Hoofdstuk 16.1 Inleiding
Alcohol, drugs- en andere verslavingen kunnen meerder negatieve sociale gevolgen hebben
voor de betrokken persoon en voor de samenleving. De belangrijkste maatschappelijke
gevolgen kunnen zijn:
- Verstoring van sociale relaties;
- Schooluitval;
- Dakloosheid;
- Ontstaan van schulden;
- Ontstaan van huiselijk geweld;
- Overlast;
- Geweld;
- Verwervingscriminaliteit (crimineel gedrag om aan verslaving te kunnen voldoen,
denk aan stelen);
- Verkeersovertredingen.
16.2 Problematisch middelengebruik en verslaving
Het bio-psychosociaal model is op dit moment een dominante visie op verslaving. Dit model
gaat ervan uit dat mensen een aangeboren aanleg hebben voor het ontwikkelen van een
verslaving, maar dat ook de persoonlijke ontwikkeling en sociale omstandigheden een rol
spelen.
16.2.1 Wanneer spreken we van middelenafhankelijkheid en middelenmisbruik?
Volgens de DSM-5 is er sprake van een stoornis in het gebruik van een middel als minimaal
2 van de volgende kenmerken binnen een jaar optreden:
- Het gebruik vindt vaker, in grotere hoeveelheden of langduriger plaats dan de
bedoeling was;
- De wens bestaat om minder te gebruiken of er zijn mislukte pogingen toe gedaan;
- Het verkrijgen van het middel, het gebruik of het herstel kosten veel tijd;
- Er is sprake van een sterk verlangen om het middel te gebruiken;
- Het gebruik heeft tot gevolg dat verplichtingen op werk, school of thuis niet worden
nagekomen;
- Het gebruik zet zich voort ondanks dat er problemen ontstaan op sociaal of
interpersoonlijk vlak;
- Vanwege het gebruik worden belangrijke sociale, beroepsmatige of
vrijetijdsactiviteiten opgegeven of vinden minder plaats;
- Doorgaan met het gebruik in situaties waarin dit gevaar oplevert;
- Recidiverend gebruik terwijl men weet dat dit lijdt tot lichamelijke of psychische
problemen;
- Meer van het middel nodig hebben voor hetzelfde effect;
- Het ontstaan van onthoudingsverschijnselen als het middel niet wordt gebruikt en die
minder hevig worden door het weer te gebruiken.
16.2.2 Veelvoorkomende comorbiditeit
Men ziet een verslaving als een psychiatrische stoornis. Veel cliënten met
verslavingsproblematiek hebben last van een andere psychiatrische stoornis. Dit wordt
comorbiditeit genoemd (dubbele diagnose). Veel klachten die ontstaan door middelengebruik
kunnen ook door psychische problemen worden veroorzaakt. Vaak is er een wisselwerking
tussen de psychische problemen en het middelengebruik.
16.2.2 Vicieuze cirkels van gebruik
Het model ‘vicieuze cirkels van gebruik’ bestaat uit 5 cirkels. De middelste cirkel staat voor
de stof waaraan men verslaafd is. Om deze cirkel zitten vier andere cirkels die staan voor:
- Lichamelijke cirkel
Alcohol, drugs- en andere verslavingen kunnen meerder negatieve sociale gevolgen hebben
voor de betrokken persoon en voor de samenleving. De belangrijkste maatschappelijke
gevolgen kunnen zijn:
- Verstoring van sociale relaties;
- Schooluitval;
- Dakloosheid;
- Ontstaan van schulden;
- Ontstaan van huiselijk geweld;
- Overlast;
- Geweld;
- Verwervingscriminaliteit (crimineel gedrag om aan verslaving te kunnen voldoen,
denk aan stelen);
- Verkeersovertredingen.
16.2 Problematisch middelengebruik en verslaving
Het bio-psychosociaal model is op dit moment een dominante visie op verslaving. Dit model
gaat ervan uit dat mensen een aangeboren aanleg hebben voor het ontwikkelen van een
verslaving, maar dat ook de persoonlijke ontwikkeling en sociale omstandigheden een rol
spelen.
16.2.1 Wanneer spreken we van middelenafhankelijkheid en middelenmisbruik?
Volgens de DSM-5 is er sprake van een stoornis in het gebruik van een middel als minimaal
2 van de volgende kenmerken binnen een jaar optreden:
- Het gebruik vindt vaker, in grotere hoeveelheden of langduriger plaats dan de
bedoeling was;
- De wens bestaat om minder te gebruiken of er zijn mislukte pogingen toe gedaan;
- Het verkrijgen van het middel, het gebruik of het herstel kosten veel tijd;
- Er is sprake van een sterk verlangen om het middel te gebruiken;
- Het gebruik heeft tot gevolg dat verplichtingen op werk, school of thuis niet worden
nagekomen;
- Het gebruik zet zich voort ondanks dat er problemen ontstaan op sociaal of
interpersoonlijk vlak;
- Vanwege het gebruik worden belangrijke sociale, beroepsmatige of
vrijetijdsactiviteiten opgegeven of vinden minder plaats;
- Doorgaan met het gebruik in situaties waarin dit gevaar oplevert;
- Recidiverend gebruik terwijl men weet dat dit lijdt tot lichamelijke of psychische
problemen;
- Meer van het middel nodig hebben voor hetzelfde effect;
- Het ontstaan van onthoudingsverschijnselen als het middel niet wordt gebruikt en die
minder hevig worden door het weer te gebruiken.
16.2.2 Veelvoorkomende comorbiditeit
Men ziet een verslaving als een psychiatrische stoornis. Veel cliënten met
verslavingsproblematiek hebben last van een andere psychiatrische stoornis. Dit wordt
comorbiditeit genoemd (dubbele diagnose). Veel klachten die ontstaan door middelengebruik
kunnen ook door psychische problemen worden veroorzaakt. Vaak is er een wisselwerking
tussen de psychische problemen en het middelengebruik.
16.2.2 Vicieuze cirkels van gebruik
Het model ‘vicieuze cirkels van gebruik’ bestaat uit 5 cirkels. De middelste cirkel staat voor
de stof waaraan men verslaafd is. Om deze cirkel zitten vier andere cirkels die staan voor:
- Lichamelijke cirkel
