Denk aan
hoogtes, slangen of kou. De sociale omgeving gaat om sociale interacties
en verwachtingen waaraan je wil voldoen. De intrafysieke omgeving is
alles wat er gebeurt in je hoofd. Denk hierbij aan dromen, fantasieën,
wensen en ervaringen.
Persoonlijkheid kan worden geanalyseerd op drie niveaus:
1. Zoals alle anderen – overeenkomsten tussen alle mensen
2. Zoals sommige anderen – overeenkomsten en verschillen tussen
groepen en tussen mensen
3. Zoals geen ander – individuele uniekheid
In het tentamen kun je een vraag krijgen over op welk niveau een
beschrijving is. Dit moet je kunnen herkennen.
, Persoonlijkheid wordt onderzocht op zes verschillende domeinen.
1. Dispositioneel domein: Dit gaat over natuurlijke trekken en
temperament, basale persoonlijkheidseigenschappen. Onderzoek
richt zich bijvoorbeeld op belangrijke individuele verschillen of de
oorsprong van bepaalde persoonlijkheidskenmerken.
2. Biologisch domein: Richt zich op genen (erfelijkheid, tweelingen,
gen-omgeving interactie), psychofysiologie (zenuwstelsel, pijngrens,
hartritme, hormonen, corticale functies) en evolutie (persoonlijkheid
als eindproduct van aanpassingen over tijd).
3. Intrapsychisch domein: Onbewuste mentale processen vormen
persoonlijkheid. Oorsprong ligt in de psychoanalyse van Freud, seks
en agressie als onbewuste drijfveren van gedrag en persoonlijkheid.
Tegenwoordig ook nieuwere versies over bijvoorbeeld
onderdrukking, projectie en ontkenning.
4. Cognitief ervaringsdomein: Richt zich op subjectieve ervaringen
zoals gedachten, overtuigingen, doelen en verlangens. Ook richt het
zich op intelligentie en emoties.
5. Sociaal en cultureel domein: Richt zich op de culturele (regels en
normen) en sociale context (intro- of extraversie, optimisme of
pessimisme, dominantie of onderdanigheid, dit heeft invloed op
relaties). En wederzijdse beïnvloeding.
6. Aanpassingsdomein: De mate waarin mensen zich aanpassen en
kunnen omgaan met de dagelijkse gebeurtenissen. Sommige
mensen kunnen dit minder goed (bijvoorbeeld in geval van
persoonlijkheidsstoornissen).
In dit vak richten we ons op de eerste vijf domeinen. Het dispositionele
domeinen is breed en komt ook terug in alle andere domeinen.
Domein Theorie
Dispositioneel domein Het vijf-factor model van persoonlijkheid
van Goldberg en Costa & McCrae
Biologisch domein De biologische traittheorie van Eysenck
Intrapsychisch domein Psychoanalytische theorie van Sigmund
Freud
De levenslooptheorie van Erikson
Cognitief De persoonsgerichte theorie van Rogers
ervaringsdomein De persoonlijke constructtheorie Kelly
Sociaal en cultureel Skinner
domein
Standaarden beoordelen van persoonlijkheidstheorieën:
Volledigheid: Hoeveel fenomenen en observaties m.b.t.
persoonlijkheid beschrijven en verklaren. Theorie zelfwaardering
versus 5-factor model.
Heuristische waarde: vernieuwende kijk op de zaak. In hoeverre biedt
de theorie een vernieuwend kader? Biologische trait-theorie Eysenck.
Toetsbaarheid: Worden fenomenen precies geformuleerd en zijn ze
empirisch toetsbaar? Delen van Freud’s theorie zijn heel moeilijk te
Vragen voor responsiecollege voor 18 juni 20:00 opsturen.
