DIDACTIEK
HOOFDSTUK 3: UITDAGENDE LEEROMGEVINGEN TOT
STAND BRENGEN
1. DE ROL VAN DE LERAAR
Doel van de leerkracht: leerlingen laten leren
1.1 OPVATTINGEN OVER LEREN
Leren definiëren vanuit verschillende opvattingen
Opvatting 1: Het onderscheid tussen leren, ontwikkelen en rijpen
Opvatting 2: Leran als duurzame gedragsverandering
Opvatting 3: Leren als kwalitatieve ontwikkeling van handelsstructuren
Opvatting 4: Leren vanuit het sociaal constructivisme
1.1.1Leren, rijping en ontwikkeling
Leren = duurzame verandering in het gedrag door interactie met de omgeving
vb. leren door anderen te observeren, doordat je ouders je stimuleren om te
oefenen, leren door reacties van anderen
Rijping = passieve, biologische en chemische (in de persoon gelegen) factoren
vb. spieren die rijpen
Ontwikkeling = opeenstapeling van leerervaring
Allen met elkaar verbonden WANT rijping creëert de voorwaarden die het leren
mogelijk maken
vb. leren lopen is niet mogelijk als je spieren en gewrichten niet rijp zijn
1.1.2Leren als een duurzame gedragsverandering
Leren = een proces dat leidt tot relatief duurzame gedragsverandering in
wisselwerking met de omgeving.
Gedragsverandering: gevolg van de leeractiviteit.
Doel = bepaald leerresulataat bereiken
- Nieuwe gedragsmogelijkheden
- Wijzigen van reeds aanwezig gedrag
- Wegwerken van ongewenst gedrag
Relatief duurzaam: als je iets geleerd hebt, leer je dat niet plots af er blijven
sporen na
1
,In wisselwerking met de omgeving: context speelt een belangrijke rol bij transfer
van kennis en vaardigheden
1.1.3Leren als een kwalitatieve ontwikkeling van
handelsstructuren
Leren = steeds voor betere handelingsstructuren kiezen, zodat het leerresultaat
steeds op een hoger niveau wordt uitgevoerd
Handelingsstructuur: de handelingen die bij de leerlingen aan de basis liggen van
het leerresultaat
Waarom belangrijk om de handelingsstructuur na te gaan?
- Niet alle handelingsstructuren zijn didactisch evenwaardig. Leerling kan
een oefening wel oplossen, maar op een weinig doeltreffende manier
- Om leerlingen doeltreffend bij te sturen, is het noodzakelijk om te weten
hoe die leerling te werk gaat
1.1.4Leren vanuit het (sociaal)-constructivisme
Leren = een actief, constructief, cumulatief, zelfregulerend en doelgericht
proces waarin de leerling zelfde de centrale rol speelt.
Kennisconstructie staat centraal = ieder construeert zijn eigen werkelijkheid en
zijn eigen kennis omtrent de werkelijkheid
1.1.4.1 Leren is een (inter)actief constructief proces
Leerlingen zijn GEEN passieve ontvangers van informatie leerlingen
interpreteren, bewerken en nemen de informatie van de leerkracht op in
interactie met de omgeving.
Kennis is altijd EIGEN kennis leerling heeft die zelf verworven (zien we in het
feit dat taken etc vaak correct worden opgelost, maar niet altijd op de
aangeleerde manier).
Kennis ontstaat pas als de leerling iets doet met de informatie actief proces
Kennis kan niet altijd door de leerkracht worden aangereikt betekenis is niet
van nature aanwezig
Leren is behalve opbouwen van kennis, vooral ook aanbouwen of zelfs
gedeelteijk slopen van ons kennisbouwwerk. (zie gedragsveranderingen)
1.1.4.2 Leren is cumulatief
Voortbouwen op voorkennis
Leren is afhankelijk van de voorkennis en de reeds aanwezig vaardigheden
(kwaliatief en kwantitatief)
Leren is pas zinvol als de aanwezge cognitieve structuur voldoene en geschikte
steunpunten bevat waaraan de nieuwe informatie kan gekoppeld worden
ankerpunten (leerkracht moet deze zoeken en hierop inspelen)
2
, 1.1.4.3 Leren is zelfregulerend
Beheren en bewaken van het leerproces door de leerling zelf leren leren
Als de leerling zelf verantwoordelijk is voor zijn leerproces, zal hij geleidelijk aan
minder afhankelijk worden van sturing door de leraar (externe sturing).
