VERBINTENISSENRECHT
Jeanne Eggers
,INHOUDSOPGAVE
DEEL I BEGRIP VERBINTENIS EN DE SOORTEN VERBINTENISSEN
Hoofdstuk 1. Het begrip verbintenis ................................................................... 2
1. De verbintenis ................................................................................................ 2
1.1. Rechtsband tussen personen ....................................................................... 2
1.2. Ontstaan uit een rechtshandeling, de wet of een rechtsfeit .............................. 3
1.3. Met het ontstaan van in geld waardeerbare aanspraken tot voorwerp ............... 4
1.4. Kan in rechte worden afgedwongen ............................................................. 5
2. Natuurlijke verbintenis..................................................................................... 6
Hoofdstuk 2. De verschillende soorten verbintenissen ....................................... 8
1. Indeling volgens het voorwerp van de verbintenis ............................................... 8
1.1. Verbintenis om iets te doen, iets niet te doen of iets te geven ......................... 8
1.2. Inspannings- en resultaatsverbintenissen ..................................................... 9
1.3. Het aantal voorwerpen van de verbintenis .................................................. 10
2. Indeling volgens het aantal se’s of sa’s ............................................................ 12
2.1. De gezamelijke of samengevoegde verbintenis ............................................ 12
Uitzondering 1: Hoofdelijkheid ......................................................................... 14
Uitzondering 2: Ondeelbare verbintenissen ........................................................ 20
Uitzondering 3: Verbintenis in solidum .............................................................. 22
3. Indeling volgens de modaliteiten van de verbintenis .......................................... 26
3.1. Verbintenis onder voorwaarde ................................................................... 26
3.2. Verbintenis met tijdsbepaling .................................................................... 37
(inhoudsopgave telkens aan begin van een nieuw deel)
1
PA
,HOOFDSTUK 1. HET BEGRIP VERBINTENIS
1. DE VERBINTENIS
- Oud BW:
o Rechtsband tussen personen
o Ontstaan uit een RH of een andere menselijke gedraging waaraan de wet of
rechtspraak rechtsgevolgen vastknoopt
o Met als voorwerp het doen ontstaan van in geld waardeerbare aanspraken
o Kan in rechte worden afgedwongen
- Boek 5 BW:
o Artikel 5.1.BW Verbintenis
o MvT: klemtoon op juridische afdwingbaarheid; Onderscheid maken tussen morele
afspraken (iets beloven) is geen schending van de verbintenis. Het is een
vriendendienst.
- Verbintenis te onderscheiden van andere plichten, zoals:
o Algemene zorgvuldigheidsnorm
o Morele afspraken / vriendendienst
1.1. RECHTSBAND TUSSEN PERSONEN
- Tussen min. 2 personen;
o Individu = houder v/e subjectief recht.
▪ Natuurlijke persoon OF Rechtspersoon (privaatrechtelijk / publiekrechtelijk)
- Waarbij de ene (SE) een vorderingsrechtrecht heeft op de andere (SA);
o BV: huurovk: verhuurder kan aanspraak maken op de betaling v/d huurprijs &
de huurder kan aanspraken maken op het rustige genut v/h gehuurde goed.
o Dit geldt inter partes: het geldt tussen betrokkenen, derden hebben hier geen
zaak mee
- Verschil met zakelijk recht
o Geldt erga omnes à geeft zeggenschap op een zaak
o Een verbintenis geeft een schuldeiser een aanspraak op een bepaalde gedraging,
nl. iets iets doen, geven of garanderen. Dit vereist dus een band tussen personen.
- Verschil in geldingskracht
o Zakelijke rechten gelden erga omnes (= absolute werking).
▪ Moeten door eenieder worden nageleefd, houder v/e eigendomsrecht kan
dit jegens iedereen laten gelden.
▪ BV: wanneer ik eigenaar ben van een stuk grond, moet dat
eigendomsrecht dat ik heb, gerespecteerd worden door iedereen. Niemand
mag een huis bouwen op de grond waarvan ik eigenaar ben.
o Verbintenissen gelden inter partes (= tussen betrokkenen) (= relatieve werking)
▪ BV: de verh kan enkel v/d huurder de afgesproken som vorderen. à moet
worden gerelativeerd.
2
PA
,1.2. ONTSTAAN UIT EEN RECHTSHANDELING, DE WET OF EEN RECHTSFEIT
- Art. 1.3
o Een rechtshandeling = de wilsuiting waarbij 1 of meer personen de bedoeling
hebben om rechtsgevolgen te doen ontstaan.
