Bestuursrecht handhaving k1 SAMENVATTING

Bestuursrecht handhaving
Albers, 7.1 & 7.2.2 en 7.7
Week1

H7
7.1
Om het bestaande recht te kunnen handhaven beschikken bestuursorganen over specifieke
bestuursbevoegdheden. Deze bevoegdheden kunnen worden onderverdeeld in twee categorieën. Om een
effectieve handhaving te kunnen garanderen moeten bestuursorganen beschikken over
toezichtsbevoegdheden en handhavingsbevoegdheden.
- Toezichthoudende bevoegdheden zijn er voor om burgers te controleren en daarmee een overtreding
te kunnen constateren. Voor het toezicht op naleving van sommige publiekrechtelijke regelingen zijn
er speciale ‘inspecties’ vb arbeidsinspectie of milieu-inspectie.
- Handhavingsbevoegdheden komen in beeld als door een toezichthouder geconstateerd wordt dat er
in strijd is gehandeld met de wet. In de Awb wordt er over ‘bestuurlijke sancties’ gesproken.
Art. 5:2 lid 1 onder a Awb= definitie van bestuurlijke sanctie door een bestuursorgaan naar aanleiding van
een overtreding opgelegde verplichting of onthouden aanspraak.
Volgens art. 5:4 Awb moet er in een bijzondere bestuursrechtelijke wet een expliciete bevoegdheid zijn
neergelegd voor het opleggen van een bestuursrechtelijke sanctie door een bepaald bestuursorgaan
(legaliteitsbeginsel).

Bestuursorgaan beschikt over verschillende sanctiebevoegdheden.
Welke sanctie wordt opgelegd?
 hangt af van het resultaat dat bo wil bereiken met sanctionering van een bepaalde overtreding.
 het is van belang of het voornaamste doel vd sanctie is (1) gelegen in het bestraffen vd overtreder of dat de
sanctie (2) vooral gericht is op het daadwerkelijk herstellen van een onrechtmatige in een rechtmatige toestand
(vb het afbreken van een illegaal gebouwd woonhuis).
Hoe legt bo een bestuurlijke sanctie op?
 vorm van beschikking.
De meest voorkomende bestuursrechtelijke sancties:
- Opleggen van last onder bestuursdwang
- Opleggen van last onder dwangsom
- Opleggen bestuurlijke boete
- Intrekken/wijzigen van begunstigende beschikking.

7.2.2
Naast het bestuursrecht kunnen ook het strafrecht en de civielrechtelijke onrechtmatigedaadsactie als
handhavingsinstrument worden ingezet.

Strafrechtstrafrechter legt een sanctie op. Er moet sprake zijn van een voorafgaande strafbaarstelling vd
overtreding vh desbetreffende bestuursrechtelijke voorschrift. Vindt meestal plaats in bijzondere
bestuursrechtelijke wet.
Vb handelen zonder vergunning/ in strijd met vergunning verbonden voorschriften

APV’s van gemeenten bijv verbod op wildplassen, dragen maskers, rondhangen in portieken enzv

In praktijk wordt ook veel bestuurswetgeving strafrechtelijke gehandhaaf dmv WED, Wet op de economische
delicten. Gaat alleen over economische delicten, er is dan straf- en strafprocesrecht van toepassing.

Omdat een flink aantal overtredingen zowel strafrechtelijk als bestuursrechtelijk kan worden gesanctioneerd, is
handhavingsafstemming wenselijk. De afstemming vindt plaats tijdens driehoeksoverleg tussen de
Hoofdofficier van Justitie, de hoofdcommissaris van politie en burgemeester.

Naast strafrechtelijke handhaving vh bestuursrecht kan overheid soms ook privaatrechtelijk handhaven dmv
onrechtmatigedaadsactie (6:162 BW). Handhaving via privaatrechtelijke weg is alleen mogelijk als de keuze
voor deze weg geen onaanvaardbare doorkruising vd publiekrechtelijke weg oplevert.


1

, Dmv het opleggen van een bestuurlijke last onder dwangsom kan een b.o. in de regel een resultaat bereiken
dat vergelijkbaar is met het resultaat dat ontstaat bij het opleggen van een privaatrechtelijke dwangsom door
civiele rechter ingevolge een actie ogv art. 6:162 BW.

