samenvatting jeugd(beschermings)recht

Jeugd(beschermings)recht
Inhoud
Jeugd(beschermings)recht............................................................................................................................ 3
Inleiding......................................................................................................................................................... 3
H1. Jeugdbeschermingsrecht........................................................................................................................ 3
1.1. Begrip.................................................................................................................................................. 3
1.2. Beginselen.......................................................................................................................................... 4
1.2.1. Recht sui generis.......................................................................................................................... 4
1.2.2. Respect voor de rechten van het kind...........................................................................................4
1.2.3. Gezinsgerichtheid......................................................................................................................... 5
1.2.4. Subsidiariteit................................................................................................................................. 5
1.2.5. Differentiatie hulpverleningsaanbod..............................................................................................5
1.2.6. Essentieel hulpverlenend karakter................................................................................................5
1.3. Historiek.............................................................................................................................................. 6
1.3.1. Gewoon strafrecht (voor 1912).....................................................................................................6
1.3.2. Wet 15 mei 1912: kinderbeschermingswet...................................................................................6
1.3.3. Wet 8 april 1965: jeugdbeschermingswet.....................................................................................7
1.3.4. Parallelle evoluties na jeugdbeschermingswet 1965.....................................................................8
1.4. Bevoegdheidsverdeling: historiek........................................................................................................8
1.4.1. Staatshervorming 1980................................................................................................................. 8
1.4.2. Staatshervorming 1988................................................................................................................. 8
1.4.3. Staatshervorming 2014 (zesde staatshervorming)........................................................................8
1.5. Bevoegdheidsverdeling....................................................................................................................... 9
1.5.1. Het beginsel.................................................................................................................................. 9
1.5.2. Begrip jeugdbescherming............................................................................................................. 9
1.5.3. Uitzonderingen............................................................................................................................ 10
1.5.4. Territoriale toepasselijkheid gemeenschapsdecreten.................................................................11
1.6. Internationaal kader........................................................................................................................... 11
1.6.1. Plan............................................................................................................................................ 12
H2. Jeugdhulprecht...................................................................................................................................... 16
2.1. Ontstaansgeschiedenis integrale jeugdhulp......................................................................................16
2.2. Toepassingsgebied en principes.......................................................................................................19
2.2.1. Toepassingsgebied..................................................................................................................... 19
2.2.2. Principes..................................................................................................................................... 20
2.2.3. Recht op jeugdhulp..................................................................................................................... 21
2.3. Vrijwillige jeugdhulp........................................................................................................................... 22
2.3.1. Vrijwillig....................................................................................................................................... 22
2.3.2. Modulering en onderscheid.........................................................................................................23
2.3.3. Rechtstreeks toegankelijke hulp.................................................................................................24
2.3.4. Niet rechtstreeks toegankelijke hulp...........................................................................................24
2.3.5. Crisisjeugdhulpverlening............................................................................................................. 27



1

, 2.3.6. Vertrouwenspersoon................................................................................................................... 27
2.3.7. Cliëntoverleg en bemiddeling......................................................................................................28
2.4. Gemandateerde jeugdhulp................................................................................................................ 29
2.4.1. Verontrustende situatie............................................................................................................... 29
2.4.2. Gemandateerde voorzieningen/ Maatschappelijke noodzaak.....................................................31
2.5. Gerechtelijke jeugdhulp..................................................................................................................... 33
2.5.1. Vorderingsgrond jeugdrechtbank................................................................................................33
2.5.2. Gegevensoverdracht van vrijwillige naar gerechtelijke jeugdhulp...............................................36
2.5.3. Gerechtelijke jeugdhulpmaatregelen...........................................................................................37
H3. Jeugddelinquentierecht......................................................................................................................... 41
3.1. Historiek............................................................................................................................................ 41
3.1.1. ‘Everberg’................................................................................................................................... 41
3.1.2. ‘Wet Onkelinx’............................................................................................................................. 42
3.1.3. Vlaams jeugddelinquentierecht...................................................................................................42
3.2. Toepassingsgebied........................................................................................................................... 43
3.3. Interventiegronden............................................................................................................................ 44
3.3.1. Als misdrijf omschreven feit (MOF).............................................................................................44
3.3.2. Leeftijdsgrenzen......................................................................................................................... 46
3.4. Basisprincipes................................................................................................................................... 47
3.4.1. Beginselen van behoorlijke rechtsbedeling.................................................................................47
3.4.2. Modellen..................................................................................................................................... 48
3.5. Basisprocedure !!!!............................................................................................................................ 49
3.6. Detectie en feitenonderzoek.............................................................................................................. 51
3.6.1. Politie.......................................................................................................................................... 51
3.6.2. Openbaar ministerie / Parket......................................................................................................52
3.6.3. Onderzoeksrechter..................................................................................................................... 52
3.6.4. Advocaat..................................................................................................................................... 53
3.6.5. Onderzoeksdaden...................................................................................................................... 53
3.6.7. Arrestatie.................................................................................................................................... 53
3.7. Afhandeling Openbaar Ministerie......................................................................................................54
3.7.1. Parketinterventies....................................................................................................................... 54
3.7.2. Afhandeling op niveau OM.......................................................................................................... 54
3.8. Gerechtelijke afhandeling.................................................................................................................. 59
3.8.1. Actoren....................................................................................................................................... 59
3.8.2. Algemeen................................................................................................................................... 60
3.8.3. Voorbereidende rechtspleging....................................................................................................61
3.8.4. Berechting ten gronde................................................................................................................ 71
3.9. Gemeenschapsinstellingen............................................................................................................... 78
3.10. Uithandengeving............................................................................................................................. 80
3.10.1. Traject na uithandengeving.......................................................................................................82
3.10.2. Standpunt uithandengeving......................................................................................................82
Examen....................................................................................................................................................... 83



