Tentamen samenvatting blok 2 – dinsdag 13 december 2022
Inleiding van de psychologie.......................................................................................................................... 1
Kernvraag 9.1: Wat motiveert ons?.....................................................................................................................2
Kernvraag 9.2: Hoe worden onze motivatieprioriteiten gesteld?........................................................................3
Kernvraag 9.3: Waar staan honger en seksuele motivatie in de motivatiehiërarchie?.......................................8
Kennisclip intrinsieke en extrinsieke motivatie.............................................................................................12
Kennisclip gezondheidspsychologie.............................................................................................................. 13
Praktijkonderzoek in zorg en welzijn............................................................................................................ 15
1.1 Een positiebepaling van praktijkonderzoek.................................................................................................15
1.2 De kernactiviteit van praktijkonderzoek......................................................................................................20
1.5 Spelregels van praktijkonderzoek................................................................................................................22
3.5 Een verkennende probleemanalyse uitvoeren.............................................................................................27
3.6 Het praktijkprobleem omschrijven...............................................................................................................30
5.2 Methoden van dataverzameling kiezen.......................................................................................................31
5.3 Respondenten selecteren.............................................................................................................................34
6.3 Observeren...................................................................................................................................................35
6.4 Bevragen......................................................................................................................................................39
Kennisclip kwantitatief vs kwalitatief onderzoek..........................................................................................44
Kennisclip operationaliseren........................................................................................................................ 45
Kennisclip voor- en nadelen observeren en interviewen...............................................................................46
Kennisclip vragen formuleren op een vragenlijst.......................................................................................... 47
Kennisclip betrouwbaarheid........................................................................................................................ 48
Kennisclip constructvaliditeit....................................................................................................................... 49
Kennisclip externe validiteit......................................................................................................................... 50
Zes principes van Cialdini............................................................................................................................. 51
Commitment (en consistentie)...........................................................................................................................51
Wederkerigheid..................................................................................................................................................52
Sympathie...........................................................................................................................................................53
Sociale bewijskracht...........................................................................................................................................53
Autoriteit............................................................................................................................................................54
Schaarste............................................................................................................................................................55
Inleiding van de psychologie
,Kernvraag 9.1: Wat motiveert ons?
Motieven zijn innerlijke drijfveren om op een bepaalde manier te handelen, al kunnen ze
door allerlei factoren worden beïnvloed, zowel interne als externe.
Motivatie: is de drijfveer of reden van een individu om tot een bepaalde actie, prestatie of
gedrag te komen.
- Het voelen van een behoefte of verlangen
- Het activeren, selecteren, sturen en volhouden van mentale en fysieke activiteit
die gericht is op bevrediging van de behoefte of het verlangen
- Het reduceren van de behoeftesensatie
9.1.1 | prestatiemotivatie
Soorten motivatie
- Extrinsieke motivatie: het verlangen om een activiteit uit te voeren vanwege
externe prikkels, zoals een beloning, die van buiten de persoon komen.
o Gedrag vertonen om externe beloning te verkrijgen of om externe straf te
voorkomen
- Intrinsieke motivatie: het verlangen om een activiteit uit te voeren vanwege de
activiteit zelf, de behoefte die vanuit de persoon ontstaan ongeacht de
beloningen of straffen.
Beloningstheorie: de theorie dat stelt dat mensen werken omdat ze gemotiveerd worden
door extrinsieke beloningen
Een meer uitgewerkte theorie is de verwachtingstheorie: zegt dat mensen gemotiveerd
worden om aan taken te werken als ze verwachten daarin succesvol te zijn en als ze de
resultaten van de uitvoering waarderen.
Prestatiedrang (need for achievement, n Ach): een geestelijke toestand die het verlangen
om een moeilijk maar aantrekkelijk doel te bereiken veroorzaakt
Kenmerken hoge prestatiedrang
- Werken harder, zijn succesvoller in hun werk
- Tonen meer doorzettingsvermogen bij moeilijke opdrachten
- Kiezen vaker beroepen waarin competitie een belangrijke factor is
Prestatiemotivatie test (PMT): een specifieke test om prestatiemotivatie te meten, die drie
specifieke aspecten meet:
1) Prestatiemotief: een persoonlijkheidseigenschap die in specifieke situaties leidt tot
presteren
2) Positieve faalangst: is bepalend voor de productiviteit en de houding t.o.v. werk
3) Negatieve faalangst: is bepalend voor de productiviteit en de houding t.o.v. werk
Soorten culturen
2
, - Individualisme: het standpunt van westerse culturen waarbij individuele
prestaties benadrukt worden
- Collectivisme: het standpunt van Zuid-Amerika, Azië, Afrika en het Midden-
Oosten waar de nadruk wordt gelegd op groepsloyaliteit, zegt dat het individu
ondergeschikt is aan de groep
9.1.2 | onverwachte effecten van beloningen op motivatie
Overrechtvaardiging (overjustification): proces waarbij een extrinsieke beloning een interne
motivatie beïnvloedt
- Treedt alleen op als de beloning geen rekening houdt met de kwaliteit van de
prestatie
Het fenomeen van overrechtvaardiging werd bij volwassenen beschreven in de motivation
crowding theory.
