1
TEKSTEN CRIMINOLOGIE EN
MENSENRECHTEN
TUSSEN STADHUIS EN THUIS – DEEL 1
01: WAT ZIJN MENSENRECHTEN?
Mensenrechten zijn basisrechten en vrijheden die ieder mens bezit vanaf de geboorte. Ze gelden ongeacht
afkomst, nationaliteit, geslacht, geloof of andere kenmerken. Mensenrechten zijn bedoeld om de menselijke
waardigheid te beschermen en zorgen ervoor dat iedereen vrij, gelijk en veilig kan leven. Ze zijn vastgelegd
in internationale verdragen en nationale wetten.
02: WAT BETEKENT HET OM EEN MENSENRECHTENBRIL OP TE ZETTEN?
Een mensenrechtenbril opzetten betekent dat je bewust kijkt naar de wereld vanuit het idee dat iedereen
rechten heeft. Je analyseert situaties door vragen te stellen zoals: WELKE RECHTEN ZIJN HIER IN HET
GEDING? WORDEN BEPAALDE GROEPEN BENADEELD? WIE DRAAGT
VERANTWOORDELIJKHEID? Het helpt om machtsverhoudingen zichtbaar te maken en om aandacht te
hebben voor kwetsbare of gemarginaliseerde groepen.
03: WAT WAS HET IDEE VAN MENSENRECHTEN IN 1948?
Na de Tweede Wereldoorlog wilden landen voorkomen dat gruwelijkheden zoals genocide en massaal
geweld zich opnieuw zouden voordoen. Daarom werd in 1948 de Universele Verklaring van de Rechten
van de Mens aangenomen. Het idee was om wereldwijd gedeelde normen vast te leggen die aangeven hoe
staten hun burgers moeten behandelen en welke rechten nooit mogen worden geschonden.
04: VANWAAR KOMEN MENSENRECHTEN EIGENLIJK?
Mensenrechten hebben geen één enkele oorsprong. Ze zijn beïnvloed door verlichtingsdenken, religieuze
waarden, revoluties, sociale bewegingen en historische misstanden. Ideeën over vrijheid, gelijkheid en
rechtvaardigheid ontwikkelden zich door de tijd heen, vaak als reactie op onderdrukking, ongelijkheid en
machtsmisbruik.
05: WELKE FUNCTIES VERVULLEN MENSENRECHTEN?
Mensenrechten vervullen meerdere functies. Ze beschermen individuen tegen de macht van de staat, geven
mensen een juridisch en moreel middel om onrecht aan te kaarten en vormen een leidraad voor beleid en
wetgeving. Daarnaast stimuleren ze solidariteit en gelijkheid binnen en tussen samenlevingen.
06: MOGEN MENSENRECHTEN WORDEN INGEPERKT?
Sommige mensenrechten mogen onder uitzonderlijke omstandigheden worden beperkt, bijvoorbeeld in het
belang van openbare orde of volksgezondheid. Dit mag echter alleen als het wettelijk is vastgelegd,
noodzakelijk is en zo beperkt mogelijk blijft. Bepaalde rechten, zoals het verbod op slavernij en foltering,
zijn absoluut en mogen nooit worden ingeperkt.
,2
07: HOE MOET EEN LAND MENSENRECHTEN WAARMAKEN?
Een land moet mensenrechten op drie manieren waarmaken: door ze te respecteren (zelf niet schenden),
te beschermen(anderen tegenhouden van schendingen) en te verwezenlijken (actief zorgen voor toegang
tot rechten zoals onderwijs, zorg en huisvesting). Dit vereist goede wetten, onafhankelijke rechters en
effectief beleid.
08: WIE KAN MENSENRECHTEN IN DE PRAKTIJK BRENGEN?
Mensenrechten zijn niet alleen de verantwoordelijkheid van de overheid. Ook rechters, politie, scholen,
bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers spelen een rol. Door mensenrechten te kennen, te
respecteren en op te komen voor anderen, worden ze pas echt zichtbaar en toepasbaar in het dagelijks leven.
TUSSEN STADHUIS EN THUIS – DEEL 2
09: WAT IS EEN MENSENRECHTENSTAD?
Een mensenrechtenstad is een stad die mensenrechten actief als leidraad gebruikt voor haar beleid en
werking. Mensenrechten zijn er niet enkel een abstract ideaal, maar worden vertaald naar concrete
maatregelen in domeinen zoals wonen, onderwijs, zorg, veiligheid en participatie. De stad erkent haar
inwoners als rechthebbenden en zichzelf als verantwoordelijke actor.
