HC1: Inleiding
Sportpsychologie
Formele definitie: Studie (beschrijving, verklaring en voorspelling) van gedrag in sportsituaties
Sporters, Teams, Coaches, Scheidsrechters, Ouders, Supporters
Operationele definitie: Deelgebied van de psychologie waarover gepubliceerd wordt in tijdschriften
op het gebied van de sportpsychologie
Kenmerken van sport
● Lichamelijke inspanning
● Vrijwillig hindernissen en obstakels
● Vrijwillig afzien, pijn lijden
● Veel inspanning, weinig materiële beloning
● Voor veel toeschouwers
● Situaties die tot (negatieve) emoties leiden
● Competitie/wedijver
Dit zijn voldoende kenmerken om te rechtvaardigen dat sportpsychologie een apart domein/gebied is, maar het
blijft psychologie.
Sportpsychologie is het bestuderen van gedrag in sportsituaties:
1. Beschrijven
2. Verklaren
3. Voorspellen
4. Beheersen/beïnvloeden
Taken sportpsychologie
1. Ontwikkelen van theorieën over/doen van onderzoek naar gedrag in sportsituaties
Beschrijven, verklaren en voorspellen
2. Beïnvloeden van gedrag in sportsituaties
Beïnvloeden, beheersen, controleren
Kortom, theorieën ontwikkelen en die in de praktijk toepassen
(Sport)psychologie
Sportpsychologie maakt gebruik van theorieën, begrippen, modellen, instrumenten uit “de” psychologie
● Niet voorbijgaan aan theorieën psychologie
● Maar ook niet zomaar op de sport loslaten
● Vaak moeten theorieën worden aangepast
Kern sportpsychologie
➔ Biologische basis van gedrag
• (Neuro)Fysiologische processen, hormoonhuishouding
➔ Cognitief-affectieve basis (abc) (gevoelens, gedachten, gedrag)
• Mentale, emotionele, cognitieve processen, denkprocessen
• Gedrag gestuurd door wat je weet, waar je over nadenkt
➔ Sociale basis van het gedrag
• Sociale context, culturele en etnische achtergrond, man/vrouw rollenpatroon
➔ Individuele verschillen
• Persoonlijkheidsverschillen, verschillen in hoe mensen omgaan met emoties, spanning, druk,
autoriteit, tegenslag
Nadruk ligt op de cognitief-affectieve basis en de sociale basis.
Sportpsychologie = presteren in sportprestaties
Exercise psychology = stimuleren van gezond gedrag/leefstijl
,Exercise psychology
Psychologie van fysiek (in)actief gedrag
● Leefstijl: actief of inactief
● Motivatie tot fysieke activiteit
● Van inactief naar actief gedrag: gedragsverandering (veranderen, vasthouden, terugval)
○ niet puur alleen veranderen maar dat ook volhouden
● Effecten fysieke activiteit; fysieke/mentale gezondheid
Fysieke activiteit, exercise en sport
Fysieke activiteit: lichaamsbeweging, skeletspieren, energieverbruik
Exercise: gestructureerde fysieke activiteit (vaak met als doel gezondheid)
Sport: Gereglementeerde en gestructureerde fysieke activiteit
● “Sport is het vrijwillig willen overwinnen van onnodige obstakels”
Klinische sportpsychologie
➔ Gericht op de ontwikkeling van een omvattend holistisch begrip van de psychosociale werkelijkheid van
de sporter, ipv simpele focus op prestatie alleen.
Context of practice Scope of practice Style of practice
Gebaseerd op integratie van Zowel prestatieverbetering als Gebaseerd op een fundament van
onderzoek zowel op het gebied psychologisch welbevinden empirisch onderzoek =
van de klinische psychologie als evidence-based
de sportpsychologie
Wat doet de sportpsychologie:
● Prestaties verbeteren
● Herstellen van blessures
● Een trainingsprogramma volhouden
● Plezier halen uit sporten
,Hoorcollege 2: Motivatie
Motief & motivatie
Motieven (beweegreden): Betrekkelijk stabiele eigenschap die aanzet tot bepaalde activiteiten/gedrag. Waarom
je de neiging hebt om bepaalde dingen vaker te doen dan andere dingen.
