Strafprocesrecht
Samenvatting
Hoorcollege 1. Opsporing, controle en het nemo tenetur-beginsel
Strafprocesrecht
→ Het geheel van regels m.b.t. de toepassing van het materiele strafrecht in een concreet geval. Het
materiele strafrecht is het geheel van regels wat omvat wat strafbaar is.
→ Strafprocesrecht is ambivalent. Het geeft de overheid bevoegdheden om strafvorderlijk te handelen,
maar beperkt deze ook.
Hoofdfuncties van het strafprocesrecht
→ Het garanderen van de juiste toepassing van het materiele strafrecht door 2 subdoelen:
1. Zorgen dat schuldigen worden bestraft en,
2. Zorgen dat onschuldigen niet worden bestraft.
Nevenfuncties
1. Speciale preventie = Voorkomen dat de verdachte in de toekomst weer strafbare feiten pleegt.
2. Generale preventie = De samenleving en derden passen hun gedrag aan wanneer zij de verdachte
betrokken zien in een strafproces.
3. Voorkomen eigenrichting = Voorkomen dat burgers zelf het recht in eigen handen nemen.
4. Orde scheppen = Maatschappelijk onrust kanaliseren.
5. Genoegdoening SO = Door bijvoorbeeld, het spreekrecht etc.
2 extra doelstellingen
1. Waarheidsvinding? Wat daadwerkelijk plaats heeft gevonden. Dit is niet de
verantwoordelijkheid van het strafprocesrecht, maar van Officier van Justitie.
2. Rechtsbescherming = Burgers beschermen d.m.v. het zwijgrecht.
Art. 1 Sv Strafvorderlijke legaliteitsbeginsel
→ Strafvordering heeft alleen plaats op wijze bij wet voorzien.
Het structuur van SPR
1. Voorbereidend onderzoek door de politie.
- Belangrijkste is het opsporingsonderzoek. Alles wat vóór de zitting gebeurt is voorbereidend
onderzoek.
2. Vervolging
- De rechter komt bij de zaak kijken.
- Belangrijkste vorm is de dagvaarding. Als de verdachte gedagvaard wordt, ligt de zaak officieel bij
de rechter.
3. Berechting in de 1e aanleg
- Zaak wordt door de rechter in 1e aanleg behandeld. Bv. politierechter of kantonrechter.
4. Rechtsmiddelen → Als het vonnis onherroepelijk is, dan kan de sanctie worden ingeroepen.
De verdachte Art. 27 lid 1 Sv
- 3 voorwaarden:
1. Strafbaarfeit → Gedraging moet binnen de delictsomschrijving vallen.
2. Redelijk vermoeden → Objectief bepaalbaar. Intuïtie van opsporingsambtenaar is niet
voldoende.
3. Feiten en omstandigheden → Waarnemingen, verklaringen etc.
- Relevantie “verdachte begrip” → Je hebt allerlei opsporingsbevoegdheden te dulden maar ook
rechten zoals “zwijgrecht”.
1
,Het verhoor
→ Alle vragen aan een door een opsporingsambtenaar als verdachte aangemerkt persoon over diens
betrokkenheid bij een geconstateerd strafbaarfeit. De vragen moeten in een rechtstreekse wijze worden
gesteld.
→ HR 2 oktober 1979
→ Elementen:
1. Vragen
2. Gericht op een als zodanig aangemerkt verdachte persoon
3. Over diens betrokkenheid bij een geconstateerd strafbaarfeit
4. Vragen gesteld op een rechtstreekse wijze door opsporingsambtenaar
Het zwijgrecht: Art. 29 Sv
Lid 1: Pressieverbod → Verhorende rechter moet zich aan de grenzen houden.
Lid 2: Cautie en zwijgrecht → U moet bij het verhoor op de hoogte worden gesteld dat het niet
verplicht is te antwoorden.
→ Deze gelden niet alleen bij politieverhoren maar ook bij zittingen.
