STRAFPROCESRECHT EN MENSENRECHTEN
Inleiding
Het strafproces is het geheel van de al dan niet geschreven regels die in een viertal strafprocesfases kunnen
worden gebruikt (dit zijn eigenlijke procedureregels, alsook de rechten en verplich;ngen van de par;jen en de
organen die bij deze procesfasen betrokken zijn) met als doel een balans tussen instrumentaliteit en
rechtsbescherming te vinden
- Het onderzoek: het opsporen van misdrijven en van de vermoedelijke daders ervan (zowel
opsporingsonderzoek als gerechtelijk onderzoek)
- De vervolging: het voor de rechter brengen van de verdachten of inverdenkingsgestelden
- De berech;ging: de besluitvorming van de feitenrechter
- De strafuitvoering: de tenuitvoerlegging van de gebeurlijk opgelegde straffen = STRAFRECHT
Basisteksten?
Wetboek van Strafvordering (telt 32 + (647-8) ar;kelen (boek 1 start pas met art 8)
. Wet van 17 april 1878 houdende de voorafgaande 5tel van het Wetboek van Sv (telt 32 bepalingen) → VTSv
. Wetboek van Sv Boek I: de gerechtelijke poli5e en de officieren die ze uitoefenen (Art. 8 tot en met 136ter)
. Wetboek vanSv Boek II: het gerecht (art. 137-647 Sv.)
Belangrijke hervorming Wet Franchimont 12 maart 1998 (meer tegenspraak) en Potpourri II- wet (Wet van vijf
februari 2016 tot wijziging van het strafrecht en de strafvordering en houdende diverse
bepalingen inzake jus;;e). De Potpourri II-wet betrof voornamelijk de hervorming van het straf- en het
strafprocesrecht voor meer rechten voor verdediging en het slachtoffer na Dutroux
Ook zijn er bijzondere weWen (zoals de wet op het poli;eambt die ook regels van spr bevaWen)
De voorafgaande ;tel doet denken aan boek 1 van SW maar is het niet
,Hoofdstuk 1: organen en partijen bij het strafproces betrokken
A. DE GERECHTELIJKE POLITIE
Men onderscheid:
Bestuurlijke poli;e Gerechtelijke poli;e
Taak Handhaving van openbare orde, Misdrijven opsporen, bewijzen verzamelen
voorkoming van misdrijven en de en de daders over te leveren aan de
bescherming van personen en goederen rechtbanken (art 8 en 15, lid 1 WPA)
(art 14, lid 1 Wet Poli;eambt)
Doel Preven;eve poli;e Repressieve poli;e
! art 28bis, lid 2 Sv: gerechtelijke poli;e kan ook
aan proac;eve recherche doen
Gezag Onder het gezag van hun bestuurlijke Onder gezag van hun gerechtelijke
overheden (art 5, lid 1 WPA) autoriteiten (procureurs generaal, federale
procureur) art 367, lid 1 Sv
Externe controle op poli;ediensten wordt gedaan door het vaste Comité P – Comité I
De vroegere korpsen van gemeentepoli;e, de rijkswacht en de gerechtelijke poli;e bij parkeWen zijn sinds wet
van 7 dec 1998 tot één geïntegreerde poli;edienst gevormd, gestructureerd op 2 niveaus:
Lokale poli8e (art 3, lid 2 WGP) Federale poli8e (art 3, 3e lid WGP)
Opdracht • Lokale basis poli;ezorg (alle • over gehele grondgebied
opdrachten van bestuurlijk en gespecialiseerde en supra-lokale
gerechtelijke poli;e die nodig zijn opdrachten van bestuurlijke en
voor beheren van lokale gerechtelijke poli;e)
gebeurtenissen) • ondersteunende opdrachten voor
• opdrachten van federale aard lokale poli;ediensten
Structuur Elke poli;ezone (die kan bestaan uit één Olv commissariaat-generaal met 3 direc;es:
of meer gemeenten) heee een lokaal 1. algemene direc;e bestuurlijke poli;e
poli;ekorps 2. algemene direc;e gerechtelijke poli;e
(de leiding van de opdrachten van ger.
