Hoorcollege 1 PaW
Belangrijke termen
• Transparant: het onderzoeksproces is stap voor stap helder en volledig beschreven
• Reproduceerbaar: het onderzoek kan nog een keer uitgevoerd worden precies zoals het
eerder ook is uitgevoerd
• Replicatie: een studie vindt hetzelfde resultaat als een eerdere studie
Schending van de verwachting → kinderen gingen meer het object verkennen
Verschillende schendingen leiden tot verschillende vormen van verkenning
Theorie is meer dan observaties → de samenhang tussen observaties, de integratie. (integrerende rol
van theorie)
Genereren van hypotheses (voorbeelden):
• Introspectieve zelf-analyse
• Opmerken van patronen
• Opmerken van (onverwachte) uitzonderingen op patronen
• Bestaande theorie toepassen op nieuwe fenomenen
• Etc.
Voorspellende rol van theorie
Hangen de dingen inderdaad samen zoals de theorie voorspelt?
,Ook al is de data wel consistent met de theorie, betekent dit niet dat de theorie ook waar en bewezen
is. → belangrijk om te onthouden, de theorie is ondersteund maar niet perse bewezen
Onderdeterminatie: er zijn altijd meerdere mogelijke verklaringen voor het patroon in de data
Een bekend voorbeeld: een correlatie impliceert niet een oorzakelijk verband
Psychologische wetenschap
Psychologie is de wetenschappelijke studie van het brein, cognitie en gedrag
• Brein: structuur en functioneren van hersenen
• Cognitie: informatieverwerking (waarneming, gedachten, emoties, gevoelens etc.)
• Gedrag: alle acties van het lichaam (lopen, blozen, pupilverandering, hartslag etc.)
Mensen hebben verschillende intuïties over wetmatigheden
Concepten
• Theorie: een set van onderling verbonden claims die toetsbaar is (deels of geheel)
• Hypothese: een claim over de relatie tussen concepten die volgt uit een theorie
• Variabelen: observaties die verschillende waarden kunnen aannemen
• Voorspelling: een verwacht patroon van data in studieopzet (op basis van hypothese)
• Data: records van observaties
Het juiste antwoord op een vraag is vaak complex, en soms ook (on)wenselijke
Wetenschappelijke houding
“Science is more than a body of knowledge. It is a way of thinking; a way of skeptically interrogating
the universe with a fine understanding of human fallibility.” – Carl Sagan
➔ Het sceptisch ondervragen van het universum, en weten dat mensen niet vlekkeloos zijn
Helderheid en precisie is belangrijk bij het toetsen van een idee
Wat is de hoofdvraag? Wat zijn de concepten in deze hoofdvraag? Wat zijn de precieze definities van
deze concepten?
Helpt jingle-jangle denkfouten voorkomen →
Jingle denkfout: ten onrechte aannemen dat dingen hetzelfde zijn omdat deze met dezelfde term
worden aangeduid
Jangle denkfout: ten onrechte aannemen dat dingen verschillen omdat deze met verschillende termen
worden aangeduid
,Wiskunde is exacter dan taal → kwantificatie, waardoor het beter toetsbaar wordt
Theorieën als nuttige abstracties → focussen op bepaalde relaties tussen concepten, laten veel weg
(zoals een kaart)
Integratie van perspectieven → verschillende ‘brillen’, deze kunnen worden geïntegreerd tot een
geheel beeld
Vragen mogen stellen
“I would rather have questions that can’t be answered than answers that can’t be questioned.” –
Richard Feynman
Omgaan met onzekerheid
“I can live with doubt and uncertainty and not knowing. I think it’s much more interesting to live not
knowing than to have answers which might be wrong.” – Richard Feynman
Kwantificeren van onzekerheid → mate van vertrouwen (signaal detectie theorie)
Maatschappelijk belang
Leiders moeten hun overtuigingen publiekelijk kunnen aanpassen op basis van nieuw bewijs → om
beleid te verbeteren
Mensen moeten begrijpen dat schattingen niet perfect zijn, maar (vaak) zeer waardevol → om
vertrouwen in wetenschap te behouden
, Hoorcollege 2 PaW
4 hoofdvragen: Wat is wetenschapsfilosofie?
• Wat kwalificeert als wetenschap?
• Hoe waar zijn wetenschappelijke uitspraken?