● Een motief is een dispositie (eigenschap)
○ Prestatiemotief, gezondheidsmotief etc.
○ Motieven veranderen met de leeftijd (maar deze verandering vindt niet op korte termijn plaats)
■ Gedurende het leven ga je bijv. van prestatiemotief naar gezondheidsmotief
● Een motief heeft te maken met doelen/handelingsverwachtingen
○ Voorstellingen van wat je wilt bereiken ermee
● Motieven worden ook beïnvloedt door (leer)ervaring
○ Fundamentele psychologische behoeften
○ Jezelf verbeteren
● Individuele verschillen in motieven. Iedereen kan een ander motief hebben om iets te doen.
● Motieven zijn NIET altijd in gedrag te zien maar wel altijd aanwezig
● Motieven worden mede ontwikkelt/veranderen door eigen ervaringen
Motivatie: Richting, intensiteit en volharding van inspanning bij het nastreven van doelen.
Richting: wat je doet | Intensiteit: hoe intensief | Volharding: hoe lang je het gaat volhouden
● Toestand: motivatie is meer situatiegebonden, dynamischer en wisselender dan een motief)
○ Motivatie is verantwoordelijk voor de uitvoering van activiteiten op een bepaald moment. Zet je
aan tot handelen.
Hoe komen we tot gedrag?
Motivatie als resultaat van interne en externe factoren
Een motief is een interne factor. Uit de combinatie van de interne toestanden en externe factoren komt motivatie
voort. Motieven zetten dus aan tot motivatie. Op basis van de motivatie wordt de keuze voor bepaald gedrag
gemaakt.
➔ Kortom, motivatie leidt tot gedrag
, Van prikkel uit de omgeving tot gedrag
● Motivatie ontstaat wanneer een motief geactiveerd wordt door een prikkel of situatie
● Wij willen doen wat wij goed kunnen
Factoren van invloed op iemands motivatie (neiging tot handelen)
1. Prikkel: iets in de omgeving gebeurt, dat gaat interacteren met een motief.
2. Dan vorm je gedachten/gevoelens (moet ik vandaag sporten/is het nodig/rustdag)
3. Heb je de vaardigheden om het te doen: intern, kan ik het ook/ben ik in staat om het te doen? (als je
nooit hebt gehockeyd/ga je nu ook niet hockeyen)
4. Mogelijkheden: extern, refereert naar de omgeving (als ik wil fietsen, heb ik überhaupt wel een fiets
beschikbaar)
5. Gewoonten (normaal ga je nooit op zaterdag sporten, dan is de kans niet zo groot dat je nu wel gaat
sporten)
● Dus je gaat eerst kijken of je het wel kan (intern) voordat je gaat kijken of het wel mogelijk is
(mogelijkheden)
➔ Gewoontes zijn heel erg bepalend voor wat voor gedrag je laat zien. Is een van de meest bepalende
factoren voor of je gedrag uit gaat voeren.
Waarom sporten mensen in het algemeen? (Model van Wann)
Factoren die een rol spelen bij het besluit wel of niet te sporten
Het begint bij de genetische opmaak van de ouders. Ouders zijn de grootste voorspellers voor of kinderen
sporten of niet. Het socialisatieproces is enorm belangrijk (ook hier spelen ouders een grote rol), hierbij krijg je de
normen, waarden, gedragingen en cultuur van een groep of samenleving aangeleerd (vb: in Nederland fietst
iedereen, en sporten wordt in de maatschappij als ‘goed’ gezien). Dan vindt er nog een conflict plaats tussen
motivatie voor sport en motivatie om te stoppen met sport.
● De kans dat kinderen sporten is het grootst als de ouders sporten.
➔ Waarom mensen sporten heeft dus heel erg met socialisatie te maken
Waarom sporten mensen?
