BASISVERPLEEGKUNDE 1
Geschiedenis van de verpleegkunde
Examenvraag: ‘Beschrijf vier wezenlijke historische veranderingen in de verpleegkunde aan de hand
van de casus uit de les over het plaatsen van intraveneuze katheters.’ (ongeveer 500 woorden)
Vier Grote Veranderingen in de Geschiedenis van de Verpleegkunde
De Evolutie van Intraveneuze Katheters
Intraveneuze katheters hebben een grote sprong vooruit gemaakt in de medische zorg. Vanaf de eerste
experimenten in de 15e eeuw om menselijke aderen toegankelijk te maken, tot de verfijnde
technieken van vandaag, blijkt hoe belangrijk deze ontwikkeling is geweest. Vroeger verliepen
bloedtransfusies rechtstreeks van donor naar ontvanger, maar door de verschillen in bloedgroepen
faalden deze vaak. Pas in de jaren 1940-1950, met de ontdekking van de resusfactor, werd
bloedtransfusie een betrouwbare medische handeling. Deze vooruitgang maakte het mogelijk om
vloeistoffen en medicijnen toe te dienen, wat de kans op overleving voor patiënten sterk verhoogde.
De Doorbraak van Anesthetica en Antiseptica
In de 19e eeuw veranderden anesthetica en antiseptica de medische wereld ingrijpend. Voor de komst
van deze middelen was chirurgie bijzonder riskant door het hoge infectierisico en de beperkte
mogelijkheden voor pijnverlichting. Met de introductie van lachgas en andere anesthetica werd
pijnvrije chirurgie mogelijk, terwijl antiseptica infecties konden voorkomen. Deze innovaties maakten
operaties veiliger en verhoogden het succes van chirurgische ingrepen aanzienlijk. Hierdoor werd het
mogelijk om complexere medische behandelingen uit te voeren en nam het scala aan behandelopties
sterk toe.
De Professionalisering van Verpleegkunde
Tijdens de overgang van de 19e naar de 20e eeuw onderging de verpleegkunde ingrijpende
hervormingen. Een reeks wetten vormde de basis voor de professionalisering van het beroep. De
eerste wet in 1908 stelde dat verpleegkundigen een diploma moesten behalen, waardoor de kwaliteit
van zorg beter gewaarborgd kon worden. In 1946 werd de druk op ziekenhuizen om het beroep te
professionaliseren verhoogd; alleen personen met een erkende opleiding en diploma mochten zich
nog verpleegkundige noemen. De derde wet in 1974 beschreef de verantwoordelijkheden en het
beroepskader van verpleegkundigen, en stelde vast dat uitsluitend gediplomeerde verpleegkundigen
bevoegd waren om bepaalde handelingen uit te voeren. Dankzij deze professionalisering werden
verpleegkundigen erkend als een essentieel onderdeel van de gezondheidszorg.
Florence Nightingale en de Laïcisering van Ziekenhuizen
Florence Nightingale was van groot belang voor de hervorming van de verpleegkunde. Tijdens de
Krimoorlog wist ze, samen met haar team, het sterftecijfer onder Britse soldaten drastisch te verlagen
door strikte hygiënische maatregelen en verbeterde voeding. Haar gedetailleerde rapporten en
statistieken zorgden voor politieke druk om het medische systeem te verbeteren. Door Nightingale’s
invloed begon de laïcisering van ziekenhuizen: deze instellingen waren niet langer uitsluitend religieus,
maar verwelkomden iedereen die medische zorg nodig had. Dit zorgde voor een hogere kwaliteit van
zorg en gaf artsen meer vrijheid om hun kennis en nieuwe medische inzichten toe te passen
,Leerpad B: gezondheidszorglandschap
- 18 meerkeuze: altijd 1 antwoord van de 4 juist
- Inhoud toepassen
- Verschillende deeltje => elk deel heeft wel een vraag (ziekenhuiswetgeving veel vragen)
Organisatie van de gezondheidszorg
Gezondheid <-> welzijn
We kunnen niet over gezondheid spreken zonder het onderscheid te maken met welzijn
Gezondheid = een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn/welbevinden
en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijk gebreken.
