Blok 3.3 Legale psychologie
Probleem 1 Eyewitness Identification
1.1 Scarface & 1.2 How to do an identification
Bias in police lineups-partial remembering (Doob & Kirshenbaum, 1973)
Een groot probleem de complexiteit van het kunnen vaststellen of de persoon die gezien wordt als de dader, ook
daadwerkelijk de dader is. Getuigen worden vaak in een lineup gevraagd wie de dader is. Hier zitten echter veel
gevaren aan. De bias kan op twee manieren plaatsvinden:
- Het proces met de verdachte: mogelijk is de getuige direct of indirect beïnvloed/geïnformeerd over of
de persoon de dader is of niet.
- Het proces met de anderen (afleiding): deze kunnen mogelijk expres gekozen zijn om zo zeker te zijn
dat de overige het niet zijn, of juist op elkaar laten lijken wat het moeilijker maakt.
Dit artikel bespreekt de verschillende vormen van bias die kunnen ontstaan bij een lineup en de factoren die hier
invloed op hebben.
Wanneer een lineup opgesteld wordt, wordt er verwacht dat de dader ertussen zit. Of de politie wel of niet zegt
dat de dader ertussen zit, heeft geen invloed op het oordeel van de getuige (verwachten sowieso dat de dader
erbij zit). Getuigen willen een ‘good witness’ zijn waardoor ze zich laten beïnvloeden door ‘aanwijzingen’,
bijvoorbeeld degene aanwijzen die eerder bewaakt werd door de politie. De politie kan dus onbedoeld en
indirect de getuigen beïnvloeden. Om dit tegen te gaan moet de officier van de lineup ook niet weten wie er
veroordeeld wordt. In Engeland worden de lineups bijvoorbeeld al gedaan door andere polities.
Er worden ook andere mensen meegenomen in de lineups als afleiding. Deze afleiders moeten in een zekere
mate overeenkomen met de dader, denk aan zelfde geslacht, gewicht, etc. Ook moet iedereen ongeveer
dezelfde kleding aanhebben en moeten de afleiders dezelfde ongewone karakteristieken hebben als de dader.
Vaak zijn er meerdere getuigen, zij mogen niet met elkaar communiceren tot na het identificatieproces.
De getuigen leggen van tevoren uit hoe de persoon er volgens hen uitzag. Om een ‘good witness’ te zijn zullen ze
vervolgens iemand bij de lineup kiezen die het meest overeenkomt met deze beschrijving. Wanneer de persoon
zich bijvoorbeeld kan herinneren dat de persoon rare ogen had, zal hij de persoon met rare ogen uitkiezen.
A meta-analysis of the verbal overshadowing effect in face identification (Meissner & Brigham, 2001)
Dit artikel gaat over het verbal overshadowing effect. Dit houdt in dat wanneer ooggetuigen een verklaring
afleggen over de dader, ze minder in staat zijn deze correct te herkennen bij een lineup. Er zijn verschillende
resultaten naar voren gekomen. De tijd tussen de daad en de lineup zou van invloed zijn, maar ook hier
verschillen de meningen over. Ook het type van de beschrijvingstaak zou de sterkte van het effect beïnvloeden.
Dit artikel heeft drie doelen:
- Het geven van de effectgrootte van het verbal overshadowing effect.
- Onderzoeken of er factoren zijn die dit effect versterken of eraan bijdragen.
- Onderzoeken of het verbal overshadowing effect gevonden kan worden in andere paradigma’s,
identificatietaken of andere relevante herinneringstaken.
Methode
Er is gebruik gemaakt van 29 effectgroottes uit 15 verschillende artikelen. Als moderatoren is er gekeken naar de
manier van presentatie (live, video of foto), de aanwezigheid van een post-encoding delay, de aanwezigheid van
een post-description delay en de soort instructie van de beschrijving die gegeven is aan de participanten.