2

, Jeugd(beschermings)recht
Inleiding
= “strafrecht voor minderjarigen”
 Art. 62 jeugdbeschermingswet: strafrecht van toepassing op zaken voor de jeugdrechter

= specifiek systeem voor bescherming van kinderen en jongeren, inclusief mogelijkheid om dwangmatig op
te treden
 Vanaf 18 jaar => juridisch gezien geen sturing van ouders meer
o Gedwongen opname wel nog steeds mogelijk
 Onder 18 jaar => dwangmatige ingrepen mogelijk
o Jeugdhulpsysteem
 Vrijwillig & dwangmatig luik
o Uitgebreider dan bij volwassenen
H1. Jeugdbeschermingsrecht
1.1. Begrip
Jeugdbeschermingsrecht sensu lato (in brede zin):
 = geheel v juridische regels die welzijn en ontplooiing van jongeren beogen te bevorderen en te
waarborgen
o Burgerrechtelijk statuut/ Welzijnsrecht/ Sociaal recht/ Onderwijs/ Strafrechtelijke bescherming/…
o Bijna al het recht dat van toepassing is op minderjarigen valt hieronder

Jeugdbeschermingsrecht sensu stricto (in engere zin):
 = « Het geheel v juridische regels betreffende de overheidsinterventie, d.m.v. specifieke instellingen
of voorzieningen, met het oog op bijstand aan jongeren wier welzijn of ontplooiing onvoldoende
wordt gewaarborgd door het gezinsmilieu en de algemeen-maatschappelijke voorzieningen. »
o Specifiek: onderscheid met algemene bepalingen (bv. onderwijs)
o Jongeren:
 Ook na 18 jaar kan jeugdbescherming nog actief zijn voor degenen die voor deze leeftijd
in het systeem terecht kwamen
o Gaat over reactie van de overheid; niet de pedagogische reacties
 Wanneer & op welke manier komt OH tussen in gezinssituaties
o Subsidiariteit:
=> Slechts ingrijpen indien er onvoldoende waarborgen zijn in het gezinsmilieu & de
algemene maatschappelijke voorzieningen (trappen)
1) gezin / opvoeding door ouders
2) algemeen maatschappelijke voorzieningen (onderwijs, kinderbijslag, …)
3) jeugdbeschermingsrecht

Twee soorten hulpverlening:
 Buitengerechtelijke/ sociale/ vrijwillige
 Gerechtelijke/ gedwongen
o Via jeugdrechter/ rechtbank

Twee (drie) doelgroepen
 VOS’sen
= verontrustende situaties
 MOF’ers / jeugddelinquenten
= misdrijf omschreven feiten
 (minderjarigen met een
psychiatrische aandoening)

Twee bevoegdheidsniveaus
 Federaal
 Gemeenschappen

Geel: gemeenschappen
Rood: federaal


3

,1.2. Beginselen
1.2.1. Recht sui generis
Door evoluties zijn jeugdhulprecht & jeugddelinquentierecht verder uit elkaar gegroeid
 Slechts beperkte aantal beginselen voor het hele systeem van toepassing

