AFPF – lesweek 1 casus 1
Casus 1: inleiding in cellen, weefsels en regulatie
Milieu interieur > wat er om onze cellen heen zit, vocht zuurstof en temp etc. > extracellulaire
vloeistof > vloeistof buiten de cel = bloed, plasma, lymfe, cerebrospinale vloeistof en vloeistof in de
interstitiële ruimte van et lichaam)
Intracellulaire vloeistof > vloeistof binnen de cel, behoort niet tot milieu interieur. Intracellulair water
en minerale zouten.
Tegenhanger van milieu exterieur > lucht om de mens heen, zuurstof, temp, etc.
Homeostase - streven naar intern evenwicht.
Milieu interieur heeft hierbij een stabiele samenstelling.
Cellen krijgen hierbij alles wat ze nodig hebben, eten (glucose) en drinken (water) en ook zuurstof. Als
betaling houdt de cel het milieu interieur constant. Falen van homeostase kan leiden tot giftige
omgeving voor de cellen = ziekte of de dood.
Negatieve en positieve feedbackmechanismen
Negatieve feedback zorgt voor een tegengestelde reactie. Laag naar hoog, hoog naar laag.
1. Oppikken prikkels door detector
2. Prikkel interpreteren door controle centrum
3. Buiten de waarde; effector verhelpt probleem. Hierna stopt de cirkel.
Positieve feedback versterkt de prikkel > wordt gebruikt als het proces versneld moet worden. Zoals
bloedstolling bij bloeden, een bevalling of spijsvertering. Bij gewenste effect > situatie keer terug naar
evenwicht.
- Maakt een hoge waarde hoger
- Lage waarde lager.
Diffusie
Verplaatsing van moleculen van een hoge concentratie naar een lage concentratie > meestal in gas,
vloeistof of oplossing. Dit wordt versneld door temperatuurstijging of verhoging van de concentratie
van de diffunderende stof.
- Door semipermeabel membraan; zoals celmembraan of capillairwand.
Alleen moleculen die klein genoeg en oplosbaar genoeg zijn om membraan te passeren, kunnen
erdoorheen diffunderen. (zuurstof kan door de wanden van de alveoli naar de bloedsomloop
diffunderen).
Osmose
Verplaatsing van water met concentratiegradiënt mee. Van laag > hoog.
Osmose gaat door totdat er een evenwicht is doordat de oplossing aan beide kanten van de
membraan dezelfde concentratie (niet hetzelfde volume) hebben = isotoon. Dit komt door
osmotische druk.
Plasma osmolariteit wordt streng gehandhaafd. Als plasmaconcentratie stijgt, het plasma word
dunner de dan intracellulaire vloeistof in de rode bloedcellen, zal er water met de
concentratiegradiënten mee door de membraan de rode vloedcellen binnendringen, daardoor
kunnen cellen opzwellen en barsten. = plasma hypotoon. Als de waterconcentratie in het plasma
daalt, zodat het plasma geconcentreerder wordt dan de vloeistof binnen de rode bloedcellen, dan
verplaatst het water zich passief door osmose vanuit de bloedcellen naar het plasma en krimpen de
bloedcellen. = plasma hypertoon.
,Passief en actief transport
Elke cel heeft een omhulsel, celmembraan, die een selectieve barrière vormt voor stoffen die
binnenkomen/ afgevoerd worden; selectieve permeabiliteit > cel kan de interne omgeving regulieren.
Passief transport
Treedt op wanneer een stof de semipermeabele membraan van plasma en organellen kan passeren
en zich met de concentratiegradiënt mee kan verplaatsen zonder energieverbruik.
Diffusie > kleine moleculen diffunderen met hun concentratiegradiënt mee.
- Vet oplosbaar materiaal, zoals zuurstof, koolstofdioxide, vetzuren en steroïden passeren de
membraan door in het lipide gedeelte van de membraan op te lossen.
- Wateroplosbaar materiaal, natrium, kalium en calcium passeren de membraam door met
water gevulde kanalen te doorkruisen.