Resultaten
De gemiddelde effectgrootte was -.12, wanneer ooggetuigen dus eerst vertellen hoe een persoon eruitzag, is de
kans kleiner dat ze de goede dader aanwijzen. Het gaat hierbij wel om een kleine effectgrootte. Er wordt
gedacht dat ooggetuigen zich dan meer gaan richten op het verbale geheugen waardoor de facial memory
overschaduw en onderdrukt wordt. De moderatoren werden getest en hieruit kwam naar voren dat de post-
description delay en de instructie van de beschrijving de effectgrootte beïnvloedden. De andere gaven geen
1
, significant verschil aan. Voor de post-description geldt dat wanneer er gelijk of kort erop (<10 min.) een lineup
kwam, het verbal overshadowing effect optrad. Wanneer er meer
dan 30 minuten tussen zou zitten zou het het tegenovergestelde
resultaat leveren (hele kleine effectgrootte .07). Bij 30 minuten zit er
geen significant verschil meer tussen de twee condities, de
controlegroep vergeet vooral de karakteristieken waardoor ze
minder goed presteren.
Voor de soort instructie van de beschrijving werd een onderscheid
gemaakt tussen free recall en elaborative instruction. Bij de eerste
noemt een ooggetuigen alleen als wat in hem of haar opkomt en bij
de tweede worden daarnaast ook nog vragen gesteld. De elaborative
instruction (effectgrootte = -.16) zorgde voor een sterker effect van verbal overshadowing dan de free recall
(effectgrootte = .04). Dit zou komen doordat personen in de war raken en vervolgens niet goed meer het
onderscheid kunnen maken tussen wat waar was en wat niet waar was. Dit zou te maken kunnen hebben met
het soort geheugenproces dat plaatsvindt. Deze theorie wordt ook wel transfer inapproriate retrieval (TIR)
genoemd.
Discussie
De resultaten indiceerden een klein maar significant verbal overshadowing effect. Opvallend was dat de
onderzoeken die niet meegenomen zijn in de primaire analyse, een significant verbaal faciliterend effect
aangeven.
Er is nog weinig bekend over het effect bij alternatieve identificatie procedures, dit zou nog meer onderzoek
vereisen.
A meta-analytic review of the weapon focus effect (Steblay, 1992)
Er zijn verschillende factoren van invloed op de statements van ooggetuigen. Een hiervan is de weapon focus,
hier ligt de nadruk op in dit artikel. Weapon focus is de visuele aandacht van een ooggetuige die naar het wapen
van de dader gaat tijdens de daad. Er wordt verwacht dat dit wapen de gehele aandacht naar zich toe trekt
waardoor de ooggetuige andere details over het hoofd ziet of vergeet. Dit effect wordt ook wel het weapon
focus effect genoemd.
Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat er inderdaad sprake is van dit effect. Echter zijn er ook
onderzoeken die geen significant verschil vinden tussen de aanwezig- en afwezigheid van een wapen. Slechts
56.6% van de experts geven aan dat het weapon focus effect betrouwbaar genoeg is om te gebruiken.
Dit artikel heeft drie doelen:
- Informeren over het weapon focus effect: hoe vaak dit voor komt, de effectgrootte en hoe
betrouwbaar en accuraat dit is.
- Onderzoeken welke factoren gerelateerd zijn en misschien een bijdrage leveren aan het effect.
- Het identificeren van gaten in de kennis en aangeven waar er verder nog onderzoek naar gedaan moet
worden.
Methode
Er zijn 19 datasets gebruikt die het weapon focus effect testten. Niet alle gebruikte artikelen waren
gepubliceerd. Er is gebruik gemaakt van z-scores.
Resultaten
Uit de resultaten bleek dat er een grotere lineup identificatie nauwkeurigheid is voor de wapen-afwezigheid
conditie dan voor de wapen-aanwezigheid conditie. Hieruit kwam een effectgrootte van .13, wat relatief klein is.
Het blijkt dat de ooggetuigen in de wapen-afwezigheid conditie een meer nauwkeurige beschrijving van de
dader kunnen geven dat die uit de wapen-aanwezigheid conditie (effectgrootte = .55). Er is gekeken of de
volgende verschillende factoren van invloed zijn op deze relatie:
- Auteur van de publicatie: het onderzoek werd niet overal op dezelfde manier afgenomen, één
onderzoeker werkte bijvoorbeeld met een video scenario waarbij er niet echt sprake was van een
misdaad maar van een persoon die met een wapen liep.