pol. van centrale diensten van federale
poli;e + controle en ondersteuning van
gedeconcentreerde gerechtelijke
diensten)
3. algemene direc;e van het
middelenbeheer en de informa;e
+ bijzondere opsporingsdiensten
(CDGEFID; CDBC; FCCU) n10
Leiding en beheer (1 gemeente): door gemeenteraad en Commisaris generaal
burgemeester
(1+): door poli;eraad (uit die gem.
raden) en poli;ecollege (uit de
burgemeesters van die zone)
De gerechtelijke overheden beschikken over een vorderingsrecht waardoor leden van het openbaar
ministerie de poli8edienst kunnen aanwijzen in een bepaald onderzoek en met de opdrachten van de
gerechtelijke poli8e belast
Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen bevoegdheden bij heterdaad en de normale
bevoegdheden (n14 – 22)
,B. HET OPENBAAR MINISTERIE
= staande magistratuur (brengen vordering al staande voor de strafrechter) = parket
De magistraten worden benoemd door de Koning (art. 153 GW), na tussenkomst Hoge Raad
van Jus;;e (art. 151 GW) → discussie bij Europa over rol van OM (RM of UM, zijn ze echt onak?)
Ze zijn samen met R vernoemd … moeten luisteren naar regering en regels volgen maar zijn onakankelijk in
hun individuele opsporing
Binnen OM is er een func;onele scheiding:
OM in eerste aanleg Het parket, onder leiding van de Procureur des Konings
→ uitoefenen van strafvordering in eerste aanleg
OM in hoger beroep Het Parket-Generaal, onder leiding van procureur-generaal bij het HvB
→ uitoefenen strafvordering in tweede aanleg
→ instaan voor tenuitvoerlegging richtlijnen strafrechtelijk beleid van MvJ
→ waken in het rechtsgebied (in overleg met PK’s en arbeidsauditeurs
rechtsgebied) over coherente uitoefening van de strafvordering)
• In elk gerechtelijk arrondissement (12 in België) is er minstens één parket. België telt 14 parkeWen elk
onder leiding van een procureur des Konings ( + hun subs;tuten) 4e hoofdstuk Sv (art22-47tredecies)
• Er zijn 5 parkeWen-generaal in de 5 Hoven van Beroepen olv hun procureur der generaal (5)
! Er zijn nog 2 andere ‘openbare ministeries’ of ‘parke;en’
1. Één federaal parket bestaand uit federale magistraten olv een federale procureur waarvan hun
bevoegdheid geves;gd is over heel het grondgebied om efficienter op te treden bij misdrijven die over
de bevoegdheid van plaatselijke parkeWen s;jgen (terrorisme, witwas, ..)
2. Het parket bij het Hof van Cassa@e heee een volledig andere func;e want oordelen niet over grond
van de zaak, ze vormen samen één gerechtelijke en;teit en maakt geen deel uit van het College van
het openbaar ministerie. De procureur-generaal bij het HvC heee leiding
College van procureurs generaal Alle (5) PG’s bij de hoven van beroep onder gezag van de MvJ die hun
(Gerechtelijk Wetboek) richtlijnen over het strafrechtelijk beleid geee na advies bij College
van PG’s
Raad van procureurs (Ger. W) Alle PK’s (14) + federale procureur die de raad kan bijwonen, het is
een adviserend orgaan aan college van PG’s over harmonisa;e regels
en beleid OM
Federale parket Olv federale procureur (die onder gezag van MvJ staat), het parket is
samengesteld uit federale magistraten en belast met:
1. Uitoefening strafvordering België waarbij art. 144ter, §1 GerW hun
bev definieert (bepaalde bovenlokale delicten of het geven van bep
, criteria): Beslissing na overleg PK of PG of hij strafvordering
uitoefent of territoriaal
2. CoördinaJe van uitoefening van de Sv door gewone
parketmagistraten
3. Vergemakkelijken internaJonale samenwerking
4. Toezicht op algemene en bijzondere werking federale poliJe
Het vijfvoudig takenpakket van het openbaar ministerie
a) Leiding opsporingsonderzoek
art 22 Sv.: De procureurs des Konings zijn belast met de opsporing en de vervolging van de misdrijven die tot de bevoegdheid van de hoven
van assisen, de correc=onele rechtbanken en van de poli=erechtbanken behoren behalve, voor de twee laatstgenoemde gerechten,
wanneer de strafvordering aan de arbeidsauditeur is opgedragen
de leden van het OM hebben de hoedanigheid van een officier van de gerechtelijke poli;e en kunnen dus