Osmose is passief transport van water met de concentratiegradiënt mee totdat er een evenwicht is
tussen de twee zijden van een semipermeabel membraan.
Actief transport
Transport van stoffen tegen hun concentratiegradiënt in, dus van lagere naar hogere concentratie. Dit
is aangedreven door chemische energie in de vorm van adenosinetrifosfaat (ATP), hierdoor
transporteren speciale transporteiwitten stoffen door de membraan in beide richtingen. Dit is
specifiek voor 1 stof. de snelheid hangt af van het aantal beschikbare bindingssites.
Meestal bij neuronen, nieren.
Bulktransport
Overdracht van deeltjes die te groot zijn om door celmembraan te passeren gebeurt door pinocytose
of fagocytose. De deeltjes worden ingesloten door instulping van het cytoplasma, waardoor een
membraangebonden vacuole ontstaat. Pinocytose zorgt voor opname van vloeistof in de cel.
Lysosomen hechten zich aan het vacuolemembraanm de enzymen vrijgeven die de inhoud verteren.
De uitstoot van afvalstoffen door het plasmamembraan via het omgekeerde proces het exostose.
,Plasmamembraan en organellen
Een cel bestaat uit een plasmamembraan waarin verschillende organellen zitten
- Celkern – Nucleus
o Genetisch materiaal, DNA
- Mitochondriën
o Energiefabriekjes , ATP (benzine van de lichaam)
- Ribosomen
o Maken eiwitten. Kopie van DNA = RNA, als recept om losse aminozuren aan elkaar te
knopen als een eiwit.
- Lysosomen – voorbeeld secretoire granula
o Zitten eiwitten in die grote moleculen kunnen opbreken in kleinere (RNA, DNA,
koolhydraten) > zitten veel in afweercellen zodat de eiwitten de bacteriën kunnen
opbreken
- Endoplasmatisch reticulum
o Glad – maken lipiden, onder andere fosfolipiden voor het plasmamembraan en
steroïdhormonenen zoals testosteron en cortison. Ontgiftigen van bepaalde
(genees-)middelen.
o Ruw – voor eiwitten buiten de cel, verzamelen en verstuurd naar golgi apparaat
- Golgi apparaat – krijgt pakketjes met eiwitten van ruw endoplasmatisch reticilum
o Dit wordt verpakt in blaasjes – secretoire granula. Deze worden opgeslagen en
wanneer nodig samengesmolten met celmembraan en komt inhoud vrij buiten de cel
- Cytoskelet – netwerk van kleine vezels, zorgen voor:
o Vorm van de cel
o Bewegen van de cel
o Bewegen van de organellen
Plasmamembraan bestaat uit 2 lagen met fosfolipiden (= vettige stof, zorgt
voor waterafstotend membraan). Hij vormt de buitenwand van de cel, omgeeft
het cytoplasma en geeft de cel vorm en stevigheid.
Er steken eiwitten door het membraan heen, waarvan veel soorten bestaan;
(veelal dezelfde functie: aangeven dat de cel lichaamseigen is)
- Immunologische identiteit, belangrijk voor afweersysteem
- Receptoren, kunnen berichtjes herkennen
- Enzymen die een chemische reactie versnellen
- Transporteiwitten die stoffen door het membraan kunnen vervoeren
, Epitheel, bindweefsel en spierweefsel
Epitheel
Structuur - wordt bepaald door functie ervan
- Eenlagig; een enkele laag cellen
Enkele laag identieke cellen, bekleed het oppervlakken voor absorptie of secretie. Hoe
actiever het weefsel, hoe hoger de cellen
- Meerlagig (gestratificeerd); meer cellagen
Functies - bovenste laag van de huid. Bedekt het lichaam en bekleedt lichaamsholten, holle organen,
klieren en afvoerbuizen van het lichaam.
- Eenlagig: secretie, absorptie, excretie. versterkt de processen.
