College 1: Forensische psychiatrie in
vogelvlucht
Zaak tegen Michael P.
- Voor verkrachten en doden Anne Faber (en mishandeling personeel
PBC) in 2017: 28 jaar gevangenisstraf en Tbs met dwangverpleging
combinatievonnis: straf + maatregel
- Problemen met impulsen, emoties en agressie
- Zelfbeeld is negatief en zwakke persoonlijkheidsstructuur
- Normale intelligentie
- Borderline en antisociale persoonlijkheidsstoornis > verminderd
toerekeningsvatbaar
- Geen seksuele stoornis zoals sadisme
- In 2010 in Nijkerk: verkrachting met een (nep)pistool van twee
meisjes en vijf afpersingen.
- Niet meewerken met Pieter Baan Centrum volledig
toerekeningsvatbaar
Wat doet forensische psychiatrie?:
1. Pro Justitia rapportage (voorlichten rechtbank)
2. Behandeling (Tbs, detentie)
3. Risicotaxatie en wetenschappelijk onderzoek
1. Pro Justitia rapportage (voorlichten rechtbank)
Geschiedenis:
- Actus reus (de daad/schuld) & Mens rea (de
geestetoestand/intentie) de intentie is verstoord bij een
persoon die ontoerekeningsvatbaar is verklaard.
- 1724: Rex vs. Arnold: Wild Beast criterium Dit was vroeger
het uitgangspunt.
Arnold kon alleen ontoerekeningsvatbaar zijn als hij “no more
understanding than a wild beast, a child or an idiot” had.
Ontoerekeningsvatbaarheid werd zeer beperkt opgevat: alleen bij totale
krankzinnigheid.
- 1800: Rex vs. Hadfield: insanity by delusion.
James Hadfield probeerde koning George III te doden, omdat hij dacht dat
dit het einde van de wereld zou brengen. Zijn daad kwam voort uit een
waandenkbeeld (delusion). De rechter erkende dat psychotische wanen
iemands realiteitsbesef kunnen beïnvloeden → bredere interpretatie van
krankzinnigheid.
- 1843: M’Naghten: right/wrong test.
Oordeel (House of Lords): Iemand is ontoerekeningsvatbaar als hij:
1. Door een geestesziekte een verkeerde voorstelling van de
werkelijkheid heeft, én
2. Niet wist dat wat hij deed verkeerd was.
,Cognitief aspect werd erbij betrokken; besef van goed en kwaad op het
moment van het delict.
- 1887: Parsons vs. State (irrestible impulse)
Er werd aan de right/wrong test een wil-component toegevoegd: Zelfs als
iemand weet dat iets verkeerd is, kan hij ontoerekeningsvatbaar zijn als hij
de impuls niet kon weerstaan door een geestesziekte.
- 1954: Durham Rule (product test)
Oordeel: Een verdachte is niet strafbaar als zijn daad een “product of
mental disease or defect” was. De nadruk lag op de causaliteit tussen
stoornis en gedrag. Een probleem hierbij was dat het te vaag was.
Psychiaters kregen te veel invloed, door focus op medische causaliteit.
- 1962: Model Penal Code (ALI)
Formule van de American Law Institute:
Een persoon is ontoerekeningsvatbaar als hij door een mentale stoornis
niet in staat was het verkeerde van zijn gedrag in te zien of zich naar dat
inzicht te gedragen.
Een evenwichtige combinatie van M’Naghten (kennis) en Parsons
(controle) → modern referentiekader.
Wettelijk vastgelegd in artikel 39 Sr:
Een dader is niet strafbaar wanneer het feit hem wegens de psychische
stoornis, psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap niet
kan worden toegerekend.
Wat is een psychische stoornis:
Stoornis in cognitieve, affectieve en/of conatieve (wil, motivatie,
intentie) functies die gepaard gaat met significante lijdensdruk of
beperkingen in het sociaal functioneren.
Diagnostiek in pro justitia onderzoek:
- Strafdossier en eventueel oude zaken
- Observatie
- Gesprekken soms in de PI, soms ‘vrijvoeters’.
- (Psychologische) testonderzoek
- Informatie van referenten
- Behandelinformatie (met toestemming)
Artikel 37a Sr, voowaarden voor tbs:
- Tijdens het begaan van het feit een gebrekkige ontwikkeling of
ziekelijke stoornis van de geestvermogens ( tegelijkertijd vereiste
en stoornisvereiste)
- Delict met gevangenisstraf van min. 4 jaar of Aanzetten tot strafbaar
feit of geweld tegen de overheid, bedreiging, belaging,
insubordinatie op een schip, roekeloos rijden met lichamelijk letsel
tot gevolg en hennepteelt ( ernstig delict)
- De veiligheid van anderen, dan wel de algemene veiligheid van
personen of goederen is in geding ( hoog recidiverisico)
, - Rechter maakt gebruik van pro Justitia rapportages over de persoon
van verdachte ( voor tbs dubbelrapportage, bij weigering niet
verplicht).
