STAATSRECHT – discussievragen en juridische knelpunten
DEEL 1 : Juridische knelpunten
Knelpunt 1 : Zijn parlementszetels van de partij of van de gekozene?
CASUS 1 : De zaak Kim Geybels
De zaak Kim Geybels
Kim Geybels was een jonge spoedarts die veel media-aandacht kreeg. Later werd ze
senator en voorzitter van Jong N-VA. Op een bepaald moment reisde ze samen met haar
partner naar Thailand. De partner van Kim gebruikte geregeld drugs en hij probeerde daar
opnieuw drugs te verkrijgen. Dat liep fout, waardoor het koppel in aanraking kwam met de
lokale politie, die hen wilde aanhouden. In paniek nam Kim Geybels contact op met de
voorzitter van haar partij, met de vraag of de Belgische ambassade hen kon bijstaan.
Dankzij de tussenkomst van de ambassade konden zij uiteindelijk veilig terugkeren naar
België. Bij hun terugkomst reageerde de N-VA echter zeer kritisch op het incident. Kim
werd meteen van de luchthaven naar de Senaatsvoorzitter gebracht. De N-VA wilt Kim niet
meer in de Senaat en ze willen haar vervangen.
De vraag is nu of de N-VA de zetel van Kim Geybels aan een opvolger kan toekennen?
• Nee, enkel Kim Geybels beslist er zelf over.
• Ja, de zetel is van de partij.
• Ja, maar enkel als ze Kim Geybels eerst uit de partij zetten.
Volgens art. 42 Gw. vertegenwoordigen de leden van beide kamers de Natie en niet enkel
diegenen die hen hebben verkozen. Het artikel is een soort bescherming want eenmaal
verkozen dan vertegenwoordigd men de hele Natie en kan men doen wat men wil.
Toegepast op de casus zou dit betekenen dat de N-VA niet zomaar de zetel kan toekennen
aan een opvolger want enkel Kim Geybels kan er over beslissen.
In de praktijk zien we dat het heel anders verloopt. De partijen zijn het niet eens met deze
logica. In 1993 doet de liberare partij een wetsvoorstel met volgende bepaling :
“Ieder lid van de wetgevende kamers dat tijdens een zittingsperiode lid is van meer dan
een politieke fractie houdt onmiddellijk op zitting te hebben en kan slechts opnieuw zijn
mandaat bekleden na opnieuw te zijn verkozen.”
Het wetsvoorstel is ongrondwettig want het is in strijd met art. 42 Gw. en zal noot
aangenomen worden.
We zien dus dat de partijen het niet eens zijn met art. 42 Gw. en dit komt ook terug in de
zaak van Kim Geybels. Kim werd dus meteen van de luchthaven naar de Senaatsvoorzitter
gebracht en ze neemt uiteindelijk ontslag op vraag van de partij en Senaatsvoorzitter.
Enkele dagen realiseert ze zich dat ze helemaal geen ontslag wou nemen en dat ze dit
meer onder de druk van andere heeft gedaan. Kim Geybels stelt vast dat er nog geen
opvolger is en ze wilt haar ontslag terug trekken. De Senaat stelt dat het ontslag
1
,onomkeerbaar is en dat dit dus niet zomaar kan. Vervolgens wordt ze ook uit de N-VA gezet
en Kim Geybels is het met alles niet akkoord :
• 31 augustus 2010 = ontslagbrief van Kim Geybels
• 2 september 2010 = Senaatsvoorzitter bevestigt ontvangst van ontslagbrief
• 6 setpember 2010 = Kim Geybels herroept ontslag bij aangetekend schrijven met
als reden dat ze onder druk was gezet
• 14 september 2010 = Kim Geybels verzet zich tegen het agendapunt over haar
ontslag voor de volgende plenaire vergadering bij aangetekend schrijven
• 15 september 2010 = advies van de juridische dienst van de Senaat dat stelt dat
het ontslag onherroepelijk is zodra de Senaatsvoorzitter hierover is ingelicht
• 16 september 2010 = Senaatsvoorzitter (Danny Pieters) bevestigt ontvangst beide
brieven en deelt mee dat de plenaire vergadering tegelijk zal oordelen over het
ontslag en over de eventuele opvolger van Kim Geybels
• 21 september 2010 =advies van de juridische dienst van de Senaat stelt dat het
enkel aan de Senaat toekomt om te oordelen over de samenstelling van de Senaat
• 23 september 2010 en 7 oktober 2010 = Bureau van de Senaat stelt dat het ontslag
onherroepbaar is, tenzij er sprake is manifeste gebreken (hier niet het geval)
• 1 oktober – 8 oktober 2010 = vordering bij Rechtbank van Eerste Aanleg door Kim
Geybels maar deze acht zich onbevoegd om over deze materie uitspraak te doen
• 12 oktober 2010 = plenaire vergadering bevestigt dat het ontslag regelmatig en
onherroepbaar was en de plenaire vergadering bevestigt de opvolger
De vraag is nu of de bevestiging door de Senaat over het ontslag van Kim Geybels en de
benoeming van haar opvolger onregelmatig was?