(niet alleen het ontbreken van ziekte of andere lichamelijke aandoeningen)
Welzijn/welbevinden = een toestand die ontstaat wanneer iemand tot ontplooiing van zijn bestaan
komt in zijn verschillende aspecten en met respect en engagement voor ontplooiing van anderen
Zich tevreden voelen met..
Bv. Je studeert verpleegkunde omdat je er zelf voor gekozen hebt, je bent trots op jezelf omdat
je een mooi stagerapport hebt
De organisatie van de zorg richt zich op 2 begrippen: welzijn en gezondheid, ze kunnen beiden worden
opgenomen door professionelen en niet-professionelen
- Professionele- en niet-professionele zorg kan geboden worden onder de vorm van:
o Zelfzorg bestaat uit verschillende soorten:
Volgende toepassing: sws vragen op examen
▪ Basiszelfzorg: zelfzorg om gezonde staat intact te houden
Bv. Genoeg slaap, genoeg eten
▪ Raakvlakzelfzorg: de zorg van mensen voor kleine symptomen
Bv. Hoofdpijn en zelf paracetamol nemen
▪ Complementaire medische zelfzorg: zelf uitvoeren (door patiënt) van een
advies of behandeling voorgeschreven door arts
▪ Ziek zijn zelfzorg en gehandicaptenzelfzorg: zelf leren omgaan met
beperkingen van ziekte of handicap.
Bv. Mensen met diabetes gaan zelf hun bloedwaarden controleren, om te
zorgen dat het niet erger wordt
o Mantelzorg = onbezoldigde, (geen loon) wederkerige hulp vanuit de directe omgeving
o Vrijwilligers = rode kruis, hulp bij maaltijdbedeling in WZC(woonzorgcentra)
o Zelfhulpgroepen = witte raven in verband met aids/ steun elkaar in verband met
borstkanker/ Vlaamse Vereniging voor SIDS ouders (wiegendood= sudden infant death
syndrome)
- Professionelen = professionele zorg
- Niet-professionelen = niet-professionele zorg
- Structuur van de professionele zorg: zie verder
,Zorgdriehoek
- Zorg gebeurt in een driehoek (triade): cliënt/
professionele en niet professionele
zorgverlener/ zorg
- Zorg bieden = proces waarbij 3 partners
betrokken zijn
- Zij vormen hoekpunten
Taken van professionele zorgverlener
- Ondersteunen van zelfzorg, mantelzorg
Naast professionele zorgverleners en de mantelzorgers is er nog
een heel netwerk van vrijwilligers die een plaats innemen naast
de professional en proberen de mantelzorgers te ontlasten.
