Boekhouden geboekstaafd
deel 2
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 bedrijfsadministratie..........................................................................................................3
1.3 Fabrieksboekhouding...................................................................................................................3
2.1 Eenvoudige fabrieksboekhouding.................................................................................................4
2.2.1 Stukproductie en massaproductie.........................................................................................6
2.3 Rubriek 9 winst- en verliesrekening..............................................................................................6
Hoofdstuk 3 Categoriale kostenindeling in rubriek 4..............................................................................7
3.1 kosten en kostensoorten..............................................................................................................7
3.2 Grondstofkosten tegen vaste verrekenprijzen..............................................................................8
3.3 Loonkosten...................................................................................................................................9
3.4 Kosten van machines..................................................................................................................10
3.4.1 Afschrijving vaste activa.......................................................................................................10
3.4.2 Buitengebruikstelling en verkoop van vaste activa..............................................................11
3.4.3 Kosten bij verkoop van vaste activa.....................................................................................11
Hoofdstuk 4 Boekingen van directe en indirecte kosten......................................................................11
4.1 Boekingen in rubriek 4................................................................................................................11
4.2 Toerekenen van directe koste aan orders..................................................................................12
4.2.1 Overboekingsrekening rubriek 4..........................................................................................12
4.2.2 Directe kosten passeren rubriek 4.......................................................................................12
4.3 Toerekenen van indirecte kosten aan orders volgens de opslagmethode..................................12
Hoofdstuk 5 Boekingen van fabricage- en verkoopkosten op basis van na gecalculeerde kosten.......16
5.1 Kostentoerekening.....................................................................................................................16
5.2 Boekingen van fabricagekosten..................................................................................................16
5.2.1 Fabricagekosten van de gefabriceerde orders.....................................................................16
5.3 Boekingen van verkoopkosten....................................................................................................18
5.3.1 Boeking van de directe verkoopkosten................................................................................18
5.3.2 Boeking van de indirecte verkoopkosten.............................................................................18
5.3.3 Vaststelling van het resultaat op indirecte verkoopkosten..................................................18
5.3.4 Overzicht van de bijgewerkte rekeningen in rubriek 8........................................................19
5.3.5 Berekening van het perioderesultaat..................................................................................19
Hoofdstuk 6 Boekingen bij stukproductie en massaproductie op basis van na- voorgecalculeerde
kosten...................................................................................................................................................20
6.1 Boekingen in rubriek 6 bij stukproductie....................................................................................20
6.1.3 Fabricageresultaat over de gereedgekomen orders............................................................20
6.2 Boeking in rubriek 6 bij massaproductie.....................................................................................22
,Hoofdstuk 7 Kostenplaatsmethode......................................................................................................23
7.1 Toerekenen van indirecte kosten volgens de kostenplaatsenmethode......................................23
7.1.1 Onderscheid bij de indirecte kosten....................................................................................23
7.2 Voorcalculatorsiche kostenverdeel- en dekkingsstaat................................................................24
Hoofdstuk 8 boekingen bij toepassing van de kostenplaatsmethode..................................................25
8.1 Nacalculatorische kostenverdeel-m en dekkingsstaat................................................................25
8.2 Boekingen van indirecte kosten bij toepassing van de kostenplaatsmethode............................25
Hoofdstuk 9 Budgettering van indirecte kosten...................................................................................29
9.1 Indirecte-kostenbudgetten.........................................................................................................29
Hoofdstuk 10 Budget in de boekhouding.............................................................................................31
10.1 Z-figuur in rubriek 5..................................................................................................................31
10.2 Boekingen bij een vast afdelingsbudget...................................................................................32
10.3 Boekingen bij een variabel afdelingsbudget.............................................................................32
10.4 Boekingen bij een gemengd afdelingsbudget...........................................................................32
,Hoofdstuk 1 bedrijfsadministratie
1.3 Fabrieksboekhouding
In een industriële onderneming vindt een transformatieproces plaats van grondstoffen en
onderdelen naar eindproducten. In de fabrieksboekhouding is het grootboek zodanig opgezet en
ingericht dat de boekingsgang de logische volgorde van de activiteiten in de hoofdprocessen volgt,
zoals inkoop, productie, voorraad houden, verkoop en de financiële afwikkeling.