Sui generis = eigen aard, rechtssysteem dat op zichzelf staat, het is een apart functioneel rechtsgebied.
=> Het heeft eigen specifieke principes, werkwijzen, uitgangspunten, procedures, interventies, … -
 Geen aparte rechtstak
 Onderdeel publiekrecht
 Band met andere rechtstakken
o Strafrecht
 Procedurele band: bepalingen v strafprocesrecht zijn als uitgangspunt ook toepasselijk
bij JBR
 Materiele band: alle misdrijven uit het strafrecht zijn ook vervolgbaar in het
jeugddelinquentierecht (zelfde werking?)
 Principiële band: er zijn algemene strafrechtsbeginselen (bv. EVRM),
rechtswaarborgen in strafzaken -> ook jeugddelinquentiezaken vallen hieronder
o Sociaal recht / welzijnsrecht
o Verder: burgerlijk recht, procesrecht, mensenrechten …
 Functioneel rechtsgebied
 Jeugdrechter kan zowel vooronderzoek, straf uitspreken, navolging doen (zelfde rechter volgt
dossier op)
o In het strafrecht heb je hier wel andere personen voor
o Er is dus één jeugdrechter die de drie fasen opneemt van het volwassen strafrecht (de
onderzoeksrechter, strafrecht en strafuitvoeringsrechtbank)
o Begrippen uit andere rechtstakken krijgen een specifieke inhoud & kunnen niet zomaar
overgenomen worden (sui generis-karakter jeugdrecht)
 Gevolgen en beperkingen ‘sui generis’-karakter -> Zie ook GwH 11 februari 2021, nr. 22/2021
« Wegens de specifieke aard van de kwesties die in het kader van de rechtsbedeling ten aanzien
van minderjarigen moeten worden behandeld, moet die rechsbedeling zich noodzakelijkerwijs
onderscheiden van het systeem van strafrechtspleging dat van toepassing is op volwassenen. [Dat]
mag evenwel niet ertoe leiden dat aan (minderjarigen), enkel op grond van het leeftijdscriterium,
fundamentele waarborgen worden ontnomen die door de Grondwet en door de internationale
verdragen die België binden worden toegekend bij een aantasting van de individuele vrijheid. »
1.2.2. Respect voor de rechten van het kind
Rechten van het kind
 Van rechtsobject naar rechtssubject: evolutie van het kindbeeld (vroeger kinderen eerder als
object)
o Vb. van absolute vaderlijke macht naar doelgebonden ouderlijk gezag (voor ontplooiing van
het kind)
o Vb. vroeger konden ouders (zonder rechterlijke beslissing) hun kinderen naar de gevangenis
sturen
 Belang van de minderjarige = eerste overweging (art. 3 Kinderrechtenverdrag)
o Behoud van band met ouders én gezonde ontwikkeling in een veilige omgeving (EHRM, 6 juli
2010)
o Vaag, evolutief en waardegebonden
o ‘Machtsgevoelig’ - Wie beslist?
 Het gaat over kinderen, soms zelfs kinderen die zelf nog geen idee hebben over wat
hun belang is of dat ze hier uitspraak over kunnen doen
 Je moet sterk kijken naar wie bepaalt wat het belang van het kind is, er moet altijd
iemand zijn die een beslissing neemt
 ‘Wat is het belang van het kind?’ daar kan je heel verschillende antwoorden krijgen
als je uit verschillende perspectieven kijkt (bv. ouders vs. rechter vs. hulpverlener)
 Liefst participatie van het kind van zodra het mogelijk is
o Concrete gegevens
o Veronderstelt participatie en behoorlijke rechtswaarborgen