2
Probleem 1 Eyewitness Identification
1.1 Scarface & 1.2 How to do an identification
Bias in police lineups-partial remembering (Doob & Kirshenbaum, 1973)
Een groot probleem de complexiteit van het kunnen vaststellen of de persoon die gezien wordt als de dader, ook
daadwerkelijk de dader is. Getuigen worden vaak in een lineup gevraagd wie de dader is. Hier zitten echter veel
gevaren aan. De bias kan op twee manieren plaatsvinden:
- Het proces met de verdachte: mogelijk is de getuige direct of indirect beïnvloed/geïnformeerd over of
de persoon de dader is of niet.
- Het proces met de anderen (afleiding): deze kunnen mogelijk expres gekozen zijn om zo zeker te zijn
dat de overige het niet zijn, of juist op elkaar laten lijken wat het moeilijker maakt.
Dit artikel bespreekt de verschillende vormen van bias die kunnen ontstaan bij een lineup en de factoren die hier
invloed op hebben.
Wanneer een lineup opgesteld wordt, wordt er verwacht dat de dader ertussen zit. Of de politie wel of niet zegt
dat de dader ertussen zit, heeft geen invloed op het oordeel van de getuige (verwachten sowieso dat de dader
erbij zit). Getuigen willen een ‘good witness’ zijn waardoor ze zich laten beïnvloeden door ‘aanwijzingen’,
bijvoorbeeld degene aanwijzen die eerder bewaakt werd door de politie. De politie kan dus onbedoeld en
indirect de getuigen beïnvloeden. Om dit tegen te gaan moet de officier van de lineup ook niet weten wie er
veroordeeld wordt. In Engeland worden de lineups bijvoorbeeld al gedaan door andere polities.
Er worden ook andere mensen meegenomen in de lineups als afleiding. Deze afleiders moeten in een zekere
mate overeenkomen met de dader, denk aan zelfde geslacht, gewicht, etc. Ook moet iedereen ongeveer
dezelfde kleding aanhebben en moeten de afleiders dezelfde ongewone karakteristieken hebben als de dader.
Vaak zijn er meerdere getuigen, zij mogen niet met elkaar communiceren tot na het identificatieproces.
De getuigen leggen van tevoren uit hoe de persoon er volgens hen uitzag. Om een ‘good witness’ te zijn zullen ze
vervolgens iemand bij de lineup kiezen die het meest overeenkomt met deze beschrijving. Wanneer de persoon
zich bijvoorbeeld kan herinneren dat de persoon rare ogen had, zal hij de persoon met rare ogen uitkiezen.
A meta-analysis of the verbal overshadowing effect in face identification (Meissner & Brigham, 2001)
Dit artikel gaat over het verbal overshadowing effect. Dit houdt in dat wanneer ooggetuigen een verklaring
afleggen over de dader, ze minder in staat zijn deze correct te herkennen bij een lineup. Er zijn verschillende
resultaten naar voren gekomen. De tijd tussen de daad en de lineup zou van invloed zijn, maar ook hier
verschillen de meningen over. Ook het type van de beschrijvingstaak zou de sterkte van het effect beïnvloeden.
Dit artikel heeft drie doelen:
- Het geven van de effectgrootte van het verbal overshadowing effect.
- Onderzoeken of er factoren zijn die dit effect versterken of eraan bijdragen.
- Onderzoeken of het verbal overshadowing effect gevonden kan worden in andere paradigma’s,
identificatietaken of andere relevante herinneringstaken.
Methode
Er is gebruik gemaakt van 29 effectgroottes uit 15 verschillende artikelen. Als moderatoren is er gekeken naar de
manier van presentatie (live, video of foto), de aanwezigheid van een post-encoding delay, de aanwezigheid van
een post-description delay en de soort instructie van de beschrijving die gegeven is aan de participanten.
