Onderzoek 1 (deel 2)
Week 1 – Van begrip naar indicatoren
Basisboek Enquêteren 2.1-2.4
Enquête vs open interview
Enquête (volledig gestructureerd) Open interview
Iedereen zelfde vragen Alleen vaste topiclijst; vragen kunnen
verschillen
Iedereen zelfde antwoordalternatieven Geen vaste antwoordalternatieven
Antwoorden systematisch geregistreerd (via Antwoorden genoteerd
codeboek)
Statische analyses Meer informele analyse van antwoorden (bijv.
zoeken naar gemeenschappelijke thema's in
antwoorden; labelen). Vaak subjectiever
Basisterminologie: gegevens verzamelen met een enquête
Respondenten = personen die worden gevraagd mee te doen aan het onderzoek
Respons = degenen die zijn gevraagd en ook werkelijk de vragen hebben beantwoord
Non-respons = degenen die zijn gevraagd, maar weigeren of onbereikbaar zijn
Onderzoeksobjecten = meestal de respondenten, soms fungeert respondent als informant.
Kunnen dus bijv. ook de kinderen zijn terwijl de ouders dan de respondenten zijn (de kinderen
worden onderzocht)
Item = onderdeel uit vragenlijst, meestal een vraag uit de vragenlijst
Wanneer enquêtes?
Algemeen = als je al genoeg weet om gerichte vragen te stellen
Specifieker = bij survey-onderzoek, dus als je van veel mensen iets te weten wil komen over:
o Attitudes
o Opinies
o Gevoelens
o Gedachten
o Kennis
o Gedragsintenties
o Omstandigheden
LET OP: deze informatie krijg je niet via observatie. Kun je alleen via vragen achter komen, van
bepaalde vormen van gedrag zijn mensen zich overigens nauwelijks bewust. Het heeft dus ook geen
zin om daarnaar te vragen.
Voor- en nadelen van enquêtes
Voordelen
o Snel, gemakkelijk, goedkoop grote groepen mensen bereiken
o In korte tijd informatie verzamelen over heel veel verschillende onderwerpen
o Informatie van verschillende personen is goed vergelijkbaar
Nadelen
o Soms onbetrouwbaar en niet-valide door:
Gebrekkige zelfkennis
Selecties geheugen
1
,Onderzoek 1 (deel 2)
Sociale wenselijkheid
o Lage respons door onderzoekmoeheid
LET OP: De nadelen gelden ook voor een open interview, maar daar is iets meer kans om ze op te
sporen en te hanteren.
Zin en onzin van vragen en antwoorden
Als je wat wilt weten van mensen, dan vraag je ze dat toch gewoon even? Helaas is de werkelijkheid
niet zo simpel.
Veel speelt onbewust af
Veel wordt gemotiveerd in maatschappelijk gebruikelijke verwoordingen
Drang tot sociale wenselijkheid, daardoor antwoordtendentie en 'zomaar iets antwoorden'
Kan alleen maar bewuste verwoordingen meten
Antwoord is niet los te zien van vraag die eraan voorafging
Van begrip naar indicatoren
Operationaliseren = vertalen van de onderzoeksvraag in concrete onderzoekbare termen, het
concreet en meetbaar maken van een te onderzoeken begrip
BELANGRIJK HIERBIJ: je hebt meestal 1 (of meerdere) tussenstappen nodig om het begrip om
te zetten tot een concrete vraag. Je analyseert dus eerst het begrip.
3 stappen van operationaliseren
1. Duidelijk definiëren van abstracte begrippen
o Begrip
o Kan door literatuuronderzoek
2. Vaststellen van (sub)dimensies
o Dimensies = verschillende aspecten van een begrip
o Kan ook door literatuuronderzoek
3. Per dimensie meetbare indicatoren formuleren
o Indicator
o A.d.h.v. de indicatoren kunnen vragen voor de enquête worden
geformuleerd
Voorbeelden:
Begrip Dimensie Indicator
Attitude Affect/gevoel …
Cognitie/gedachte …
Gedrag …
Emancipatie Bijdragen aan huishoudelijk werk Koken
(van mannen) De was doen enz.
Bijdragen aan de opvoeding Kinderen naar school brengen
Kinderen naar bed brengen enz.