Opsporing Art. 132a Sv
→ 3 elementen:
1. Het onderzoek naar (i.v.m.) strafbaarfeit
2. Onder het gezag van OvJ en niet onder de leiding
o Art. 148 j.o. 141 Sv
3. Met als doel het nemen van een strafvorderlijke beslissing zoals aanhouden, vervolgen en
bestraffen.
o Dit is het belangrijkste component want het onderscheidt opsporing van
controle/toezicht.
→ Van opsporing is dus sprake wanneer ook dit doel is voldaan. Controle en toezicht hebben deze
doelen niet.
→ Opsporing maakt deel uit van het voorbereidend onderzoek.
→ 2 soorten opsporing:
1. Reactief = Politie stelt zich afwachtend op en gaat pas opsporen naar aanleiding van een redelijk
vermoeden van een gepleegd strafbaarfeit.
2. Proactief = Politie gaat zélf op uit zonder dat er klachten zijn en redelijk vermoeden. Het gaat
hierbij niet om een strafbaarfeit te achterhalen maar om te ontdekken.
Toezicht - Preventieve controle
→ Prototypisch: bestuursrechtelijke activiteit wat zich op de controle op naleving van vergunningen
baseert. Deze controlebevoegdheden zijn vaak gekoppeld aan medewerkverplichtingen of grond van een
ambtelijk bevel.
Belang van het onderscheid
→ Opsporing brengt waarborgen/bevoegdheden met zich mee en controle brengt
medewerkverplichtingen met zich mee.
→ Belang van zuiverheid = détournement de pouvoir.
Mogelijke overgangen
1. Sfeerovergang = Toezicht/controle gaat over in opsporing binnen dezelfde wet (zuiver).
2. Sfeercumulatie = Uitoefenen van een controlebevoegdheid als de opsporingsfase is al
aangevangen.
3. Voortgezette toepassing = Rechtmatige uitoefening van een wettelijke bevoegdheid leidt ertoe
dat aan andere voorwaarden van een andere bevoegdheid worden voldaan.
→ Dan mag die andere bevoegdheid worden uitgeoefend. Bijvoorbeeld, controle op grond van de
Alcoholwet naar Opiumwet.
2
,2 Soorten voortgezette toepassing
→ Type A = Strafrechtelijke opsporing vindt plaats op basis van een bijzondere wet en dezelfde
opsporingsambtenaar ontdekt een strafbaarfeit buiten die wet.
→ Type B = Bestuursrechtelijke Toezicht o.b.v. een bijzondere wet leidt tot een redelijke verdenking
van een strafbaarfeit buiten die wet.
Is voortgezette toepassing toegestaan?
HR Geweer = Ja, mits het strafbaarfeit waarvoor een wet geswitchte wordt, per toeval is ontdekt. Anders
is er sprake van détournement de pouvoir → misbruik van bevoegdheid.
HR Controle v. Opsporing = Controlebevoegdheid mag niet uitsluitend zijn ingezet om
opsporingsbevoegdheden uit een andere wet in te zetten. Controlebevoegdheid moet mede zijn ingezet
voor het doel waar die voor bedoeld is en waarborgen moeten in acht worden genomen.
HR Dynamische verkeerscontrole = Zolang een controlebevoegdheid ingezet is ter controle, is deze
uitoefening rechtmatig, ook indien de bevoegdheid daarnaast wel toegang tot opsporingsbevoegdheden
uit een andere wet mogelijk maakt, waardoor de bepaling niet ziet.
Nemo Tenetur-Beginsel (NTB)
→ Het verbod op het dwingen van zelfincriminatie tegen de verdachte.
→ Niemand kan worden gedwongen om mee te werken aan zijn eigen veroordeling.
→ Niet uitgewerkt in het NLse recht maar uit Art. 6 EVRM.
Instapvoorwaarden om beroep te doen op NTB:
1. Er moet sprake zijn van een criminal charge. Dit bestaat vanaf het moment dat een individu
ervan op de hoogte wordt gesteld dat hij verdacht wordt van een strafbaarfeit of als autoriteiten
handelingen hebben verricht waardoor diens situatie substantially affected is.