Resultaten
De gemiddelde effectgrootte was -.12, wanneer ooggetuigen dus eerst vertellen hoe een persoon eruitzag, is de
kans kleiner dat ze de goede dader aanwijzen. Het gaat hierbij wel om een kleine effectgrootte. Er wordt
gedacht dat ooggetuigen zich dan meer gaan richten op het verbale geheugen waardoor de facial memory
overschaduw en onderdrukt wordt. De moderatoren werden getest en hieruit kwam naar voren dat de post-
description delay en de instructie van de beschrijving de effectgrootte beïnvloedden. De andere gaven geen
1
, significant verschil aan. Voor de post-description geldt dat wanneer er gelijk of kort erop (<10 min.) een lineup
kwam, het verbal overshadowing effect optrad. Wanneer er meer
dan 30 minuten tussen zou zitten zou het het tegenovergestelde
resultaat leveren (hele kleine effectgrootte .07). Bij 30 minuten zit er
geen significant verschil meer tussen de twee condities, de
controlegroep vergeet vooral de karakteristieken waardoor ze
minder goed presteren.
Voor de soort instructie van de beschrijving werd een onderscheid
gemaakt tussen free recall en elaborative instruction. Bij de eerste
noemt een ooggetuigen alleen als wat in hem of haar opkomt en bij
de tweede worden daarnaast ook nog vragen gesteld. De elaborative
instruction (effectgrootte = -.16) zorgde voor een sterker effect van verbal overshadowing dan de free recall
(effectgrootte = .04). Dit zou komen doordat personen in de war raken en vervolgens niet goed meer het
onderscheid kunnen maken tussen wat waar was en wat niet waar was. Dit zou te maken kunnen hebben met
het soort geheugenproces dat plaatsvindt. Deze theorie wordt ook wel transfer inapproriate retrieval (TIR)
genoemd.
Discussie
De resultaten indiceerden een klein maar significant verbal overshadowing effect. Opvallend was dat de
onderzoeken die niet meegenomen zijn in de primaire analyse, een significant verbaal faciliterend effect
aangeven.
Er is nog weinig bekend over het effect bij alternatieve identificatie procedures, dit zou nog meer onderzoek
vereisen.
A meta-analytic review of the weapon focus effect (Steblay, 1992)
Er zijn verschillende factoren van invloed op de statements van ooggetuigen. Een hiervan is de weapon focus,
hier ligt de nadruk op in dit artikel. Weapon focus is de visuele aandacht van een ooggetuige die naar het wapen
van de dader gaat tijdens de daad. Er wordt verwacht dat dit wapen de gehele aandacht naar zich toe trekt
waardoor de ooggetuige andere details over het hoofd ziet of vergeet. Dit effect wordt ook wel het weapon
focus effect genoemd.
Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat er inderdaad sprake is van dit effect. Echter zijn er ook
onderzoeken die geen significant verschil vinden tussen de aanwezig- en afwezigheid van een wapen. Slechts
56.6% van de experts geven aan dat het weapon focus effect betrouwbaar genoeg is om te gebruiken.
Dit artikel heeft drie doelen:
- Informeren over het weapon focus effect: hoe vaak dit voor komt, de effectgrootte en hoe
betrouwbaar en accuraat dit is.
- Onderzoeken welke factoren gerelateerd zijn en misschien een bijdrage leveren aan het effect.
- Het identificeren van gaten in de kennis en aangeven waar er verder nog onderzoek naar gedaan moet
worden.
Methode
Er zijn 19 datasets gebruikt die het weapon focus effect testten. Niet alle gebruikte artikelen waren
gepubliceerd. Er is gebruik gemaakt van z-scores.
Resultaten
Uit de resultaten bleek dat er een grotere lineup identificatie nauwkeurigheid is voor de wapen-afwezigheid
conditie dan voor de wapen-aanwezigheid conditie. Hieruit kwam een effectgrootte van .13, wat relatief klein is.
Het blijkt dat de ooggetuigen in de wapen-afwezigheid conditie een meer nauwkeurige beschrijving van de
dader kunnen geven dat die uit de wapen-aanwezigheid conditie (effectgrootte = .55). Er is gekeken of de
volgende verschillende factoren van invloed zijn op deze relatie:
- Auteur van de publicatie: het onderzoek werd niet overal op dezelfde manier afgenomen, één
onderzoeker werkte bijvoorbeeld met een video scenario waarbij er niet echt sprake was van een
misdaad maar van een persoon die met een wapen liep.
2