10: BESTAAT ER EEN KADER DAT BEPAALT WAT EEN MENSENRECHTENSTAD IS?
Er bestaat geen strikt juridisch kader dat exact vastlegt wat een mensenrechtenstad is. Wel zijn
er internationale richtlijnen, netwerken en aanbevelingen, onder andere vanuit de Verenigde Naties.
Deze benadrukken principes zoals participatie, gelijkheid, transparantie en verantwoording. Elke stad geeft
hier op haar eigen manier invulling aan, rekening houdend met de lokale context.
11: HET ETIKET VOORBIJ – WAT IS ER NODIG OM EEN MENSENRECHTENSTAD TE
WORDEN?
Een mensenrechtenstad zijn vraagt meer dan een titel of symbolische verklaring. Het vereist politieke wil,
langetermijnengagement en structurele verankering van mensenrechten in beleid en praktijk. Ook
opleiding van stadsmedewerkers, samenwerking met het middenveld en actieve betrokkenheid van inwoners
zijn noodzakelijk om mensenrechten echt te laten leven.
TUSSEN STADHUIS EN THUIS – DEEL 3
12: HOE IS HET VERHAAL VAN LEUVEN MENSENRECHTENSTAD BEGONNEN?
Het verhaal van Leuven als mensenrechtenstad begon vanuit een bewuste politieke keuze om
mensenrechten centraal te stellen in het stedelijk beleid. Dit engagement groeide uit eerdere initiatieven rond
diversiteit, solidariteit en internationale samenwerking, en werd formeel vastgelegd via een engagement van
het stadsbestuur.
, 3
13: WAARTOE ENGAGEERT LEUVEN ZICH?
Leuven engageert zich om mensenrechten te respecteren, beschermen en bevorderen in al haar
beleidsdomeinen. De stad wil mensenrechten gebruiken als toetsingskader voor beslissingen en expliciet
aandacht hebben voor kwetsbare groepen. Daarnaast engageert Leuven zich om mensenrechten bekend te
maken bij haar inwoners.
14: WELKE OVERHEIDSINITIATIEVEN WAREN ER AL IN LEUVEN VOOR ZE DAT
ENGAGEMENT OPNAM?
Nog vóór het formele engagement bestonden er in Leuven al verschillende initiatieven rond gelijke kansen,
armoedebestrijding, integratie, participatie en internationale solidariteit. Deze vormden een belangrijke
basis waarop het mensenrechtenverhaal verder kon worden uitgebouwd.
15: HOE ONDERSTEUNT DE STAD LEUVEN INITIATIEVEN UIT HET MIDDENVELD DIE
DE MENSENRECHTEN BEVORDEREN?
Leuven ondersteunt het middenveld door subsidies, samenwerkingsverbanden en logistieke steun te
bieden aan organisaties die werken rond mensenrechten. Daarnaast creëert de stad ruimte voor dialoog en
participatie, zodat maatschappelijke organisaties hun expertise kunnen inbrengen in het beleid.
16: HOE KAN EEN STAD ZORGEN DAT HAAR INWONERS OOK ELKAARS RECHTEN TEN
HARTE NEMEN?
Een stad kan dit doen door in te zetten op sensibilisering, educatie en ontmoeting. Door mensenrechten
zichtbaar te maken in het dagelijks leven en door participatieve initiatieven te ondersteunen, leren inwoners
niet alleen hun eigen rechten kennen, maar ook respect te hebben voor die van anderen.
17: WAT ZIJN DE BEPERKINGEN VAN WAT DE STAD LEUVEN ALS
MENSENRECHTENSTAD KAN DOEN?
De stad Leuven is gebonden aan hogere beleidsniveaus, zoals de Vlaamse, federale en Europese overheid.
Niet alle bevoegdheden liggen op lokaal niveau. Ook budgettaire beperkingen en politieke keuzes kunnen de
mogelijkheden van de stad beperken.
18: WAT KAN DE STAD DOEN OM DE BETEKENIS VAN MENSENRECHTEN TE LATEN
EVOLUEREN IN HAAR GEMEENSCHAP?
De stad kan mensenrechten laten evolueren door ruimte te creëren voor debat, participatie en kritische
reflectie. Door samen te werken met burgers, organisaties en experten kunnen mensenrechten voortdurend
opnieuw worden geïnterpreteerd en aangepast aan nieuwe maatschappelijke uitdagingen.