Gevolgen van beloningen voor motivatie
- Beloningen kunnen een effectieve manier zijn om mensen te motiveren dingen te
doen die ze anders niet zouden doen
- Beloningen kunnen de motivatie vergroten, mits ze worden gegeven voor een
goede prestatie
- Beloningen kunnen intrinsieke motivatie nadelig beïnvloeden, als ze worden
gegeven zonder rekening te houden met de kwaliteit van de prestatie
- Onverwachte beloningen of een welverdiend compliment zorgt voor motivatie
Flow: is een theorie waarbij je intens geconcentreerd bent op een bepaalde activiteit, heeft
te maken met intrinsieke motivatie
Kernvraag 9.2: Hoe worden onze motivatieprioriteiten gesteld?
De behoeftehiërarchie bestaat uit de combinatie van functionele, proximale en
ontwikkelingsfactoren, waarbij de behoeften zijn gerangschikt naar behoeften.
9.2.1 | De instincttheorie
Instincttheorie: is een verouderde theorie dat bepaalde gedragspatronen worden bepaald
door aangeboren factoren, ook wel instincten genoemd, die bij een gehele soort op dezelfde
manier voorkomen
- Nadeel: houdt geen rekening met de effecten van leren en gebruikte instincten
vooral als labels, in plaats van als verklaringen voor gedrag
In plaats van instincten wordt er gesproken nu gesproken over gefixeerde gedragspatronen:
niet-aangeleerde (dus genetische bepaalde) gedragingen die bij de gehele soort voorkomt en
die ontstaat door een specifieke stimuli.
- Het is niet duidelijk hoe nuttig instincten zijn bij het verklaren van complexere
gedragingen van de mens
9.2.2 | De drijfveertheorie
3
, Drijfveertheorie: ontwikkelt als vervanger van de instincttheorie, verklaart motivatie als een
proces waarin een biologische behoefte een drijfveer produceert die het gedrag aanstuurt
zodat in de behoefte wordt voorzien.
- Biologische drijfveer: een motief dat primair biologisch is. Een toestand van
energie of spanning waardoor een organisme gemotiveerd wordt om een
biologische behoefte te vervullen.
- Behoefte: in de drijfveertheorie, is het een biologische onevenwichtigheid die de
overleving in gevaar brengt als het evenwicht niet wordt hersteld.
Drive reduction (reduceren van de drijfveer): is dat de drijfveer motiveert tot handelen om
de spanning te verminderen die is ontstaan door de drijfveer
Homeostase: is het biologische evenwicht en het vermogen van het lichaam dit te
handhaven, volgens de drijfveertheorie
- Organismen die een biologisch onevenwicht ervaren voelen de aandrang om het
homeostatische evenwicht te herstellen.
Nadeel drijfveertheorie: kan niet alle vragen over motivatie beantwoorden, maar er wordt
erkent dat een biologisch motief een belangrijke rol speelt in de motivatie. Daarom is het is
een nuttige maar onvolledige theorie over motivatie.
9.2.3 | Freuds psychodynamische theorie
Volgens Freud ontstond motivatie van de onbewuste geest, die hij het id noemde, wat uit
twee elementaire verlangens bestond (ook wel beschouwd als instincten)
- Eros: het erotische of constructieve verlangen
- Thanatos: de agressieve of destructieve impuls
o Freud vond dat psychische problemen voorkomen konden worden als we
voortdurend zoeken naar een acceptabele uitlaatklep voor onze seksuele
en agressieve behoeften.
o Ook dacht Freud dat onze motieven veranderingen ondergaan tijdens
onze ontwikkeling van kind naar volwassene.
9.2.4 | Maslows behoeftehiërarchie
Maslow probeerde met een humanistische theorie verklaring te geven voor het hele
spectrum van menselijke motivaties, van biologische drijfveren tot sociale motivatie en
creativiteit.
Daaruit ontstond de behoeftehiërarchie: het idee dat behoeften zich in volgorde van
belangrijkheid aandienen, de biologische behoeften zijn het belangrijkst
- Volgens Maslow hadden hogere behoeften weinig invloed op ons gedrag, zolang
de belangrijkste behoeften niet zijn vervuld.