Metacognitieve kennis en vaardigheden en meta-affectieve kennis en
vaardigheden spelen een belangrijke rol.
1.1.4.4 Leren is een doelgericht proces
Doelen:
- Bron voor leermotivatie
- Ijkpunt waaraan het leerresultaat wordt getoetst
Bewustzijn van en gerichtheid op een doel leidt tot effectief en betekenisvol
leren.
Effectiever wanneer leerlingen hun eigen doelen bepalen.
Wanneer leerkracht doelen vooropstelt voorwaarde: leerlingen onderschrijven
de doelen en maken ze zich eigen.
1.1.4.5 Kenmerken krachtige leeromgevingen
- Rijk en compleet (rekening houden met de leerlingen, leerervaringen en
leeractiviteiten, kennisverwerving en -toepassing in verschillende
contexten)
- Uitdagend en uitnodigend tot activiteit en (zelf)ontdekkend leren
- Realistisch en verwijzen naar gebruikscontext
- Sprake van modelleren en verschillende vormen van begeleiding
- Mogelijkheid om de leerlingen zelf sturing te geven aan hun eigen
leerproces
- Ontwikkelen bij de leerlingen op systematische wijze besef van eigen
bekwaamheid
1.2 SOORTEN LEERPROCESSEN
De aanwezigheid van een leraar is geen noodzakelijke voorwaarde om iets te
leren buitenschools of informeel leren.
Hoe je leerprocessen moet begeleiden als leraar hangt in grote lijnen af van het
soort leren.
Soorten leerprocessen:
I. Feiten, begrippen en procedures
II. Cognitieve strategieën
III. Motorisch leren
IV. Affectief leren
V. Metakennis en metavaardigheden
1.2.1Feiten, begrippen en procedures
3
HOOFDSTUK 3: UITDAGENDE LEEROMGEVINGEN TOT
STAND BRENGEN
1. DE ROL VAN DE LERAAR
Doel van de leerkracht: leerlingen laten leren
1.1 OPVATTINGEN OVER LEREN
Leren definiëren vanuit verschillende opvattingen
Opvatting 1: Het onderscheid tussen leren, ontwikkelen en rijpen
Opvatting 2: Leran als duurzame gedragsverandering
Opvatting 3: Leren als kwalitatieve ontwikkeling van handelsstructuren
Opvatting 4: Leren vanuit het sociaal constructivisme
1.1.1Leren, rijping en ontwikkeling
Leren = duurzame verandering in het gedrag door interactie met de omgeving
vb. leren door anderen te observeren, doordat je ouders je stimuleren om te
oefenen, leren door reacties van anderen
Rijping = passieve, biologische en chemische (in de persoon gelegen) factoren
vb. spieren die rijpen
Ontwikkeling = opeenstapeling van leerervaring
Allen met elkaar verbonden WANT rijping creëert de voorwaarden die het leren
mogelijk maken
vb. leren lopen is niet mogelijk als je spieren en gewrichten niet rijp zijn
1.1.2Leren als een duurzame gedragsverandering
Leren = een proces dat leidt tot relatief duurzame gedragsverandering in
wisselwerking met de omgeving.
Gedragsverandering: gevolg van de leeractiviteit.
Doel = bepaald leerresulataat bereiken
- Nieuwe gedragsmogelijkheden
- Wijzigen van reeds aanwezig gedrag
- Wegwerken van ongewenst gedrag
Relatief duurzaam: als je iets geleerd hebt, leer je dat niet plots af er blijven
sporen na
1
,In wisselwerking met de omgeving: context speelt een belangrijke rol bij transfer
van kennis en vaardigheden
1.1.3Leren als een kwalitatieve ontwikkeling van
handelsstructuren
Leren = steeds voor betere handelingsstructuren kiezen, zodat het leerresultaat
steeds op een hoger niveau wordt uitgevoerd
Handelingsstructuur: de handelingen die bij de leerlingen aan de basis liggen van
het leerresultaat
Waarom belangrijk om de handelingsstructuur na te gaan?