4

,  Kind moet altijd mening kunnen geven, zonder onder druk te staan door ouders,
rechter, …
1.2.3. Gezinsgerichtheid
Gezinsgericht :
 Gezin = « natuurlijke en fundamentele kern van de maatschappij »
 Gezin = « eerste verantwoordelijke voor opvoeding, ontwikkeling en welzijn van het kind »
o Neg vb. u kind heeft diefstal gepleegd -> het is uw schuld want u bent verantwoordelijk
o Pos vb. vrijheid van gezinsleven, overheid mag geen keuzes opleggen
 Hulpverlening = gericht op gezinsmilieu
o Voorkeur voor minst ingrijpende maatregelen
 Het wegnemen van het kind zou een ultimum remedium moeten zijn (laatste mogelijke
oplossing); en indien het kind geplaatst wordt, dan zo dicht mogelijk bij huis
o Gericht op behoud in / terugkeer naar het gezin
o Niet te allen prijze
 Betrekken ouders bij reactie op jeugddelinquentie
1.2.4. Subsidiariteit
Subsidiariteit :
 Gedwongen interventies zouden zo licht, zo kort en zo beperkt mogelijk moeten nemen (minst
ingrijpende interventie kiezen); ook herziening van maatregel mogelijk indien gewenste effect zich
eerder voordoet
o Opvoedingsverantwoordelijkheid
 1° ouders (& gewone leefomgeving: vrienden, buurt, familie…)
 2° algemeen-maatschappelijke voorzieningen (onderwijs…)
 3° specifieke jeugdhulp
o Vrijwillige (aanvaarde) krijgt voorkeur op gerechtelijke (gedwongen) hulpverlening
o Buitengerechtelijk > gerechtelijk
o M.b.t. jeugddelinquentie
 1° buitengerechtelijke afhandeling
 2° minst ingrijpende maatregelen voor kortst mogelijke duur
 3° vrijheidsberoving = ultimum remedium
1.2.5. Differentiatie hulpverleningsaanbod
Differentiatie hulpverleningsaanbod :
 ‘Multifunctionele’ organisaties
o Er bestonden lange tijd maar twee instellingen, nu meer: heel veel instellingen, diensten, …
o Nu heb je organisaties voor de jeugdzorg die een zeer breed aanbod hebben
 ‘Open’ categorieën in hulpverleningsvormen / reacties
 Belang ‘individualisering’ en afstemming op hulpnood
o Goede voorbereiding nodig: kennis van zaken en gepaste antwoord bieden op de situatie
 Problemen:
o Beheersing aanbod
 Er zijn enorm veel mogelijkheden: bemiddeling, opsluiting in Everberg, contactverbod
 Is wel het zo eerlijk als de ene wordt opgesloten en de andere kan bemiddelen voor
hetzelfde feit?
o Kenbaarheid aanbod (Waar kan je terecht voor wat? ...)
o Plaats tekort en wachtlijsten (dit is het grootste probleem)
 Het plaats tekort ondermijnt het principe van subsidiariteit soms, en omgekeerd ook
 Hoe omgaan met die wachtlijsten? Inschatting maken van ernst van situatie
1.2.6. Essentieel hulpverlenend karakter
Hulpverlenend karakter :
 België internationaal bekend voor ‘beschermingsmodel’
o De nadruk ligt vooral op het aanpakken van de onderliggende problematiek en een
toekomstgerichte hulpverlenende interventie
o Beschermingsmodel aanvullen met andere perspectieven
 Evoluties
o Jeugdhulp:
 Meer nadruk op eigen kracht, vermaatschappelijking en participatie
o Jeugddelinquentie:

5

,  Meer nadruk op rechtswaarborgen, op positie slachtoffers en op verantwoordelijkheid
 Criterium bevoegdheidsafbakening! (niet puur strafrechtelijk)
1.3. Historiek




