Sociaal recht 2
Hoorcollege
Hoofdstuk 1:
Socialezekerheidsrecht
1.Afkortingenlijst
RSVZ: Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen
RSZ: Rijksdienst voor sociale zekerheid
ZIV: ziekte- en invaliditeitsverzekering
2.Wat is sociale zekerheid?
Definitie: “geheel van maatregelen en instellingen die aan elke burger voldoende bestaansmiddelen
waarborgen wanneer zijn bestaanszekerheid wordt bedreigd ten gevolge van bepaalde risico’s”
Traditioneel: 7 takken
Ziekte- en invaliditeitsverzekering
Arbeidsongevallenverzekering
Beroepsziekteverzekering
Werkloosheid
Gezinsbijslag
Rust- en overlevingspensioen
o Rustpensioen krijg je individueel op basis van hoeveel jaar je gewerkt hebt en hoeveel je
verdient hebt
o Overlevingspensioen krijg je op basis van de arbeidsprestaties van je partner die overleden is
Jaarlijkse vakantie
Verder:
Daarnaast ook nog sociale bijstand (of “residuaire regelingen”):
Maatschappelijke integratie en dienstverlening
Inkomensgarantie voor ouderen (IGO)
Vlaamse sociale bescherming
(Federale) tegemoetkomingen aan gehandicapten
Residuaire regeling: Je moet eerst tegemoetkoming doen op de sociale zekerheid van je staat. Als
dit niet mogelijk is, dan is dit het laagste vangnet van de sociale bijstand.
Deze dingen samen zijn de sociale bijstand van onze maatschappij!
1
,Sociaal recht 2
Hoorcollege
Sociale risico’s kunnen de bestaanszekerheid van de burger aantasten door:
Het inkomen te verminderen
Sociale zekerheid vangt dan het inkomensverlies op
o Vb. Pensioen
De uitgaven te vermeerderen
Sociale zekerheid zal deze kosten (gedeeltelijk) opvangen of terugbetalen
o Vb. Kinderbijslag
o Vb. Terugbetaling van een consultatie bij de dokter
3.Geschiedenis van de Belgische sociale zekerheid
Middeleeuwen
Standenmaatschappij
o Geen mobiliteit tussen de verschillende bevolkingslagen
Armoede= straf van God
Armoede wordt niet gezien als sociaal probleem
Oplossingen:
o Liefdadigheid
o Steun van de familie
Midden 19e eeuw
Voedselcrisis
Stijgende voedselprijzen
Teloorgang huisnijverheid door opkomst fabrieken
Industriële revolutie
Mensen van het platteland gaan naar de grote steden waardoor er een overvloed aan mensen zijn
die een job zoeken. In combinatie daarmee zijn er nog geen arbeidsrechten, dus werkgevers kunnen
doen wat ze willen. Er is ook geen ziekte-uitkering of pensioen.
Ontstaan eerste vakbonden
o Werknemers gaan hun organiseren omdat ze vinden dat de schrijnende
werkomstandigheden niet meer verder kunnen.
Ontwikkeling van het socialisme
Karl Marx en Friedrich Engels organiseerden vanuit Brussel een netwerk van arbeidersorganisaties
die leidde tot de Eerste Internationale
Coalitieverbod 1791 – 1866
= Arbeiders mogen zich niet verenigingen om te ijveren voor meer rechten
Maar maatschappijen van onderlinge bijstand worden gedoogd (omwille van veel armoede)
o Als er geen sociale zekerheid is en geen sociale zekerheid, dan ga je mensen hebben die zich
organiseren.
2
,Sociaal recht 2
Hoorcollege
o Gemeenschappelijke spaarpot waarbij mensen die iets voor hebben of er nood aan hebben,
beroep op kunnen doen.