2. De verdachte moet onderworpen zijn aan een vorm van dwang.
3. Dwang moet gericht zijn op het verkrijgen van info die tegen een verdachte kan worden gebruikt
in een lopende of verwachte strafzaak.
Hoofdregel = NTB alleen van toepassing op wilsafhankelijk materiaal zoals verklaringen en niet op
wilsonafhankelijk materiaal zoals documenten.
Uitzonderingen op de hoofdregel:
→ Er kan beroep op NTB worden gedaan voor wilsonafhankelijk materiaal in 2 situaties:
1. HR Fishing expedition/ Funke
→ De overheid vordert documenten waarvan de autoriteiten niet zeker weten dat het bestaat of
de inhoud, maar toen de verdachte blijven vasthouden/dwingen om bewijs tegen zichzelf
leveren.
2. EHRM Jalloh
3. → Disproportionele mate van dwang om wilsonafhankelijk materiaal te verkrijgen door een
schending van Art. 3 EVRM.
Deze gevallen leveren een schending van Art. 6 EVRM.
→ Dan is een beroep op NTB mogelijk op wilsonafhankelijk materiaal.
3
, Hoorcollege 2. Bijzondere opsporingsmethoden
3 Opsporingsdomeinen
1. Klassieke opsporing
Het onderzoek naar de concreetheid van een redelijk vermoeden van een gepleegd strafbaarfeit.
= Art. 27 Sv. + Art. 126g Sv. Titel IVA
2. Vroeg opsporing wet BOB 2000
Het onderzoek naar concreetheid van een redelijk vermoeden dat georganiseerde, misdrijven als
omschreven in Art. 67 lid 1 Sv worden beraamd of gepleegd en een ernstige inbreuk op de
rechtsorde leveren.
= Art. 126o Sv. Titel V
3. Aanwijzingen ter misdrijven wet terroristische misdrijven 2007
Feiten en omstandigheden waaruit aanwijzingen volgen dat terroristische misdrijven ex art. 83
Sr. is of zal worden begaan.
= Art. 126za Sv. Titel VB
Expliciete wettelijke regeling
→ Niet alle opsporingsactiviteiten zijn wettelijk geregeld, soms volstaat Art. 141 en 142 Sv en Art. 3
Pw, maar alleen wanneer:
1. Slechts een beperkte inbreuk op de grondrechten (privacy) is
2. De methode niet zeer belastend is voor de integriteit en beheersbaarheid van opsporing
3. Ook mogen de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit niet worden overschreden
4. Controleerbaarheid en transparantie.
Bijzondere opsporingsmethoden
1. Het opnemen van vertrouwelijke communicatie
➔ Met behulp van apparatuur zoals telefoontaps of scanners het opnemen van communicatie die
uitwisseling van berichten tussen 2 of meer personen in een besloten sfeer.
• Klassiek: Titel IVA = Art. 126l Sv.
• Vroeg: Titel V = Art. 126s Sv.
• Terreur: Titel VB = Art. 126zf Sv.
2. Stelselmatige observatie
➔ Observatie wat stelselmatig is zoals bedoeld in HR Observatie, die ons een min of meer
compleet beeld geeft van bepaalde aspecten uit het persoonlijk leven van de betrokkene.
→ De volgende factoren kunnen relevant zijn:
• Duur van de observatie
• Tijdstip
• Locatie
• Intensiteit (hoe lang?)
• Frequentie (hoe vaak?)
• Gebruik van technische hulpmiddelen? Ja? Is er toestemming van de OvJ?