- Inbrengen van specifieke deskundigheid
Structuur van de gezondheidszorg
Echelonering (vragen van examen)
= indelen van de gezondheidszorgvoorzieningen volgens
criteria: toegankelijkheid, plaats, specialisatiegraad, continuïteit
v zorgverlening
= indelen in lijnen
0ste lijnszorg: Zorg die patiënt zelf opneemt (door zorgvrager
zelf), informeel, mantelzorg, vrijwilliger en zelfhulpgroepen, zij hebben geen professionele hulp nodig
Vermaatschappelijking van de zorg: kwetsbare mensen hun eigen zinvolle plek in samenleving
te laten innemen, hen daarbij waar nodig te ondersteunen en de zorg zoveel mogelijk
geïntegreerd in de samenleving te laten verlopen
1ste lijnszorg: Door professionele zorgverleners: ambulant (daarna naar huis), extramuraal (is zorg
buiten het ziekenhuis), vlot toegankelijk, lage kost, formeel
Huisarts, tandarts, thuisverpleegkundige, kinésitherapeut
Huisarts oriënteert, arts is de filter, men probeert zo weinig mogelijke ernstige/ gevaarlijke
ziekten te missen, maar er is een risico door de filterfunctie
Huisartsenwachtpost en huisartsenkrijgen zijn bij wet bepaald, hun doel:
huisartsenwachtdienst organiseren, 1e lijnsgezondheidszorg & ontwikkelen, ze moeten
gegevens registreren bij wachtdienst
2de lijnszorg: Doorverwijzing door huisarts, Focus van 1 probleem, niet makkelijk om er te geraken,
ziekenhuizen vallen hieronder, geneesheer specialist, ambulant = medische zorg zonder
ziekenhuisopname, extramuraal, beperkte opname duur, kleine ziekenhuizen
3de lijnszorg: Tertiaire gezondheidszorg, supergespecialiseerde zorg, intramurale zorg, universitaire
ziekenhuizen (zeer gespecialiseerd), doorverwezen door specialist, helemaal binnenste buiten keren,
, weinig eenvoudige chirurgie, TX(transplantatie), vroeggeboren kinderen, gaan zo snel mogelijk naar
huis om kostprijs gezondheidszorg zo laag mogelijk te houden, heel complexe diensten
4de lijnszorg: Staat helemaal los van al de rest, soms residentiële zorg, lang verblijven, woonzorgcentra,
revalidatiecentra, ligduur is niet beperkt (bij 2de en 3de lijn wel beperkt), vrijwilligers, mantelzorg,
zelfhulpgroep
Doel? Waarom hebben we een echelonering?
- Juist en efficiënt gebruik maken van de voorzieningen
- Rationeel beheer & controle (financieel)
- Overzichtelijkheid
- Betere taakverdeling en coördinatie
3 verschillende opdelingen:
Preventieve gezondheidszorg: focus op specifieke problemen of specifieke doelgroepen
- Primaire Preventie = ziekte voorkomen, bv. Longkanker door roken
- Secundaire preventie = vroegtijdig opsporen, bv. Vanaf 50 jaar krijgen vrouwen brief
borstkanker
- Tertiaire gezondheidszorg = als je al ziek bent, ervoor zorgen dat de ziekte niet chronisch of
verder revaliderend wordt
Bv. Mensen die diabetes hebben moeten 1 keer per jaar naar het ziekenhuis, krijgen snel wonden
bloedvaten, dit voorkomen zorgt ervoor dat je bv. Geen benen gaat moeten amputeren
Curatieve gezondheidszorg: verzorgen en genezen
Palliatieve gezondheidszorg: comfort bieden
= vanaf wanneer er bewezen is dat er geen genezing kan zijn, alleen comfort aanbieden
Werkwijze
1. Intramuraal: binnen muren van een instelling (zorg), met verblijf van langer dan 24h
a. Ziekenhuis, WZC
2. Extramuraal: buiten de muren van een instelling (zorg)
a. Huisarts, tandarts, kinesist met eigen praktijk, verpleging aan huis (mensen sneller uit
ziekenhuis)
3. Transmuraal: over muren heen, multidisciplinaire zorg in de thuissituatie bij specifieke
gezondheidsproblemen
a. Nierdialyse
b. Peritoneaal dialyse waarbij een verpleegkundige van een dialysecentrum de patiënt
thuis komt opvolgen en de techniek aanleren
c. Specialist uit ziekenhuis komt bij mensen thuis
4. Semimuraal: kortstondige zorg binnen de muur van instelling (zorg), korter dan 24h
a. Patiënt met dementie, een dagverzorgingscentra krijgt daar therapie en in de avond
terug naar huis
b. Poliklinieken: De zorgvrager wordt daar door een specialist onderzocht. Na afloop van
het onderzoek gaat hij weer naar huis. Dit lijk heel erg sterk op een bezoek aan
bijvoorbeeld een huisarts. Het verschil is dat de afspraak nu in een instelling
plaatsvindt.