▪ Uit meerzijdige rechtshandeling: rechtsband tussen minstens twee
personen met het oog op het doen ontstaan van rechtgevolgen. (=
overeenkomst)
▪ BV: koop-verkoopovereenkomst, huurovereenkomst, aanneming van werk…
Uit eenzijdige rechtshandeling: ook erkend door Cassatie
▪ De wilsuiting van 1 rechtssubject is voldoende om de door hem beoogde
rechtsgevolgen i/h leven te roepen.
▪ Het Hof heeft erkend dat een rechtsband tussen 2 personen ook kan
ontstaan uit een eenzijdige rechtshandeling. à De eenzijdige
rechtshandeling werd m.a.w. door het Hof erkend als een bron van
verbintenissen.
▪ BV: natuurlijke verbintenis, verbintenis door eenzijdige wilsuiting
- Rechtsfeiten
o Feiten waaraan, indien de toepassingsvoorwaarden ervan vervuld zijn,
rechtsgevolgen worden vastgeknoopt die niet beoogd werden door de daarbij
betrokken personen.
o BV: fout, gebrekkige zaak
▪ Art. 1382 BW: verplicht een persoon de schade te vergoeden die hij
veroorzaakt heeft door foutief gedrag à fout – schade – oorzakelijk verband.
Mijn plicht tot het betalen van schadevergoeding jegens die derde ontstaat
uit het feit dat ik een fout ben begaan waardoor schade berokkend werd aan
die derde (BCA).
▪ Art. 1382-1386bis BW regelen de rechtsgevolgen die gelden wanneer een
persoon op foutieve wijze schade heeft berokkend aan een derde of wanneer
hij op grond van zijn hoedanigheid moet instaan voor een
schadeverwekkend aansprakelijkheidsfactor.
Cf. art. 5.3 BW
3
PA
,1.3. MET HET ONTSTAAN VAN IN GELD WAARDEERBARE AANSPRAKEN TOT
VOORWERP
- Verbintenis om iets te doen
o BV: Betaling huurprijs, schade herstellen, machine leveren
- Verbintenis om iets niet te doen
o BV: niet-concurrentiebeding
- Verbintenis om iets te geven
o BV: overdracht eigendoms- recht op een bepaalde zaak
- Inspannings- OF resultaatsverbintenis
o Inspanningsverbintenis: u verbindt zich ertoe om als een voorzichtig & redelijk
persoon alle inspanningen te leveren de goede resultaten te bereiken
▪ BV: rechterknie moet worden geopereerd à deels inspanning & resultaats à
het feit dat hij de rechterknie & niet linkerknie moet opereren = resultaat
▪ BV: ovk met advocaat à ook deels à HB aantekenen binnen termijn =
resultaat, succes = inspannings
o Resultaatsverbintenis: u verbindt zich ertoe om een resultaat te bekomen.
- Maakt in vermogen van SE een in geld waardeerbare vermogenspost uit & in
vermogen van SA een passief dat zijn vermogen belast (vermogensrechtelijke
verbintenissen).
o Bv ik verkoop mijn boek voor 70 euro. Een overeenkomst ontstaat, een passief
vermogen wordt belast want iemand moet dat betalen.
- SE is houder van het vorderingsrecht, namelijk diegene die de macht bezit om van
een ander rechtssubject te eisen dat iets wordt gegeven, gedaan of niet gedaan.
- SA is diegene die ertoe gehouden is het gevorderde na te leven, onder dwang
van mogelijke sancties die gelden bij het in gebreke blijven
- De vermogensrechtelijke verbintenissen zijn afdwingbaar.
4
PA
,1.4. KAN IN RECHTE WORDEN AFGEDWONGEN
- Bij niet vrijwillige uitvoering v/d verbintenis: afdwingbaarheid in rechte, eventueel
onder dwangsom.
o Ingebrekestelling en nadien dagvaarden = juridische afdwingbaarheid
o In rechte afdwingbaarheid is in twee richtingen
- Onderscheid (vermogensrechtelijke verbintenissen) met andere verbintenissen waar
geen rechtsgevolgen aan worden vastgeknoopt, zoals natuurlijke verbintenissen en
vriendschappelijke afspraken (louter morele plichten).
o BV: je spreekt af om met een vriendin op café te gaan, dan is er sprake van
een vriendschappelijke afspraak en daarbij is juridisch niets afdwingbaar.
