Onderwijskunde B1a
Samenvatting artikel 2: Een waarden-volle opvoeding
1. Inleiding
Morele opvoeding bestaat uit drie elementen: het voorwaardenscheppende
element, het gemeenschapselement en het dialogisch element.
Voorwaardenscheppende element:
1. De waarden die zich realiseren in de houding van de volwassenen ten
opzichte van het kind.
2. De waarden die nodig zijn bij het creëren van een goede omgeving en
goede omstandigheden voor kinderen.
3. De waarden die belangrijk zijn voor een juiste verhouding van de opvoeder
tot zichzelf.
2. Voorwaarden
Als we het hebben over het voorwaardenscheppende element in het overdragen
van waarden en normen aan kinderen, dan gaat het over de voorwaarden die
nodig zijn om deze 'overdracht' mogelijk te maken. Voorwaarden hebben dus te
maken met de manier waarop we met kinderen leven en werken. Het belangrijkste
voorwaardenscheppende aspect in het morele leven van mensen is hoe zij met
elkaar omgaan. In de relatie van volwassenen met kinderen betekent dat, dat we
de waarden waarin we kinderen willen opvoeden ook zelf dienen te realiseren in
onze omgang met hen.
3. Ideaalbeelden
Hoe ouders met elkaar en met hun kinderen omgaan, vormt als het ware de
'blauwdruk' waarnaar kinderen de relaties die ze met mensen aangaan, zullen
vormen. Vaak worden dergelijke 'blauwdrukken' van de ene op de andere
generatie doorgegeven, zonder dat mensen zich dat bewust zijn. De waarden die
kinderen in hun jonge jaren als het waren hebben gegeten, gedronken en
ingeademd, sterk vormend zijn voor hun persoon (in positieve en negatieve zin).
Vormend dus, maar niet bepalend, want volwassenheid betekent dat je zelf
verantwoordelijk bent voor je leven en dat je zelf bepaalt wat je daarin van waarde
vindt.
Voorwaardenscheppende waarden in de opvoeding moeten we echter niet
opvatten als ideaalbeelden waaraan we in de omgang met kinderen zoveel
mogelijk moeten trachten te voldoen. Liefde, respect en geduld bijv., moeten veel
meer worden opgevat als uitgangspunten in de omgang met kinderen.
Als we de voorwaardenscheppende waarden zouden opvatten als ideaalbeelden,
dan zouden we onszelf alleen maar voelen falen. Maar als we ons ervan bewust zijn
welke voorwaardenscheppende waarden we belangrijk vinden, dan kunnen deze
waarden fungeren als uitgangspunt; we kunnen er steeds naar terugkeren.
4. Voorwaardenscheppende waarden
Voorwaardenscheppende waarden zijn belangrijk voor de sfeer, zowel in het gezin
als op school. Er zijn verschillende voorwaardenscheppende waarden. Ten eerste
, gaat het om een viertal waarden dat uitgangspunt voor de houding van de
volwassene ten opzichte van het kind: respect, liefde, geduld en geestkracht.
Ten tweede zijn er twee waarden die help en een goede omgeving en goede
omstandigheden voor kinderen te creëren: rust en orde.
En ten slotte zijn drie waarden die belangrijk zijn voor een juiste verhouding van de
opvoeder tot zichzelf: zelfinzicht, innerlijke rust en bescheidenheid.
Voor al deze voorwaardenscheppende waarden is de verantwoordelijkheid van de
volwassene voor het kind de basis.
4.1 Respect
Liefde en respect zijn met recht voorwaardenscheppende waarden. Voor een kind
dat deze waarden niet heeft ondervonden zal het moeilijk worden om zelf ooit liefde
en respect aan andere te betonen.
In onze democratische samenleving is respect voor anderen een waarde die veel
ouders op hun kinderen willen overdragen. Ze dienen zich op de eerste plaats af te
vragen hoe respectvol zij zelf met mensen omgaan. Respect voor een ander wordt
moeilijk en minder vrijblijvend als we last van een ander hebben of als de ander een
manier van leven vertegenwoordigt die we afkeuren. Verder kunnen we door op
anderen neer te kijken onszelf belangrijker vinden. Jonge kinderen nemen deze sfeer
in zich op. Dat is op school net zo.