Rubrieken
o Rubriek 0: grootboekrekeningen van vaste activa, eigen vermogen, voorzieningen en vreemd
vermogen lang.
o Rubriek 1: Financiële rekeningen
o Rubriek 2: Controlerende tussenrekeningen
o Rubriek 3: grootboekrekeningen van de voorraden grondstoffen, hulpstoffen en onderdelen.
o Rubriek 4: Grootboekrekeningen van alle periodekosten, waarbij de kosten zijn ingedeeld in
kostensoorten
o Rubriek 5: Grootboekrekeningen van de indirecte kosten en van de verbijzondering van deze
kosten.
o Rubriek 6: Grootboekrekeningen van alle fabricagekosten.
o Rubriek 7: Grootboekrekeningen van de gereedgekomen orders.
o Rubriek 8: Grootboekrekeningen voor de vaststelling van het verkoopresultaat.
o Rubriek 9: Grootboekrekeningen die samen de analytische winst- en verliesrekening per
periode vormen.
,Stappen in de boekingsgang van de fabrieksboekhouding
In figuur 1.4 vind je de volgende twaalf stappen:
1. Verbruik grondstoffen: uit het magazijn (rubriek 3 ) en worden kosten in het productieproces
(rubriek 4).
2. Voor de fabricage is ook nodig: arbeid, huurkosten, afschrijvingskosten, interestkosten,
enzovoort. Op een bepaald moment zijn dus alle kosten verzameld in rubriek 4.
3. Directe fabricagekosten worden van rubriek 4 overgeboekt naar rubriek 6.
4. De indirecte fabricagekosten worden overgeboekt van rubriek 4 naar rubriek 5.Hoofdstuk 2
Fabrieksboekhouding.
5. Toeslag indirecte fabricagekosten gaan debet naar rubriek 6, credit in rubriek 5. Toeslag
indirecte verkoopkosten gaan debet naar rubriek 8, credit in rubriek 5.
6. Bij einde fabricageproces gaan de producten in het magazijn. De waarde van deze
eindproducten wordt overgeboekt van rubriek 6 naar rubriek 7.
7. Bij verkoop wordt de opbrengst verkopen geboekt.
8. Bij aflevering van de eindproducten wordt de ‘kostprijs van de verkopen’ wordt geboekt
debet in rubriek 8, credit in rubriek 7.
9. De directe verkoopkosten worden vanuit rubriek 4 rechtstreeks overgeboekt naar rubriek 8.
10. De indirecte verkoopkosten worden vanuit rubriek 5 overgeboekt naar rubriek 8.
11. Het saldo van rubriek 8 is het verkoopresultaat, overboeking van rubriek 8 naar rubriek 9.
12. Saldi van rubriek 5 (indirecte kostenresultaat) en rubriek 6 (fabricageresultaat) worden
gedebiteerd of gecrediteerd naar rubriek 9.
Het saldo van rubriek 9 (de nettowinst) wordt toegevoegd aan het eigen vermogen in rubriek 0.
2.1 Eenvoudige fabrieksboekhouding
Bij de productie of fabricage in een industriële onderneming een technische vormverandering plaats
(het transformatieproces) ingekochte grondstoffen worden, door middel van bewerkingen met
menselijk arbeid en machines, omgevormd tot eindproducten.
Input Output
Grondstoffen, Transformatieproces Eindproducten,
materialen, gereedgekomen
arbeid, machines orders.
Dit transformatieproces verwerken we in de fabrieksboekhouding. Daarvoor zijn ten minste drie
extra grootboekrekeningen nodig:
1. 300 Voorraad grondstoffen
2. 400 Verbruik grondstoffen
3. 700 Voorraad gereed product
, In de fabrieksboekhouding delen we de kosten niet alleen op in kostensoorten, maar maken we ook
gebruik van andere relevante kostenindeling.