• Hoe moet wetenschap bedreven worden?
o Mertoniaanse normen:
▪ Communisme → wetenschappelijke kennis is van iedereen en niet alleen van
enkele onderzoekers
▪ Universalisme → het maakt niet uit wie de uitspraak doet
▪ Belangeloosheid → wetenschappers zijn onafhankelijk, niet gebonden aan
een bepaalde overtuiging/doel
▪ Georganiseerde skepsis → verwijst naar het oprichten van een systeem dat
kritisch staat ten opzichte van uitspraken. Wetenschappers moeten niet zo
maar iets voor waar aannemen
• Wat is het doel van wetenschap?
1. Wetenschappelijk
2. Pseudowetenschappelijk: uitspraken die pretenderen wetenschappelijk te zijn, maar dat
eigenlijk niet zijn
3. Non-wetenschappelijk: uitspraken waarvan duidelijk is dat ze niet de pretentie hebben
wetenschappelijk te zijn
Validiteit en waarheid
Bij deductie gebruik je logica om tot een conclusie te komen: op basis van premissen trek je een
logische conclusie. Het sterke punt van deductie is dat de gevolgtrekking logisch correct is: het volgt
een logische regel en de conclusie is valide. Maar is de conclusie ook waar? → is het echt zo in de
wereld? Een conclusie kan alleen waar zijn als de premissen waar zijn, als dit niet is kan de conclusie
wel valide zijn, maar dat maakt hem nog niet waar.
Francis Bacon: deductie heeft een probleem, het brengt de wetenschap niet verder. Hoe kunnen we
de wereld om ons heen begrijpen als we alleen logica gebruiken?
Hoe komen we er achter wat correcte premissen zijn? → observeren
Bij inductie trek je een conclusie op basis van observaties (waarnemingen).
In vergelijking met deductie ga je niet van het algemene naar het specifieke (zwanen zijn wit, ik zie een
zwaan, dus mijn zwaan is wit), maar van het specifieke naar het algemene (ik zie witte zwanen, dus
zwanen zijn wit).
• Hoe meer observaties, hoe meer steun voor de uitspraak
Inductie is gelinkt met positivisme: de opvatting dat wetenschap draait om observaties en dat dit de
enige methode is om wetenschap te bedrijven.
Belangrijke termen
• Transparant: het onderzoeksproces is stap voor stap helder en volledig beschreven
• Reproduceerbaar: het onderzoek kan nog een keer uitgevoerd worden precies zoals het
eerder ook is uitgevoerd
• Replicatie: een studie vindt hetzelfde resultaat als een eerdere studie
Schending van de verwachting → kinderen gingen meer het object verkennen
Verschillende schendingen leiden tot verschillende vormen van verkenning
Theorie is meer dan observaties → de samenhang tussen observaties, de integratie. (integrerende rol
van theorie)
Genereren van hypotheses (voorbeelden):
• Introspectieve zelf-analyse
• Opmerken van patronen
• Opmerken van (onverwachte) uitzonderingen op patronen
• Bestaande theorie toepassen op nieuwe fenomenen
• Etc.
Voorspellende rol van theorie
Hangen de dingen inderdaad samen zoals de theorie voorspelt?
,Ook al is de data wel consistent met de theorie, betekent dit niet dat de theorie ook waar en bewezen
is. → belangrijk om te onthouden, de theorie is ondersteund maar niet perse bewezen
Onderdeterminatie: er zijn altijd meerdere mogelijke verklaringen voor het patroon in de data
Een bekend voorbeeld: een correlatie impliceert niet een oorzakelijk verband
Psychologische wetenschap
Psychologie is de wetenschappelijke studie van het brein, cognitie en gedrag
• Brein: structuur en functioneren van hersenen
• Cognitie: informatieverwerking (waarneming, gedachten, emoties, gevoelens etc.)
• Gedrag: alle acties van het lichaam (lopen, blozen, pupilverandering, hartslag etc.)