misdrijven opsporen en vaststellen (≠ poli;onele onderzoek geleid door poli;ediensten) ! al;jd vooronderzoek
• Onderzoek geleid door OM (olv PdK) = opsporingsonderzoek
• Onderzoek geleid door OR = gerechtelijk onderzoek
b) Uitoefening strafvordering
art 22 Sv.: De procureurs des Konings zijn belast met de opsporing en de vervolging van de misdrijven die tot de bevoegdheid van de hoven
van assisen, de correc=onele rechtbanken en van de poli=erechtbanken behoren behalve, voor de twee laatstgenoemde gerechten,
wanneer de strafvordering aan de arbeidsauditeur is opgedragen
= vervolgingspreroga;ef (enkel door OM!!, eig poli;eke beslissing wat en voor welke rechter komt)
De strafvordering wordt voor de rechtbanken uitgevoerd door de procureur des Konings en voor de hoven van
beroep door de procureur-generaal => is een ‘par;j’ (die de na;e vertegenwoordigt) in de strafvordering en
kan daarom niet gewraakt worden (tegenover een rechter die dat wel kan worden)
Het OM oefent de strafvordering uit maar beschikt er niet over: eens de vordering is ingesteld kan die verdere
verloop niet meer beleWen (wel bij minnelijke schikking!)
c) Vervolgen of seponeren (sepot)
art 28quater: -Rekening houdend met de richtlijnen van het strafrechtelijk beleid, vastgesteld krachtens ar=kel 143quater GerW, oordeelt de
procureur des Konings over de opportuniteit van de vervolging. Hij geeK de reden aan van de beslissingen van seponering die hij terzake
neemt.
-Hij oefent de strafvordering uit op de wijze door de wet bepaald. De opsporingsplicht en het opsporingsrecht van de procureur des Konings
blijven bestaan nadat de strafvordering is ingesteld. Deze plicht en dit recht houden evenwel op te bestaan voor de feiten die bij de
onderzoeksrechter zijn aangebracht voor zover het opsporingsonderzoek zijn preroga=even bewust zou aantasten, (...) voor zover de met de
zaak belaste onderzoeksrechter niet zou beslissen het gehele onderzoek zelf voort te zeNen.
(! Dit beginsel van opportuniteit contrasteert met beginsel van legaliteit van de vervolging in andere landen)
- Legaliteit: vervolgingen telkens als er nieuwe bewijselementen zijn
- Opportuniteit: om redenen beslissen geen vervolgingen in te stellen → rekening houdend met
richtlijnen van strafrechtelijk beleid, oordeeld PdK over opportuniteit → seponering of niet
Gevaar dat personen die vergelijkbare misdrijven plegen niet gelijk worden bestrae door seponering dus
controlemaatregelen (nooit nega;ef om tegen te houden, wel posi;ef) over opportuniteitsbeginsel:
. PG (die strafvordering doet) hierarchisch hoger – PdK (art. 143 GerW, 249, 250 en 364 Sv)
. Posi;ef injunc;erecht MvJ (art 364 Sv) mogelijkheid om PG bevel te geven vervolgingen in te stellen
. Benadeelde kan zich BP stellen bij OR (art 63 Sv) of rechtsreeks dagvaarden vonnisgerecht (145 & 182)
. KvI kan ambtshalve vervolgingen instellen (art 235)
d) Waken over toepassing van de wet
verklaart waarom parketmagistraat geen openbare aanklager is en ook geen tegenpar;j van de verdachte
- Waken over weugheid van de bewijsmiddelen en loyaliteit verzamelen → seponeren, vrijspraak vorderen, HB
e) Uitvoeren van de strafrechtelijke uitspraken
Zijn belast met uitvoeren van de uitspraken van de hoven en rechtbanken over de strafvordering (zie
ook de cursus materieel strafrecht bij de bespreking van de straffen)
Inleiding
Het strafproces is het geheel van de al dan niet geschreven regels die in een viertal strafprocesfases kunnen
worden gebruikt (dit zijn eigenlijke procedureregels, alsook de rechten en verplich;ngen van de par;jen en de
organen die bij deze procesfasen betrokken zijn) met als doel een balans tussen instrumentaliteit en
rechtsbescherming te vinden
- Het onderzoek: het opsporen van misdrijven en van de vermoedelijke daders ervan (zowel
opsporingsonderzoek als gerechtelijk onderzoek)
- De vervolging: het voor de rechter brengen van de verdachten of inverdenkingsgestelden
- De berech;ging: de besluitvorming van de feitenrechter
- De strafuitvoering: de tenuitvoerlegging van de gebeurlijk opgelegde straffen = STRAFRECHT
Basisteksten?