1.3.1. Gewoon strafrecht (voor 1912)
Hiervoor was er geen jeugdrecht of jeugdhulp… toen speelde overheid minder prominente rol
Voor 1912: gewoon strafrecht:
 Geen autonoom kinderstrafrecht
o Principiële strafwaardigheid
 Je kan maar gestraft worden als je een misdrijf hebt gepleegd en het materieel en
moreel element aanwezig is
 Materieel element: je moet een misdrijf gepleegd hebben vb. diefstal
 Moreel element: op een bewuste manier gepleegd (wetens & willens)
o ‘Oordeel des onderscheids’: strafbaar
 Leeftijd = strafverminderende verschoningsgrond.
 Als je het onderscheid tussen goed of kwaad niet kan maken, kan je niet
schuldig bevonden worden.
 Als je dit verschil wel kan maken, kan leeftijd wel een factor zijn waardoor je
een mindere straf krijgt
o Geen ‘oordeel des onderscheids’: vrijspraak
 Kinderen: kunnen geen oordeel des onderscheids maken tussen goed en kwaad
 Geen duidelijke leeftijdsgrens: hangt eerder af van ontwikkelingsfase
=> Kunnen dus niet schuldig zijn (waardoor er bijna geen vervolgingen
gebeurden bij jongeren)
 Terbeschikkingstelling als het gezin onvoldoende opvoedkundige waarborgen biedt.
 Een volmacht aan de minister van justitie om te beslissen wat er met de
jongere gebeurt -> vaak kind plaatsen in publieke instellingen.
 Kritiek op toepassing gewoon strafrecht
o Sociaal-economische omstandigheden
 Evoluties van verstedelijking, industrialisering, … waardoor sociale controle
vervaagde
o Theorie van sociaal verweer
 Kritisch t.o.v. de strafrechtsbenadering: feiten zijn niet louter eigen keuzes, er spelen
ook andere factoren mee (opvoeding, levensomstandigheden, …)
o Filantropische beweging: vrijwillige initiatieven van rijke mensen
 Meer aandacht voor kinderarmoede, in moeilijke leefsituaties, …
=> Voedingsbodem voor het veranderen van de wet naar een systematischere aanpak
voor jongeren
 DUS: delinquentie straffen & TBS strafrechter
1.3.2. Wet 15 mei 1912: kinderbeschermingswet
1912-1965: kinderbescherming (lijkt heel kindgericht, maar vooral bedoeld om inefficiëntie van strafrecht
aan te pakken; focus op bescherming komt vooral naar voor vanaf 1965)
 16 jaar = strafrechtelijke meerderjarigheid (vanaf 16 strafrecht van toepassing)
 < 16 jaar: bewarings-, opvoedings- en behoedingsmaatregelen (onder 16
kinderbeschermingsrecht van toepassing; geen straffen)
o Berisping = “Je hebt dit gedaan, doe dit niet meer”
o Plaatsing = voor een bepaalde tijd opsluiten, beslissing door de rechter zelf
 Rechterlijke macht
o Terbeschikkingstelling = rechter geeft volmacht aan regering om te zien wat wenselijk is in
situatie


6

,  Uitvoerende macht
=> indien heel verontrustende situatie waarvan men denkt dat hij nog zal recidiveren, kan je een
plaatsing of terbeschikkingstelling bevelen tot 20 jaar na bereiken van meerderjarigheid (toen 21j,
dus je kon tot 41j geplaatst worden voor feiten gepleegd voor 16j)
 Kinderrechter wordt ingevoerd (niet meer strafrechter)
 Delinquentie en predelinquentie
o Omstandigheden die niet as such een misdrijf vormen maar wel risicovol zijn
o bv. landloperij, bedelarij, prostitutie, … als deze situatie zich voordoet is dit een uitlokkende
factor om over te gaan op delinquentie -> deels preventief ingrijpen met
controlemaatregelen
1.3.3. Wet 8 april 1965: jeugdbeschermingswet
1965-2006: jeugdbescherming
(bestaat nog, wel aangepast, veel nu in decreten i.p.v. wet)
 Oprichting jeugdbeschermingscomités
o Preventieve & complementaire taak
 Jeugdrechtbank:
o Jeugdrechter ipv kinderrechter
o Ook bevoegd voor ouderlijk gezag en adoptie.
o Er is een eigen sociale dienst bij jeugdrechtbank .
 Strafrechtelijke meerderjarigheid:
o Werd opgetrokken naar 18 jaar in plaats van 16 jaar.
o Dit is een heel discussiepunt geweest.
o Er zijn twee uitzonderingen op gekomen:
 Verkeersmisdrijven: voor zeer ernstige feiten
 Uithandengeving: beslissing van jeugdrechter indien het heel ernstig is
=> voor ernstige feiten kan een jongere van 16-17 jaar onder het strafrecht berecht worden
 Doelgroepen aangepast naar delinquente jongeren en minderjarigen in gevaar.
o Dus ruimere doelgroep: alle jongeren in een gevaarssituatie
 Pedagogische interventies