Was de bevestiging door de Senaat van het ontslag van Kim Geybels en
de bevestiging van haar opvolger onregelmatig?
Uiteindelijk komt de zaak tot bij het Europees Hof van de Rechten van de Mens (EHRM,
G.K. t. België, 21 mei 2019) en zij oordelen ook in het voordeel van Kim Geybels. Er zijn
verschillende argumenten die voor het Hof werden gebracht. Het Hof zal over drie
centrale vragen oordelen :
1. Is het ontslag onherroepbaar?
ARGUMENT VAN KIM GEYBELS ARGUMENT VAN DE BELGISCHE STAAT
art. 48 Gw. art. 42 GW
Senaat moet de geloofsbrieven altijd De Senaat beschikt vrij over het mandaat.
onderzoeken en tot dan kan het ontslag Het vrijwillig ontslag van een senator
herroepen worden. neemt dan ook onmiddellijk ebect aan
zodra de voorzitter is ingelicht. Het ontslag
is dan ook onherroepbaar.
2
,2. Was de procedure voor het ontslag rechtmatig?
ARGUMENT VAN KIM GEYBELS ARGUMENT VAN DE BELGISCHE STAAT
De proceudre voor het ontslag zou in strijd Art. 48 Gw. stelt dat de Senaat vrij en
zijn met art. 3 Eerste Prot. EVRM. Kim exclusief beslist over de samenstelling van
Geybels geeft o.a. volgende redenen : de Senaat. Verder behoort ontslagregeling
• geen beroep mogelijk tegen de parlementsleden tot de beleidsvrijheid
beslissing van de Senaat van de lidstaten en is dit niet vergelijkbaar
• Senaat oordeelde niet onpartijdig met gewone betwisting kiesresultaten.
o twee senatoren die haar onder
druk zetten waren lid van het
Bureau en plenaire vergadering
o Bueau en plenaire vergadering
maaktte vooral de beslissing
• de inperking was niet voorzien bij wet
want er was geen duidelijk reglement
over de procedure voor het ontslag
• geen rechten van verdediging
3. Was er sprake van een manifest gebrek?
ARGUMENT VAN KIM GEYBELS ARGUMENT VAN DE BELGISCHE STAAT
Ja, er was sprake van een manifest gebrek. Nee, er was geen sprake van manifest
Zij haalt art. 1109-1112 BW aan en stelt dat gebrek. Een senator heeft volledige
er veel partijdruk was na vlucht van 24 uur. autonomie en staat niet in een
ondergeschikte relatie zoals een
werknemer. Art. 1112 BW is dus niet van
toepassing want ze kon niet onder druk
worden gezet om ontslag te nemen.
Het uiteindelijke oordeel van het Hof luidt als volgt :
• er is een schending van art. 3 Eerste Protocol EVRM
• Belgische Staat wordt veroordeeld tot een billijke vergoeding (art. 41 EVRM)
o 5.000 euro morele schadevergoeding
o 29.968,59 euro onkostenvergoeding
o !! er is geen vergoeding voor verlies vergoedingen als senator !!
§ de schending van art. 3 Eerste Protocol EVRM heeft te maken met
onregelmatige procedure en gebrek aan garanties
§ het is niet duidelijk wat de uitkomst geweest zou zijn indien de
procedure wel regelmatig was verlopen
3
, CASUS 2 : De verkiezingsresultaten
De verkiezingsresultaten van 2024 voor Open VLD
In de kieskring Brussel behaalde Vlaams Belang met slechts zeven stemmen verschil een
zetel in het Vlaams Parlement, ten koste van Open VLD. Omdat het verschil zo klein is,
vroeg Open VLD een hertelling. De partij wees daarbij op mogelijke onregelmatigheden in
enkele stembureaus. Bij de federale overheidsdienst Binnenlandse Zaken kon men niet
exact aangeven hoeveel keer deze fout is voorgekomen. Volgens woordvoerder Koen
Schuyten zou het waarschijnlijk slechts om uitzonderlijke gevallen gaan, maar zelfs een
beperkt aantal fouten kan in dit geval het eindresultaat beïnvloeden.