Wetboek van Strafvordering (telt 32 + (647-8) ar;kelen (boek 1 start pas met art 8)
. Wet van 17 april 1878 houdende de voorafgaande 5tel van het Wetboek van Sv (telt 32 bepalingen) → VTSv
. Wetboek van Sv Boek I: de gerechtelijke poli5e en de officieren die ze uitoefenen (Art. 8 tot en met 136ter)
. Wetboek vanSv Boek II: het gerecht (art. 137-647 Sv.)
Belangrijke hervorming Wet Franchimont 12 maart 1998 (meer tegenspraak) en Potpourri II- wet (Wet van vijf
februari 2016 tot wijziging van het strafrecht en de strafvordering en houdende diverse
bepalingen inzake jus;;e). De Potpourri II-wet betrof voornamelijk de hervorming van het straf- en het
strafprocesrecht voor meer rechten voor verdediging en het slachtoffer na Dutroux
Ook zijn er bijzondere weWen (zoals de wet op het poli;eambt die ook regels van spr bevaWen)
De voorafgaande ;tel doet denken aan boek 1 van SW maar is het niet
,Hoofdstuk 1: organen en partijen bij het strafproces betrokken
A. DE GERECHTELIJKE POLITIE
Men onderscheid:
Bestuurlijke poli;e Gerechtelijke poli;e
Taak Handhaving van openbare orde, Misdrijven opsporen, bewijzen verzamelen
voorkoming van misdrijven en de en de daders over te leveren aan de
bescherming van personen en goederen rechtbanken (art 8 en 15, lid 1 WPA)
(art 14, lid 1 Wet Poli;eambt)
Doel Preven;eve poli;e Repressieve poli;e
! art 28bis, lid 2 Sv: gerechtelijke poli;e kan ook
aan proac;eve recherche doen
Gezag Onder het gezag van hun bestuurlijke Onder gezag van hun gerechtelijke
overheden (art 5, lid 1 WPA) autoriteiten (procureurs generaal, federale
procureur) art 367, lid 1 Sv
Externe controle op poli;ediensten wordt gedaan door het vaste Comité P – Comité I
De vroegere korpsen van gemeentepoli;e, de rijkswacht en de gerechtelijke poli;e bij parkeWen zijn sinds wet
van 7 dec 1998 tot één geïntegreerde poli;edienst gevormd, gestructureerd op 2 niveaus:
Lokale poli8e (art 3, lid 2 WGP) Federale poli8e (art 3, 3e lid WGP)
Opdracht • Lokale basis poli;ezorg (alle • over gehele grondgebied
opdrachten van bestuurlijk en gespecialiseerde en supra-lokale
gerechtelijke poli;e die nodig zijn opdrachten van bestuurlijke en
voor beheren van lokale gerechtelijke poli;e)
gebeurtenissen) • ondersteunende opdrachten voor
• opdrachten van federale aard lokale poli;ediensten
Structuur Elke poli;ezone (die kan bestaan uit één Olv commissariaat-generaal met 3 direc;es:
of meer gemeenten) heee een lokaal 1. algemene direc;e bestuurlijke poli;e
poli;ekorps 2. algemene direc;e gerechtelijke poli;e
(de leiding van de opdrachten van ger.