Geschiedenis van de verpleegkunde
Examenvraag: ‘Beschrijf vier wezenlijke historische veranderingen in de verpleegkunde aan de hand
van de casus uit de les over het plaatsen van intraveneuze katheters.’ (ongeveer 500 woorden)
Vier Grote Veranderingen in de Geschiedenis van de Verpleegkunde
De Evolutie van Intraveneuze Katheters
Intraveneuze katheters hebben een grote sprong vooruit gemaakt in de medische zorg. Vanaf de eerste
experimenten in de 15e eeuw om menselijke aderen toegankelijk te maken, tot de verfijnde
technieken van vandaag, blijkt hoe belangrijk deze ontwikkeling is geweest. Vroeger verliepen
bloedtransfusies rechtstreeks van donor naar ontvanger, maar door de verschillen in bloedgroepen
faalden deze vaak. Pas in de jaren 1940-1950, met de ontdekking van de resusfactor, werd
bloedtransfusie een betrouwbare medische handeling. Deze vooruitgang maakte het mogelijk om
vloeistoffen en medicijnen toe te dienen, wat de kans op overleving voor patiënten sterk verhoogde.
De Doorbraak van Anesthetica en Antiseptica
In de 19e eeuw veranderden anesthetica en antiseptica de medische wereld ingrijpend. Voor de komst
van deze middelen was chirurgie bijzonder riskant door het hoge infectierisico en de beperkte
mogelijkheden voor pijnverlichting. Met de introductie van lachgas en andere anesthetica werd
pijnvrije chirurgie mogelijk, terwijl antiseptica infecties konden voorkomen. Deze innovaties maakten
operaties veiliger en verhoogden het succes van chirurgische ingrepen aanzienlijk. Hierdoor werd het
mogelijk om complexere medische behandelingen uit te voeren en nam het scala aan behandelopties
sterk toe.
De Professionalisering van Verpleegkunde
Tijdens de overgang van de 19e naar de 20e eeuw onderging de verpleegkunde ingrijpende
hervormingen. Een reeks wetten vormde de basis voor de professionalisering van het beroep. De
eerste wet in 1908 stelde dat verpleegkundigen een diploma moesten behalen, waardoor de kwaliteit
van zorg beter gewaarborgd kon worden. In 1946 werd de druk op ziekenhuizen om het beroep te
professionaliseren verhoogd; alleen personen met een erkende opleiding en diploma mochten zich
nog verpleegkundige noemen. De derde wet in 1974 beschreef de verantwoordelijkheden en het
beroepskader van verpleegkundigen, en stelde vast dat uitsluitend gediplomeerde verpleegkundigen
bevoegd waren om bepaalde handelingen uit te voeren. Dankzij deze professionalisering werden
verpleegkundigen erkend als een essentieel onderdeel van de gezondheidszorg.
Florence Nightingale en de Laïcisering van Ziekenhuizen
Florence Nightingale was van groot belang voor de hervorming van de verpleegkunde. Tijdens de
Krimoorlog wist ze, samen met haar team, het sterftecijfer onder Britse soldaten drastisch te verlagen
door strikte hygiënische maatregelen en verbeterde voeding. Haar gedetailleerde rapporten en
statistieken zorgden voor politieke druk om het medische systeem te verbeteren. Door Nightingale’s
invloed begon de laïcisering van ziekenhuizen: deze instellingen waren niet langer uitsluitend religieus,
maar verwelkomden iedereen die medische zorg nodig had. Dit zorgde voor een hogere kwaliteit van
zorg en gaf artsen meer vrijheid om hun kennis en nieuwe medische inzichten toe te passen
,Leerpad B: gezondheidszorglandschap
- 18 meerkeuze: altijd 1 antwoord van de 4 juist
- Inhoud toepassen
- Verschillende deeltje => elk deel heeft wel een vraag (ziekenhuiswetgeving veel vragen)
Organisatie van de gezondheidszorg
Gezondheid <-> welzijn
We kunnen niet over gezondheid spreken zonder het onderscheid te maken met welzijn
Gezondheid = een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn/welbevinden
en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijk gebreken.