Inhoudsopgave
Persoonlijkheidsleer.......................................................................................1
College 1: Inleiding persoonlijkheidsleer en het intrapsychische domein.......................1
H1: Introduction to personality psychology.................................................................2
H2: Personality assessment, measurement and research design................................5
H9: Psychoanalytic approaches to personality............................................................5
Kennisclip 1: Angst en afweermechanismen..............................................................11
College 2: Het dispositionele domein............................................................................14
Kennisclip 2: Wat is een taxonomie?..........................................................................15
Kennisclip 3: Persoonlijkheidsdimensies: De statistische aanpak..............................15
H3: Traits and trait taxonomies..................................................................................16
H4: Measurement issues in trait psychology.............................................................18
College 3: Persoonlijkheidsontwikkeling en het biologische domein.............................20
Kennisclip 4: Absolute en relatieve stabiliteit............................................................20
H5: Personality dispositions over time: Stability and change....................................21
H7: Psysiological approaches to personality..............................................................23
College 4: Erikson en Rogers........................................................................................28
Kennisclip 5: De levenslooptheorie............................................................................28
Erikson and psychosocial theory (Green & Piel, 2010)...............................................30
Rogers’ person centered theory (Cloninger, 2013) & H10: Motives and personality..32
College 5: Sekse- en culturele verschillen in persoonlijkheid........................................35
H16: Sex, gender and personality.............................................................................35
H17: Culture and personality.....................................................................................38
Kennisclip 6: De culturele dimensies van Hofstede...................................................39
Aggregate temperament scores from multiple countries (Putnam & Gartstein, 2017)
.................................................................................................................................. 41
College 6: Het cognitieve domein.................................................................................41
Kennisclip 7: De persoonlijke constructtheorie..........................................................42
H11: Cognitive topics in personality..........................................................................43
College 1: Inleiding persoonlijkheidsleer en het
intrapsychische domein
Literatuur
Boek: Personality Psychology
H1: Introduction to personality psychology (blz 1 – 20)
H2: Personality assessment, measurement and research design (blz
22 – 34)
H9: Psychoanalytic approaches to personality (blz 223 – 251)
Kennisclip 1: Angst en afweermechanismen
,H1: Introduction to personality psychology
Lezen: pagina 1 – 20
Persoonlijkheid
Totaal eigenschappen, karaktertrekken, overtuigingen, gedragingen dat
mens tot uniek individu maakt.
Persoonlijkheid is de verzameling psychologische eigenschappen en
mechanismen binnen het individu die georganiseerd en relatief duurzaam
zijn en invloed hebben op de interacties met en aanpassingen aan de
omgeving.
Persoonlijkheid is de verzameling psychologische
eigenschappen…
De kenmerken die persoonlijkheid omvatten. Onderzoek hiernaar gaat
over hoeveel kenmerken er zijn, hoe ze georganiseerd zijn, waar ze
vandaan komen en wat de correlaties en consequenties zijn van deze
kenmerken.
- Eigenschappen, attituden, passies, afkeer, etc,
En mechanismen…
De meeste psychologische mechanismen hebben drie belangrijke
ingrediënten: input (de omgeving of situatie), beslissingsregels (als … dan
doe ik …) en output (de daadwerkelijke actie). Bijvoorbeeld wanneer
iemand in een gevaarlijke situatie is en de beslissingsregel is “als ik
dapper ben ga ik het aan, als ik bang ben ren ik weg”, dan is de actie het
aangaan of het wegrennen.
- Cognitieve processen (goed geheugen of niet, scherp
aandachtssysteem of niet)
Binnen het individu…
Persoonlijkheid is binnen een individu over het algemeen stabiel. Het kan
beïnvloed worden door de mensen om je heen en je kunt fases hebben
waarin je je anders voelt of gedraagt, maar over het algemeen blijkt
persoonlijkheid een redelijk stabiel gegeven.
Die georganiseerd…
Kenmerken van persoonlijkheid zijn zo georganiseerd dat in bepaalde
situaties bepaalde kenmerken meer op de voorgrond komen.
Persoonlijkheid bevat beslissingsregels die bepalen welke kenmerken op
welke momenten op de voorgrond treden.
- Samenhangen en dynamisch gestuurd
En relatief stabiel zijn…
Persoonlijkheidskenmerken zijn (vooral in de volwassenheid) relatief
consistent in verschillende situaties.
- Over situaties (consistentie) en over tijd (continuïteit)
, En invloed hebben op…
Persoonlijkheid heeft invloed op een heleboel factoren uit een leven, zoals
relaties, sociale status, werkprestaties, politieke voorkeur, en nog veel
meer.
De interacties met…
Interactie met situaties bevat perceptie, selectie, evocatie en manipulatie.
Perceptie houdt in dat jouw persoonlijkheid beïnvloed hoe jij een
bepaalde situatie interpreteert (denk aan het lezen van een email of de
inkblot test). Selectie houdt in dat persoonlijkheid invloed heeft op de
situaties waarin je kiest je te bevinden, vriendschappen die je sluit,
studiekeuzes die je maakt. Evocaties zijn de reacties die onze
persoonlijkheid uitlokt bij anderen, zonder dat dat jouw bedoeling is.
Manipulaties zijn manieren waarop je jouw persoonlijkheid bewust inzet
om andermans perceptie van jou te beïnvloeden (kan zowel positief als
negatief).
Voorbeelden:
- Manipulatie: Een kind vraagt met een overdreven vriendelijke stem
aan haar moeder of ze alsjeblieft een snoepje mag.