● Erfelijke eigenschappen
● Subcultuur (bijv. waar bepaalde sporten nog vaker voorkomen dan anderen) en socialisatie
○ in het zuiden veel bergen, daar wintersport heel populair
○ subcultuur nog kleiner dan socialisatie
● Motieven
Sportpsychologie
Formele definitie: Studie (beschrijving, verklaring en voorspelling) van gedrag in sportsituaties
Sporters, Teams, Coaches, Scheidsrechters, Ouders, Supporters
Operationele definitie: Deelgebied van de psychologie waarover gepubliceerd wordt in tijdschriften
op het gebied van de sportpsychologie
Kenmerken van sport
● Lichamelijke inspanning
● Vrijwillig hindernissen en obstakels
● Vrijwillig afzien, pijn lijden
● Veel inspanning, weinig materiële beloning
● Voor veel toeschouwers
● Situaties die tot (negatieve) emoties leiden
● Competitie/wedijver
Dit zijn voldoende kenmerken om te rechtvaardigen dat sportpsychologie een apart domein/gebied is, maar het
blijft psychologie.
Sportpsychologie is het bestuderen van gedrag in sportsituaties:
1. Beschrijven
2. Verklaren
3. Voorspellen
4. Beheersen/beïnvloeden
Taken sportpsychologie
1. Ontwikkelen van theorieën over/doen van onderzoek naar gedrag in sportsituaties
Beschrijven, verklaren en voorspellen
2. Beïnvloeden van gedrag in sportsituaties
Beïnvloeden, beheersen, controleren
Kortom, theorieën ontwikkelen en die in de praktijk toepassen
(Sport)psychologie
Sportpsychologie maakt gebruik van theorieën, begrippen, modellen, instrumenten uit “de” psychologie
● Niet voorbijgaan aan theorieën psychologie
● Maar ook niet zomaar op de sport loslaten
● Vaak moeten theorieën worden aangepast
Kern sportpsychologie
➔ Biologische basis van gedrag
• (Neuro)Fysiologische processen, hormoonhuishouding
➔ Cognitief-affectieve basis (abc) (gevoelens, gedachten, gedrag)
• Mentale, emotionele, cognitieve processen, denkprocessen
• Gedrag gestuurd door wat je weet, waar je over nadenkt
➔ Sociale basis van het gedrag
• Sociale context, culturele en etnische achtergrond, man/vrouw rollenpatroon
➔ Individuele verschillen
• Persoonlijkheidsverschillen, verschillen in hoe mensen omgaan met emoties, spanning, druk,
autoriteit, tegenslag
Nadruk ligt op de cognitief-affectieve basis en de sociale basis.
Sportpsychologie = presteren in sportprestaties
Exercise psychology = stimuleren van gezond gedrag/leefstijl
,Exercise psychology
Psychologie van fysiek (in)actief gedrag
● Leefstijl: actief of inactief
● Motivatie tot fysieke activiteit
● Van inactief naar actief gedrag: gedragsverandering (veranderen, vasthouden, terugval)
○ niet puur alleen veranderen maar dat ook volhouden
● Effecten fysieke activiteit; fysieke/mentale gezondheid
Fysieke activiteit, exercise en sport
Fysieke activiteit: lichaamsbeweging, skeletspieren, energieverbruik
Exercise: gestructureerde fysieke activiteit (vaak met als doel gezondheid)
Sport: Gereglementeerde en gestructureerde fysieke activiteit
● “Sport is het vrijwillig willen overwinnen van onnodige obstakels”
Klinische sportpsychologie
➔ Gericht op de ontwikkeling van een omvattend holistisch begrip van de psychosociale werkelijkheid van
de sporter, ipv simpele focus op prestatie alleen.
Context of practice Scope of practice Style of practice
Gebaseerd op integratie van Zowel prestatieverbetering als Gebaseerd op een fundament van
onderzoek zowel op het gebied psychologisch welbevinden empirisch onderzoek =
van de klinische psychologie als evidence-based
de sportpsychologie
Wat doet de sportpsychologie:
● Prestaties verbeteren
● Herstellen van blessures
● Een trainingsprogramma volhouden
● Plezier halen uit sporten
,Hoorcollege 2: Motivatie
Motief & motivatie
Motieven (beweegreden): Betrekkelijk stabiele eigenschap die aanzet tot bepaalde activiteiten/gedrag. Waarom
je de neiging hebt om bepaalde dingen vaker te doen dan andere dingen.