Kritiek op jeugdbeschermingswet 1965
 Over het algemeen vrij positief in beginfase
o Internationaal toonbeeld van beschermingsmodel
o Feiten niet op zichzelf beschouwen, kijken naar de onderliggende problematiek en daarop
ingrijpen (dus niet puur repressie tegen de feiten; wel kijken wat efficiënt is qua aanpak)
 Gebrek aan middelen en infrastructuur
o In theorie mogelijk, maar in praktijk kan het niet altijd een goede interventie zijn omdat er bv.
gewoon geen dienst is om het uit te voeren of geen plaats
 Hoog aantal plaatsingen
o Patroon van plaatsingen: jongeren die feiten pleegden en in moeizame omgeving opgroeien
o Het zou dan beter geweest zijn om het kind in een pleeggezin te zetten dan het kind te plaatsen
 Geen scheiding vrijwillige/gerechtelijke jeugdbescherming
o Die comités waren er wel, maar zodra er een beetje weerstand was kon het dossier
doorgestuurd worden naar de rechter waar dan gekozen kon worden voor gedwongen opname.
 Gebrek aan juridische waarborgen
o Mindset was ‘het is allemaal voor uw eigen goed’
o Rechtswaarborgen kwamen in het gedrang
o Visie wetgever: omdat het een beschermingsmodel is, zijn rechtswaarborgen minder belangrijk
o RvS: spanning tussen strikte toepassing van het legaliteitsbeginsel & noodzaak om de meest
geschikte interventie te kunnen toepassen
 Naast bescherming ook repressie?
o Is bescherming wel het beste model?
 Er wordt heel snel de nadruk gelegd op verantwoordelijkheid
o Het beschermingsmodel kon zeer paternalistisch zijn waar de rechter een soort van ‘wijze
grootvader’ is die gaat beslissen wat het beste is
 Laat weinig ruimte voor eigen inbreng van ouders en het kind



7

,1.3.4. Parallelle evoluties na jeugdbeschermingswet 1965
Evoluties na jeugdbeschermingswet 1965:
 Communautarisering (overheveling van de federale overheid naar de gemeenschappen)
o 1980: ‘jeugdbescherming’ naar gemeenschappen
 Behalve burgerlijk, gerechtelijk en strafrecht
o 1988: verduidelijking
 Vrijwillige en gerechtelijk, niet ‘opgave MOF-maatregelen’
o 2014: ook reacties op jeugddelinquentie
 Mensenrechten & Kinderrechtenbeweging
 Jeugdhulprecht (jeugd dat zich in kritische situatie bevind)
 Jeugddelinquentierecht (jeugd dat feiten pleegt)
1.4. Bevoegdheidsverdeling: historiek
 Communautarisering (overheveling van de federale overheid naar de gemeenschappen)
o 1980: ‘jeugdbescherming’ naar gemeenschappen
 Behalve burgerlijk, gerechtelijk en strafrechtelijk
o 1988: arrest voor verduidelijking art. 5 BWHI
 Vrijwillige en gerechtelijke jeugdbescherming
 Niet ‘opgave MOF-maatregelen’
 Regelgeving blijft federaal;gemeenschappen enkel uitvoering (=uitzondering 4)
o 2014: ook reacties op jeugddelinquentie overgeheveld naar gemeenschappen
 Uitzondering 4 grotendeels afgeschaft
 Beleid inzake jeugddelinquentie ook bevoegdheid van de gemeenschapen
1.4.1. Staatshervorming 1980
Jeugdbescherming overgeheveld naar de gemeenschappen:
 Artikel 5 Bijzondere Wet Hervorming Instellingen:
o II. bijstand aan personen:
o 6° De jeugdbescherming met uitzondering van de aangelegenheden ressorterende onder het
burgerlijk recht, het strafrecht of het gerechtelijk recht
 Dit artikel matcht niet zo goed, heel veel discussie over onduidelijkheid + communautaire
spanningen
 Veel rechtszaken tussen overheden onderling (voor gwh), dit gebeurt nu nooit meer
1.4.2. Staatshervorming 1988
Hier wordt alles verduidelijkt (3 vage uitzonderingen -> herschreven tot 5 duidelijke uitzonderingen):
 Artikel 5 Bijzondere Wet Hervorming Instellingen:
o II. bijstand aan personen:
o 6° De jeugdbescherming met inbegrip van de sociale bescherming en de gerechtelijke
bescherming, maar met uitzondering van: (uitzonderingen zijn dan wel federale
bevoegdheid)
a) de burgerrechtelijke regels m.b.t. het statuut van de minderjarigen en van de familie (…)
b) de strafrechtelijke regels waarbij gedragingen die inbreuk plegen op de
jeugdbescherming, als misdrijf worden omschreven en waarbij op die inbreuken straffen
worden gesteld (…)
c) de organisatie van de jeugdgerechten, hun territoriale bevoegdheid en de rechtspleging
voor die gerechten
d) de opgave van de maatregelen die kunnen worden genomen t.a.v. minderjarigen die een
als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd
e) de ontzetting uit de ouderlijke macht en het toezicht op de gezinsbijslag of andere
sociale uitkeringen
=> Nog altijd begrip jeugdbescherming centraal
(zowel sociale, als gerechtelijke bescherming: dus vrijwillige en gerechtelijke)
1.4.3. Staatshervorming 2014 (zesde staatshervorming)
Reacties op jeugddelinquentie ook overgeheveld naar gemeenschappen:
 Artikel 5 Bijzondere Wet Hervorming Instellingen:
o II. bijstand aan personen:
o 6° De jeugdbescherming met inbegrip van de sociale bescherming en de gerechtelijke
bescherming, maar met uitzondering van: (uitzonderingen blijft federale bevoegdheid)