- Wat met gentlemen’s agreements?
o = afspraak die enkel een moreel gezag bezit & die in rechte niet afdwingbaar is,
omdat partijen bij een zodanige afspraak duidelijk niet de bedoeling hebben om
zich juridisch te verbinden.
o Er kan dan ook geen schadeloosstelling worden toegekend wegens een
beweerde niet- nakoming v/e zodanige afspraak. Partijen zijn het erover eens
dat de gemaakte afspraken juridisch niet afdwingbaar zijn.
o Ondanks het breken van afdwingbaarheid kunnen ze toch nuttig zijn.
o BV: bij ondernemingssector (tussen 2 ondernemingen) of verzekeringssector.
5
PA
,2. NATUURLIJKE VERBINTENIS
Art. 5.2. Natuurlijke verbintenis
Restitutie = terugvordering
- Uitgangspunt: verbintenissen die zich situeren tussen morele plichten (niet
afdwingbaar) & vermogensrechtelijke verbintenissen (wel afdwingbaar)
o Eenieder kiest in beginsel zelf in hoeverre hij morele plichten naleeft, zonder
dat de uitvoering ervan juridisch kan worden afgedwongen.
o Verbintenis die geldig bestaat maar die in beginsel niet in rechte kan worden
afgedwongen, hoewel ze – wanneer ze vrijwillig werd nagekomen – niet kan
leiden tot terugvordering van prestaties
▪ Morele plichten: BV: je zus vraagt om mee te komen verhuizen. Je hebt
daar niet veel zin in, maar voelt je toch moreel verplicht (= geen
vermogensrechtelijke verbintenis) à kan ook niet in rechten worden
afgedwongen.
- Talrijke toepassingen:
o Bv: vrouw krijgt een kind en is alleenstaand. Een jaar na geboorte komt die haar
ware tegen. De nieuwe partner heeft biologisch en juridisch geen band met dat
kind en nieuwe partner. Partner betaalt mee voor opvoeding van het kind. Relatie
loopt mis en partner zegt ik heb nu 15 jaar mee betaald voor een kind dat niet
van mij is, kan deze persoon dat geld terug vorderen? Heeft die daar recht op?
o Bv: Ontmoeten van liefde van leven die eigenaar is van huis. Jij bent geen mede
eigenaar maar trekt er wel mee in. De keuken wordt gerenoveerd en jij betaalt
mee voor deze keuken. De relatie beëindigt, kan jij je geld terug eisen?
o Bv: Koppel woont feitelijk samen. Man overlijdt en nalatenschap moet instaan
voor begrafenis. Er zijn ruzies tussen de nabestaande. De vrouw betaald de
factuur al terwijl dit niet haar verplichting is. Zij is hier juridisch niet toe
gehouden.
De nabestaanden zeggen dit ook tegen haar dat dat haar probleem is
- Wetgever zegt: dit zit ertussen. Juridisch niet verbonden. In principe ben je tot niets
gehouden maar restitutie. Door eigen gedragen morele plicht omzetten in verbintenis.
Door de jarenlange mee instaan bij opvoeding ben je daar moreel toegehouden maar
door al die jaren is er een juridische verbintenis van gemaakt. De rechter erkent dat er
een natuurlijke verbintenis is ontstaan !! 2 voorwaarden
- Beoordeling door de feitenrechter
6
PA
,Wanneer omzetting van natuurlijke verbintenis in vermogensrechtelijke verbintenis?
2 voorwaarden:
- VOORWAARDE 1:
o Uitdrukkelijke of stilzwijgende erkenning van SA dat hij tot nakoming is gehouden
door de vrijwillige nakoming van een louter morele plicht.
§ Door de uitvoering v/e morele plicht heeft hij onmiskenbaar te kennen
gegeven zich te willen verbinden op grond van een ‘eenzijdige wilsuiting’.
(feitelijke beoordeling)
o Verbintenis die geldig bestaat maar die in beginsel niet in rechte kan worden
afgedwongen, hoewel ze – wanneer ze vrijwillig werd nagekomen – niet kan
leiden tot terugvordering van prestaties.
▪ Bijgevolg is de natuurlijke verbintenis geen schenking & geen verbintenis
om niet.
o Vermogensrechtelijke verbintenis: de uitvoering van deze verbintenis kan
steeds in rechte worden afgedwongen. Terwijl bij een natuurlijke verbintenis de
SA er zelf voor kiest om een morele plicht na te leven, die precies daardoor een
juridisch karakter verkrijgt.
- VOORWAARDE 2:
o Gehoudenheid v/d SA wordt door maatschappij als vanzelfsprekend aanvaard.
▪ Het gewetenbesef moet objectief & maatschappelijk algemeen aanvaard
zijn.