➔ Verschil tussen:
1. Dynamisch → Stelselmatig volgen van de verdachte.
2. Statisch → Observeren op een bepaalde plaats.
• Klassiek: Titel IVA = Art. 126g Sv
• Vroeg: Titel V = Art. 126o Sv
• Terreur: Titel VB = Art. 126zd Sv
4
Samenvatting
Hoorcollege 1. Opsporing, controle en het nemo tenetur-beginsel
Strafprocesrecht
→ Het geheel van regels m.b.t. de toepassing van het materiele strafrecht in een concreet geval. Het
materiele strafrecht is het geheel van regels wat omvat wat strafbaar is.
→ Strafprocesrecht is ambivalent. Het geeft de overheid bevoegdheden om strafvorderlijk te handelen,
maar beperkt deze ook.
Hoofdfuncties van het strafprocesrecht
→ Het garanderen van de juiste toepassing van het materiele strafrecht door 2 subdoelen:
1. Zorgen dat schuldigen worden bestraft en,
2. Zorgen dat onschuldigen niet worden bestraft.
Nevenfuncties
1. Speciale preventie = Voorkomen dat de verdachte in de toekomst weer strafbare feiten pleegt.
2. Generale preventie = De samenleving en derden passen hun gedrag aan wanneer zij de verdachte
betrokken zien in een strafproces.
3. Voorkomen eigenrichting = Voorkomen dat burgers zelf het recht in eigen handen nemen.
4. Orde scheppen = Maatschappelijk onrust kanaliseren.
5. Genoegdoening SO = Door bijvoorbeeld, het spreekrecht etc.
2 extra doelstellingen
1. Waarheidsvinding? Wat daadwerkelijk plaats heeft gevonden. Dit is niet de
verantwoordelijkheid van het strafprocesrecht, maar van Officier van Justitie.
2. Rechtsbescherming = Burgers beschermen d.m.v. het zwijgrecht.
Art. 1 Sv Strafvorderlijke legaliteitsbeginsel
→ Strafvordering heeft alleen plaats op wijze bij wet voorzien.
Het structuur van SPR
1. Voorbereidend onderzoek door de politie.
- Belangrijkste is het opsporingsonderzoek. Alles wat vóór de zitting gebeurt is voorbereidend
onderzoek.
2. Vervolging
- De rechter komt bij de zaak kijken.
- Belangrijkste vorm is de dagvaarding. Als de verdachte gedagvaard wordt, ligt de zaak officieel bij
de rechter.
3. Berechting in de 1e aanleg
- Zaak wordt door de rechter in 1e aanleg behandeld. Bv. politierechter of kantonrechter.
4. Rechtsmiddelen → Als het vonnis onherroepelijk is, dan kan de sanctie worden ingeroepen.
De verdachte Art. 27 lid 1 Sv
- 3 voorwaarden:
1. Strafbaarfeit → Gedraging moet binnen de delictsomschrijving vallen.
2. Redelijk vermoeden → Objectief bepaalbaar. Intuïtie van opsporingsambtenaar is niet
voldoende.
3. Feiten en omstandigheden → Waarnemingen, verklaringen etc.
- Relevantie “verdachte begrip” → Je hebt allerlei opsporingsbevoegdheden te dulden maar ook
rechten zoals “zwijgrecht”.
1
,Het verhoor
→ Alle vragen aan een door een opsporingsambtenaar als verdachte aangemerkt persoon over diens
betrokkenheid bij een geconstateerd strafbaarfeit. De vragen moeten in een rechtstreekse wijze worden
gesteld.
→ HR 2 oktober 1979
→ Elementen:
1. Vragen
2. Gericht op een als zodanig aangemerkt verdachte persoon
3. Over diens betrokkenheid bij een geconstateerd strafbaarfeit
4. Vragen gesteld op een rechtstreekse wijze door opsporingsambtenaar
Het zwijgrecht: Art. 29 Sv
Lid 1: Pressieverbod → Verhorende rechter moet zich aan de grenzen houden.
Lid 2: Cautie en zwijgrecht → U moet bij het verhoor op de hoogte worden gesteld dat het niet
verplicht is te antwoorden.
→ Deze gelden niet alleen bij politieverhoren maar ook bij zittingen.