Traditionaliteit opvattingen man Opvattingen over vrouwen in leidinggevende
functies
Opvattingen over betaald werk van gehuwde
vrouwen enz.
Faalangst Sociale faalangst Bang zijn voor groepssituaties
Cognitieve faalangst Gespannen tijdens leren
Niet leuk om tentamen te doen
2
,Onderzoek 1 (deel 2)
Een slecht cijfer verwachten
Leefstijl Mate van bewegen Sportschool
Dagelijkse beweging
Voeding Hoeveel maaltijden
Aantal calorieën, eten bestellen (= niet heel
betrouwbaar)
Psychisch …
Alcohol- en drugsgebruik …
Slapen …
Milieubewust Afval scheiden Papier
gedrag Plastic
Glas
Gft-afval
Chemisch afval
Water besparen Minder lang Douchen
Tuin besproeien
Kraan niet laten lopen (bijv. tijdens tanden
poetsen)
Energie besparen Spaarlampen
Verwarming 's nachts lager
Licht uit als je de kamer uitgaat
HR-ketel
Nieuwe apparaten met energielabel
Materiaal besparen In winkel geen plastic tas
Wachten tot iets versleten is (kleding)
Recyclen, hergebruik van artikelen
Eenmalig grote investeringen doen
Voedsel Biologisch voedsel kopen
Seizoensgroenten kopen
Restjes eten bewaren
Vervoer Zuinige rijstijl
Auto laten staan
Het Nieuwe Rijden
Klimaatcompensatie (Green Seat)
Auto's op elektriciteit
Vakantie Minder vaak op vliegvakantie
Dichterbij huis op vakantie gaan
Met trein/bus op vakantie gaan
Overnachten in milieuvriendelijke
accommodaties
Kamperen i.p.v. all-inclusive
Wonen Groene stroom
Zonnepanelen
Windmolentje op dak
3
, Onderzoek 1 (deel 2)
Week 2 – Formuleren van (kwantitatieve) vragen
en antwoordcategorieën
BO H3 (t/m 3.6)
Formuleren van vragen - Vragenlijst is operationalisatie van
1/meerdere variabelen
Vragenlijst opbouwen en uittesten
Nadenken, voorbereiden, verdiepen in onderwerp en doelgroep,
kritisch formuleren en toespitsen
Alleen vragen wat echt nodig is: scherpe probleemstelling is
leidraad (Omdat je alles kan vragen, moet je niet alles gaan
vragen --> zonde van de tijd)
Logica, uitleg en filteren: doordachte en logische constructie
in volgorde van de vragen, filtervraag (filtervraag = eerste
vraag die bepaalt of de respondent wel bij het
onderzoeksonderwerp past, daarna anders meteen laten
afhaken)
Bedreigende onderwerpen: gebruik de trechtervorm (= naar
een specifieke vraag toe leiden)
Gedegen testen: proefafname (dus testen uitproberen bij proefpersonen (als onderzoeker
weet je niet hoe de vragen zijn geformuleerd) --> doen we ook bij attitudeonderzoek)
Type vragen - Open en gesloten vragen
Overwegingen bij open vragen
o Nuttig bij weinig voorkennis/ zeer veel antwoordmogelijkheden
o Kost veel tijd achteraf
o Soms verlies van gegevens (bij te vage antwoorden door respondent)
o Voorbeelden:
Wat is je beroep? --> kun je beter open vragen en dan kun je daarna zélf
categoriseren
Waaraan ergert u zich in uw wijk?
Open . 8% noemt hondenpoep
Gesloten. o.a. antwoord hondenpoep: ja/nee. 31% kiest voor ja
Welk percentage lijkt het meest geloofwaardig en waarom? --> het
percentage van de open vraag is waarschijnlijker betrouwbaarder, maar het
antwoord zit waarschijnlijk tussen de 2 opties in
Gesloten vragen
o Meerkeuzevragen (multiple choice)- 2 varianten
1 antwoord mogelijk
Meerdere antwoorden mogelijk (in SPSS zie je dat je dat anders moet
invoeren)
o Rating- of beoordelingsschaal
In welke mate komt iets voor/ vindt men iets/ voelt men iets
Vb: schaal van 1 tot 5
4
Week 1 – Van begrip naar indicatoren
Basisboek Enquêteren 2.1-2.4
Enquête vs open interview
Enquête (volledig gestructureerd) Open interview
Iedereen zelfde vragen Alleen vaste topiclijst; vragen kunnen
verschillen
Iedereen zelfde antwoordalternatieven Geen vaste antwoordalternatieven
Antwoorden systematisch geregistreerd (via Antwoorden genoteerd
codeboek)
Statische analyses Meer informele analyse van antwoorden (bijv.