- Meerlagig: Beschermt onderliggende structuren tegen mechanische slijtage (uitdroging)
Bindweefsel > meest aanwezig in het lichaam, in alle organen
Structuur > drie componenten, (weinig) cellen, (veel) vezels en matrix
Meerdere celtypen:
- Losmazig bindweefsel
- Vetweefsel
- Lymfeweefsel (tegen ziekte)
- Vast bindweefsel (pezen, banden)
- Bloed
- Kraakbeen
- Beenweefsel
Functies
- Binding, ondersteuning, bescherming, transport, isolatie
Spierweefsel
Structuur:
- Skelet/ dwarsgestreepte spiercellen > cilindervorm met meerdere kernen. (oiv bewustzijn)
- Gladde spiercellen/visceraal, niet dwars of onwillekeurig (noiv bewustzijn) > rijk aan
mitochondrien, langzaam en minder snel vermoeid dan skelet)
- Hartspiercellen > niov bewust, maar wel dwarsgestreept. 1 kern en 1 of meer vertakkingen,
iets dikkere strepen dan gewone dwarsstrepen
Functies: Samentrekken en weer ontspannen > beweging in en van het lichaam.
Vereist bloedtoevoer met genoeg zuurstof, calcium en voedingsstoffen. Afvalstoffen afvoeren.
Epitheliale membranen > epitheel + bindweefsel
Functie: bekleden voor interne holten en structuren. Huid, slijmvliezen; produceert mucus en sereuze
vloeistof.
Slijmvliezen
Structuur: Vochtige bekleding van het spijsverteringkanaal, luchtwegen, urinewegen en
geslachtsorganen, ook wel muscosa. Bestaat uit epitheelcellen.
Hebben een slijmerig en glad oppervlak. Sommige scheiden micis af, een kleverige slijm dat vrijkomt
aan het epitheliale oppervlak. Als deze vollopen met mucus krijgen ze het uiterlijk van een bokaal:
goblet cells.
Functies: Het slijm beschermt tegen uitdroging, en tegen mechanische en chemische schade. In de
luchtwegen houdt het ingeademde deeltjes tegen zodat deze niet in de alveoli terecht komen.
Casus 1: inleiding in cellen, weefsels en regulatie
Milieu interieur > wat er om onze cellen heen zit, vocht zuurstof en temp etc. > extracellulaire
vloeistof > vloeistof buiten de cel = bloed, plasma, lymfe, cerebrospinale vloeistof en vloeistof in de
interstitiële ruimte van et lichaam)
Intracellulaire vloeistof > vloeistof binnen de cel, behoort niet tot milieu interieur. Intracellulair water
en minerale zouten.
Tegenhanger van milieu exterieur > lucht om de mens heen, zuurstof, temp, etc.
Homeostase - streven naar intern evenwicht.
Milieu interieur heeft hierbij een stabiele samenstelling.
Cellen krijgen hierbij alles wat ze nodig hebben, eten (glucose) en drinken (water) en ook zuurstof. Als
betaling houdt de cel het milieu interieur constant. Falen van homeostase kan leiden tot giftige
omgeving voor de cellen = ziekte of de dood.
Negatieve en positieve feedbackmechanismen
Negatieve feedback zorgt voor een tegengestelde reactie. Laag naar hoog, hoog naar laag.
1. Oppikken prikkels door detector
2. Prikkel interpreteren door controle centrum
3. Buiten de waarde; effector verhelpt probleem. Hierna stopt de cirkel.
Positieve feedback versterkt de prikkel > wordt gebruikt als het proces versneld moet worden. Zoals
bloedstolling bij bloeden, een bevalling of spijsvertering. Bij gewenste effect > situatie keer terug naar
evenwicht.
- Maakt een hoge waarde hoger
- Lage waarde lager.
Diffusie
Verplaatsing van moleculen van een hoge concentratie naar een lage concentratie > meestal in gas,
vloeistof of oplossing. Dit wordt versneld door temperatuurstijging of verhoging van de concentratie
van de diffunderende stof.
- Door semipermeabel membraan; zoals celmembraan of capillairwand.