Opsporing Art. 132a Sv
→ 3 elementen:
1. Het onderzoek naar (i.v.m.) strafbaarfeit
2. Onder het gezag van OvJ en niet onder de leiding
o Art. 148 j.o. 141 Sv
3. Met als doel het nemen van een strafvorderlijke beslissing zoals aanhouden, vervolgen en
bestraffen.
o Dit is het belangrijkste component want het onderscheidt opsporing van
controle/toezicht.
→ Van opsporing is dus sprake wanneer ook dit doel is voldaan. Controle en toezicht hebben deze
doelen niet.
→ Opsporing maakt deel uit van het voorbereidend onderzoek.
→ 2 soorten opsporing:
1. Reactief = Politie stelt zich afwachtend op en gaat pas opsporen naar aanleiding van een redelijk
vermoeden van een gepleegd strafbaarfeit.
2. Proactief = Politie gaat zélf op uit zonder dat er klachten zijn en redelijk vermoeden. Het gaat
hierbij niet om een strafbaarfeit te achterhalen maar om te ontdekken.
Toezicht - Preventieve controle
→ Prototypisch: bestuursrechtelijke activiteit wat zich op de controle op naleving van vergunningen
baseert. Deze controlebevoegdheden zijn vaak gekoppeld aan medewerkverplichtingen of grond van een
ambtelijk bevel.
Belang van het onderscheid
→ Opsporing brengt waarborgen/bevoegdheden met zich mee en controle brengt
medewerkverplichtingen met zich mee.
→ Belang van zuiverheid = détournement de pouvoir.
Mogelijke overgangen
1. Sfeerovergang = Toezicht/controle gaat over in opsporing binnen dezelfde wet (zuiver).
2. Sfeercumulatie = Uitoefenen van een controlebevoegdheid als de opsporingsfase is al
aangevangen.
3. Voortgezette toepassing = Rechtmatige uitoefening van een wettelijke bevoegdheid leidt ertoe
dat aan andere voorwaarden van een andere bevoegdheid worden voldaan.
→ Dan mag die andere bevoegdheid worden uitgeoefend. Bijvoorbeeld, controle op grond van de
Alcoholwet naar Opiumwet.
2
,2 Soorten voortgezette toepassing
→ Type A = Strafrechtelijke opsporing vindt plaats op basis van een bijzondere wet en dezelfde
opsporingsambtenaar ontdekt een strafbaarfeit buiten die wet.
→ Type B = Bestuursrechtelijke Toezicht o.b.v. een bijzondere wet leidt tot een redelijke verdenking
van een strafbaarfeit buiten die wet.
Is voortgezette toepassing toegestaan?
HR Geweer = Ja, mits het strafbaarfeit waarvoor een wet geswitchte wordt, per toeval is ontdekt. Anders
is er sprake van détournement de pouvoir → misbruik van bevoegdheid.
HR Controle v. Opsporing = Controlebevoegdheid mag niet uitsluitend zijn ingezet om
opsporingsbevoegdheden uit een andere wet in te zetten. Controlebevoegdheid moet mede zijn ingezet
voor het doel waar die voor bedoeld is en waarborgen moeten in acht worden genomen.
HR Dynamische verkeerscontrole = Zolang een controlebevoegdheid ingezet is ter controle, is deze
uitoefening rechtmatig, ook indien de bevoegdheid daarnaast wel toegang tot opsporingsbevoegdheden
uit een andere wet mogelijk maakt, waardoor de bepaling niet ziet.
Nemo Tenetur-Beginsel (NTB)
→ Het verbod op het dwingen van zelfincriminatie tegen de verdachte.
→ Niemand kan worden gedwongen om mee te werken aan zijn eigen veroordeling.
→ Niet uitgewerkt in het NLse recht maar uit Art. 6 EVRM.
Instapvoorwaarden om beroep te doen op NTB:
1. Er moet sprake zijn van een criminal charge. Dit bestaat vanaf het moment dat een individu
ervan op de hoogte wordt gesteld dat hij verdacht wordt van een strafbaarfeit of als autoriteiten
handelingen hebben verricht waardoor diens situatie substantially affected is.