4
Inleiding van de psychologie.......................................................................................................................... 1
Kernvraag 9.1: Wat motiveert ons?.....................................................................................................................2
Kernvraag 9.2: Hoe worden onze motivatieprioriteiten gesteld?........................................................................3
Kernvraag 9.3: Waar staan honger en seksuele motivatie in de motivatiehiërarchie?.......................................8
Kennisclip intrinsieke en extrinsieke motivatie.............................................................................................12
Kennisclip gezondheidspsychologie.............................................................................................................. 13
Praktijkonderzoek in zorg en welzijn............................................................................................................ 15
1.1 Een positiebepaling van praktijkonderzoek.................................................................................................15
1.2 De kernactiviteit van praktijkonderzoek......................................................................................................20
1.5 Spelregels van praktijkonderzoek................................................................................................................22
3.5 Een verkennende probleemanalyse uitvoeren.............................................................................................27
3.6 Het praktijkprobleem omschrijven...............................................................................................................30
5.2 Methoden van dataverzameling kiezen.......................................................................................................31
5.3 Respondenten selecteren.............................................................................................................................34
6.3 Observeren...................................................................................................................................................35
6.4 Bevragen......................................................................................................................................................39
Kennisclip kwantitatief vs kwalitatief onderzoek..........................................................................................44
Kennisclip operationaliseren........................................................................................................................ 45
Kennisclip voor- en nadelen observeren en interviewen...............................................................................46
Kennisclip vragen formuleren op een vragenlijst.......................................................................................... 47
Kennisclip betrouwbaarheid........................................................................................................................ 48
Kennisclip constructvaliditeit....................................................................................................................... 49
Kennisclip externe validiteit......................................................................................................................... 50
Zes principes van Cialdini............................................................................................................................. 51
Commitment (en consistentie)...........................................................................................................................51
Wederkerigheid..................................................................................................................................................52
Sympathie...........................................................................................................................................................53
Sociale bewijskracht...........................................................................................................................................53
Autoriteit............................................................................................................................................................54
Schaarste............................................................................................................................................................55
Inleiding van de psychologie
,Kernvraag 9.1: Wat motiveert ons?
Motieven zijn innerlijke drijfveren om op een bepaalde manier te handelen, al kunnen ze
door allerlei factoren worden beïnvloed, zowel interne als externe.
Motivatie: is de drijfveer of reden van een individu om tot een bepaalde actie, prestatie of
gedrag te komen.
- Het voelen van een behoefte of verlangen
- Het activeren, selecteren, sturen en volhouden van mentale en fysieke activiteit
die gericht is op bevrediging van de behoefte of het verlangen
- Het reduceren van de behoeftesensatie
9.1.1 | prestatiemotivatie
Soorten motivatie
- Extrinsieke motivatie: het verlangen om een activiteit uit te voeren vanwege
externe prikkels, zoals een beloning, die van buiten de persoon komen.
o Gedrag vertonen om externe beloning te verkrijgen of om externe straf te
voorkomen
- Intrinsieke motivatie: het verlangen om een activiteit uit te voeren vanwege de
activiteit zelf, de behoefte die vanuit de persoon ontstaan ongeacht de
beloningen of straffen.
Beloningstheorie: de theorie dat stelt dat mensen werken omdat ze gemotiveerd worden
door extrinsieke beloningen
Een meer uitgewerkte theorie is de verwachtingstheorie: zegt dat mensen gemotiveerd
worden om aan taken te werken als ze verwachten daarin succesvol te zijn en als ze de
resultaten van de uitvoering waarderen.
Prestatiedrang (need for achievement, n Ach): een geestelijke toestand die het verlangen
om een moeilijk maar aantrekkelijk doel te bereiken veroorzaakt
Kenmerken hoge prestatiedrang
- Werken harder, zijn succesvoller in hun werk
- Tonen meer doorzettingsvermogen bij moeilijke opdrachten
- Kiezen vaker beroepen waarin competitie een belangrijke factor is
Prestatiemotivatie test (PMT): een specifieke test om prestatiemotivatie te meten, die drie
specifieke aspecten meet:
1) Prestatiemotief: een persoonlijkheidseigenschap die in specifieke situaties leidt tot
presteren
2) Positieve faalangst: is bepalend voor de productiviteit en de houding t.o.v. werk
3) Negatieve faalangst: is bepalend voor de productiviteit en de houding t.o.v. werk
Soorten culturen
2
, - Individualisme: het standpunt van westerse culturen waarbij individuele
prestaties benadrukt worden
- Collectivisme: het standpunt van Zuid-Amerika, Azië, Afrika en het Midden-
Oosten waar de nadruk wordt gelegd op groepsloyaliteit, zegt dat het individu
ondergeschikt is aan de groep
9.1.2 | onverwachte effecten van beloningen op motivatie
Overrechtvaardiging (overjustification): proces waarbij een extrinsieke beloning een interne
motivatie beïnvloedt
- Treedt alleen op als de beloning geen rekening houdt met de kwaliteit van de
prestatie
Het fenomeen van overrechtvaardiging werd bij volwassenen beschreven in de motivation
crowding theory.