- Perceptie: Een carnivoor ziet een kippenboutje op zijn bord en
denkt "Oh, wat zal dat lekker smaken", terwijl de veganist denkt
“Wat een naar gezicht".
- Selectie: Een meisje zegt tegen haar ouders dat ze graag op
voetbal wil.
- Evocatie: Een jongen is bijna altijd vrolijk en behulpzaam, waardoor
alle kinderen in de klas bijna altijd aardig tegen hem doen.
En aanpassingen aan…
Jouw persoonlijkheid heeft invloed op de aanpassingen die je doet om te
voldoen aan de doelen die je hebt, coping, problemen. Ieder gedrag heeft
een functie en om hieraan te voldoen pas je je aan.
- Coping en aanpassingsvermogen. Bij een minder goed
aanpassingsvermogen kom je in het pathologiegebied.
De omgeving.
We onderscheiden drie typen omgeving. De fysieke omgeving is wat je om
je heen ziet, wat uitdagingen met zich mee kan brengen. Denk aan
hoogtes, slangen of kou. De sociale omgeving gaat om sociale interacties
en verwachtingen waaraan je wil voldoen. De intrafysieke omgeving is
alles wat er gebeurt in je hoofd. Denk hierbij aan dromen, fantasieën,
wensen en ervaringen.
Persoonlijkheid kan worden geanalyseerd op drie niveaus:
1. Zoals alle anderen – overeenkomsten tussen alle mensen
2. Zoals sommige anderen – overeenkomsten en verschillen tussen
groepen en tussen mensen
3. Zoals geen ander – individuele uniekheid
In het tentamen kun je een vraag krijgen over op welk niveau een
beschrijving is. Dit moet je kunnen herkennen.
, Persoonlijkheid wordt onderzocht op zes verschillende domeinen.
1. Dispositioneel domein: Dit gaat over natuurlijke trekken en
temperament, basale persoonlijkheidseigenschappen. Onderzoek
richt zich bijvoorbeeld op belangrijke individuele verschillen of de
oorsprong van bepaalde persoonlijkheidskenmerken.
2. Biologisch domein: Richt zich op genen (erfelijkheid, tweelingen,
gen-omgeving interactie), psychofysiologie (zenuwstelsel, pijngrens,
hartritme, hormonen, corticale functies) en evolutie (persoonlijkheid
als eindproduct van aanpassingen over tijd).
3. Intrapsychisch domein: Onbewuste mentale processen vormen
persoonlijkheid. Oorsprong ligt in de psychoanalyse van Freud, seks
en agressie als onbewuste drijfveren van gedrag en persoonlijkheid.
Tegenwoordig ook nieuwere versies over bijvoorbeeld
onderdrukking, projectie en ontkenning.
4. Cognitief ervaringsdomein: Richt zich op subjectieve ervaringen
zoals gedachten, overtuigingen, doelen en verlangens. Ook richt het
zich op intelligentie en emoties.
5. Sociaal en cultureel domein: Richt zich op de culturele (regels en
normen) en sociale context (intro- of extraversie, optimisme of
pessimisme, dominantie of onderdanigheid, dit heeft invloed op
relaties). En wederzijdse beïnvloeding.
6. Aanpassingsdomein: De mate waarin mensen zich aanpassen en
kunnen omgaan met de dagelijkse gebeurtenissen. Sommige
mensen kunnen dit minder goed (bijvoorbeeld in geval van
persoonlijkheidsstoornissen).
In dit vak richten we ons op de eerste vijf domeinen. Het dispositionele
domeinen is breed en komt ook terug in alle andere domeinen.
Domein Theorie
Dispositioneel domein Het vijf-factor model van persoonlijkheid
van Goldberg en Costa & McCrae
Biologisch domein De biologische traittheorie van Eysenck
Intrapsychisch domein Psychoanalytische theorie van Sigmund
Freud
De levenslooptheorie van Erikson
Cognitief De persoonsgerichte theorie van Rogers
ervaringsdomein De persoonlijke constructtheorie Kelly
Sociaal en cultureel Skinner
domein
Standaarden beoordelen van persoonlijkheidstheorieën:
Volledigheid: Hoeveel fenomenen en observaties m.b.t.
persoonlijkheid beschrijven en verklaren. Theorie zelfwaardering
versus 5-factor model.
Heuristische waarde: vernieuwende kijk op de zaak. In hoeverre biedt
de theorie een vernieuwend kader? Biologische trait-theorie Eysenck.
Toetsbaarheid: Worden fenomenen precies geformuleerd en zijn ze
empirisch toetsbaar? Delen van Freud’s theorie zijn heel moeilijk te
