Hoofdstuk 14 Reageren
Paragraaf 1 De ene spier is de andere niet:
Typen spieren
Armspieren zitten met pezen vast aan botten van de arm
en schouder. Spieren die in paren werken en een
tegengestelde beweging veroorzaken, noem je
antagonisten. Armspieren zijn skeletspieren. Dit type
spieren bestaat uit spierbundels, groepen lange
spiervezels, verpakt in bindweefsel. Spiervezels zijn met
elkaar in de lengterichting vergroeide spiercellen. Elke
spiervezel heeft daardoor een groot aantal celkernen. De
korte spiervezels van het hartspierweefsel zijn met elkaar
verbonden tot een netstructuur. Trekken de vezels van
bijvoorbeeld je hartkamers samen, dan trekt het hele net
samen. Slagaders helpen bij het pompen van het bloed
naar onder andere je skeletspieren. De wanden van deze slagaders bevatten glad spierweefsel. Dat
type spierweefsel zit ook rond de luchtwegen. Gladde spieren zijn net als hartspieren onwillekeurige
spieren.
Samentrekking van spiercellen
Elke spiervezel is opgebouwd uit spierfibrillen, deze organellen zijn
opgebouwd uit lange ketens van de eiwitmoleculen actine en myosine.
Plaatsen met uitsluitend actine of myosine tonen als een lichte band,
plaatsen met beide eiwitten als een donkere band. Dit type spierweefsel
heet dwarsgestreept spierweefsel. Hartspierweefsel is ook dwarsgestreept
spierweefsel. Ook bij glad spierweefsel schuiven actine- en myosine-
eiwitten in elkaar.
Het effect van spiertraining
Elke skeletspier bezit twee typen spiervezels: langzame en snelle. Langzame spiervezels trekken
relatief traag samen, maar houden het lang vol. Snelle spiervezels trekken ongeveer drie keer sneller
samen, maar raken in korte tijd vermoeid. Om een wedstrijd met als slot een sprint te kunnen winnen
is krachttraining als voorbereiding zinvol. Doordat je de skeletspieren tijdens een krachttraining kort
en zwaar belast, maken de spiervezels extra actine- en myosinemoleculen. Daardoor nemen de
spieren in kracht en volume toe. Door duurtraining vergroten de sporters de doorbloeding van hun
spieren, de hoeveelheid Mb en het aantal
mitochondriën in hun langzame spiervezels. Zo
houden ze een training en een lange wedstrijd beter
vol. Ook de hartspier neemt in kracht toe door een
dikkere hartwand. Het transporteren van O 2 naar de
spieren zal daardoor geen problemen opleveren.
, Paragraaf 2 Je gezichtszintuig:
Bouw van het oog en scherp zien
Het hoornvlies breekt lichtstralen sterk. Daarna gaat het
licht door de voorste oogkamer, de ooglens en het
glasachtig lichaam. De ooglens speelt een speciale rol bij
de breking van het licht. Een ooglens is elastisch en van
zichzelf bol van vorm. Hij hangt met lensbandjes in her
straalvormig lichaam, een kringspier die vastzit aan het
vaatvlies. De ooglens is plat als de lensbandjes aan de
ooglens trekken(ver weg). De ooglens krijgt vanzelf een bollere vorm als de lensbandjes
ontspannen(dichtbij). Het veranderen van de vorm van de ooglens heet accommoderen. Door het
accommoderen breken de lichtstralen sterker of minder sterk. Daardoor valt vanaf verschillende
afstanden steeds een scherp beeld op het netvlies, een laag van zintuigcellen aan de achterkant van
het oog. Het netvlies bevat miljoenen lichtgevoelige zintuigcellen. Echt scherp zien lukt alleen met de
kegeltjes, zintuigcellen in de gele vlek. In het centrum van de gele vlek is de concentratie kegeltjes het
hoogst. Aan de achterzijde van het netvlies bevindt zich een vlies met veel bloedvaten: het vaatvlies.
De bloedvaten in dit vaatvlies voorzien de vellen van het netvlies van voeding en zuurstof. Op de plek
waar de oogzenuwen en de bloedvaten het netvlies doorboren, zijn geen zintuigcellen aanwezig en
neem je geen licht waar: de blinde vlek.
Lichtregeling
Straalsgewijs lopen spiertjes in de iris, het gekleurde deel van het oog, trekken samen, waardoor de
pupillen verwijden(donker). Als het licht is trekken kringspietjes in de iris samen en verkleinen ze de
pupil. Deze regeling van de hoeveelheid licht die door de pupil de ogen binnenkomt, heet de
pupilreflex. Is het licht zo fel dat de pupilreflex niet voldoende is, dan knijpen de oogleden samen tot
spleetjes.
Prikkels voor het oog
Zintuigcellen zijn gespecialiseerd in het registreren van één bepaald type prikkel: de adequate prikkel.
Een zintuigcel reageert pas op een adequate prikkel boven een minimale sterkte van die prikkel: de
drempelwaarde. Alleen boven de drempelwaarde reageert de zintuigcel. Dat heet het alles-of-
nietprincipe.