Alleen moleculen die klein genoeg en oplosbaar genoeg zijn om membraan te passeren, kunnen
erdoorheen diffunderen. (zuurstof kan door de wanden van de alveoli naar de bloedsomloop
diffunderen).
Osmose
Verplaatsing van water met concentratiegradiënt mee. Van laag > hoog.
Osmose gaat door totdat er een evenwicht is doordat de oplossing aan beide kanten van de
membraan dezelfde concentratie (niet hetzelfde volume) hebben = isotoon. Dit komt door
osmotische druk.
Plasma osmolariteit wordt streng gehandhaafd. Als plasmaconcentratie stijgt, het plasma word
dunner de dan intracellulaire vloeistof in de rode bloedcellen, zal er water met de
concentratiegradiënten mee door de membraan de rode vloedcellen binnendringen, daardoor
kunnen cellen opzwellen en barsten. = plasma hypotoon. Als de waterconcentratie in het plasma
daalt, zodat het plasma geconcentreerder wordt dan de vloeistof binnen de rode bloedcellen, dan
verplaatst het water zich passief door osmose vanuit de bloedcellen naar het plasma en krimpen de
bloedcellen. = plasma hypertoon.
,Passief en actief transport
Elke cel heeft een omhulsel, celmembraan, die een selectieve barrière vormt voor stoffen die
binnenkomen/ afgevoerd worden; selectieve permeabiliteit > cel kan de interne omgeving regulieren.
Passief transport
Treedt op wanneer een stof de semipermeabele membraan van plasma en organellen kan passeren
en zich met de concentratiegradiënt mee kan verplaatsen zonder energieverbruik.
Diffusie > kleine moleculen diffunderen met hun concentratiegradiënt mee.
- Vet oplosbaar materiaal, zoals zuurstof, koolstofdioxide, vetzuren en steroïden passeren de
membraan door in het lipide gedeelte van de membraan op te lossen.
- Wateroplosbaar materiaal, natrium, kalium en calcium passeren de membraam door met
water gevulde kanalen te doorkruisen.
Osmose is passief transport van water met de concentratiegradiënt mee totdat er een evenwicht is
tussen de twee zijden van een semipermeabel membraan.
Actief transport
Transport van stoffen tegen hun concentratiegradiënt in, dus van lagere naar hogere concentratie. Dit
is aangedreven door chemische energie in de vorm van adenosinetrifosfaat (ATP), hierdoor
transporteren speciale transporteiwitten stoffen door de membraan in beide richtingen. Dit is
specifiek voor 1 stof. de snelheid hangt af van het aantal beschikbare bindingssites.
Meestal bij neuronen, nieren.
Bulktransport
Overdracht van deeltjes die te groot zijn om door celmembraan te passeren gebeurt door pinocytose
of fagocytose. De deeltjes worden ingesloten door instulping van het cytoplasma, waardoor een
membraangebonden vacuole ontstaat. Pinocytose zorgt voor opname van vloeistof in de cel.
Lysosomen hechten zich aan het vacuolemembraanm de enzymen vrijgeven die de inhoud verteren.
De uitstoot van afvalstoffen door het plasmamembraan via het omgekeerde proces het exostose.
,Plasmamembraan en organellen
Een cel bestaat uit een plasmamembraan waarin verschillende organellen zitten
- Celkern – Nucleus
o Genetisch materiaal, DNA
- Mitochondriën
o Energiefabriekjes , ATP (benzine van de lichaam)
- Ribosomen
o Maken eiwitten. Kopie van DNA = RNA, als recept om losse aminozuren aan elkaar te
knopen als een eiwit.