● Een motief is een dispositie (eigenschap)
○ Prestatiemotief, gezondheidsmotief etc.
○ Motieven veranderen met de leeftijd (maar deze verandering vindt niet op korte termijn plaats)
■ Gedurende het leven ga je bijv. van prestatiemotief naar gezondheidsmotief
● Een motief heeft te maken met doelen/handelingsverwachtingen
○ Voorstellingen van wat je wilt bereiken ermee
● Motieven worden ook beïnvloedt door (leer)ervaring
○ Fundamentele psychologische behoeften
○ Jezelf verbeteren
● Individuele verschillen in motieven. Iedereen kan een ander motief hebben om iets te doen.
● Motieven zijn NIET altijd in gedrag te zien maar wel altijd aanwezig
● Motieven worden mede ontwikkelt/veranderen door eigen ervaringen
Motivatie: Richting, intensiteit en volharding van inspanning bij het nastreven van doelen.
Richting: wat je doet | Intensiteit: hoe intensief | Volharding: hoe lang je het gaat volhouden
● Toestand: motivatie is meer situatiegebonden, dynamischer en wisselender dan een motief)
○ Motivatie is verantwoordelijk voor de uitvoering van activiteiten op een bepaald moment. Zet je
aan tot handelen.
Hoe komen we tot gedrag?
Motivatie als resultaat van interne en externe factoren
Een motief is een interne factor. Uit de combinatie van de interne toestanden en externe factoren komt motivatie
voort. Motieven zetten dus aan tot motivatie. Op basis van de motivatie wordt de keuze voor bepaald gedrag
gemaakt.
➔ Kortom, motivatie leidt tot gedrag
, Van prikkel uit de omgeving tot gedrag
● Motivatie ontstaat wanneer een motief geactiveerd wordt door een prikkel of situatie
● Wij willen doen wat wij goed kunnen
Factoren van invloed op iemands motivatie (neiging tot handelen)
1. Prikkel: iets in de omgeving gebeurt, dat gaat interacteren met een motief.
2. Dan vorm je gedachten/gevoelens (moet ik vandaag sporten/is het nodig/rustdag)
3. Heb je de vaardigheden om het te doen: intern, kan ik het ook/ben ik in staat om het te doen? (als je
nooit hebt gehockeyd/ga je nu ook niet hockeyen)
4. Mogelijkheden: extern, refereert naar de omgeving (als ik wil fietsen, heb ik überhaupt wel een fiets
beschikbaar)
5. Gewoonten (normaal ga je nooit op zaterdag sporten, dan is de kans niet zo groot dat je nu wel gaat
sporten)
● Dus je gaat eerst kijken of je het wel kan (intern) voordat je gaat kijken of het wel mogelijk is
(mogelijkheden)
➔ Gewoontes zijn heel erg bepalend voor wat voor gedrag je laat zien. Is een van de meest bepalende
factoren voor of je gedrag uit gaat voeren.
Waarom sporten mensen in het algemeen? (Model van Wann)
Factoren die een rol spelen bij het besluit wel of niet te sporten
Het begint bij de genetische opmaak van de ouders. Ouders zijn de grootste voorspellers voor of kinderen
sporten of niet. Het socialisatieproces is enorm belangrijk (ook hier spelen ouders een grote rol), hierbij krijg je de
normen, waarden, gedragingen en cultuur van een groep of samenleving aangeleerd (vb: in Nederland fietst
iedereen, en sporten wordt in de maatschappij als ‘goed’ gezien). Dan vindt er nog een conflict plaats tussen
motivatie voor sport en motivatie om te stoppen met sport.
● De kans dat kinderen sporten is het grootst als de ouders sporten.
➔ Waarom mensen sporten heeft dus heel erg met socialisatie te maken
Waarom sporten mensen?
● Erfelijke eigenschappen
● Subcultuur (bijv. waar bepaalde sporten nog vaker voorkomen dan anderen) en socialisatie
○ in het zuiden veel bergen, daar wintersport heel populair
○ subcultuur nog kleiner dan socialisatie
● Motieven