Hoe zit het met de burger die hinder ondervindt of schade lijdt, doordat bijv zijn buurman zicht niet aan de
voorschriften houdt van omgevingsvergunning. Hij heeft drie mogelijkheden om op te komen tegen het
onrechtmatig handelen van de buurman:
1. Hij zou bij het bevoegde b.o. kunnen vragen om handhavend op te treden. Hij zou dan een verzoek
kunnen indienen tot het opleggen van een last onder bestuursdwang.
2. Hij kan aan het OM om strafvervolging vragen, via aangifte bij de politie.
3. Hij kan rechtstreeks via onrechtmatigedaadsactie zijn buurman civielrechtelijk aanpakken.

7.7
Voor dezelfde overtredingen kunnen soms verschillende sancties na of naast elkaar worden opgelegd.
Er moet hier een goed onderscheid worden gemaakt tussen de situatie waarin iemand door één feitelijk
handelen of nalaten meerdere wettelijke voorschriften overtreedt die ieder afzonderlijk gesanctioneerd kunnen
worden. Er is dan sprake van meerdere overtredingen.  eendaadse en meerdaadse samenloop (art. 5:8 Awb)
Eendaadse samenloop= er kan slechts 1 sanctie worden opgelegd.
Meerdaadse samenloop= ogv art. 5:8 Awb mogen beide sancties worden opgelegd. De sancties moeten dan
samen nog wel in overeenstemming zijn met het in art. 3:4 lid 2 Awb neergelegde evenredigheidsbeginsel.
Wanneer meerdaadse samenloop?
 Is afhankelijk vd vraag of met de overtreden voorschriften verschillende belangen worden beschermd.
Vb: er is sprake van een overtreden voorschriften die verschillende belangen dienen.
Zo kan in een fabriek bijv te veel lawaai gemaakt worden. De fabriek overtreedt daardoor enerzijds de
bepalingen uit de aan hem verleende omgevingsvergunning voor een milieubelastende activiteit,
terwijl hij anderzijds in strijd is met de arbeidsomstandighedenwetgeving handelt. Aangezien met de
voorschriften uit de omgevingsvergunning andere belangen worden beschermd dan met de
arbeidsomstandighedenwet mogen beide overtredingen gesanctioneerd worden.
 Er is dus sprake van meerdaadse samenloop als door één feitelijk handelen twee wettelijke
voorschriften worden overtreden die verschillende belangen beschermen.
Wanneer eendaadse samenloop?
 Als door één feitelijk handelen twee (of meer) wettelijke voorschriften worden overtreden die
inhoudelijk zodanig nauw samenhangen dat in wezen slecht één overtreding plaatsvindt. Er is sprake
van eendaadse samenloop als de overtreden bepalingen dezelfde belangen beschermen. Verder moet
er eenheid zijn naar tijd en plaats vh feitelijk handelen.
Vb: een dader die sf pleegt door verdovende middelen, alsmede een sf door diezelfde verdovende
middelen aanwezig te hebben.

In sommige gevallen is het mogelijk ten aanzien van dezelfde overtreding verschillende sancties naast elkaar op
te leggen. In andere gevallen verzetten vooral de verdragsrechtelijke waarborgen, waaronder het :
- Ne bis in idem-beginsel= art. 5:43 Awb, en
- Una via-beginsel= art. 5:44 Awb
zich tegen een dergelijke opeenstapeling van sancties.
Ne bis in idem-beginselverbiedt dubbele bestraffing ten aanzien van dezelfde overtreding.
Una via-beginsel brengt met zich mee dat wanneer ter zake van een gedraging, die zowel met een
bestuursrechtelijke bestraffende sanctie als met een strafrechtelijke sanctie kan worden afgedaan, eenmaal
een keuze is gemaakt voor de ene of de andere weg, en de daarbij behorende handelingen zijn verricht, deze
weg als definitief moet worden aangemerkt.

Mogen ten aanzien van dezelfde overtreding bepaalde sancties naast elkaar worden gelegd?
 Onderscheid speelt tussen bestraffende sancties en herstelsancties.
Zo kunnen ten aanzien van dezelfde overtreding (bijv handelen in strijd met voorschrift van
omgevingsvergunning) naast elkaar een last onder dwangsom (herstelsanctie) en een strafrechtelijke boete
(bestraffende sanctie) worden opgelegd.
Het bo zal er wel op moeten letten dat, bij oplegging van herstelsanctie en een bestraffende sanctie voor
dezelfde overtreding, de combinatie van sancties er niet toe leidt dat geen sprake meer is van evenredigheid.


2