De commissie voor de geloofsbrieven onderzocht het bezwaar en adviseerde om géén
hertelling te organiseren. Vervolgens stemde het voltallige Vlaams Parlement over de
kwestie. Een meerderheid volgde het advies en besliste de stemmen niet te hertellen.
De partij onderzoekt nu de mogelijkheid om naar het Europees Hof voor de Rechten van
de Mens te stappen om de beslissing aan te vechten. Open VLD wil daarbij ook de bredere
kwestie aan de kaak stellen dat verkozen parlementsleden kunnen meestemmen over de
geldigheid van hun eigen verkiezing en dat er geen beroepsmogelijkheid is.
Uiteindelijk zal Open VLD niet naar het Europees Hof van de Rechten van de Mens
stappen maar de vraag blijft wel of het Vlaams Parlement mag oordelen?
ARGUMENTEN UIT GRONDWET EN ARGUMENTEN UIT HET EVRM
BIJZONDERE WET
art. 48 Gw. art. 3, 1ste Prot. EVRM
Elke Kamer onderzoekt de geloofsbrieven De Hoge Verdragsluitende Partijen
van haar leden en beslecht de geschillenverbinden zich om met redelijke
die hieromtrent rijzen. tussenpozen vrije, geheime verkiezingen
te houden onder voorwaarden die de vrije
art. 31, §1 BWHI meningsuiting van het volk bij het kiezen
Elk Parlement spreekt zich uit over de van de wetgevende macht waarborgen
geldigheid van de kiesverrichtingen
betrebende zijn leden en hun opvolgers.
In geval van nietigverklaring van de
verkiezing moeten alle formaliteiten
worden overgedaan, ook de voordracht
van de kandidaten.
Aangezien Open VLD nooit naar het Europees Hof van de Rechten van de Mens gestapt
is, blijft het onduidelijk hoe men over deze kwestie geoordeeld zou hebben. Er is wel een
gelijkaardige zaak over Mugemangango die meer duidelijkheid kan geven
4
DEEL 1 : Juridische knelpunten
Knelpunt 1 : Zijn parlementszetels van de partij of van de gekozene?
CASUS 1 : De zaak Kim Geybels
De zaak Kim Geybels
Kim Geybels was een jonge spoedarts die veel media-aandacht kreeg. Later werd ze
senator en voorzitter van Jong N-VA. Op een bepaald moment reisde ze samen met haar
partner naar Thailand. De partner van Kim gebruikte geregeld drugs en hij probeerde daar
opnieuw drugs te verkrijgen. Dat liep fout, waardoor het koppel in aanraking kwam met de
lokale politie, die hen wilde aanhouden. In paniek nam Kim Geybels contact op met de
voorzitter van haar partij, met de vraag of de Belgische ambassade hen kon bijstaan.
Dankzij de tussenkomst van de ambassade konden zij uiteindelijk veilig terugkeren naar
België. Bij hun terugkomst reageerde de N-VA echter zeer kritisch op het incident. Kim
werd meteen van de luchthaven naar de Senaatsvoorzitter gebracht. De N-VA wilt Kim niet
meer in de Senaat en ze willen haar vervangen.
De vraag is nu of de N-VA de zetel van Kim Geybels aan een opvolger kan toekennen?
• Nee, enkel Kim Geybels beslist er zelf over.
• Ja, de zetel is van de partij.
• Ja, maar enkel als ze Kim Geybels eerst uit de partij zetten.
Volgens art. 42 Gw. vertegenwoordigen de leden van beide kamers de Natie en niet enkel
diegenen die hen hebben verkozen. Het artikel is een soort bescherming want eenmaal
verkozen dan vertegenwoordigd men de hele Natie en kan men doen wat men wil.
Toegepast op de casus zou dit betekenen dat de N-VA niet zomaar de zetel kan toekennen
aan een opvolger want enkel Kim Geybels kan er over beslissen.
In de praktijk zien we dat het heel anders verloopt. De partijen zijn het niet eens met deze
logica. In 1993 doet de liberare partij een wetsvoorstel met volgende bepaling :
“Ieder lid van de wetgevende kamers dat tijdens een zittingsperiode lid is van meer dan
een politieke fractie houdt onmiddellijk op zitting te hebben en kan slechts opnieuw zijn
mandaat bekleden na opnieuw te zijn verkozen.”