zoeken naar gemeenschappelijke thema's in
antwoorden; labelen). Vaak subjectiever
Basisterminologie: gegevens verzamelen met een enquête
Respondenten = personen die worden gevraagd mee te doen aan het onderzoek
Respons = degenen die zijn gevraagd en ook werkelijk de vragen hebben beantwoord
Non-respons = degenen die zijn gevraagd, maar weigeren of onbereikbaar zijn
Onderzoeksobjecten = meestal de respondenten, soms fungeert respondent als informant.
Kunnen dus bijv. ook de kinderen zijn terwijl de ouders dan de respondenten zijn (de kinderen
worden onderzocht)
Item = onderdeel uit vragenlijst, meestal een vraag uit de vragenlijst
Wanneer enquêtes?
Algemeen = als je al genoeg weet om gerichte vragen te stellen
Specifieker = bij survey-onderzoek, dus als je van veel mensen iets te weten wil komen over:
o Attitudes
o Opinies
o Gevoelens
o Gedachten
o Kennis
o Gedragsintenties
o Omstandigheden
LET OP: deze informatie krijg je niet via observatie. Kun je alleen via vragen achter komen, van
bepaalde vormen van gedrag zijn mensen zich overigens nauwelijks bewust. Het heeft dus ook geen
zin om daarnaar te vragen.
Voor- en nadelen van enquêtes
Voordelen
o Snel, gemakkelijk, goedkoop grote groepen mensen bereiken
o In korte tijd informatie verzamelen over heel veel verschillende onderwerpen
o Informatie van verschillende personen is goed vergelijkbaar
Nadelen
o Soms onbetrouwbaar en niet-valide door:
Gebrekkige zelfkennis
Selecties geheugen
1
,Onderzoek 1 (deel 2)
Sociale wenselijkheid
o Lage respons door onderzoekmoeheid
LET OP: De nadelen gelden ook voor een open interview, maar daar is iets meer kans om ze op te
sporen en te hanteren.
Zin en onzin van vragen en antwoorden
Als je wat wilt weten van mensen, dan vraag je ze dat toch gewoon even? Helaas is de werkelijkheid
niet zo simpel.
Veel speelt onbewust af
Veel wordt gemotiveerd in maatschappelijk gebruikelijke verwoordingen
Drang tot sociale wenselijkheid, daardoor antwoordtendentie en 'zomaar iets antwoorden'
Kan alleen maar bewuste verwoordingen meten
Antwoord is niet los te zien van vraag die eraan voorafging
Van begrip naar indicatoren
Operationaliseren = vertalen van de onderzoeksvraag in concrete onderzoekbare termen, het
concreet en meetbaar maken van een te onderzoeken begrip
BELANGRIJK HIERBIJ: je hebt meestal 1 (of meerdere) tussenstappen nodig om het begrip om
te zetten tot een concrete vraag. Je analyseert dus eerst het begrip.
3 stappen van operationaliseren
1. Duidelijk definiëren van abstracte begrippen
o Begrip
o Kan door literatuuronderzoek
2. Vaststellen van (sub)dimensies
o Dimensies = verschillende aspecten van een begrip
o Kan ook door literatuuronderzoek
3. Per dimensie meetbare indicatoren formuleren
o Indicator
o A.d.h.v. de indicatoren kunnen vragen voor de enquête worden
geformuleerd
Voorbeelden:
Begrip Dimensie Indicator
Attitude Affect/gevoel …
Cognitie/gedachte …
Gedrag …
Emancipatie Bijdragen aan huishoudelijk werk Koken
(van mannen) De was doen enz.
Bijdragen aan de opvoeding Kinderen naar school brengen
Kinderen naar bed brengen enz.