▪ Enkel die plichten die in overeenstemming zijn met de gebruiken en
gewoonten die algemeen als dwingend worden aanvaard binnen een
gemeenschap, aanvaard kunnen worden als natuurlijke verbintenissen.
▪ Van dergelijke maatschappelijke consensus, nl. dat de concubant moet
zorgen voor zijn partner, ook na beëindiging van hun relatie, is geen
sprake. Dit blijkt uit het geval van wettelijke samenwoning waarbij een
onderhoudsplicht na de beëindiging ervan uitdrukkelijk werd gesloten.
o Rekening houdend met maatschappelijke evoluties
▪ Wat vandaag niet wordt beschouwd als een dwingende morele plicht, is
dat mogelijkerwijze morgen wel, of omgekeerd.
▪ Vanzelfsprekend worden aanvaard: een meemoeder hebben is in deze tijd
een realiteit geworden.
7
PA
,HOOFDSTUK 2. DE VERSCHILLENDE SOORTEN VERBINTENISSEN
1. INDELING VOLGENS HET VOORWERP VAN DE VERBINTENIS
1.1. VERBINTENIS OM IETS TE DOEN, IETS NIET TE DOEN OF IETS TE GEVEN
A. DEFINITIE
- Een vermogensrechtelijke verbintenis omvat steeds een in geld waardeerbare
aanspraak, waarbij het voorwerp v/d verbintenis erin kan bestaan iets te doen, iets
niet te doen of iets te geven.
Klassiek onderscheid i/h oud BW:
- Iets doen = verplichting om bepaalde handeling te stellen of om bepaalde prestaties te
leveren.
o BV: huurder verbindt zich ertoe de huurprijs te betalen; aannemer verbindt zich
ertoe een huis te bouwen; behandelingsovereenkomst met arts die patiënt
moet opereren…
- Iets niet doen = de SA verbindt zich ertoe te onthouden v/e bepaalde
rechtshandeling of feitelijke handeling.
o BV: het niet-concurrentiebeding; het voorkeurbeding waarbij men zich ertoe
verbindt om een goed niet te verkopen a/e andere persoon dan de begunstigde
verbintenis om gedurende 20 jaar een sociale woning niet te vervreemden dan
met machtiging v/d sociale huisvestingsmaatschappij…
- Iets geven = de SA is verplicht om een zakelijk recht op een roerend of onroerend
goed over te dragen.
o BV: overdracht v/e zakelijk recht op een goed (eigendomsrecht)
o Koopovereenkomsten die gepaard gaan met de overdracht v/h
eigendomsrecht v/e bepaalde zaak.
o “Iets geven” wordt veel ruimer ingevuld dan op het eerste zich kan worden
gedacht: er wordt aanvaard dat ook de betaling v/e geldsom gekwalificeerd
moet worden als een verbintenis om iets te geven (BV: huurder die
huurgelden moet betalen, koper die koopsom moet betalen… De verkoper
heeft een leveringsplicht, die eveneens een verplichting is om iets te geven).
B. BELANG VAN HET ONDERSCHEID
- Een vermogensrechtelijke verbintenis is per definitie juridisch afdwingbaar = de
SA die zijn verbintenis niet nakomt, kan daartoe in recht worden gedwongen.
- Iets geven: SA kan gedwongen worden tot afgifte van de zaak, de geldsom…
- Iets doen of iets niet doen: niet toegelaten om fysieke dwang uit te oefenen op de
persoon v/d SA, zodat vaak enkel een vergoeding bij wijze van equivalent mogelijk
zal zijn.
- Het voorwerp van een verb. is een prestatie die erom kan bestaan iets te doen of niet
te doen, iets geven of iets garanderen.
o Een verb. tot geven strekt tot de overdracht v/e recht of vestiging zakelijk recht
8
PA
, 1.2. INSPANNINGS- EN RESULTAATSVERBINTENISSEN
A. DEFINITIE
- Art. 5.72 BW: Draagwijdte van verschillende verbintenissen
- Verschil in intensiteit van datgene waartoe men gehouden is
- De kwalificatie v/d verbintenis hangt af v/d draagwijdte v/d gehoudenheid.
- Inspanningsverbintenis = SA wordt verplicht om alle zorg te verstrekken die
eigen is a/e voorzichtig en redelijk persoon om een bepaald resultaat te bereiken.
o Het bewijs van de fout van de SA rust op de SE
o Het resultaat wordt niet beloofd.