- Niet alle handelingsstructuren zijn didactisch evenwaardig. Leerling kan
een oefening wel oplossen, maar op een weinig doeltreffende manier
- Om leerlingen doeltreffend bij te sturen, is het noodzakelijk om te weten
hoe die leerling te werk gaat
1.1.4Leren vanuit het (sociaal)-constructivisme
Leren = een actief, constructief, cumulatief, zelfregulerend en doelgericht
proces waarin de leerling zelfde de centrale rol speelt.
Kennisconstructie staat centraal = ieder construeert zijn eigen werkelijkheid en
zijn eigen kennis omtrent de werkelijkheid
1.1.4.1 Leren is een (inter)actief constructief proces
Leerlingen zijn GEEN passieve ontvangers van informatie leerlingen
interpreteren, bewerken en nemen de informatie van de leerkracht op in
interactie met de omgeving.
Kennis is altijd EIGEN kennis leerling heeft die zelf verworven (zien we in het
feit dat taken etc vaak correct worden opgelost, maar niet altijd op de
aangeleerde manier).
Kennis ontstaat pas als de leerling iets doet met de informatie actief proces
Kennis kan niet altijd door de leerkracht worden aangereikt betekenis is niet
van nature aanwezig
Leren is behalve opbouwen van kennis, vooral ook aanbouwen of zelfs
gedeelteijk slopen van ons kennisbouwwerk. (zie gedragsveranderingen)
1.1.4.2 Leren is cumulatief
Voortbouwen op voorkennis
Leren is afhankelijk van de voorkennis en de reeds aanwezig vaardigheden
(kwaliatief en kwantitatief)
Leren is pas zinvol als de aanwezge cognitieve structuur voldoene en geschikte
steunpunten bevat waaraan de nieuwe informatie kan gekoppeld worden
ankerpunten (leerkracht moet deze zoeken en hierop inspelen)
2
, 1.1.4.3 Leren is zelfregulerend
Beheren en bewaken van het leerproces door de leerling zelf leren leren
Als de leerling zelf verantwoordelijk is voor zijn leerproces, zal hij geleidelijk aan
minder afhankelijk worden van sturing door de leraar (externe sturing).
Metacognitieve kennis en vaardigheden en meta-affectieve kennis en
vaardigheden spelen een belangrijke rol.
1.1.4.4 Leren is een doelgericht proces
Doelen:
- Bron voor leermotivatie
- Ijkpunt waaraan het leerresultaat wordt getoetst
Bewustzijn van en gerichtheid op een doel leidt tot effectief en betekenisvol
leren.
Effectiever wanneer leerlingen hun eigen doelen bepalen.
Wanneer leerkracht doelen vooropstelt voorwaarde: leerlingen onderschrijven
de doelen en maken ze zich eigen.
1.1.4.5 Kenmerken krachtige leeromgevingen
- Rijk en compleet (rekening houden met de leerlingen, leerervaringen en
leeractiviteiten, kennisverwerving en -toepassing in verschillende
contexten)
- Uitdagend en uitnodigend tot activiteit en (zelf)ontdekkend leren
- Realistisch en verwijzen naar gebruikscontext
- Sprake van modelleren en verschillende vormen van begeleiding
- Mogelijkheid om de leerlingen zelf sturing te geven aan hun eigen
leerproces
- Ontwikkelen bij de leerlingen op systematische wijze besef van eigen
bekwaamheid
1.2 SOORTEN LEERPROCESSEN
De aanwezigheid van een leraar is geen noodzakelijke voorwaarde om iets te
leren buitenschools of informeel leren.
Hoe je leerprocessen moet begeleiden als leraar hangt in grote lijnen af van het
soort leren.
Soorten leerprocessen:
I. Feiten, begrippen en procedures
II. Cognitieve strategieën
III. Motorisch leren
IV. Affectief leren
V. Metakennis en metavaardigheden
1.2.1Feiten, begrippen en procedures
3