Het wetsvoorstel is ongrondwettig want het is in strijd met art. 42 Gw. en zal noot
aangenomen worden.
We zien dus dat de partijen het niet eens zijn met art. 42 Gw. en dit komt ook terug in de
zaak van Kim Geybels. Kim werd dus meteen van de luchthaven naar de Senaatsvoorzitter
gebracht en ze neemt uiteindelijk ontslag op vraag van de partij en Senaatsvoorzitter.
Enkele dagen realiseert ze zich dat ze helemaal geen ontslag wou nemen en dat ze dit
meer onder de druk van andere heeft gedaan. Kim Geybels stelt vast dat er nog geen
opvolger is en ze wilt haar ontslag terug trekken. De Senaat stelt dat het ontslag
1
,onomkeerbaar is en dat dit dus niet zomaar kan. Vervolgens wordt ze ook uit de N-VA gezet
en Kim Geybels is het met alles niet akkoord :
• 31 augustus 2010 = ontslagbrief van Kim Geybels
• 2 september 2010 = Senaatsvoorzitter bevestigt ontvangst van ontslagbrief
• 6 setpember 2010 = Kim Geybels herroept ontslag bij aangetekend schrijven met
als reden dat ze onder druk was gezet
• 14 september 2010 = Kim Geybels verzet zich tegen het agendapunt over haar
ontslag voor de volgende plenaire vergadering bij aangetekend schrijven
• 15 september 2010 = advies van de juridische dienst van de Senaat dat stelt dat
het ontslag onherroepelijk is zodra de Senaatsvoorzitter hierover is ingelicht
• 16 september 2010 = Senaatsvoorzitter (Danny Pieters) bevestigt ontvangst beide
brieven en deelt mee dat de plenaire vergadering tegelijk zal oordelen over het
ontslag en over de eventuele opvolger van Kim Geybels
• 21 september 2010 =advies van de juridische dienst van de Senaat stelt dat het
enkel aan de Senaat toekomt om te oordelen over de samenstelling van de Senaat
• 23 september 2010 en 7 oktober 2010 = Bureau van de Senaat stelt dat het ontslag
onherroepbaar is, tenzij er sprake is manifeste gebreken (hier niet het geval)
• 1 oktober – 8 oktober 2010 = vordering bij Rechtbank van Eerste Aanleg door Kim
Geybels maar deze acht zich onbevoegd om over deze materie uitspraak te doen
• 12 oktober 2010 = plenaire vergadering bevestigt dat het ontslag regelmatig en
onherroepbaar was en de plenaire vergadering bevestigt de opvolger
De vraag is nu of de bevestiging door de Senaat over het ontslag van Kim Geybels en de
benoeming van haar opvolger onregelmatig was?
Was de bevestiging door de Senaat van het ontslag van Kim Geybels en
de bevestiging van haar opvolger onregelmatig?
Uiteindelijk komt de zaak tot bij het Europees Hof van de Rechten van de Mens (EHRM,
G.K. t. België, 21 mei 2019) en zij oordelen ook in het voordeel van Kim Geybels. Er zijn
verschillende argumenten die voor het Hof werden gebracht. Het Hof zal over drie
centrale vragen oordelen :
1. Is het ontslag onherroepbaar?
ARGUMENT VAN KIM GEYBELS ARGUMENT VAN DE BELGISCHE STAAT
art. 48 Gw. art. 42 GW
Senaat moet de geloofsbrieven altijd De Senaat beschikt vrij over het mandaat.
onderzoeken en tot dan kan het ontslag Het vrijwillig ontslag van een senator
herroepen worden. neemt dan ook onmiddellijk ebect aan
zodra de voorzitter is ingelicht. Het ontslag
is dan ook onherroepbaar.
2
,2. Was de procedure voor het ontslag rechtmatig?