Mensen hebben verschillende intuïties over wetmatigheden
Concepten
• Theorie: een set van onderling verbonden claims die toetsbaar is (deels of geheel)
• Hypothese: een claim over de relatie tussen concepten die volgt uit een theorie
• Variabelen: observaties die verschillende waarden kunnen aannemen
• Voorspelling: een verwacht patroon van data in studieopzet (op basis van hypothese)
• Data: records van observaties
Het juiste antwoord op een vraag is vaak complex, en soms ook (on)wenselijke
Wetenschappelijke houding
“Science is more than a body of knowledge. It is a way of thinking; a way of skeptically interrogating
the universe with a fine understanding of human fallibility.” – Carl Sagan
➔ Het sceptisch ondervragen van het universum, en weten dat mensen niet vlekkeloos zijn
Helderheid en precisie is belangrijk bij het toetsen van een idee
Wat is de hoofdvraag? Wat zijn de concepten in deze hoofdvraag? Wat zijn de precieze definities van
deze concepten?
Helpt jingle-jangle denkfouten voorkomen →
Jingle denkfout: ten onrechte aannemen dat dingen hetzelfde zijn omdat deze met dezelfde term
worden aangeduid
Jangle denkfout: ten onrechte aannemen dat dingen verschillen omdat deze met verschillende termen
worden aangeduid
,Wiskunde is exacter dan taal → kwantificatie, waardoor het beter toetsbaar wordt
Theorieën als nuttige abstracties → focussen op bepaalde relaties tussen concepten, laten veel weg
(zoals een kaart)
Integratie van perspectieven → verschillende ‘brillen’, deze kunnen worden geïntegreerd tot een
geheel beeld
Vragen mogen stellen
“I would rather have questions that can’t be answered than answers that can’t be questioned.” –
Richard Feynman
Omgaan met onzekerheid
“I can live with doubt and uncertainty and not knowing. I think it’s much more interesting to live not
knowing than to have answers which might be wrong.” – Richard Feynman
Kwantificeren van onzekerheid → mate van vertrouwen (signaal detectie theorie)
Maatschappelijk belang
Leiders moeten hun overtuigingen publiekelijk kunnen aanpassen op basis van nieuw bewijs → om
beleid te verbeteren
Mensen moeten begrijpen dat schattingen niet perfect zijn, maar (vaak) zeer waardevol → om
vertrouwen in wetenschap te behouden
, Hoorcollege 2 PaW
4 hoofdvragen: Wat is wetenschapsfilosofie?
• Wat kwalificeert als wetenschap?
• Hoe waar zijn wetenschappelijke uitspraken?
• Hoe moet wetenschap bedreven worden?
o Mertoniaanse normen:
▪ Communisme → wetenschappelijke kennis is van iedereen en niet alleen van
enkele onderzoekers
▪ Universalisme → het maakt niet uit wie de uitspraak doet
▪ Belangeloosheid → wetenschappers zijn onafhankelijk, niet gebonden aan
een bepaalde overtuiging/doel
▪ Georganiseerde skepsis → verwijst naar het oprichten van een systeem dat
kritisch staat ten opzichte van uitspraken. Wetenschappers moeten niet zo
maar iets voor waar aannemen
• Wat is het doel van wetenschap?
1. Wetenschappelijk
2. Pseudowetenschappelijk: uitspraken die pretenderen wetenschappelijk te zijn, maar dat
eigenlijk niet zijn
3. Non-wetenschappelijk: uitspraken waarvan duidelijk is dat ze niet de pretentie hebben
wetenschappelijk te zijn
Validiteit en waarheid
Bij deductie gebruik je logica om tot een conclusie te komen: op basis van premissen trek je een
logische conclusie. Het sterke punt van deductie is dat de gevolgtrekking logisch correct is: het volgt
een logische regel en de conclusie is valide. Maar is de conclusie ook waar? → is het echt zo in de
wereld? Een conclusie kan alleen waar zijn als de premissen waar zijn, als dit niet is kan de conclusie
wel valide zijn, maar dat maakt hem nog niet waar.
Francis Bacon: deductie heeft een probleem, het brengt de wetenschap niet verder. Hoe kunnen we
de wereld om ons heen begrijpen als we alleen logica gebruiken?
Hoe komen we er achter wat correcte premissen zijn? → observeren
Bij inductie trek je een conclusie op basis van observaties (waarnemingen).
In vergelijking met deductie ga je niet van het algemene naar het specifieke (zwanen zijn wit, ik zie een
zwaan, dus mijn zwaan is wit), maar van het specifieke naar het algemene (ik zie witte zwanen, dus
zwanen zijn wit).
• Hoe meer observaties, hoe meer steun voor de uitspraak
Inductie is gelinkt met positivisme: de opvatting dat wetenschap draait om observaties en dat dit de
enige methode is om wetenschap te bedrijven.
