Samenvatting werken met groepen

WERKEN MET GROEPEN
Werken met Groepen - introductie
◦ Waarom?
- PBA Orthopedagogie is vaak werkzaam in ‘groeps’-contexten
- ‘Groepsbegeleider zijn’ = taak én vaardigheid van een PBA Orthopedagogie

“Agogisch werk met groepen vergt bijzondere vaardigheden. Om goed te kunnen begrijpen
wat er in een groep en tussen groepsleden gebeurt, is kennis nodig van de groepsdynamica.
Dat is alles wat er binnen groepen werkt, gebeurt en speelt” (Brinkman, 2013)

◦ Doel?
- Kennis van groepsdynamica aanvullen met vaardigheden  focus op 'kunnen'.
- Ertoe bijdragen dat de groep in zijn kracht komt:
- Randvoorwaarden scheppen voor een vlot verloop van het groepsgebeuren
- Groepstaak en groepsproces optimaal ondersteunen

Volgende thema's komen aan bod:
1. Methodisch begeleiden van groepsontwikkeling
2. Roldoorbrekend werken met de Roos van Leary
3. Aanpak van pesten in de groep
4. Nieuwe Autoriteit en Geweldloos Verzet

PBA Orthopedagogie als groepsbegeleider
◦ Samengevat:
1. Diversiteit van groepen
2. De groepsbegeleider is zijn eigen instrument
3. Evenwicht tussen groepswerking en individuele werking
4. Evenwicht tussen groepstaak en groepsproces
5. Groepscohesie bevorderen

,METHODISCH BEGELEIDEN VAN GROEPSONTWIKKELING
◦ Diversiteit van groepen
- Het traditionele beeld van een PBA orthopedagogie is dat van een begeleider in een
leefgroep van een residentiële voorzieningen binnen de sector personen met een
beperking of de jeugdzorg, maar ook in niet- residentiële contexten heb je als
begeleider met groepen te maken: een klas, een jeugdhuis, kinderopvang, familie raad
in een woonzorgcentrum, de leesmoeders op school, de vrijwilligers voor het
ziekenvervoer,…

◦ De groepsbegeleider is zijn eigen instrument
- Je persoonlijkheid, kennis, vaardigheden en houding zijn de middelen waarmee je
groepen begeleid en coacht
- Houdingen zoals echtheid, natuurlijke empathie, onvoorwaardelijk heit, acceptatie,…
- Vaardigheden zoals actief luisteren, vragen naar details, samenvatten en parafraseren,
…
- Nodige inhoudelijke deskundigheid over reflectievermogen en
samenwerkingsvaardigheden

◦ Evenwicht houden tussen groepswerking en individuele benadering

◦ Evenwicht houden tussen een groepstaak een groepsproces
- De groepsbegeleider moet inspelen op het taakniveau (de groepstaak) en op het
sociaal-emotionele niveau (het groepsproces)
- De groepstaak verwijst naar de inhoud, dus alles wat er gezegd en gedaan wordt in
functie van het bereiken van het groepsdoel en het uitvoeren van de groepsactiviteiten:
de werkwijze, duur, frequentie, plaats, evaluatie,…
- Het groepsproces verwijst naar de manier waarop groepsleden met elkaar omgaan
tijdens de uitvoering van die taak: groepscohesie, groepsnormen en groepsrollen,
groepsontwikkeling,…

◦ Groepscohesie bevorderen
- De groepscohesie is het hechtingsgevoel dat aanwezig is in de groep
- Remmerswaal definieert het als de samenhang tussen de groepsleden

, ◦ Groepsontwikkelingsmodel van Tuckman en Remmerswaal
- Fasen van groepsontwikkeling:

Tuckman Remmerswaal
1. Pre-group 1. Voorfase
2. Forming 2. Oriëntatiefase
3. Storming 3. Invloedsfase/machtsfase
4. Norming 4. Affectiefase
5. Performing 5. Fase van autonome groep/prestatiefase
6. Adjourning 6. Afsluitingsfase