8

, a) de burgerrechtelijke regels m.b.t. het statuut van de minderjarigen en van de familie (…)
b) de strafrechtelijke regels (…) onverminderd artikel 11 en artikel 11bis
c) de organisatie van de jeugdgerechten, hun territoriale bevoegdheid en de rechtspleging
voor die gerechten
d) de uitvoering van de straffen uitgesproken t.a.v. minderjarigen die een als misdrijf
omschreven feit hebben gepleegd die uit handen zijn gegeven, behalve voor het beheer
van centra die bestemd zijn voor de opvang van deze jongeren tot de leeftijd van
drieëntwintig jaar
e) de ontzetting uit de ouderlijke macht en het toezicht op de gezinsbijslag of andere
sociale uitkeringen
 Zeer weinig gebeurt, enkel d) is veranderd
 Federale overheid nog steeds bevoegd om wetgeving te maken m.b.t. jeugdbescherming
 Uitvoering van deze wetgeving valt bij de gemeenschappen
1.5. Bevoegdheidsverdeling
1.5.1. Het beginsel
Gemeenschappen zijn bevoegd voor heel de jeugdbescherming (behalve die 5 uitzonderingen)
 Jeugdhulp & jeugddelinquentie
 Geesteszieken blijft een federale bevoegdheid
1.5.2. Begrip jeugdbescherming
Afbakeningscriterium = bijzondere jeugdbijstand (= jeugdbescherming)
 Specifieke interventies waarbij ouderlijk gezag/maatsch voorzieningen onvoldoende respons bieden
 Specifieke reacties naar specifieke doelgroepen (niet te algemeen => bijzonder)

Jeugdhulprecht
 Ook gerechtelijke/gedwongen interventies (cf. ‘essentieel hulpverlenend karakter’)
 Vorderingsgronden en maatregelen
 Bevoegdheid vd gemeenschappen

Jeugddelinquentierecht
 Hulpverlenend karakter?*
o Moet aanwezig zijn; anders is er geen onderscheid met het strafrecht
 Maatschappelijke reactie op jeugddelinquentie**

*Quid rechtspraak GwH ‘hulpverlenend karakter’?
 Eerste arrest (Arbitragehof 30 juni 1988)
o “Essentieel hulpverlenend karakter”
o Ook gedwongen interventies (gerechtelijk) kunnen onder jeugdbescherming vallen
o Jeugdbescherming moet sowieso hulpverlening omvatten
 Geen loutere strafmaatregel
 Er moet specifiek aspect zijn en een pedagogisch hulpverlenend element bevatten
 ‘Everbergarrest’ (Arbitragehof 17 december 2003)
o ‘Everberg’-arrest – federaal centrum (maar uitvoering= bevoegdheid van gemeenschappen)
 Mogelijkheid jongeren te plaatsen in Everberg als op andere plaatsen geen plaats is
 Heel veel bescherming zat hier eigenlijk niet in, hier was discussie dat dit eigenlijk al
strafrecht was aangezien je max. 2m basically kon opgesloten worden op deze plaats
> In de jeugdbescherming kan strafrecht niet van toepassing zijn
o Wel ‘jeugdbescherming’, niet onder uitzondering d)
 Arbitragehof zei dat dit wel jeugdbescherming is
o ‘Noodsituatie’ – ‘in afwachting’
 Eerst 5 dagen; kan 2 keer verlengd worden met een maand; dus maximaal 2 maanden
en 5 dagen
 Gezien de noodsituatie kunnen we aanvaarden dat tijdelijk federaal centrum dat doet
 Toelichting Zesde Staatshervorming:
o Naast hulpverlening nog andere finaliteiten mogelijk
 Sanctioneren, herstelgericht werken, …
o Grens= strafrecht: kan enkel via mechanisme uithandengeving van toepassing worden
verklaard
 Duidelijke grens is er niet, maar de grens = het strafrecht