pol. van centrale diensten van federale
poli;e + controle en ondersteuning van
gedeconcentreerde gerechtelijke
diensten)
3. algemene direc;e van het
middelenbeheer en de informa;e
+ bijzondere opsporingsdiensten
(CDGEFID; CDBC; FCCU) n10
Leiding en beheer (1 gemeente): door gemeenteraad en Commisaris generaal
burgemeester
(1+): door poli;eraad (uit die gem.
raden) en poli;ecollege (uit de
burgemeesters van die zone)
De gerechtelijke overheden beschikken over een vorderingsrecht waardoor leden van het openbaar
ministerie de poli8edienst kunnen aanwijzen in een bepaald onderzoek en met de opdrachten van de
gerechtelijke poli8e belast
Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen bevoegdheden bij heterdaad en de normale
bevoegdheden (n14 – 22)
,B. HET OPENBAAR MINISTERIE
= staande magistratuur (brengen vordering al staande voor de strafrechter) = parket
De magistraten worden benoemd door de Koning (art. 153 GW), na tussenkomst Hoge Raad
van Jus;;e (art. 151 GW) → discussie bij Europa over rol van OM (RM of UM, zijn ze echt onak?)
Ze zijn samen met R vernoemd … moeten luisteren naar regering en regels volgen maar zijn onakankelijk in
hun individuele opsporing
Binnen OM is er een func;onele scheiding:
OM in eerste aanleg Het parket, onder leiding van de Procureur des Konings
→ uitoefenen van strafvordering in eerste aanleg
OM in hoger beroep Het Parket-Generaal, onder leiding van procureur-generaal bij het HvB
→ uitoefenen strafvordering in tweede aanleg
→ instaan voor tenuitvoerlegging richtlijnen strafrechtelijk beleid van MvJ
→ waken in het rechtsgebied (in overleg met PK’s en arbeidsauditeurs
rechtsgebied) over coherente uitoefening van de strafvordering)
• In elk gerechtelijk arrondissement (12 in België) is er minstens één parket. België telt 14 parkeWen elk
onder leiding van een procureur des Konings ( + hun subs;tuten) 4e hoofdstuk Sv (art22-47tredecies)
• Er zijn 5 parkeWen-generaal in de 5 Hoven van Beroepen olv hun procureur der generaal (5)
! Er zijn nog 2 andere ‘openbare ministeries’ of ‘parke;en’
1. Één federaal parket bestaand uit federale magistraten olv een federale procureur waarvan hun
bevoegdheid geves;gd is over heel het grondgebied om efficienter op te treden bij misdrijven die over
de bevoegdheid van plaatselijke parkeWen s;jgen (terrorisme, witwas, ..)
2. Het parket bij het Hof van Cassa@e heee een volledig andere func;e want oordelen niet over grond
van de zaak, ze vormen samen één gerechtelijke en;teit en maakt geen deel uit van het College van
het openbaar ministerie. De procureur-generaal bij het HvC heee leiding
College van procureurs generaal Alle (5) PG’s bij de hoven van beroep onder gezag van de MvJ die hun
(Gerechtelijk Wetboek) richtlijnen over het strafrechtelijk beleid geee na advies bij College
van PG’s
Raad van procureurs (Ger. W) Alle PK’s (14) + federale procureur die de raad kan bijwonen, het is
een adviserend orgaan aan college van PG’s over harmonisa;e regels
en beleid OM
Federale parket Olv federale procureur (die onder gezag van MvJ staat), het parket is
samengesteld uit federale magistraten en belast met:
1. Uitoefening strafvordering België waarbij art. 144ter, §1 GerW hun
bev definieert (bepaalde bovenlokale delicten of het geven van bep
, criteria): Beslissing na overleg PK of PG of hij strafvordering
uitoefent of territoriaal
2. CoördinaJe van uitoefening van de Sv door gewone
parketmagistraten
3. Vergemakkelijken internaJonale samenwerking
4. Toezicht op algemene en bijzondere werking federale poliJe
Het vijfvoudig takenpakket van het openbaar ministerie
a) Leiding opsporingsonderzoek
art 22 Sv.: De procureurs des Konings zijn belast met de opsporing en de vervolging van de misdrijven die tot de bevoegdheid van de hoven