Gevolgen van beloningen voor motivatie
- Beloningen kunnen een effectieve manier zijn om mensen te motiveren dingen te
doen die ze anders niet zouden doen
- Beloningen kunnen de motivatie vergroten, mits ze worden gegeven voor een
goede prestatie
- Beloningen kunnen intrinsieke motivatie nadelig beïnvloeden, als ze worden
gegeven zonder rekening te houden met de kwaliteit van de prestatie
- Onverwachte beloningen of een welverdiend compliment zorgt voor motivatie
Flow: is een theorie waarbij je intens geconcentreerd bent op een bepaalde activiteit, heeft
te maken met intrinsieke motivatie
Kernvraag 9.2: Hoe worden onze motivatieprioriteiten gesteld?
De behoeftehiërarchie bestaat uit de combinatie van functionele, proximale en
ontwikkelingsfactoren, waarbij de behoeften zijn gerangschikt naar behoeften.
9.2.1 | De instincttheorie
Instincttheorie: is een verouderde theorie dat bepaalde gedragspatronen worden bepaald
door aangeboren factoren, ook wel instincten genoemd, die bij een gehele soort op dezelfde
manier voorkomen
- Nadeel: houdt geen rekening met de effecten van leren en gebruikte instincten
vooral als labels, in plaats van als verklaringen voor gedrag
In plaats van instincten wordt er gesproken nu gesproken over gefixeerde gedragspatronen:
niet-aangeleerde (dus genetische bepaalde) gedragingen die bij de gehele soort voorkomt en
die ontstaat door een specifieke stimuli.
- Het is niet duidelijk hoe nuttig instincten zijn bij het verklaren van complexere
gedragingen van de mens
9.2.2 | De drijfveertheorie
3
, Drijfveertheorie: ontwikkelt als vervanger van de instincttheorie, verklaart motivatie als een
proces waarin een biologische behoefte een drijfveer produceert die het gedrag aanstuurt
zodat in de behoefte wordt voorzien.
- Biologische drijfveer: een motief dat primair biologisch is. Een toestand van
energie of spanning waardoor een organisme gemotiveerd wordt om een
biologische behoefte te vervullen.
- Behoefte: in de drijfveertheorie, is het een biologische onevenwichtigheid die de
overleving in gevaar brengt als het evenwicht niet wordt hersteld.
Drive reduction (reduceren van de drijfveer): is dat de drijfveer motiveert tot handelen om
de spanning te verminderen die is ontstaan door de drijfveer
Homeostase: is het biologische evenwicht en het vermogen van het lichaam dit te
handhaven, volgens de drijfveertheorie
- Organismen die een biologisch onevenwicht ervaren voelen de aandrang om het
homeostatische evenwicht te herstellen.
Nadeel drijfveertheorie: kan niet alle vragen over motivatie beantwoorden, maar er wordt
erkent dat een biologisch motief een belangrijke rol speelt in de motivatie. Daarom is het is
een nuttige maar onvolledige theorie over motivatie.
9.2.3 | Freuds psychodynamische theorie
Volgens Freud ontstond motivatie van de onbewuste geest, die hij het id noemde, wat uit
twee elementaire verlangens bestond (ook wel beschouwd als instincten)
- Eros: het erotische of constructieve verlangen
- Thanatos: de agressieve of destructieve impuls
o Freud vond dat psychische problemen voorkomen konden worden als we
voortdurend zoeken naar een acceptabele uitlaatklep voor onze seksuele
en agressieve behoeften.
o Ook dacht Freud dat onze motieven veranderingen ondergaan tijdens
onze ontwikkeling van kind naar volwassene.
9.2.4 | Maslows behoeftehiërarchie
Maslow probeerde met een humanistische theorie verklaring te geven voor het hele
spectrum van menselijke motivaties, van biologische drijfveren tot sociale motivatie en
creativiteit.
Daaruit ontstond de behoeftehiërarchie: het idee dat behoeften zich in volgorde van
belangrijkheid aandienen, de biologische behoeften zijn het belangrijkst
- Volgens Maslow hadden hogere behoeften weinig invloed op ons gedrag, zolang
de belangrijkste behoeften niet zijn vervuld.
4