Voor deze kostenindelingen zijn extra grootboekrekeningen nodig:
1. Directe en indirecte kosten
o Directe kosten (direct costs)
Kosten waarvan rechtstreeks kan worden vastgesteld voor welk product ze zijn
gemaakt.
o Indirecte kosten (indirect costs of overhead)
Kosten waarvan niet rechtstreeks kan worden vastgesteld voor welk product ze zijn
gemaakt.
Rubriek 5 is ontworpen om de toerekening van de indirecte kosten te kunnen boeken.
2. Fabricagekosten en verkoopkosten
Als een industriële onderneming producten verkoopt, wordt uit het verkoopboek de
volgende journaalpost gemaakt:
130 Debiteuren € ….
Aan 840 Opbrengst verkopen € ….
Aan 181 Te betalen OB € ….
+
800 Fabricagekostprijs verkopen € ….
Aan 700 Voorraad gereed product € ….
Figuur 2.2
→ Grootboekrekening 800 heeft alleen betrekking op de fabricagekosten.
Dat is dus exclusief de verkoopkosten.
De opbouw van de fabricagekosten heeft doorgaans de volgende opzet:
o Directe kosten:
Grondstofkosten
Directe loonkosten
o Bedrag ter dekking van de indirecte kosten.
Het tweede deel van de journaalpost uit figuur 2.2 laat de overboeking zien van de
fabricagekosten van rubriek 7 → naar rubriek 8.
Aan de fabricagekosten moeten in rubriek 8 de directe en indirecte verkoopkosten worden
toegevoegd.
Het totaal van de kosten in rubriek 8 noemen we de commerciële kosten. In combinatie met
het creditsaldo op de grootboekrekening 840 opbrengst verkopen is het totaalsaldo van
rubriek 8 het verkoopresultaat.
De verdeling in fabricage- en verkoopkosten behoort tot de functionele kostenindeling.
3. Variabele en constante kosten
o Variabele kosten (variable costs)
Deze kosten reageren op de wijzigingen in de bedrijfsdrukte.
o Constante kosten (fixed costs)
Deze kosten blijven in een bepaalde periode ongewijzigd.
deel 2
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 bedrijfsadministratie..........................................................................................................3
1.3 Fabrieksboekhouding...................................................................................................................3
2.1 Eenvoudige fabrieksboekhouding.................................................................................................4
2.2.1 Stukproductie en massaproductie.........................................................................................6
2.3 Rubriek 9 winst- en verliesrekening..............................................................................................6
Hoofdstuk 3 Categoriale kostenindeling in rubriek 4..............................................................................7
3.1 kosten en kostensoorten..............................................................................................................7
3.2 Grondstofkosten tegen vaste verrekenprijzen..............................................................................8
3.3 Loonkosten...................................................................................................................................9
3.4 Kosten van machines..................................................................................................................10
3.4.1 Afschrijving vaste activa.......................................................................................................10
3.4.2 Buitengebruikstelling en verkoop van vaste activa..............................................................11
3.4.3 Kosten bij verkoop van vaste activa.....................................................................................11
Hoofdstuk 4 Boekingen van directe en indirecte kosten......................................................................11
4.1 Boekingen in rubriek 4................................................................................................................11
4.2 Toerekenen van directe koste aan orders..................................................................................12
4.2.1 Overboekingsrekening rubriek 4..........................................................................................12
4.2.2 Directe kosten passeren rubriek 4.......................................................................................12
4.3 Toerekenen van indirecte kosten aan orders volgens de opslagmethode..................................12
Hoofdstuk 5 Boekingen van fabricage- en verkoopkosten op basis van na gecalculeerde kosten.......16
5.1 Kostentoerekening.....................................................................................................................16
5.2 Boekingen van fabricagekosten..................................................................................................16
5.2.1 Fabricagekosten van de gefabriceerde orders.....................................................................16
5.3 Boekingen van verkoopkosten....................................................................................................18