Toerekeningsvatbaarheid:
Volledig toerekeningsvatbaar, tenzij…
- Verminderd toerekeningsvatbaar: bv. Door een
persoonlijkheidsstoornis
- Niet toerekenen: geen keuzevrijheid, bv. psychose die leidt tot het
ten laste gelegde feit. (art 39 SR)
Toerekening:
(1)Was er ten tijde van het delict een psychische stoornis bij de
verdachte?
(2)Is een causaal verband tussen stoornis en delict voldoende
aannemelijk? ( causale criterium van Nieboer)
(3)Welk oordeel moet, gelet op de eerste twee vragen en alle
omstandigheden van het geval, worden gegeven over de
toerekening van het delict?
Biologische methode of psychiatrisch-diagnostische methode
aanwezigheid van de stoornis ten tijde van het delict voldoende voor het
niet toerekenen.
Psychologische methode voor ontoerekeningsvatbaarheid is het
nodig dat de stoornis heeft geleid tot een specifieke psychische
functiestoornis, een functioneel criterium.
Wie kan een pro Justitia rapportage aanvragen?:
1. Officier van Justitie
2. Rechter (meest voorkomend)
3. Verdachte of advocaat
Typen strafrechtelijke pro Justitia rapportages:
1. Monodisciplinair onderzoek door 1 deskundige
2. Multidisciplinair onderzoek door meerdere deskundigen
3. Triple rapportage dubbelrapportage met milieuonderzoek
4. Pieter Baan Centrum Persoon wordt 7 weken opgenomen. Veel
gesprekken.
5. Tbs-verlenging
Wanneer PBC?:
- Als een delict zeer ernstig is, vaak bij gewelds- en zedenzaken.
- Aard van het ten laste gelegde feit, hoe het feit is gepleegd.
- Persoon van de verdachte(n), achtergrond en psychologie van
verdachte.
- Intensiteit van het diagnostisch proces, Het gaat hierbij om
hoe uitgebreid het onderzoek naar de geestelijke toestand van de
verdachte tot nu toe is geweest en of dat genoeg duidelijkheid heeft
gegeven.
vogelvlucht
Zaak tegen Michael P.
- Voor verkrachten en doden Anne Faber (en mishandeling personeel
PBC) in 2017: 28 jaar gevangenisstraf en Tbs met dwangverpleging
combinatievonnis: straf + maatregel
- Problemen met impulsen, emoties en agressie
- Zelfbeeld is negatief en zwakke persoonlijkheidsstructuur
- Normale intelligentie
- Borderline en antisociale persoonlijkheidsstoornis > verminderd
toerekeningsvatbaar
- Geen seksuele stoornis zoals sadisme
- In 2010 in Nijkerk: verkrachting met een (nep)pistool van twee
meisjes en vijf afpersingen.
- Niet meewerken met Pieter Baan Centrum volledig
toerekeningsvatbaar
Wat doet forensische psychiatrie?:
1. Pro Justitia rapportage (voorlichten rechtbank)
2. Behandeling (Tbs, detentie)
3. Risicotaxatie en wetenschappelijk onderzoek
1. Pro Justitia rapportage (voorlichten rechtbank)
Geschiedenis:
- Actus reus (de daad/schuld) & Mens rea (de
geestetoestand/intentie) de intentie is verstoord bij een
persoon die ontoerekeningsvatbaar is verklaard.
- 1724: Rex vs. Arnold: Wild Beast criterium Dit was vroeger
het uitgangspunt.
Arnold kon alleen ontoerekeningsvatbaar zijn als hij “no more
understanding than a wild beast, a child or an idiot” had.
Ontoerekeningsvatbaarheid werd zeer beperkt opgevat: alleen bij totale
krankzinnigheid.
- 1800: Rex vs. Hadfield: insanity by delusion.
James Hadfield probeerde koning George III te doden, omdat hij dacht dat
dit het einde van de wereld zou brengen. Zijn daad kwam voort uit een
waandenkbeeld (delusion). De rechter erkende dat psychotische wanen
iemands realiteitsbesef kunnen beïnvloeden → bredere interpretatie van
krankzinnigheid.
- 1843: M’Naghten: right/wrong test.
Oordeel (House of Lords): Iemand is ontoerekeningsvatbaar als hij:
1. Door een geestesziekte een verkeerde voorstelling van de
werkelijkheid heeft, én
2. Niet wist dat wat hij deed verkeerd was.
,Cognitief aspect werd erbij betrokken; besef van goed en kwaad op het
moment van het delict.