(niet alleen het ontbreken van ziekte of andere lichamelijke aandoeningen)
Welzijn/welbevinden = een toestand die ontstaat wanneer iemand tot ontplooiing van zijn bestaan
komt in zijn verschillende aspecten en met respect en engagement voor ontplooiing van anderen
Zich tevreden voelen met..
Bv. Je studeert verpleegkunde omdat je er zelf voor gekozen hebt, je bent trots op jezelf omdat
je een mooi stagerapport hebt
De organisatie van de zorg richt zich op 2 begrippen: welzijn en gezondheid, ze kunnen beiden worden
opgenomen door professionelen en niet-professionelen
- Professionele- en niet-professionele zorg kan geboden worden onder de vorm van:
o Zelfzorg bestaat uit verschillende soorten:
Volgende toepassing: sws vragen op examen
▪ Basiszelfzorg: zelfzorg om gezonde staat intact te houden
Bv. Genoeg slaap, genoeg eten
▪ Raakvlakzelfzorg: de zorg van mensen voor kleine symptomen
Bv. Hoofdpijn en zelf paracetamol nemen
▪ Complementaire medische zelfzorg: zelf uitvoeren (door patiënt) van een
advies of behandeling voorgeschreven door arts
▪ Ziek zijn zelfzorg en gehandicaptenzelfzorg: zelf leren omgaan met
beperkingen van ziekte of handicap.
Bv. Mensen met diabetes gaan zelf hun bloedwaarden controleren, om te
zorgen dat het niet erger wordt
o Mantelzorg = onbezoldigde, (geen loon) wederkerige hulp vanuit de directe omgeving
o Vrijwilligers = rode kruis, hulp bij maaltijdbedeling in WZC(woonzorgcentra)
o Zelfhulpgroepen = witte raven in verband met aids/ steun elkaar in verband met
borstkanker/ Vlaamse Vereniging voor SIDS ouders (wiegendood= sudden infant death
syndrome)
- Professionelen = professionele zorg
- Niet-professionelen = niet-professionele zorg
- Structuur van de professionele zorg: zie verder
,Zorgdriehoek
- Zorg gebeurt in een driehoek (triade): cliënt/
professionele en niet professionele
zorgverlener/ zorg
- Zorg bieden = proces waarbij 3 partners
betrokken zijn
- Zij vormen hoekpunten
Taken van professionele zorgverlener
- Ondersteunen van zelfzorg, mantelzorg
Naast professionele zorgverleners en de mantelzorgers is er nog
een heel netwerk van vrijwilligers die een plaats innemen naast
de professional en proberen de mantelzorgers te ontlasten.
