Samenvatting DEEL II (p.75 - 121) - Strafrecht (B001424B)

DEEL 2 STRAFWET

HOOFDSTUK 1 LEGALITEITSBEGINSEL

1. BEGRIPSOMSCHRIJVING

Artikel 1 Nieuw Sw. – Legaliteitsbeginsel

HOEKSTEEN VAN HET KLASSIEKRECHT – oorsprong in kritieken op
strafrecht ancien régime  Recht om te straffen kan enkel voor wat
expliciet is verboden

Alleen een wet, die namens de samenleving is opgesteld, kan bepalen wat
een misdrijf is en welke straf daarbij hoort

GEEN MISDRIJF, GEEN STRAF ZONDER WET – = nullum crimen, nulla poena
sine lege

Een daad kan alleen strafbaar zijn als er een wet bestaat die deze daad als
misdrijf aangeeft, en de straf voor dat misdrijf moet ook in die wet staan

STRAFWET, GRONDWET EN INTERNATIONAAL RECHT -- niet alleen in
strafwet, maar ook in grondwet (art. 12 en 14) en internationaal recht (art.
7 EVRM, art. 15 IVBPR)

RECHTSZEKERHEID – De wet moet duidelijk zijn over wat een misdrijf is en
welke straf erbij hoort. Het legaliteitsbeginsel vereist daarom dat de wet
voldoende zekerheid biedt, zodat mensen weten welke strafrechtelijke
gevolgen hun gedrag kan hebben (lex certa-beginsel)

2. WET

2.1 WET IN MATERIËLE ZIN

BESLISSINGEN VAN WETGEVENDE ORGANEN – Niet alleen beslissingen van
federale parlement gelden als wet  ook beslissingen van andere
democratisch verkozen vergaderingen, zoals decreten, ordonnanties, en
provinciale of gemeentelijke regels

Ook wnr genummerde Koninklijke Besluiten (KB), waarbij de regering
tijdelijk de rol van de wetgever overneemt

KRACHTENS DE WET – De wetgever hoeft alleen de belangrijkste
onderdelen van de wet vast te stellen; verdere details mogen worden
overgelaten aan de uitvoerende macht  Dit wordt geregeld "krachtens
de wet" (art14 Grondwet). Dit systeem werkt met kaderwetten,
opdrachtwetten, en blanco-strafwetten, zoals drugswet van 1921

2.2 ALGEMENE BEGINSELEN DIE DOOR DE
VOLKERENGEMEENSCHAP WORDEN ERKEND

,ALGEMENE BEGINSELEN DIE DOOR DE VOLKERENGEMEENSCHAP WORDEN
ERKEND – Dit principe is vastgelegd in het internationaal recht en nu ook
in artikel 1 van het nieuwe StrafWB  Erkenning hoeft niet altijd in
specifieke wetten te staan, maar kan blijken uit de houding van de
internationale gemeenschap

Inmiddels zijn deze strafbaarstellingen wel in de strafwet opgenomen

ACHTERGROND – Na WOII werden (oorlogs)misdaden tegen de
menselijkheid vervolgd door internationale straftribunalen, hoewel deze op
het moment van de feiten nog niet formeel bestonden  De tribunalen
stelden dat zulke daden door de internationale gemeenschap al als
misdrijven werden erkend. Dit werd gezien als een uitzondering op het
legaliteitsbeginsel of als een bijzondere invulling van het begrip ‘wet’

2.3 INTERNATIONALE VERDRAGEN

GEEN WET – Sommige verdragen hebben directe werking in België en
kunnen voorrang hebben boven Belgische wetten bij de rechter

Echter, een internationaal verdrag kan geen nieuwe misdrijven of straffen
invoeren; daarvoor is altijd goedkeuring nodig van de Belgische wetgever

HET EUROPEES VERDRAG TOT BESCHERMING VAN DE RECHTEN VAN DE
MENS EN DE FUNDAMENTELE VRIJHEDEN (EVRM) – Een verdrag met
directe werking kan geen specifieke misdrijven of straffen vaststellen,
maar legt wel verplichtingen op aan de nationale wetgever  Dit betekent
dat de wetgever geen wetten mag invoeren die mensenrechten schenden
(negatieve verplichting of schildfunctie)  Tegelijk moet de wetgever
bepaalde mensenrechten, zoals het recht op leven, beschermen door deze
schendingen strafbaar te stellen (positieve verplichting of zwaardfunctie)
Dit is vergelijkbaar met verplichtingen in het Internationaal Verdrag
inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (IVBPR)

HET INTERNATIONAAL VERDRAG INZAKE DE BURGERRECHTEN EN
POLITIEKE RECHTEN (IVBPR) – Verenigde naties goedgekeurd
internationaal verdrag  19/12/1996

Gelijkaardige bepalingen als EVRM  directe werking in BE

HET RECHT VAN DE EUROPESE UNIE – De Europese Unie kan lidstaten
verplichten om misdrijven of straffen vast te stellen of aan te passen Dit
kan gebeuren op twee manieren:

Positieve doorwerking: Via verordeningen of richtlijnen moet een
lidstaat specifieke wetten of regels invoeren die een misdrijf of straf
vastleggen

, Negatieve doorwerking: Via uitspraken van het Hof van Justitie
van de Europese Unie (HvJ) kan een lidstaat worden verplicht om
bestaande wetten aan te passen als deze in strijd zijn met EU-recht
of mensenrechten

In beide gevallen moet de nationale wetgeving in overeenstemming zijn
met de Europese regels

3. LEGALITEITSCONTROLE

3.1 LEGALITEITSCONTROLE DOOR HET GRONDWETTELIJK HOF

GRONDWETTELIJK HOF – Er kan beroep worden gedaan op de vernietiging
van een wetsbepaling als deze in strijd is met Titel II van de Grondwet of
met de regels over de bevoegdheden van de staat, gemeenschappen of
gewesten. Dit betekent ook dat een wetsbepaling kan worden vernietigd
als deze het legaliteitsbeginsel schendt

3.2 LEGALITEITSCONTROLE DOOR HOVEN EN RECHTBANKEN

ALGEMENE, PROVINCIALE OF GEMEENTELIJKE BESLUITEN EN
VERORDENINGEN –

Hoven en rechtbanken passen strafbepalingen uit algemene, provinciale
en gemeentelijke besluiten en verordeningen alleen toe als deze in
overeenstemming zijn met de wet. Voor vragen over de legaliteit van
wetten, decreten en ordonnanties kunnen hoven en rechtbanken een
prejudiciële vraag stellen aan het Grondwettelijk Hof

FORMELE WETTEN – Voor vragen over de legaliteit van wetten, decreten
en ordonnanties kunnen hoven en rechtbanken een prejudiciële vraag
stellen aan het Grondwettelijk Hof

Ze kunnen ook wetten toetsen aan internationale verdragen met directe
werking, behalve als het gaat om grondrechten uit de Grondwet.

INTERNATIONALE NORMEN – Daarnaast kunnen ze prejudiciële vragen
indienen bij het Hof van Justitie van de Europese Unie voor toetsing aan
rechtstreeks toepasselijke EU-regels

HOOFDSTUK 2 TOEPASSING VAN DE STAFWET IN DE TIJD

Art. 2 Nieuw Sw. - Toepassing van de strafwet in de tijd

1. TEN TIJDE VAN DE GEDRAGING OP HET PLEGEN VAN HET
MISDRIJF

1.1 EEN WETSBEPALING IN WERKING

IN WERKING – Op het moment dat iemand iets doet, moet er al een wet
bestaan die dat gedrag strafbaar maakt en de straf ervoor vastlegt