2. De verdachte moet onderworpen zijn aan een vorm van dwang.
3. Dwang moet gericht zijn op het verkrijgen van info die tegen een verdachte kan worden gebruikt
in een lopende of verwachte strafzaak.
Hoofdregel = NTB alleen van toepassing op wilsafhankelijk materiaal zoals verklaringen en niet op
wilsonafhankelijk materiaal zoals documenten.
Uitzonderingen op de hoofdregel:
→ Er kan beroep op NTB worden gedaan voor wilsonafhankelijk materiaal in 2 situaties:
1. HR Fishing expedition/ Funke
→ De overheid vordert documenten waarvan de autoriteiten niet zeker weten dat het bestaat of
de inhoud, maar toen de verdachte blijven vasthouden/dwingen om bewijs tegen zichzelf
leveren.
2. EHRM Jalloh
3. → Disproportionele mate van dwang om wilsonafhankelijk materiaal te verkrijgen door een
schending van Art. 3 EVRM.
Deze gevallen leveren een schending van Art. 6 EVRM.
→ Dan is een beroep op NTB mogelijk op wilsonafhankelijk materiaal.
3
, Hoorcollege 2. Bijzondere opsporingsmethoden
3 Opsporingsdomeinen
1. Klassieke opsporing
Het onderzoek naar de concreetheid van een redelijk vermoeden van een gepleegd strafbaarfeit.
= Art. 27 Sv. + Art. 126g Sv. Titel IVA
2. Vroeg opsporing wet BOB 2000
Het onderzoek naar concreetheid van een redelijk vermoeden dat georganiseerde, misdrijven als
omschreven in Art. 67 lid 1 Sv worden beraamd of gepleegd en een ernstige inbreuk op de
rechtsorde leveren.
= Art. 126o Sv. Titel V
3. Aanwijzingen ter misdrijven wet terroristische misdrijven 2007
Feiten en omstandigheden waaruit aanwijzingen volgen dat terroristische misdrijven ex art. 83
Sr. is of zal worden begaan.
= Art. 126za Sv. Titel VB
Expliciete wettelijke regeling
→ Niet alle opsporingsactiviteiten zijn wettelijk geregeld, soms volstaat Art. 141 en 142 Sv en Art. 3
Pw, maar alleen wanneer:
1. Slechts een beperkte inbreuk op de grondrechten (privacy) is
2. De methode niet zeer belastend is voor de integriteit en beheersbaarheid van opsporing
3. Ook mogen de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit niet worden overschreden
4. Controleerbaarheid en transparantie.
Bijzondere opsporingsmethoden
1. Het opnemen van vertrouwelijke communicatie
➔ Met behulp van apparatuur zoals telefoontaps of scanners het opnemen van communicatie die
uitwisseling van berichten tussen 2 of meer personen in een besloten sfeer.
• Klassiek: Titel IVA = Art. 126l Sv.
• Vroeg: Titel V = Art. 126s Sv.
• Terreur: Titel VB = Art. 126zf Sv.
2. Stelselmatige observatie
➔ Observatie wat stelselmatig is zoals bedoeld in HR Observatie, die ons een min of meer
compleet beeld geeft van bepaalde aspecten uit het persoonlijk leven van de betrokkene.
→ De volgende factoren kunnen relevant zijn:
• Duur van de observatie
• Tijdstip
• Locatie
• Intensiteit (hoe lang?)
• Frequentie (hoe vaak?)
• Gebruik van technische hulpmiddelen? Ja? Is er toestemming van de OvJ?
➔ Verschil tussen:
1. Dynamisch → Stelselmatig volgen van de verdachte.
2. Statisch → Observeren op een bepaalde plaats.
• Klassiek: Titel IVA = Art. 126g Sv
• Vroeg: Titel V = Art. 126o Sv
• Terreur: Titel VB = Art. 126zd Sv
4