1842 (Niet specifiek kennen)
Eerste vakbond ALCIT (vereniging van typografen in Brussel)
1857
"Broederlijke Maatschappij der Wevers"
"Maatschappij der Noodlijdende Broeders” (spinners)
Arbeidsboekje waarbij werkgevers inschreven hoe goed dat de werknemer heeft gewerkt, welke
taken ze hebben gedaan, hoeveel uren ze gebleven zijn, …
o Dit is nu afgeschaft
Vanaf 1886
Eerste sociale maatregelen na grote sociale onrust
o Overheid was niet bekommerd in het lot van de arbeiders, maar wel in hoe ze stakingen
vermijden. Want dit brengt hun positie in gedrang. Daardoor worden er vanaf 1886 meer
stappen ondernomen om de werknemers content te stellen.
WG’s moeten verplicht hun WN’s in geld uitbetalen (1887)
o Daarvoor was het nog niet verplicht in geld uit te betalen
1890: Eerste werklozenkassen
1901: “Ghent system”
o Over gans de wereld bekend
o Afkomstig van Gent
o Er is een niveau tussen de overheid en de burger die de uitkering effectief zal krijgen
o Vb. Vakbonden die de werkloosheidsuitkering regelen voor de werknemer
1903: Wet op de arbeidsongevallen
1925: Verplicht pensioensysteem voor arbeiders en bedienden uit de privésector
1930: Wet op de kinderbijslag
Henri Fuss (1944): “Sociale zekerheid is een noodzakelijke basis voor vrede op lange termijn”
o Als je sociale tevredenheid wilt op lange termijn, is er sociale zekerheid nodig
1944
"Ontwerp van Overeenkomst tot Sociale Solidariteit”
Systeem van verplichte sociale verzekeringen voor alle werknemers
5 sectoren (Niet kunnen opsommen):
o Rust- en overlevingspensioenen
o ZIV
o Werkloosheid
o Gezinsbijslagen
o Jaarlijkse vakantie
3
, Sociaal recht 2
Hoorcollege
– Inning bijdragen door nationaal repartitiefonds (latere RSZ)
o Globale bijdrage van 23,5% van het loon (8% ten laste van WN en 15,5% ten laste van WG)
Dit is ondertussen meer dan 23,5%
België heeft één van de duurste loonkosten van de wereld
o Bijdragen komen in de grote pot en die gaat het uitdelen naar de takken van de sociale
zekerheid
– Optrekken uitkeringen tot "redelijk" niveau
o Bij arbeidsongeschiktheid: 60% van het loon, verminderd tot 50% na 1 jaar
60% is er nog altijd, de 50% is afhankelijk van de gezinssituatie
o Gezondheidszorgen werden uitgebreid tot gezinsleden
o Pensioenen werden opgetrokken tot 50% van het gemiddeld loon (gedeeltelijk via
kapitalisatie, gedeeltelijk via repartitie)
– Tijdens het Ardennenoffensief wordt de "Besluitwet op de sociale zekerheid” ondertekend (28
december 1944)
Naoorlogse periode (enkele topics)
– Verandering visie op de taak van de sociale zekerheid: van bestrijding armoede naar behoud
welvaartsniveau
– Sociale uitkeringen wijzigen van éénzelfde bedrag voor iedereen naar percentage van het eigen loon
– Als je meer verdiend hebt, krijg je ook meer geld
– Op deze manier word je welzijnsniveau behouden
– Pensioenstelsel
o Van kapitalisatie naar repartitie
o 75% van het gemiddeld loon voor gezinshoofden - 60% voor de anderen
o Je moet tijdens je werk sparen voor je pensioen
o Als je op pensioen gaat, krijg je het geld dat je gespaart hebt
ZIV: afspraken over tarieven van artsen
o Artsen houden zich aan de tarieven die vooropgesteld zijn
Ontstaan sociale zekerheid voor zelfstandigen
1949: toelage voor “moeder aan de haard” (afgeschaft in 1957)
o Moeders die thuisbleef werd een speciale tegemoetkoming in het leven geroepen
1952: algemene koppeling van de lonen en uitkeringen aan de consumptieprijsindex
o Als het leven duurder wordt ten opzichte van de periode ervoor, gaat ons loon stijgen
1974
o Wet op het bestaansminimum
o Invoering brugpensioen
4
Hoorcollege
Hoofdstuk 1:
Socialezekerheidsrecht
1.Afkortingenlijst
RSVZ: Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen
RSZ: Rijksdienst voor sociale zekerheid
ZIV: ziekte- en invaliditeitsverzekering
2.Wat is sociale zekerheid?