9

, **Maatschappelijke reactie op jeugddelinquentie
 Zesde Staatshervorming: “Alle maatsch, sociale reacties op jeugddelinquentie”
= jeugddelinquentierecht
 Aard, hiërarchie, inhoud, criteria
 Zowel op niveau van parket als van jeugdrechter/jeugdrechtbank
 Ook m.b.t. uithandengeving

Quid GAS (gemeentelijke administratieve sancties)?
 Verklaring tijdens parlementaire behandeling = blijft federaal (want valt onder beleid inzake politie)
 = ‘Beleid inzake politie’ (art. 6, § 1, VIII, eerste lid, 1°, vierde streepje BWHI)
1.5.3. Uitzonderingen
5 uitzonderingen (Deze 5 punten zijn dus nog steeds federale bevoegdheid):
1. Burgerrechtelijk statuut
a) Ouderlijk gezag, grens minderjarigheid, … => federale bevoegdheid
2. Strafbaarstelling inbreuken op jeugdbescherming
a) Bepalingen die vroeger in de jeugdwet stonden maar nu in het strafrecht staan
b) Voor andere inbreuken i.k.v. jeugdbeschermingsrecht (bv. minderjarigen mogen niet herkenbaar in
beeld w gebracht als ze voor de jeugdrechter komen)
3. Jeugdgerechten: organisatie, territoriale bevoegdheid en rechtspleging
 Organisatie van de jeugdgerechten (federale materie)
o Inrichting, benoemingsvoorwaarden …
 Territoriale bevoegdheid (federale materie) (art. 44 Jeugdbeschermingswet)
o Vermijden van territoriale conflicten; bepaald welke rechtbank bevoegd is
o Bv: Minderjarige, die in Bastogne woont, pleegt slagen en verwondingen in Leuven. Politie stelt
PV maar wie is bevoegd voor afhandeling?
 Kijken naar de gezinsverblijfplaats van de minderjarige
 Bevoegde rechtbank? => Rechtbank in Namen
 Bevoegd systeem? => Decreet van de Franse gemeenschap
 Rechtspleging (federale materie)
o Procedureregels, ook voor gemeenschapsmateries
 Vb. termijnen die nageleefd moeten worden, bijstand v advocaat,…
o Niet indien zeer nauw verbonden met inhoudelijke bevoegdheid
 ! Belang van ‘impliciete bevoegdheden’ (art. 10 BWHI) = gemeenschappen mogen
beperkt afwijken van federale bevoegdheden als dat noodzakelijk is voor de uitvoering
van hun eigen bevoegdheden, zonder de federale bevoegdheid wezenlijk te schaden.
 Zaken die nog federaal geregeld moeten worden
4. Uitvoering straffen uit handen gegeven jongeren tot 23 jaar
 Maximale straf niet mogelijk voor uithandengegeven jongeren (dus levenslang niet mogelijk)
 Kamer van uithandengeving is verantwoordelijk voor de uithandengeving van de minderjarigen
o Of het Hof van Assisen voor misdaden die niet gecorrectionaliseerd kunnen worden
 T/m 22 jaar plaatsing in gemeenschapsinstelling (strafvleugel)
 Vanaf 23 jaar worden ze overgebracht naar een gewone gevangenis (hun dossier verschuift van
jeugdrecht naar strafrecht: federale bevoegdheid)
 Uitzondering: Art. 606 Sv.: overplaatsing tussen 18 en 22 mogelijk (naar gevangenis) indien:
o Aantal plaatsen ontoereikend
o Ernstige verstoring van het leven in het centrum of gevaar voor integriteit van de andere
jongeren of van het personeel
 Gebrekkige formulering
o Eigenlijk ‘federale’ uitzondering
o ‘Uitvoering’ van straffen – ook voorlopige hechtenis
(gebrekkige formulering aangezien de voorlopige hechtenis geen straf is)
5. Ontzetting ouderlijk gezag & toezicht op sociale uitkeringen (bv: kinderbijslag/groeipakket)
 Voogd dat waakt dat sociale uitkeringen aan opvoedings- en schoolkosten etc. worden uitgegeven
 Ook federale bevoegdheid want link met burgerlijk recht

Volwaardige uitzonderingen (niet beperkend te interpreteren)



10