Het is voor leerkrachten niet altijd gemakkelijk om respect te hebben voor de ouders
van hun kinderen. Vooral als ouders niet goed met hun kind omgaan, het misschien
zelf verwaarlozen of mishandelen. En vooral als leerkrachten hiervan de gevolgen te
dragen krijgen in de vorm van een moeilijk kind in de klas. Verdraagzaamheid wordt
hier tot een waarde waarbij het werkelijk om 'verdragen' gaat. Leerkrachten dienen
zich te realiseren dat je een kind niet los van zijn ouders kun respecteren. Je kunt een
kind alleen maar respecteren als je ook zijn ouders kunt respecteren.
Ten tweede betekent kinderen leren om anderen te respecteren, dat je al
volwassene het kind respecteert. Om respectvol met anderen te kunnen omgaan,
heeft het kind allereerst zelfrespect nodig. Dat zelfrespect ontwikkelt het kind door
het respect dat de voor hem belangrijke volwassenen voor hem hebben. Het getuigt
niet van respect voor het kind als we het in alles zijn zin geven, als we alles wat het
kind doet prachtig vinden. Respect voor het kind is een grondhouding waarbij het
kind wordt gezien als waardevol mens, los van alle verwachtingen, eisen en
gevoelens van de volwassene, los van of het kind zich gewenst of ongewenst
gedraagt.
Eerbied is voor kinderen geen waarde die je op een presenteerblaadje krijgt
aangeboden. We kunnen van leerkrachten niet verwachten dat ze al hun kinderen
(even) aardig vinden. Maar respect dient de leerkracht voor alle kinderen te
hebben. Respect is een kwalitatieve houding. Een leerkracht kan door zijn houding -
onbewust - de boodschap doorgeven dat een kind dat minder goed kan leren zelf
Samenvatting artikel 2: Een waarden-volle opvoeding
1. Inleiding
Morele opvoeding bestaat uit drie elementen: het voorwaardenscheppende
element, het gemeenschapselement en het dialogisch element.
Voorwaardenscheppende element:
1. De waarden die zich realiseren in de houding van de volwassenen ten
opzichte van het kind.
2. De waarden die nodig zijn bij het creëren van een goede omgeving en
goede omstandigheden voor kinderen.
3. De waarden die belangrijk zijn voor een juiste verhouding van de opvoeder
tot zichzelf.
2. Voorwaarden
Als we het hebben over het voorwaardenscheppende element in het overdragen
van waarden en normen aan kinderen, dan gaat het over de voorwaarden die
nodig zijn om deze 'overdracht' mogelijk te maken. Voorwaarden hebben dus te
maken met de manier waarop we met kinderen leven en werken. Het belangrijkste
voorwaardenscheppende aspect in het morele leven van mensen is hoe zij met
elkaar omgaan. In de relatie van volwassenen met kinderen betekent dat, dat we
de waarden waarin we kinderen willen opvoeden ook zelf dienen te realiseren in
onze omgang met hen.
3. Ideaalbeelden
Hoe ouders met elkaar en met hun kinderen omgaan, vormt als het ware de
'blauwdruk' waarnaar kinderen de relaties die ze met mensen aangaan, zullen
vormen. Vaak worden dergelijke 'blauwdrukken' van de ene op de andere
generatie doorgegeven, zonder dat mensen zich dat bewust zijn. De waarden die
kinderen in hun jonge jaren als het waren hebben gegeten, gedronken en
ingeademd, sterk vormend zijn voor hun persoon (in positieve en negatieve zin).
Vormend dus, maar niet bepalend, want volwassenheid betekent dat je zelf
verantwoordelijk bent voor je leven en dat je zelf bepaalt wat je daarin van waarde
vindt.