Definitie: “geheel van maatregelen en instellingen die aan elke burger voldoende bestaansmiddelen
waarborgen wanneer zijn bestaanszekerheid wordt bedreigd ten gevolge van bepaalde risico’s”
Traditioneel: 7 takken
Ziekte- en invaliditeitsverzekering
Arbeidsongevallenverzekering
Beroepsziekteverzekering
Werkloosheid
Gezinsbijslag
Rust- en overlevingspensioen
o Rustpensioen krijg je individueel op basis van hoeveel jaar je gewerkt hebt en hoeveel je
verdient hebt
o Overlevingspensioen krijg je op basis van de arbeidsprestaties van je partner die overleden is
Jaarlijkse vakantie
Verder:
Daarnaast ook nog sociale bijstand (of “residuaire regelingen”):
Maatschappelijke integratie en dienstverlening
Inkomensgarantie voor ouderen (IGO)
Vlaamse sociale bescherming
(Federale) tegemoetkomingen aan gehandicapten
Residuaire regeling: Je moet eerst tegemoetkoming doen op de sociale zekerheid van je staat. Als
dit niet mogelijk is, dan is dit het laagste vangnet van de sociale bijstand.
Deze dingen samen zijn de sociale bijstand van onze maatschappij!
1
,Sociaal recht 2
Hoorcollege
Sociale risico’s kunnen de bestaanszekerheid van de burger aantasten door:
Het inkomen te verminderen
Sociale zekerheid vangt dan het inkomensverlies op
o Vb. Pensioen
De uitgaven te vermeerderen
Sociale zekerheid zal deze kosten (gedeeltelijk) opvangen of terugbetalen
o Vb. Kinderbijslag
o Vb. Terugbetaling van een consultatie bij de dokter
3.Geschiedenis van de Belgische sociale zekerheid
Middeleeuwen
Standenmaatschappij
o Geen mobiliteit tussen de verschillende bevolkingslagen
Armoede= straf van God
Armoede wordt niet gezien als sociaal probleem
Oplossingen:
o Liefdadigheid
o Steun van de familie
Midden 19e eeuw
Voedselcrisis
Stijgende voedselprijzen
Teloorgang huisnijverheid door opkomst fabrieken
Industriële revolutie
Mensen van het platteland gaan naar de grote steden waardoor er een overvloed aan mensen zijn
die een job zoeken. In combinatie daarmee zijn er nog geen arbeidsrechten, dus werkgevers kunnen
doen wat ze willen. Er is ook geen ziekte-uitkering of pensioen.
Ontstaan eerste vakbonden
o Werknemers gaan hun organiseren omdat ze vinden dat de schrijnende
werkomstandigheden niet meer verder kunnen.
Ontwikkeling van het socialisme
Karl Marx en Friedrich Engels organiseerden vanuit Brussel een netwerk van arbeidersorganisaties
die leidde tot de Eerste Internationale
Coalitieverbod 1791 – 1866
= Arbeiders mogen zich niet verenigingen om te ijveren voor meer rechten
Maar maatschappijen van onderlinge bijstand worden gedoogd (omwille van veel armoede)
o Als er geen sociale zekerheid is en geen sociale zekerheid, dan ga je mensen hebben die zich
organiseren.
2
,Sociaal recht 2
Hoorcollege
o Gemeenschappelijke spaarpot waarbij mensen die iets voor hebben of er nood aan hebben,
beroep op kunnen doen.