- Resultaatsverbintenis = SA verbindt zich ertoe een bepaald resultaat te bereiken.
o Indien het resultaat niet wordt bereikt wordt de fout van de SA vermoed,
tenzij overmacht wordt aangetoond
o BV: hoteluitbater is bij gebruik van een vestiaire door de klanten gehouden tot
een RV voor de teruggave van de goederen.
o BV: op een advocaat rust een RV wat het naleven van termijnen betreft.
- Bestaat er ook een waarborgverbintenis? – artikel 5.46 BW
o Versterkte resultaatsverbintenis, waarbij contractuele aansprakelijkheid
vaststaat als resultaat niet werd bereikt, zelfs ingeval van overmacht
o = contractueel afspreken dat je aansprakelijk bent als je het resultaat niet
hebt bereikt ook al is er overmacht.
o BV: de verplichting van de verkoper tot vrijwaring van lichte verborgen
gebreken = garantieverb. Een contractuele exoneratie mbt die verplichting is
nietig.
B. BELANG VAN HET ONDERSCHEID
- Wanneer één van de partijen één van de contractuele verplichtingen niet, niet correct
dan wel laattijdig nakomt à contractbreuk
- In elk geval vereist de contractuele AH het bewijs v/e fout v/d SA
- Inspanningsverbintenis
o De fout staat pas vast wanneer wordt bewezen dat de SA zich niet heeft
gedragen zoals mag worden verwacht van een normaal zorgvuldige persoon,
geplaatst in dezelfde omstandigheden.
o Bewijslast: zaak verloren in hoger beroep moet je bewijzen dat advocaat
effectief niet goed gehandeld heeft.
- Resultaatsverbintenis
o De contractuele wanprestatie staat vast wanneer het beloofde resultaat niet
wordt bereikt.
o Bewijslast: factor niet bereiken van het resultaat behoudens overmacht
9
PA
Jeanne Eggers
,INHOUDSOPGAVE
DEEL I BEGRIP VERBINTENIS EN DE SOORTEN VERBINTENISSEN
Hoofdstuk 1. Het begrip verbintenis ................................................................... 2
1. De verbintenis ................................................................................................ 2
1.1. Rechtsband tussen personen ....................................................................... 2
1.2. Ontstaan uit een rechtshandeling, de wet of een rechtsfeit .............................. 3
1.3. Met het ontstaan van in geld waardeerbare aanspraken tot voorwerp ............... 4
1.4. Kan in rechte worden afgedwongen ............................................................. 5
2. Natuurlijke verbintenis..................................................................................... 6
Hoofdstuk 2. De verschillende soorten verbintenissen ....................................... 8
1. Indeling volgens het voorwerp van de verbintenis ............................................... 8
1.1. Verbintenis om iets te doen, iets niet te doen of iets te geven ......................... 8
1.2. Inspannings- en resultaatsverbintenissen ..................................................... 9
1.3. Het aantal voorwerpen van de verbintenis .................................................. 10
2. Indeling volgens het aantal se’s of sa’s ............................................................ 12
2.1. De gezamelijke of samengevoegde verbintenis ............................................ 12
Uitzondering 1: Hoofdelijkheid ......................................................................... 14
Uitzondering 2: Ondeelbare verbintenissen ........................................................ 20
Uitzondering 3: Verbintenis in solidum .............................................................. 22
3. Indeling volgens de modaliteiten van de verbintenis .......................................... 26
3.1. Verbintenis onder voorwaarde ................................................................... 26
3.2. Verbintenis met tijdsbepaling .................................................................... 37
(inhoudsopgave telkens aan begin van een nieuw deel)
1
PA
,HOOFDSTUK 1. HET BEGRIP VERBINTENIS
1. DE VERBINTENIS
- Oud BW:
o Rechtsband tussen personen
o Ontstaan uit een RH of een andere menselijke gedraging waaraan de wet of
rechtspraak rechtsgevolgen vastknoopt
o Met als voorwerp het doen ontstaan van in geld waardeerbare aanspraken
o Kan in rechte worden afgedwongen
- Boek 5 BW:
o Artikel 5.1.BW Verbintenis
o MvT: klemtoon op juridische afdwingbaarheid; Onderscheid maken tussen morele
afspraken (iets beloven) is geen schending van de verbintenis. Het is een
vriendendienst.
- Verbintenis te onderscheiden van andere plichten, zoals:
o Algemene zorgvuldigheidsnorm
o Morele afspraken / vriendendienst
1.1. RECHTSBAND TUSSEN PERSONEN
- Tussen min. 2 personen;
o Individu = houder v/e subjectief recht.