5.3.1 Boeking van de directe verkoopkosten................................................................................18
5.3.2 Boeking van de indirecte verkoopkosten.............................................................................18
5.3.3 Vaststelling van het resultaat op indirecte verkoopkosten..................................................18
5.3.4 Overzicht van de bijgewerkte rekeningen in rubriek 8........................................................19
5.3.5 Berekening van het perioderesultaat..................................................................................19
Hoofdstuk 6 Boekingen bij stukproductie en massaproductie op basis van na- voorgecalculeerde
kosten...................................................................................................................................................20
6.1 Boekingen in rubriek 6 bij stukproductie....................................................................................20
6.1.3 Fabricageresultaat over de gereedgekomen orders............................................................20
6.2 Boeking in rubriek 6 bij massaproductie.....................................................................................22
,Hoofdstuk 7 Kostenplaatsmethode......................................................................................................23
7.1 Toerekenen van indirecte kosten volgens de kostenplaatsenmethode......................................23
7.1.1 Onderscheid bij de indirecte kosten....................................................................................23
7.2 Voorcalculatorsiche kostenverdeel- en dekkingsstaat................................................................24
Hoofdstuk 8 boekingen bij toepassing van de kostenplaatsmethode..................................................25
8.1 Nacalculatorische kostenverdeel-m en dekkingsstaat................................................................25
8.2 Boekingen van indirecte kosten bij toepassing van de kostenplaatsmethode............................25
Hoofdstuk 9 Budgettering van indirecte kosten...................................................................................29
9.1 Indirecte-kostenbudgetten.........................................................................................................29
Hoofdstuk 10 Budget in de boekhouding.............................................................................................31
10.1 Z-figuur in rubriek 5..................................................................................................................31
10.2 Boekingen bij een vast afdelingsbudget...................................................................................32
10.3 Boekingen bij een variabel afdelingsbudget.............................................................................32
10.4 Boekingen bij een gemengd afdelingsbudget...........................................................................32
,Hoofdstuk 1 bedrijfsadministratie
1.3 Fabrieksboekhouding
In een industriële onderneming vindt een transformatieproces plaats van grondstoffen en
onderdelen naar eindproducten. In de fabrieksboekhouding is het grootboek zodanig opgezet en
ingericht dat de boekingsgang de logische volgorde van de activiteiten in de hoofdprocessen volgt,
zoals inkoop, productie, voorraad houden, verkoop en de financiële afwikkeling.
Rubrieken
o Rubriek 0: grootboekrekeningen van vaste activa, eigen vermogen, voorzieningen en vreemd
vermogen lang.
o Rubriek 1: Financiële rekeningen
o Rubriek 2: Controlerende tussenrekeningen
o Rubriek 3: grootboekrekeningen van de voorraden grondstoffen, hulpstoffen en onderdelen.
o Rubriek 4: Grootboekrekeningen van alle periodekosten, waarbij de kosten zijn ingedeeld in
kostensoorten
o Rubriek 5: Grootboekrekeningen van de indirecte kosten en van de verbijzondering van deze
kosten.
o Rubriek 6: Grootboekrekeningen van alle fabricagekosten.
o Rubriek 7: Grootboekrekeningen van de gereedgekomen orders.
o Rubriek 8: Grootboekrekeningen voor de vaststelling van het verkoopresultaat.
o Rubriek 9: Grootboekrekeningen die samen de analytische winst- en verliesrekening per
periode vormen.
,Stappen in de boekingsgang van de fabrieksboekhouding
In figuur 1.4 vind je de volgende twaalf stappen:
1. Verbruik grondstoffen: uit het magazijn (rubriek 3 ) en worden kosten in het productieproces
(rubriek 4).
2. Voor de fabricage is ook nodig: arbeid, huurkosten, afschrijvingskosten, interestkosten,
enzovoort. Op een bepaald moment zijn dus alle kosten verzameld in rubriek 4.
3. Directe fabricagekosten worden van rubriek 4 overgeboekt naar rubriek 6.
4. De indirecte fabricagekosten worden overgeboekt van rubriek 4 naar rubriek 5.Hoofdstuk 2
Fabrieksboekhouding.
5. Toeslag indirecte fabricagekosten gaan debet naar rubriek 6, credit in rubriek 5. Toeslag
indirecte verkoopkosten gaan debet naar rubriek 8, credit in rubriek 5.