Voorwaardenscheppende waarden in de opvoeding moeten we echter niet
opvatten als ideaalbeelden waaraan we in de omgang met kinderen zoveel
mogelijk moeten trachten te voldoen. Liefde, respect en geduld bijv., moeten veel
meer worden opgevat als uitgangspunten in de omgang met kinderen.
Als we de voorwaardenscheppende waarden zouden opvatten als ideaalbeelden,
dan zouden we onszelf alleen maar voelen falen. Maar als we ons ervan bewust zijn
welke voorwaardenscheppende waarden we belangrijk vinden, dan kunnen deze
waarden fungeren als uitgangspunt; we kunnen er steeds naar terugkeren.
4. Voorwaardenscheppende waarden
Voorwaardenscheppende waarden zijn belangrijk voor de sfeer, zowel in het gezin
als op school. Er zijn verschillende voorwaardenscheppende waarden. Ten eerste
, gaat het om een viertal waarden dat uitgangspunt voor de houding van de
volwassene ten opzichte van het kind: respect, liefde, geduld en geestkracht.
Ten tweede zijn er twee waarden die help en een goede omgeving en goede
omstandigheden voor kinderen te creëren: rust en orde.
En ten slotte zijn drie waarden die belangrijk zijn voor een juiste verhouding van de
opvoeder tot zichzelf: zelfinzicht, innerlijke rust en bescheidenheid.
Voor al deze voorwaardenscheppende waarden is de verantwoordelijkheid van de
volwassene voor het kind de basis.
4.1 Respect
Liefde en respect zijn met recht voorwaardenscheppende waarden. Voor een kind
dat deze waarden niet heeft ondervonden zal het moeilijk worden om zelf ooit liefde
en respect aan andere te betonen.
In onze democratische samenleving is respect voor anderen een waarde die veel
ouders op hun kinderen willen overdragen. Ze dienen zich op de eerste plaats af te
vragen hoe respectvol zij zelf met mensen omgaan. Respect voor een ander wordt
moeilijk en minder vrijblijvend als we last van een ander hebben of als de ander een
manier van leven vertegenwoordigt die we afkeuren. Verder kunnen we door op
anderen neer te kijken onszelf belangrijker vinden. Jonge kinderen nemen deze sfeer
in zich op. Dat is op school net zo.
Het is voor leerkrachten niet altijd gemakkelijk om respect te hebben voor de ouders
van hun kinderen. Vooral als ouders niet goed met hun kind omgaan, het misschien
zelf verwaarlozen of mishandelen. En vooral als leerkrachten hiervan de gevolgen te
dragen krijgen in de vorm van een moeilijk kind in de klas. Verdraagzaamheid wordt
hier tot een waarde waarbij het werkelijk om 'verdragen' gaat. Leerkrachten dienen
zich te realiseren dat je een kind niet los van zijn ouders kun respecteren. Je kunt een
kind alleen maar respecteren als je ook zijn ouders kunt respecteren.
Ten tweede betekent kinderen leren om anderen te respecteren, dat je al
volwassene het kind respecteert. Om respectvol met anderen te kunnen omgaan,
heeft het kind allereerst zelfrespect nodig. Dat zelfrespect ontwikkelt het kind door
het respect dat de voor hem belangrijke volwassenen voor hem hebben. Het getuigt
niet van respect voor het kind als we het in alles zijn zin geven, als we alles wat het
kind doet prachtig vinden. Respect voor het kind is een grondhouding waarbij het
kind wordt gezien als waardevol mens, los van alle verwachtingen, eisen en
gevoelens van de volwassene, los van of het kind zich gewenst of ongewenst
gedraagt.
Eerbied is voor kinderen geen waarde die je op een presenteerblaadje krijgt
aangeboden. We kunnen van leerkrachten niet verwachten dat ze al hun kinderen
(even) aardig vinden. Maar respect dient de leerkracht voor alle kinderen te
hebben. Respect is een kwalitatieve houding. Een leerkracht kan door zijn houding -
onbewust - de boodschap doorgeven dat een kind dat minder goed kan leren zelf