1842 (Niet specifiek kennen)
Eerste vakbond ALCIT (vereniging van typografen in Brussel)
1857
"Broederlijke Maatschappij der Wevers"
"Maatschappij der Noodlijdende Broeders” (spinners)
Arbeidsboekje waarbij werkgevers inschreven hoe goed dat de werknemer heeft gewerkt, welke
taken ze hebben gedaan, hoeveel uren ze gebleven zijn, …
o Dit is nu afgeschaft
Vanaf 1886
Eerste sociale maatregelen na grote sociale onrust
o Overheid was niet bekommerd in het lot van de arbeiders, maar wel in hoe ze stakingen
vermijden. Want dit brengt hun positie in gedrang. Daardoor worden er vanaf 1886 meer
stappen ondernomen om de werknemers content te stellen.
WG’s moeten verplicht hun WN’s in geld uitbetalen (1887)
o Daarvoor was het nog niet verplicht in geld uit te betalen
1890: Eerste werklozenkassen
1901: “Ghent system”
o Over gans de wereld bekend
o Afkomstig van Gent
o Er is een niveau tussen de overheid en de burger die de uitkering effectief zal krijgen
o Vb. Vakbonden die de werkloosheidsuitkering regelen voor de werknemer
1903: Wet op de arbeidsongevallen
1925: Verplicht pensioensysteem voor arbeiders en bedienden uit de privésector
1930: Wet op de kinderbijslag
Henri Fuss (1944): “Sociale zekerheid is een noodzakelijke basis voor vrede op lange termijn”
o Als je sociale tevredenheid wilt op lange termijn, is er sociale zekerheid nodig
1944
"Ontwerp van Overeenkomst tot Sociale Solidariteit”
Systeem van verplichte sociale verzekeringen voor alle werknemers
5 sectoren (Niet kunnen opsommen):
o Rust- en overlevingspensioenen
o ZIV
o Werkloosheid
o Gezinsbijslagen
o Jaarlijkse vakantie
3
, Sociaal recht 2
Hoorcollege
– Inning bijdragen door nationaal repartitiefonds (latere RSZ)
o Globale bijdrage van 23,5% van het loon (8% ten laste van WN en 15,5% ten laste van WG)
Dit is ondertussen meer dan 23,5%
België heeft één van de duurste loonkosten van de wereld
o Bijdragen komen in de grote pot en die gaat het uitdelen naar de takken van de sociale
zekerheid
– Optrekken uitkeringen tot "redelijk" niveau
o Bij arbeidsongeschiktheid: 60% van het loon, verminderd tot 50% na 1 jaar
60% is er nog altijd, de 50% is afhankelijk van de gezinssituatie
o Gezondheidszorgen werden uitgebreid tot gezinsleden
o Pensioenen werden opgetrokken tot 50% van het gemiddeld loon (gedeeltelijk via
kapitalisatie, gedeeltelijk via repartitie)
– Tijdens het Ardennenoffensief wordt de "Besluitwet op de sociale zekerheid” ondertekend (28
december 1944)
Naoorlogse periode (enkele topics)
– Verandering visie op de taak van de sociale zekerheid: van bestrijding armoede naar behoud
welvaartsniveau
– Sociale uitkeringen wijzigen van éénzelfde bedrag voor iedereen naar percentage van het eigen loon
– Als je meer verdiend hebt, krijg je ook meer geld
– Op deze manier word je welzijnsniveau behouden
– Pensioenstelsel
o Van kapitalisatie naar repartitie
o 75% van het gemiddeld loon voor gezinshoofden - 60% voor de anderen
o Je moet tijdens je werk sparen voor je pensioen
o Als je op pensioen gaat, krijg je het geld dat je gespaart hebt
ZIV: afspraken over tarieven van artsen
o Artsen houden zich aan de tarieven die vooropgesteld zijn
Ontstaan sociale zekerheid voor zelfstandigen
1949: toelage voor “moeder aan de haard” (afgeschaft in 1957)
o Moeders die thuisbleef werd een speciale tegemoetkoming in het leven geroepen
1952: algemene koppeling van de lonen en uitkeringen aan de consumptieprijsindex
o Als het leven duurder wordt ten opzichte van de periode ervoor, gaat ons loon stijgen
1974
o Wet op het bestaansminimum
o Invoering brugpensioen
4