6. Bij einde fabricageproces gaan de producten in het magazijn. De waarde van deze
eindproducten wordt overgeboekt van rubriek 6 naar rubriek 7.
7. Bij verkoop wordt de opbrengst verkopen geboekt.
8. Bij aflevering van de eindproducten wordt de ‘kostprijs van de verkopen’ wordt geboekt
debet in rubriek 8, credit in rubriek 7.
9. De directe verkoopkosten worden vanuit rubriek 4 rechtstreeks overgeboekt naar rubriek 8.
10. De indirecte verkoopkosten worden vanuit rubriek 5 overgeboekt naar rubriek 8.
11. Het saldo van rubriek 8 is het verkoopresultaat, overboeking van rubriek 8 naar rubriek 9.
12. Saldi van rubriek 5 (indirecte kostenresultaat) en rubriek 6 (fabricageresultaat) worden
gedebiteerd of gecrediteerd naar rubriek 9.
Het saldo van rubriek 9 (de nettowinst) wordt toegevoegd aan het eigen vermogen in rubriek 0.
2.1 Eenvoudige fabrieksboekhouding
Bij de productie of fabricage in een industriële onderneming een technische vormverandering plaats
(het transformatieproces) ingekochte grondstoffen worden, door middel van bewerkingen met
menselijk arbeid en machines, omgevormd tot eindproducten.
Input Output
Grondstoffen, Transformatieproces Eindproducten,
materialen, gereedgekomen
arbeid, machines orders.
Dit transformatieproces verwerken we in de fabrieksboekhouding. Daarvoor zijn ten minste drie
extra grootboekrekeningen nodig:
1. 300 Voorraad grondstoffen
2. 400 Verbruik grondstoffen
3. 700 Voorraad gereed product
, In de fabrieksboekhouding delen we de kosten niet alleen op in kostensoorten, maar maken we ook
gebruik van andere relevante kostenindeling.
Voor deze kostenindelingen zijn extra grootboekrekeningen nodig:
1. Directe en indirecte kosten
o Directe kosten (direct costs)
Kosten waarvan rechtstreeks kan worden vastgesteld voor welk product ze zijn
gemaakt.
o Indirecte kosten (indirect costs of overhead)
Kosten waarvan niet rechtstreeks kan worden vastgesteld voor welk product ze zijn
gemaakt.
Rubriek 5 is ontworpen om de toerekening van de indirecte kosten te kunnen boeken.
2. Fabricagekosten en verkoopkosten
Als een industriële onderneming producten verkoopt, wordt uit het verkoopboek de
volgende journaalpost gemaakt:
130 Debiteuren € ….
Aan 840 Opbrengst verkopen € ….
Aan 181 Te betalen OB € ….
+
800 Fabricagekostprijs verkopen € ….
Aan 700 Voorraad gereed product € ….
Figuur 2.2
→ Grootboekrekening 800 heeft alleen betrekking op de fabricagekosten.
Dat is dus exclusief de verkoopkosten.
De opbouw van de fabricagekosten heeft doorgaans de volgende opzet:
o Directe kosten:
Grondstofkosten
Directe loonkosten
o Bedrag ter dekking van de indirecte kosten.
Het tweede deel van de journaalpost uit figuur 2.2 laat de overboeking zien van de
fabricagekosten van rubriek 7 → naar rubriek 8.
Aan de fabricagekosten moeten in rubriek 8 de directe en indirecte verkoopkosten worden
toegevoegd.
Het totaal van de kosten in rubriek 8 noemen we de commerciële kosten. In combinatie met
het creditsaldo op de grootboekrekening 840 opbrengst verkopen is het totaalsaldo van
rubriek 8 het verkoopresultaat.
De verdeling in fabricage- en verkoopkosten behoort tot de functionele kostenindeling.
3. Variabele en constante kosten
o Variabele kosten (variable costs)
Deze kosten reageren op de wijzigingen in de bedrijfsdrukte.
o Constante kosten (fixed costs)
Deze kosten blijven in een bepaalde periode ongewijzigd.