▪ Natuurlijke persoon OF Rechtspersoon (privaatrechtelijk / publiekrechtelijk)
- Waarbij de ene (SE) een vorderingsrechtrecht heeft op de andere (SA);
o BV: huurovk: verhuurder kan aanspraak maken op de betaling v/d huurprijs &
de huurder kan aanspraken maken op het rustige genut v/h gehuurde goed.
o Dit geldt inter partes: het geldt tussen betrokkenen, derden hebben hier geen
zaak mee
- Verschil met zakelijk recht
o Geldt erga omnes à geeft zeggenschap op een zaak
o Een verbintenis geeft een schuldeiser een aanspraak op een bepaalde gedraging,
nl. iets iets doen, geven of garanderen. Dit vereist dus een band tussen personen.
- Verschil in geldingskracht
o Zakelijke rechten gelden erga omnes (= absolute werking).
▪ Moeten door eenieder worden nageleefd, houder v/e eigendomsrecht kan
dit jegens iedereen laten gelden.
▪ BV: wanneer ik eigenaar ben van een stuk grond, moet dat
eigendomsrecht dat ik heb, gerespecteerd worden door iedereen. Niemand
mag een huis bouwen op de grond waarvan ik eigenaar ben.
o Verbintenissen gelden inter partes (= tussen betrokkenen) (= relatieve werking)
▪ BV: de verh kan enkel v/d huurder de afgesproken som vorderen. à moet
worden gerelativeerd.
2
PA
,1.2. ONTSTAAN UIT EEN RECHTSHANDELING, DE WET OF EEN RECHTSFEIT
- Art. 1.3
o Een rechtshandeling = de wilsuiting waarbij 1 of meer personen de bedoeling
hebben om rechtsgevolgen te doen ontstaan.
▪ Uit meerzijdige rechtshandeling: rechtsband tussen minstens twee
personen met het oog op het doen ontstaan van rechtgevolgen. (=
overeenkomst)
▪ BV: koop-verkoopovereenkomst, huurovereenkomst, aanneming van werk…
Uit eenzijdige rechtshandeling: ook erkend door Cassatie
▪ De wilsuiting van 1 rechtssubject is voldoende om de door hem beoogde
rechtsgevolgen i/h leven te roepen.
▪ Het Hof heeft erkend dat een rechtsband tussen 2 personen ook kan
ontstaan uit een eenzijdige rechtshandeling. à De eenzijdige
rechtshandeling werd m.a.w. door het Hof erkend als een bron van
verbintenissen.
▪ BV: natuurlijke verbintenis, verbintenis door eenzijdige wilsuiting
- Rechtsfeiten
o Feiten waaraan, indien de toepassingsvoorwaarden ervan vervuld zijn,
rechtsgevolgen worden vastgeknoopt die niet beoogd werden door de daarbij
betrokken personen.
o BV: fout, gebrekkige zaak
▪ Art. 1382 BW: verplicht een persoon de schade te vergoeden die hij
veroorzaakt heeft door foutief gedrag à fout – schade – oorzakelijk verband.
Mijn plicht tot het betalen van schadevergoeding jegens die derde ontstaat
uit het feit dat ik een fout ben begaan waardoor schade berokkend werd aan
die derde (BCA).
▪ Art. 1382-1386bis BW regelen de rechtsgevolgen die gelden wanneer een
persoon op foutieve wijze schade heeft berokkend aan een derde of wanneer
hij op grond van zijn hoedanigheid moet instaan voor een
schadeverwekkend aansprakelijkheidsfactor.
Cf. art. 5.3 BW
3
PA
,1.3. MET HET ONTSTAAN VAN IN GELD WAARDEERBARE AANSPRAKEN TOT
VOORWERP
- Verbintenis om iets te doen
o BV: Betaling huurprijs, schade herstellen, machine leveren
- Verbintenis om iets niet te doen
o BV: niet-concurrentiebeding
- Verbintenis om iets te geven
o BV: overdracht eigendoms- recht op een bepaalde zaak
- Inspannings- OF resultaatsverbintenis
o Inspanningsverbintenis: u verbindt zich ertoe om als een voorzichtig & redelijk
persoon alle inspanningen te leveren de goede resultaten te bereiken
▪ BV: rechterknie moet worden geopereerd à deels inspanning & resultaats à
het feit dat hij de rechterknie & niet linkerknie moet opereren = resultaat
▪ BV: ovk met advocaat à ook deels à HB aantekenen binnen termijn =
resultaat, succes = inspannings
o Resultaatsverbintenis: u verbindt zich ertoe om een resultaat te bekomen.