van assisen, de correc=onele rechtbanken en van de poli=erechtbanken behoren behalve, voor de twee laatstgenoemde gerechten,
wanneer de strafvordering aan de arbeidsauditeur is opgedragen
de leden van het OM hebben de hoedanigheid van een officier van de gerechtelijke poli;e en kunnen dus
misdrijven opsporen en vaststellen (≠ poli;onele onderzoek geleid door poli;ediensten) ! al;jd vooronderzoek
• Onderzoek geleid door OM (olv PdK) = opsporingsonderzoek
• Onderzoek geleid door OR = gerechtelijk onderzoek
b) Uitoefening strafvordering
art 22 Sv.: De procureurs des Konings zijn belast met de opsporing en de vervolging van de misdrijven die tot de bevoegdheid van de hoven
van assisen, de correc=onele rechtbanken en van de poli=erechtbanken behoren behalve, voor de twee laatstgenoemde gerechten,
wanneer de strafvordering aan de arbeidsauditeur is opgedragen
= vervolgingspreroga;ef (enkel door OM!!, eig poli;eke beslissing wat en voor welke rechter komt)
De strafvordering wordt voor de rechtbanken uitgevoerd door de procureur des Konings en voor de hoven van
beroep door de procureur-generaal => is een ‘par;j’ (die de na;e vertegenwoordigt) in de strafvordering en
kan daarom niet gewraakt worden (tegenover een rechter die dat wel kan worden)
Het OM oefent de strafvordering uit maar beschikt er niet over: eens de vordering is ingesteld kan die verdere
verloop niet meer beleWen (wel bij minnelijke schikking!)
c) Vervolgen of seponeren (sepot)
art 28quater: -Rekening houdend met de richtlijnen van het strafrechtelijk beleid, vastgesteld krachtens ar=kel 143quater GerW, oordeelt de
procureur des Konings over de opportuniteit van de vervolging. Hij geeK de reden aan van de beslissingen van seponering die hij terzake
neemt.
-Hij oefent de strafvordering uit op de wijze door de wet bepaald. De opsporingsplicht en het opsporingsrecht van de procureur des Konings
blijven bestaan nadat de strafvordering is ingesteld. Deze plicht en dit recht houden evenwel op te bestaan voor de feiten die bij de
onderzoeksrechter zijn aangebracht voor zover het opsporingsonderzoek zijn preroga=even bewust zou aantasten, (...) voor zover de met de
zaak belaste onderzoeksrechter niet zou beslissen het gehele onderzoek zelf voort te zeNen.
(! Dit beginsel van opportuniteit contrasteert met beginsel van legaliteit van de vervolging in andere landen)
- Legaliteit: vervolgingen telkens als er nieuwe bewijselementen zijn
- Opportuniteit: om redenen beslissen geen vervolgingen in te stellen → rekening houdend met
richtlijnen van strafrechtelijk beleid, oordeeld PdK over opportuniteit → seponering of niet
Gevaar dat personen die vergelijkbare misdrijven plegen niet gelijk worden bestrae door seponering dus
controlemaatregelen (nooit nega;ef om tegen te houden, wel posi;ef) over opportuniteitsbeginsel:
. PG (die strafvordering doet) hierarchisch hoger – PdK (art. 143 GerW, 249, 250 en 364 Sv)
. Posi;ef injunc;erecht MvJ (art 364 Sv) mogelijkheid om PG bevel te geven vervolgingen in te stellen
. Benadeelde kan zich BP stellen bij OR (art 63 Sv) of rechtsreeks dagvaarden vonnisgerecht (145 & 182)
. KvI kan ambtshalve vervolgingen instellen (art 235)
d) Waken over toepassing van de wet
verklaart waarom parketmagistraat geen openbare aanklager is en ook geen tegenpar;j van de verdachte
- Waken over weugheid van de bewijsmiddelen en loyaliteit verzamelen → seponeren, vrijspraak vorderen, HB
e) Uitvoeren van de strafrechtelijke uitspraken
Zijn belast met uitvoeren van de uitspraken van de hoven en rechtbanken over de strafvordering (zie
ook de cursus materieel strafrecht bij de bespreking van de straffen)