- Inbrengen van specifieke deskundigheid
Structuur van de gezondheidszorg
Echelonering (vragen van examen)
= indelen van de gezondheidszorgvoorzieningen volgens
criteria: toegankelijkheid, plaats, specialisatiegraad, continuïteit
v zorgverlening
= indelen in lijnen
0ste lijnszorg: Zorg die patiënt zelf opneemt (door zorgvrager
zelf), informeel, mantelzorg, vrijwilliger en zelfhulpgroepen, zij hebben geen professionele hulp nodig
Vermaatschappelijking van de zorg: kwetsbare mensen hun eigen zinvolle plek in samenleving
te laten innemen, hen daarbij waar nodig te ondersteunen en de zorg zoveel mogelijk
geïntegreerd in de samenleving te laten verlopen
1ste lijnszorg: Door professionele zorgverleners: ambulant (daarna naar huis), extramuraal (is zorg
buiten het ziekenhuis), vlot toegankelijk, lage kost, formeel
Huisarts, tandarts, thuisverpleegkundige, kinésitherapeut
Huisarts oriënteert, arts is de filter, men probeert zo weinig mogelijke ernstige/ gevaarlijke
ziekten te missen, maar er is een risico door de filterfunctie
Huisartsenwachtpost en huisartsenkrijgen zijn bij wet bepaald, hun doel:
huisartsenwachtdienst organiseren, 1e lijnsgezondheidszorg & ontwikkelen, ze moeten
gegevens registreren bij wachtdienst
2de lijnszorg: Doorverwijzing door huisarts, Focus van 1 probleem, niet makkelijk om er te geraken,
ziekenhuizen vallen hieronder, geneesheer specialist, ambulant = medische zorg zonder
ziekenhuisopname, extramuraal, beperkte opname duur, kleine ziekenhuizen
3de lijnszorg: Tertiaire gezondheidszorg, supergespecialiseerde zorg, intramurale zorg, universitaire
ziekenhuizen (zeer gespecialiseerd), doorverwezen door specialist, helemaal binnenste buiten keren,
, weinig eenvoudige chirurgie, TX(transplantatie), vroeggeboren kinderen, gaan zo snel mogelijk naar
huis om kostprijs gezondheidszorg zo laag mogelijk te houden, heel complexe diensten
4de lijnszorg: Staat helemaal los van al de rest, soms residentiële zorg, lang verblijven, woonzorgcentra,
revalidatiecentra, ligduur is niet beperkt (bij 2de en 3de lijn wel beperkt), vrijwilligers, mantelzorg,
zelfhulpgroep
Doel? Waarom hebben we een echelonering?
- Juist en efficiënt gebruik maken van de voorzieningen
- Rationeel beheer & controle (financieel)
- Overzichtelijkheid
- Betere taakverdeling en coördinatie
3 verschillende opdelingen:
Preventieve gezondheidszorg: focus op specifieke problemen of specifieke doelgroepen
- Primaire Preventie = ziekte voorkomen, bv. Longkanker door roken
- Secundaire preventie = vroegtijdig opsporen, bv. Vanaf 50 jaar krijgen vrouwen brief
borstkanker
- Tertiaire gezondheidszorg = als je al ziek bent, ervoor zorgen dat de ziekte niet chronisch of
verder revaliderend wordt
Bv. Mensen die diabetes hebben moeten 1 keer per jaar naar het ziekenhuis, krijgen snel wonden
bloedvaten, dit voorkomen zorgt ervoor dat je bv. Geen benen gaat moeten amputeren
Curatieve gezondheidszorg: verzorgen en genezen
Palliatieve gezondheidszorg: comfort bieden
= vanaf wanneer er bewezen is dat er geen genezing kan zijn, alleen comfort aanbieden
Werkwijze
1. Intramuraal: binnen muren van een instelling (zorg), met verblijf van langer dan 24h
a. Ziekenhuis, WZC
2. Extramuraal: buiten de muren van een instelling (zorg)
a. Huisarts, tandarts, kinesist met eigen praktijk, verpleging aan huis (mensen sneller uit
ziekenhuis)
3. Transmuraal: over muren heen, multidisciplinaire zorg in de thuissituatie bij specifieke
gezondheidsproblemen
a. Nierdialyse
b. Peritoneaal dialyse waarbij een verpleegkundige van een dialysecentrum de patiënt
thuis komt opvolgen en de techniek aanleren
c. Specialist uit ziekenhuis komt bij mensen thuis
4. Semimuraal: kortstondige zorg binnen de muur van instelling (zorg), korter dan 24h
a. Patiënt met dementie, een dagverzorgingscentra krijgt daar therapie en in de avond
terug naar huis
b. Poliklinieken: De zorgvrager wordt daar door een specialist onderzocht. Na afloop van
het onderzoek gaat hij weer naar huis. Dit lijk heel erg sterk op een bezoek aan
bijvoorbeeld een huisarts. Het verschil is dat de afspraak nu in een instelling
plaatsvindt.