- 1887: Parsons vs. State (irrestible impulse)
Er werd aan de right/wrong test een wil-component toegevoegd: Zelfs als
iemand weet dat iets verkeerd is, kan hij ontoerekeningsvatbaar zijn als hij
de impuls niet kon weerstaan door een geestesziekte.
- 1954: Durham Rule (product test)
Oordeel: Een verdachte is niet strafbaar als zijn daad een “product of
mental disease or defect” was. De nadruk lag op de causaliteit tussen
stoornis en gedrag. Een probleem hierbij was dat het te vaag was.
Psychiaters kregen te veel invloed, door focus op medische causaliteit.
- 1962: Model Penal Code (ALI)
Formule van de American Law Institute:
Een persoon is ontoerekeningsvatbaar als hij door een mentale stoornis
niet in staat was het verkeerde van zijn gedrag in te zien of zich naar dat
inzicht te gedragen.
Een evenwichtige combinatie van M’Naghten (kennis) en Parsons
(controle) → modern referentiekader.
Wettelijk vastgelegd in artikel 39 Sr:
Een dader is niet strafbaar wanneer het feit hem wegens de psychische
stoornis, psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap niet
kan worden toegerekend.
Wat is een psychische stoornis:
Stoornis in cognitieve, affectieve en/of conatieve (wil, motivatie,
intentie) functies die gepaard gaat met significante lijdensdruk of
beperkingen in het sociaal functioneren.
Diagnostiek in pro justitia onderzoek:
- Strafdossier en eventueel oude zaken
- Observatie
- Gesprekken soms in de PI, soms ‘vrijvoeters’.
- (Psychologische) testonderzoek
- Informatie van referenten
- Behandelinformatie (met toestemming)
Artikel 37a Sr, voowaarden voor tbs:
- Tijdens het begaan van het feit een gebrekkige ontwikkeling of
ziekelijke stoornis van de geestvermogens ( tegelijkertijd vereiste
en stoornisvereiste)
- Delict met gevangenisstraf van min. 4 jaar of Aanzetten tot strafbaar
feit of geweld tegen de overheid, bedreiging, belaging,
insubordinatie op een schip, roekeloos rijden met lichamelijk letsel
tot gevolg en hennepteelt ( ernstig delict)
- De veiligheid van anderen, dan wel de algemene veiligheid van
personen of goederen is in geding ( hoog recidiverisico)
, - Rechter maakt gebruik van pro Justitia rapportages over de persoon
van verdachte ( voor tbs dubbelrapportage, bij weigering niet
verplicht).
Toerekeningsvatbaarheid:
Volledig toerekeningsvatbaar, tenzij…
- Verminderd toerekeningsvatbaar: bv. Door een
persoonlijkheidsstoornis
- Niet toerekenen: geen keuzevrijheid, bv. psychose die leidt tot het
ten laste gelegde feit. (art 39 SR)
Toerekening:
(1)Was er ten tijde van het delict een psychische stoornis bij de
verdachte?
(2)Is een causaal verband tussen stoornis en delict voldoende
aannemelijk? ( causale criterium van Nieboer)
(3)Welk oordeel moet, gelet op de eerste twee vragen en alle
omstandigheden van het geval, worden gegeven over de
toerekening van het delict?
Biologische methode of psychiatrisch-diagnostische methode
aanwezigheid van de stoornis ten tijde van het delict voldoende voor het
niet toerekenen.
Psychologische methode voor ontoerekeningsvatbaarheid is het
nodig dat de stoornis heeft geleid tot een specifieke psychische
functiestoornis, een functioneel criterium.
Wie kan een pro Justitia rapportage aanvragen?:
1. Officier van Justitie
2. Rechter (meest voorkomend)
3. Verdachte of advocaat
Typen strafrechtelijke pro Justitia rapportages:
1. Monodisciplinair onderzoek door 1 deskundige
2. Multidisciplinair onderzoek door meerdere deskundigen
3. Triple rapportage dubbelrapportage met milieuonderzoek
4. Pieter Baan Centrum Persoon wordt 7 weken opgenomen. Veel
gesprekken.
5. Tbs-verlenging
Wanneer PBC?:
- Als een delict zeer ernstig is, vaak bij gewelds- en zedenzaken.
- Aard van het ten laste gelegde feit, hoe het feit is gepleegd.
- Persoon van de verdachte(n), achtergrond en psychologie van
verdachte.
- Intensiteit van het diagnostisch proces, Het gaat hierbij om
hoe uitgebreid het onderzoek naar de geestelijke toestand van de
verdachte tot nu toe is geweest en of dat genoeg duidelijkheid heeft
gegeven.