Traditionaliteit opvattingen man Opvattingen over vrouwen in leidinggevende
functies
Opvattingen over betaald werk van gehuwde
vrouwen enz.
Faalangst Sociale faalangst Bang zijn voor groepssituaties
Cognitieve faalangst Gespannen tijdens leren
Niet leuk om tentamen te doen
2
,Onderzoek 1 (deel 2)
Een slecht cijfer verwachten
Leefstijl Mate van bewegen Sportschool
Dagelijkse beweging
Voeding Hoeveel maaltijden
Aantal calorieën, eten bestellen (= niet heel
betrouwbaar)
Psychisch …
Alcohol- en drugsgebruik …
Slapen …
Milieubewust Afval scheiden Papier
gedrag Plastic
Glas
Gft-afval
Chemisch afval
Water besparen Minder lang Douchen
Tuin besproeien
Kraan niet laten lopen (bijv. tijdens tanden
poetsen)
Energie besparen Spaarlampen
Verwarming 's nachts lager
Licht uit als je de kamer uitgaat
HR-ketel
Nieuwe apparaten met energielabel
Materiaal besparen In winkel geen plastic tas
Wachten tot iets versleten is (kleding)
Recyclen, hergebruik van artikelen
Eenmalig grote investeringen doen
Voedsel Biologisch voedsel kopen
Seizoensgroenten kopen
Restjes eten bewaren
Vervoer Zuinige rijstijl
Auto laten staan
Het Nieuwe Rijden
Klimaatcompensatie (Green Seat)
Auto's op elektriciteit
Vakantie Minder vaak op vliegvakantie
Dichterbij huis op vakantie gaan
Met trein/bus op vakantie gaan
Overnachten in milieuvriendelijke
accommodaties
Kamperen i.p.v. all-inclusive
Wonen Groene stroom
Zonnepanelen
Windmolentje op dak
3
, Onderzoek 1 (deel 2)
Week 2 – Formuleren van (kwantitatieve) vragen
en antwoordcategorieën
BO H3 (t/m 3.6)
Formuleren van vragen - Vragenlijst is operationalisatie van
1/meerdere variabelen
Vragenlijst opbouwen en uittesten
Nadenken, voorbereiden, verdiepen in onderwerp en doelgroep,
kritisch formuleren en toespitsen
Alleen vragen wat echt nodig is: scherpe probleemstelling is
leidraad (Omdat je alles kan vragen, moet je niet alles gaan
vragen --> zonde van de tijd)
Logica, uitleg en filteren: doordachte en logische constructie
in volgorde van de vragen, filtervraag (filtervraag = eerste
vraag die bepaalt of de respondent wel bij het
onderzoeksonderwerp past, daarna anders meteen laten
afhaken)
Bedreigende onderwerpen: gebruik de trechtervorm (= naar
een specifieke vraag toe leiden)
Gedegen testen: proefafname (dus testen uitproberen bij proefpersonen (als onderzoeker
weet je niet hoe de vragen zijn geformuleerd) --> doen we ook bij attitudeonderzoek)
Type vragen - Open en gesloten vragen
Overwegingen bij open vragen
o Nuttig bij weinig voorkennis/ zeer veel antwoordmogelijkheden
o Kost veel tijd achteraf
o Soms verlies van gegevens (bij te vage antwoorden door respondent)
o Voorbeelden:
Wat is je beroep? --> kun je beter open vragen en dan kun je daarna zélf
categoriseren
Waaraan ergert u zich in uw wijk?
Open . 8% noemt hondenpoep
Gesloten. o.a. antwoord hondenpoep: ja/nee. 31% kiest voor ja
Welk percentage lijkt het meest geloofwaardig en waarom? --> het
percentage van de open vraag is waarschijnlijker betrouwbaarder, maar het
antwoord zit waarschijnlijk tussen de 2 opties in
Gesloten vragen
o Meerkeuzevragen (multiple choice)- 2 varianten
1 antwoord mogelijk
Meerdere antwoorden mogelijk (in SPSS zie je dat je dat anders moet
invoeren)
o Rating- of beoordelingsschaal
In welke mate komt iets voor/ vindt men iets/ voelt men iets
Vb: schaal van 1 tot 5
4