- Lysosomen – voorbeeld secretoire granula
o Zitten eiwitten in die grote moleculen kunnen opbreken in kleinere (RNA, DNA,
koolhydraten) > zitten veel in afweercellen zodat de eiwitten de bacteriën kunnen
opbreken
- Endoplasmatisch reticulum
o Glad – maken lipiden, onder andere fosfolipiden voor het plasmamembraan en
steroïdhormonenen zoals testosteron en cortison. Ontgiftigen van bepaalde
(genees-)middelen.
o Ruw – voor eiwitten buiten de cel, verzamelen en verstuurd naar golgi apparaat
- Golgi apparaat – krijgt pakketjes met eiwitten van ruw endoplasmatisch reticilum
o Dit wordt verpakt in blaasjes – secretoire granula. Deze worden opgeslagen en
wanneer nodig samengesmolten met celmembraan en komt inhoud vrij buiten de cel
- Cytoskelet – netwerk van kleine vezels, zorgen voor:
o Vorm van de cel
o Bewegen van de cel
o Bewegen van de organellen
Plasmamembraan bestaat uit 2 lagen met fosfolipiden (= vettige stof, zorgt
voor waterafstotend membraan). Hij vormt de buitenwand van de cel, omgeeft
het cytoplasma en geeft de cel vorm en stevigheid.
Er steken eiwitten door het membraan heen, waarvan veel soorten bestaan;
(veelal dezelfde functie: aangeven dat de cel lichaamseigen is)
- Immunologische identiteit, belangrijk voor afweersysteem
- Receptoren, kunnen berichtjes herkennen
- Enzymen die een chemische reactie versnellen
- Transporteiwitten die stoffen door het membraan kunnen vervoeren
, Epitheel, bindweefsel en spierweefsel
Epitheel
Structuur - wordt bepaald door functie ervan
- Eenlagig; een enkele laag cellen
Enkele laag identieke cellen, bekleed het oppervlakken voor absorptie of secretie. Hoe
actiever het weefsel, hoe hoger de cellen
- Meerlagig (gestratificeerd); meer cellagen
Functies - bovenste laag van de huid. Bedekt het lichaam en bekleedt lichaamsholten, holle organen,
klieren en afvoerbuizen van het lichaam.
- Eenlagig: secretie, absorptie, excretie. versterkt de processen.
- Meerlagig: Beschermt onderliggende structuren tegen mechanische slijtage (uitdroging)
Bindweefsel > meest aanwezig in het lichaam, in alle organen
Structuur > drie componenten, (weinig) cellen, (veel) vezels en matrix
Meerdere celtypen:
- Losmazig bindweefsel
- Vetweefsel
- Lymfeweefsel (tegen ziekte)
- Vast bindweefsel (pezen, banden)
- Bloed
- Kraakbeen
- Beenweefsel
Functies
- Binding, ondersteuning, bescherming, transport, isolatie
Spierweefsel
Structuur:
- Skelet/ dwarsgestreepte spiercellen > cilindervorm met meerdere kernen. (oiv bewustzijn)
- Gladde spiercellen/visceraal, niet dwars of onwillekeurig (noiv bewustzijn) > rijk aan
mitochondrien, langzaam en minder snel vermoeid dan skelet)
- Hartspiercellen > niov bewust, maar wel dwarsgestreept. 1 kern en 1 of meer vertakkingen,
iets dikkere strepen dan gewone dwarsstrepen
Functies: Samentrekken en weer ontspannen > beweging in en van het lichaam.
Vereist bloedtoevoer met genoeg zuurstof, calcium en voedingsstoffen. Afvalstoffen afvoeren.
Epitheliale membranen > epitheel + bindweefsel
Functie: bekleden voor interne holten en structuren. Huid, slijmvliezen; produceert mucus en sereuze
vloeistof.
Slijmvliezen
Structuur: Vochtige bekleding van het spijsverteringkanaal, luchtwegen, urinewegen en
geslachtsorganen, ook wel muscosa. Bestaat uit epitheelcellen.
Hebben een slijmerig en glad oppervlak. Sommige scheiden micis af, een kleverige slijm dat vrijkomt
aan het epitheliale oppervlak. Als deze vollopen met mucus krijgen ze het uiterlijk van een bokaal:
goblet cells.
Functies: Het slijm beschermt tegen uitdroging, en tegen mechanische en chemische schade. In de
luchtwegen houdt het ingeademde deeltjes tegen zodat deze niet in de alveoli terecht komen.