- Maakt in vermogen van SE een in geld waardeerbare vermogenspost uit & in
vermogen van SA een passief dat zijn vermogen belast (vermogensrechtelijke
verbintenissen).
o Bv ik verkoop mijn boek voor 70 euro. Een overeenkomst ontstaat, een passief
vermogen wordt belast want iemand moet dat betalen.
- SE is houder van het vorderingsrecht, namelijk diegene die de macht bezit om van
een ander rechtssubject te eisen dat iets wordt gegeven, gedaan of niet gedaan.
- SA is diegene die ertoe gehouden is het gevorderde na te leven, onder dwang
van mogelijke sancties die gelden bij het in gebreke blijven
- De vermogensrechtelijke verbintenissen zijn afdwingbaar.
4
PA
,1.4. KAN IN RECHTE WORDEN AFGEDWONGEN
- Bij niet vrijwillige uitvoering v/d verbintenis: afdwingbaarheid in rechte, eventueel
onder dwangsom.
o Ingebrekestelling en nadien dagvaarden = juridische afdwingbaarheid
o In rechte afdwingbaarheid is in twee richtingen
- Onderscheid (vermogensrechtelijke verbintenissen) met andere verbintenissen waar
geen rechtsgevolgen aan worden vastgeknoopt, zoals natuurlijke verbintenissen en
vriendschappelijke afspraken (louter morele plichten).
o BV: je spreekt af om met een vriendin op café te gaan, dan is er sprake van
een vriendschappelijke afspraak en daarbij is juridisch niets afdwingbaar.
- Wat met gentlemen’s agreements?
o = afspraak die enkel een moreel gezag bezit & die in rechte niet afdwingbaar is,
omdat partijen bij een zodanige afspraak duidelijk niet de bedoeling hebben om
zich juridisch te verbinden.
o Er kan dan ook geen schadeloosstelling worden toegekend wegens een
beweerde niet- nakoming v/e zodanige afspraak. Partijen zijn het erover eens
dat de gemaakte afspraken juridisch niet afdwingbaar zijn.
o Ondanks het breken van afdwingbaarheid kunnen ze toch nuttig zijn.
o BV: bij ondernemingssector (tussen 2 ondernemingen) of verzekeringssector.
5
PA
,2. NATUURLIJKE VERBINTENIS
Art. 5.2. Natuurlijke verbintenis
Restitutie = terugvordering
- Uitgangspunt: verbintenissen die zich situeren tussen morele plichten (niet
afdwingbaar) & vermogensrechtelijke verbintenissen (wel afdwingbaar)
o Eenieder kiest in beginsel zelf in hoeverre hij morele plichten naleeft, zonder
dat de uitvoering ervan juridisch kan worden afgedwongen.
o Verbintenis die geldig bestaat maar die in beginsel niet in rechte kan worden
afgedwongen, hoewel ze – wanneer ze vrijwillig werd nagekomen – niet kan
leiden tot terugvordering van prestaties
▪ Morele plichten: BV: je zus vraagt om mee te komen verhuizen. Je hebt
daar niet veel zin in, maar voelt je toch moreel verplicht (= geen
vermogensrechtelijke verbintenis) à kan ook niet in rechten worden
afgedwongen.
- Talrijke toepassingen:
o Bv: vrouw krijgt een kind en is alleenstaand. Een jaar na geboorte komt die haar
ware tegen. De nieuwe partner heeft biologisch en juridisch geen band met dat
kind en nieuwe partner. Partner betaalt mee voor opvoeding van het kind. Relatie
loopt mis en partner zegt ik heb nu 15 jaar mee betaald voor een kind dat niet
van mij is, kan deze persoon dat geld terug vorderen? Heeft die daar recht op?
o Bv: Ontmoeten van liefde van leven die eigenaar is van huis. Jij bent geen mede
eigenaar maar trekt er wel mee in. De keuken wordt gerenoveerd en jij betaalt
mee voor deze keuken. De relatie beëindigt, kan jij je geld terug eisen?
o Bv: Koppel woont feitelijk samen. Man overlijdt en nalatenschap moet instaan
voor begrafenis. Er zijn ruzies tussen de nabestaande. De vrouw betaald de
factuur al terwijl dit niet haar verplichting is. Zij is hier juridisch niet toe
gehouden.
De nabestaanden zeggen dit ook tegen haar dat dat haar probleem is
- Wetgever zegt: dit zit ertussen. Juridisch niet verbonden. In principe ben je tot niets
gehouden maar restitutie. Door eigen gedragen morele plicht omzetten in verbintenis.