Paragraaf 1 De ene spier is de andere niet:
Typen spieren
Armspieren zitten met pezen vast aan botten van de arm
en schouder. Spieren die in paren werken en een
tegengestelde beweging veroorzaken, noem je
antagonisten. Armspieren zijn skeletspieren. Dit type
spieren bestaat uit spierbundels, groepen lange
spiervezels, verpakt in bindweefsel. Spiervezels zijn met
elkaar in de lengterichting vergroeide spiercellen. Elke
spiervezel heeft daardoor een groot aantal celkernen. De
korte spiervezels van het hartspierweefsel zijn met elkaar
verbonden tot een netstructuur. Trekken de vezels van
bijvoorbeeld je hartkamers samen, dan trekt het hele net
samen. Slagaders helpen bij het pompen van het bloed
naar onder andere je skeletspieren. De wanden van deze slagaders bevatten glad spierweefsel. Dat
type spierweefsel zit ook rond de luchtwegen. Gladde spieren zijn net als hartspieren onwillekeurige
spieren.
Samentrekking van spiercellen
Elke spiervezel is opgebouwd uit spierfibrillen, deze organellen zijn
opgebouwd uit lange ketens van de eiwitmoleculen actine en myosine.
Plaatsen met uitsluitend actine of myosine tonen als een lichte band,
plaatsen met beide eiwitten als een donkere band. Dit type spierweefsel
heet dwarsgestreept spierweefsel. Hartspierweefsel is ook dwarsgestreept
spierweefsel. Ook bij glad spierweefsel schuiven actine- en myosine-
eiwitten in elkaar.
Het effect van spiertraining
Elke skeletspier bezit twee typen spiervezels: langzame en snelle. Langzame spiervezels trekken
relatief traag samen, maar houden het lang vol. Snelle spiervezels trekken ongeveer drie keer sneller
samen, maar raken in korte tijd vermoeid. Om een wedstrijd met als slot een sprint te kunnen winnen
is krachttraining als voorbereiding zinvol. Doordat je de skeletspieren tijdens een krachttraining kort
en zwaar belast, maken de spiervezels extra actine- en myosinemoleculen. Daardoor nemen de
spieren in kracht en volume toe. Door duurtraining vergroten de sporters de doorbloeding van hun
spieren, de hoeveelheid Mb en het aantal
mitochondriën in hun langzame spiervezels. Zo
houden ze een training en een lange wedstrijd beter
vol. Ook de hartspier neemt in kracht toe door een
dikkere hartwand. Het transporteren van O 2 naar de
spieren zal daardoor geen problemen opleveren.
, Paragraaf 2 Je gezichtszintuig:
Bouw van het oog en scherp zien
Het hoornvlies breekt lichtstralen sterk. Daarna gaat het
licht door de voorste oogkamer, de ooglens en het
glasachtig lichaam. De ooglens speelt een speciale rol bij
de breking van het licht. Een ooglens is elastisch en van
zichzelf bol van vorm. Hij hangt met lensbandjes in her
straalvormig lichaam, een kringspier die vastzit aan het
vaatvlies. De ooglens is plat als de lensbandjes aan de
ooglens trekken(ver weg). De ooglens krijgt vanzelf een bollere vorm als de lensbandjes
ontspannen(dichtbij). Het veranderen van de vorm van de ooglens heet accommoderen. Door het
accommoderen breken de lichtstralen sterker of minder sterk. Daardoor valt vanaf verschillende
afstanden steeds een scherp beeld op het netvlies, een laag van zintuigcellen aan de achterkant van
het oog. Het netvlies bevat miljoenen lichtgevoelige zintuigcellen. Echt scherp zien lukt alleen met de
kegeltjes, zintuigcellen in de gele vlek. In het centrum van de gele vlek is de concentratie kegeltjes het
hoogst. Aan de achterzijde van het netvlies bevindt zich een vlies met veel bloedvaten: het vaatvlies.
De bloedvaten in dit vaatvlies voorzien de vellen van het netvlies van voeding en zuurstof. Op de plek
waar de oogzenuwen en de bloedvaten het netvlies doorboren, zijn geen zintuigcellen aanwezig en
neem je geen licht waar: de blinde vlek.
Lichtregeling
Straalsgewijs lopen spiertjes in de iris, het gekleurde deel van het oog, trekken samen, waardoor de
pupillen verwijden(donker). Als het licht is trekken kringspietjes in de iris samen en verkleinen ze de
pupil. Deze regeling van de hoeveelheid licht die door de pupil de ogen binnenkomt, heet de
pupilreflex. Is het licht zo fel dat de pupilreflex niet voldoende is, dan knijpen de oogleden samen tot
spleetjes.
Prikkels voor het oog
Zintuigcellen zijn gespecialiseerd in het registreren van één bepaald type prikkel: de adequate prikkel.
Een zintuigcel reageert pas op een adequate prikkel boven een minimale sterkte van die prikkel: de
drempelwaarde. Alleen boven de drempelwaarde reageert de zintuigcel. Dat heet het alles-of-
nietprincipe.