- Groepsontwikkelingsmodellen worden cyclisch voorgesteld. Een cyclische voorstelling
drukt uit dat groepsfasen zich herhalen, terugkeren… Groepen kennen dus wisselende
periodes van conflict, verbondenheid en prestatie

- Niet alle groepen evolueren tot een autonome groep. Het is onder meer afhankelijk
van de doelstelling van de groep tot welke fase de groep doorgroeit

- De evolutie in een groep kan vloeiend zijn, of met sprongetjes verlopen. Als een groep
stagneert, dan is dat niet zonder reden. Dan is er iets aan de hand dat de evolutie
tegenhoudt

- Er kan ook een regressie zijn, waarbij een groep terug valt naar een vorige, of nog
vroeger een fase. Ook dan is er iets aan de hand. In dat geval zal de groep alle
teruggevallen fase opnieuw moeten doorlopen om zijn ontwikkeling verder te zetten

Belangrijk!
◦ Bij elke fase kan je als groepsbegeleider interventies doen
◦ Interventies richten zich tegelijk op de groepstaak en het groepsproces; klemtoon voor één
van beiden klemtoon volgens de noodzaak in de groep
◦ Correct inschatten welke interventies op dat moment in die groep nodig zijn: belang van
training en ervaring!
◦ Interventies en tips uitvoeren op maat van de doelgroep
◦ Groepsontwikkelingsfasen zijn geen éénmalige momenten. Je kan doorheen een fase een
veelheid aan interventies inzetten, spreiden en herhalen, tot een ontwikkelingsfase beëindigd
is.
◦ In praktijksituaties (en examen) goed nadenken welke tips al dan niet relevant zijn!

EXAMEN:
- Verschillende fasen kunen herkennen in een casus en kunnen uitleggen waarom die fase
- Zeggen wat je kan doen, zowel groepstaak en groepsproces
- De tips voor een groepsbegeleider concreet kunnen toepassen in een casus

, Methodisch begeleiden van groepsontwikkeling
1. De voorfase
◦ Wat gebeurt er?
- Groep bestaat nog niet, maar is ‘in wording’
- Grote lijnen worden ontworpen: wie zullen de leden zijn? Wat zullen de doelen,
grenzen, de activiteiten zijn?
- Onzichtbaar voor toekomstige groepsleden
- Groepsbegeleider is soms wel/soms niet betrokken

◦ Kenmerken
- M.b.t. groepstaak
 Er bestaat een context die aanleiding geeft tot vorming van een groep
 Er is een persoonlijke voorgeschiedenis bij elk groepslid
- M.b.t. groepsproces
 Aanwezigheid van gevoelsmatige aspecten
 Onzekerheden en wensen bij de toekomstige groepsleden
 Bv. als het maar niet saai wordt
 Bv. ik hoop op leuke mensen in de groep
 Onzekerheden en wensen bij de toekomstige groepsbegeleider
 Bv. ik hoop dat de groep even enthousiast en gemotiveerd is
als vorig jaar

◦ Tips voor de groepsbegeleider in de voorfase als je geen deel hebt aan de voorfase
- Groepstaak
 Wees je bewust dat er een ontstaansgeschiedenis is
 Wees je bewust dat er een persoonlijke voorgeschiedenis is

- Groepsproces
 Wees je bewust dat er bij de groepsleden gevoelens van hoop, vrees en
onzekerheid aanwezig zijn.
 Wees je bewust dat er ook bij jou gevoelens van hoop, vrees en
onzekerheid aanwezig zijn.
 Deel deze gevoelens eventueel met je collega’s

◦ Tips voor de groepsbegeleider in de voorfase als je wel deel hebt aan de voorfase
- Groepstaak
 Tref de mogelijke voorbereidingen en maak keuzes met betrekking tot alle
taakaspecten van de groep
 Denk na over alle voor- en nadelen van bepaalde keuzes

- Groepsproces
 Wees je bewust dat er bij de groepsleden gevoelens van hoop, vrees en
onzekerheid aanwezig zijn.
 Wees je bewust dat er ook bij jou gevoelens van hoop, vrees en
onzekerheid aanwezig zijn.
 Deel deze gevoelens eventueel met je collega’s