19: HOE WERKEN MENSENRECHTEN PARTICIPATIEF EN VERSTERKEND? HET RECHT
OP WONEN ALS VOORBEELD
TEKSTEN CRIMINOLOGIE EN
MENSENRECHTEN
TUSSEN STADHUIS EN THUIS – DEEL 1
01: WAT ZIJN MENSENRECHTEN?
Mensenrechten zijn basisrechten en vrijheden die ieder mens bezit vanaf de geboorte. Ze gelden ongeacht
afkomst, nationaliteit, geslacht, geloof of andere kenmerken. Mensenrechten zijn bedoeld om de menselijke
waardigheid te beschermen en zorgen ervoor dat iedereen vrij, gelijk en veilig kan leven. Ze zijn vastgelegd
in internationale verdragen en nationale wetten.
02: WAT BETEKENT HET OM EEN MENSENRECHTENBRIL OP TE ZETTEN?
Een mensenrechtenbril opzetten betekent dat je bewust kijkt naar de wereld vanuit het idee dat iedereen
rechten heeft. Je analyseert situaties door vragen te stellen zoals: WELKE RECHTEN ZIJN HIER IN HET
GEDING? WORDEN BEPAALDE GROEPEN BENADEELD? WIE DRAAGT
VERANTWOORDELIJKHEID? Het helpt om machtsverhoudingen zichtbaar te maken en om aandacht te
hebben voor kwetsbare of gemarginaliseerde groepen.
03: WAT WAS HET IDEE VAN MENSENRECHTEN IN 1948?
Na de Tweede Wereldoorlog wilden landen voorkomen dat gruwelijkheden zoals genocide en massaal
geweld zich opnieuw zouden voordoen. Daarom werd in 1948 de Universele Verklaring van de Rechten
van de Mens aangenomen. Het idee was om wereldwijd gedeelde normen vast te leggen die aangeven hoe
staten hun burgers moeten behandelen en welke rechten nooit mogen worden geschonden.
04: VANWAAR KOMEN MENSENRECHTEN EIGENLIJK?
Mensenrechten hebben geen één enkele oorsprong. Ze zijn beïnvloed door verlichtingsdenken, religieuze
waarden, revoluties, sociale bewegingen en historische misstanden. Ideeën over vrijheid, gelijkheid en
rechtvaardigheid ontwikkelden zich door de tijd heen, vaak als reactie op onderdrukking, ongelijkheid en
machtsmisbruik.
05: WELKE FUNCTIES VERVULLEN MENSENRECHTEN?
Mensenrechten vervullen meerdere functies. Ze beschermen individuen tegen de macht van de staat, geven
mensen een juridisch en moreel middel om onrecht aan te kaarten en vormen een leidraad voor beleid en
wetgeving. Daarnaast stimuleren ze solidariteit en gelijkheid binnen en tussen samenlevingen.
06: MOGEN MENSENRECHTEN WORDEN INGEPERKT?
Sommige mensenrechten mogen onder uitzonderlijke omstandigheden worden beperkt, bijvoorbeeld in het
belang van openbare orde of volksgezondheid. Dit mag echter alleen als het wettelijk is vastgelegd,
noodzakelijk is en zo beperkt mogelijk blijft. Bepaalde rechten, zoals het verbod op slavernij en foltering,
zijn absoluut en mogen nooit worden ingeperkt.
,2
07: HOE MOET EEN LAND MENSENRECHTEN WAARMAKEN?
Een land moet mensenrechten op drie manieren waarmaken: door ze te respecteren (zelf niet schenden),
te beschermen(anderen tegenhouden van schendingen) en te verwezenlijken (actief zorgen voor toegang
tot rechten zoals onderwijs, zorg en huisvesting). Dit vereist goede wetten, onafhankelijke rechters en
effectief beleid.
08: WIE KAN MENSENRECHTEN IN DE PRAKTIJK BRENGEN?
Mensenrechten zijn niet alleen de verantwoordelijkheid van de overheid. Ook rechters, politie, scholen,
bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers spelen een rol. Door mensenrechten te kennen, te
respecteren en op te komen voor anderen, worden ze pas echt zichtbaar en toepasbaar in het dagelijks leven.
TUSSEN STADHUIS EN THUIS – DEEL 2
09: WAT IS EEN MENSENRECHTENSTAD?
Een mensenrechtenstad is een stad die mensenrechten actief als leidraad gebruikt voor haar beleid en
werking. Mensenrechten zijn er niet enkel een abstract ideaal, maar worden vertaald naar concrete
maatregelen in domeinen zoals wonen, onderwijs, zorg, veiligheid en participatie. De stad erkent haar
inwoners als rechthebbenden en zichzelf als verantwoordelijke actor.