ARGUMENT VAN KIM GEYBELS ARGUMENT VAN DE BELGISCHE STAAT
De proceudre voor het ontslag zou in strijd Art. 48 Gw. stelt dat de Senaat vrij en
zijn met art. 3 Eerste Prot. EVRM. Kim exclusief beslist over de samenstelling van
Geybels geeft o.a. volgende redenen : de Senaat. Verder behoort ontslagregeling
• geen beroep mogelijk tegen de parlementsleden tot de beleidsvrijheid
beslissing van de Senaat van de lidstaten en is dit niet vergelijkbaar
• Senaat oordeelde niet onpartijdig met gewone betwisting kiesresultaten.
o twee senatoren die haar onder
druk zetten waren lid van het
Bureau en plenaire vergadering
o Bueau en plenaire vergadering
maaktte vooral de beslissing
• de inperking was niet voorzien bij wet
want er was geen duidelijk reglement
over de procedure voor het ontslag
• geen rechten van verdediging
3. Was er sprake van een manifest gebrek?
ARGUMENT VAN KIM GEYBELS ARGUMENT VAN DE BELGISCHE STAAT
Ja, er was sprake van een manifest gebrek. Nee, er was geen sprake van manifest
Zij haalt art. 1109-1112 BW aan en stelt dat gebrek. Een senator heeft volledige
er veel partijdruk was na vlucht van 24 uur. autonomie en staat niet in een
ondergeschikte relatie zoals een
werknemer. Art. 1112 BW is dus niet van
toepassing want ze kon niet onder druk
worden gezet om ontslag te nemen.
Het uiteindelijke oordeel van het Hof luidt als volgt :
• er is een schending van art. 3 Eerste Protocol EVRM
• Belgische Staat wordt veroordeeld tot een billijke vergoeding (art. 41 EVRM)
o 5.000 euro morele schadevergoeding
o 29.968,59 euro onkostenvergoeding
o !! er is geen vergoeding voor verlies vergoedingen als senator !!
§ de schending van art. 3 Eerste Protocol EVRM heeft te maken met
onregelmatige procedure en gebrek aan garanties
§ het is niet duidelijk wat de uitkomst geweest zou zijn indien de
procedure wel regelmatig was verlopen
3
, CASUS 2 : De verkiezingsresultaten
De verkiezingsresultaten van 2024 voor Open VLD
In de kieskring Brussel behaalde Vlaams Belang met slechts zeven stemmen verschil een
zetel in het Vlaams Parlement, ten koste van Open VLD. Omdat het verschil zo klein is,
vroeg Open VLD een hertelling. De partij wees daarbij op mogelijke onregelmatigheden in
enkele stembureaus. Bij de federale overheidsdienst Binnenlandse Zaken kon men niet
exact aangeven hoeveel keer deze fout is voorgekomen. Volgens woordvoerder Koen
Schuyten zou het waarschijnlijk slechts om uitzonderlijke gevallen gaan, maar zelfs een
beperkt aantal fouten kan in dit geval het eindresultaat beïnvloeden.
De commissie voor de geloofsbrieven onderzocht het bezwaar en adviseerde om géén
hertelling te organiseren. Vervolgens stemde het voltallige Vlaams Parlement over de
kwestie. Een meerderheid volgde het advies en besliste de stemmen niet te hertellen.
De partij onderzoekt nu de mogelijkheid om naar het Europees Hof voor de Rechten van
de Mens te stappen om de beslissing aan te vechten. Open VLD wil daarbij ook de bredere
kwestie aan de kaak stellen dat verkozen parlementsleden kunnen meestemmen over de
geldigheid van hun eigen verkiezing en dat er geen beroepsmogelijkheid is.
Uiteindelijk zal Open VLD niet naar het Europees Hof van de Rechten van de Mens
stappen maar de vraag blijft wel of het Vlaams Parlement mag oordelen?
ARGUMENTEN UIT GRONDWET EN ARGUMENTEN UIT HET EVRM
BIJZONDERE WET
art. 48 Gw. art. 3, 1ste Prot. EVRM
Elke Kamer onderzoekt de geloofsbrieven De Hoge Verdragsluitende Partijen
van haar leden en beslecht de geschillenverbinden zich om met redelijke
die hieromtrent rijzen. tussenpozen vrije, geheime verkiezingen
te houden onder voorwaarden die de vrije
art. 31, §1 BWHI meningsuiting van het volk bij het kiezen
Elk Parlement spreekt zich uit over de van de wetgevende macht waarborgen
geldigheid van de kiesverrichtingen
betrebende zijn leden en hun opvolgers.
In geval van nietigverklaring van de
verkiezing moeten alle formaliteiten
worden overgedaan, ook de voordracht
van de kandidaten.
Aangezien Open VLD nooit naar het Europees Hof van de Rechten van de Mens gestapt
is, blijft het onduidelijk hoe men over deze kwestie geoordeeld zou hebben. Er is wel een
gelijkaardige zaak over Mugemangango die meer duidelijkheid kan geven
4