10: BESTAAT ER EEN KADER DAT BEPAALT WAT EEN MENSENRECHTENSTAD IS?
Er bestaat geen strikt juridisch kader dat exact vastlegt wat een mensenrechtenstad is. Wel zijn
er internationale richtlijnen, netwerken en aanbevelingen, onder andere vanuit de Verenigde Naties.
Deze benadrukken principes zoals participatie, gelijkheid, transparantie en verantwoording. Elke stad geeft
hier op haar eigen manier invulling aan, rekening houdend met de lokale context.
11: HET ETIKET VOORBIJ – WAT IS ER NODIG OM EEN MENSENRECHTENSTAD TE
WORDEN?
Een mensenrechtenstad zijn vraagt meer dan een titel of symbolische verklaring. Het vereist politieke wil,
langetermijnengagement en structurele verankering van mensenrechten in beleid en praktijk. Ook
opleiding van stadsmedewerkers, samenwerking met het middenveld en actieve betrokkenheid van inwoners
zijn noodzakelijk om mensenrechten echt te laten leven.
TUSSEN STADHUIS EN THUIS – DEEL 3
12: HOE IS HET VERHAAL VAN LEUVEN MENSENRECHTENSTAD BEGONNEN?
Het verhaal van Leuven als mensenrechtenstad begon vanuit een bewuste politieke keuze om
mensenrechten centraal te stellen in het stedelijk beleid. Dit engagement groeide uit eerdere initiatieven rond
diversiteit, solidariteit en internationale samenwerking, en werd formeel vastgelegd via een engagement van
het stadsbestuur.
, 3
13: WAARTOE ENGAGEERT LEUVEN ZICH?
Leuven engageert zich om mensenrechten te respecteren, beschermen en bevorderen in al haar
beleidsdomeinen. De stad wil mensenrechten gebruiken als toetsingskader voor beslissingen en expliciet
aandacht hebben voor kwetsbare groepen. Daarnaast engageert Leuven zich om mensenrechten bekend te
maken bij haar inwoners.
14: WELKE OVERHEIDSINITIATIEVEN WAREN ER AL IN LEUVEN VOOR ZE DAT
ENGAGEMENT OPNAM?
Nog vóór het formele engagement bestonden er in Leuven al verschillende initiatieven rond gelijke kansen,
armoedebestrijding, integratie, participatie en internationale solidariteit. Deze vormden een belangrijke
basis waarop het mensenrechtenverhaal verder kon worden uitgebouwd.
15: HOE ONDERSTEUNT DE STAD LEUVEN INITIATIEVEN UIT HET MIDDENVELD DIE
DE MENSENRECHTEN BEVORDEREN?
Leuven ondersteunt het middenveld door subsidies, samenwerkingsverbanden en logistieke steun te
bieden aan organisaties die werken rond mensenrechten. Daarnaast creëert de stad ruimte voor dialoog en
participatie, zodat maatschappelijke organisaties hun expertise kunnen inbrengen in het beleid.
16: HOE KAN EEN STAD ZORGEN DAT HAAR INWONERS OOK ELKAARS RECHTEN TEN
HARTE NEMEN?
Een stad kan dit doen door in te zetten op sensibilisering, educatie en ontmoeting. Door mensenrechten
zichtbaar te maken in het dagelijks leven en door participatieve initiatieven te ondersteunen, leren inwoners
niet alleen hun eigen rechten kennen, maar ook respect te hebben voor die van anderen.
17: WAT ZIJN DE BEPERKINGEN VAN WAT DE STAD LEUVEN ALS
MENSENRECHTENSTAD KAN DOEN?
De stad Leuven is gebonden aan hogere beleidsniveaus, zoals de Vlaamse, federale en Europese overheid.
Niet alle bevoegdheden liggen op lokaal niveau. Ook budgettaire beperkingen en politieke keuzes kunnen de
mogelijkheden van de stad beperken.
18: WAT KAN DE STAD DOEN OM DE BETEKENIS VAN MENSENRECHTEN TE LATEN
EVOLUEREN IN HAAR GEMEENSCHAP?
De stad kan mensenrechten laten evolueren door ruimte te creëren voor debat, participatie en kritische
reflectie. Door samen te werken met burgers, organisaties en experten kunnen mensenrechten voortdurend
opnieuw worden geïnterpreteerd en aangepast aan nieuwe maatschappelijke uitdagingen.
19: HOE WERKEN MENSENRECHTEN PARTICIPATIEF EN VERSTERKEND? HET RECHT
OP WONEN ALS VOORBEELD