Door de jarenlange mee instaan bij opvoeding ben je daar moreel toegehouden maar
door al die jaren is er een juridische verbintenis van gemaakt. De rechter erkent dat er
een natuurlijke verbintenis is ontstaan !! 2 voorwaarden
- Beoordeling door de feitenrechter
6
PA
,Wanneer omzetting van natuurlijke verbintenis in vermogensrechtelijke verbintenis?
2 voorwaarden:
- VOORWAARDE 1:
o Uitdrukkelijke of stilzwijgende erkenning van SA dat hij tot nakoming is gehouden
door de vrijwillige nakoming van een louter morele plicht.
§ Door de uitvoering v/e morele plicht heeft hij onmiskenbaar te kennen
gegeven zich te willen verbinden op grond van een ‘eenzijdige wilsuiting’.
(feitelijke beoordeling)
o Verbintenis die geldig bestaat maar die in beginsel niet in rechte kan worden
afgedwongen, hoewel ze – wanneer ze vrijwillig werd nagekomen – niet kan
leiden tot terugvordering van prestaties.
▪ Bijgevolg is de natuurlijke verbintenis geen schenking & geen verbintenis
om niet.
o Vermogensrechtelijke verbintenis: de uitvoering van deze verbintenis kan
steeds in rechte worden afgedwongen. Terwijl bij een natuurlijke verbintenis de
SA er zelf voor kiest om een morele plicht na te leven, die precies daardoor een
juridisch karakter verkrijgt.
- VOORWAARDE 2:
o Gehoudenheid v/d SA wordt door maatschappij als vanzelfsprekend aanvaard.
▪ Het gewetenbesef moet objectief & maatschappelijk algemeen aanvaard
zijn.
▪ Enkel die plichten die in overeenstemming zijn met de gebruiken en
gewoonten die algemeen als dwingend worden aanvaard binnen een
gemeenschap, aanvaard kunnen worden als natuurlijke verbintenissen.
▪ Van dergelijke maatschappelijke consensus, nl. dat de concubant moet
zorgen voor zijn partner, ook na beëindiging van hun relatie, is geen
sprake. Dit blijkt uit het geval van wettelijke samenwoning waarbij een
onderhoudsplicht na de beëindiging ervan uitdrukkelijk werd gesloten.
o Rekening houdend met maatschappelijke evoluties
▪ Wat vandaag niet wordt beschouwd als een dwingende morele plicht, is
dat mogelijkerwijze morgen wel, of omgekeerd.
▪ Vanzelfsprekend worden aanvaard: een meemoeder hebben is in deze tijd
een realiteit geworden.
7
PA
,HOOFDSTUK 2. DE VERSCHILLENDE SOORTEN VERBINTENISSEN
1. INDELING VOLGENS HET VOORWERP VAN DE VERBINTENIS
1.1. VERBINTENIS OM IETS TE DOEN, IETS NIET TE DOEN OF IETS TE GEVEN
A. DEFINITIE
- Een vermogensrechtelijke verbintenis omvat steeds een in geld waardeerbare
aanspraak, waarbij het voorwerp v/d verbintenis erin kan bestaan iets te doen, iets
niet te doen of iets te geven.
Klassiek onderscheid i/h oud BW:
- Iets doen = verplichting om bepaalde handeling te stellen of om bepaalde prestaties te
leveren.
o BV: huurder verbindt zich ertoe de huurprijs te betalen; aannemer verbindt zich
ertoe een huis te bouwen; behandelingsovereenkomst met arts die patiënt
moet opereren…
- Iets niet doen = de SA verbindt zich ertoe te onthouden v/e bepaalde
rechtshandeling of feitelijke handeling.
o BV: het niet-concurrentiebeding; het voorkeurbeding waarbij men zich ertoe
verbindt om een goed niet te verkopen a/e andere persoon dan de begunstigde
verbintenis om gedurende 20 jaar een sociale woning niet te vervreemden dan
met machtiging v/d sociale huisvestingsmaatschappij…
- Iets geven = de SA is verplicht om een zakelijk recht op een roerend of onroerend
goed over te dragen.
o BV: overdracht v/e zakelijk recht op een goed (eigendomsrecht)
o Koopovereenkomsten die gepaard gaan met de overdracht v/h
eigendomsrecht v/e bepaalde zaak.
o “Iets geven” wordt veel ruimer ingevuld dan op het eerste zich kan worden
gedacht: er wordt aanvaard dat ook de betaling v/e geldsom gekwalificeerd
moet worden als een verbintenis om iets te geven (BV: huurder die
huurgelden moet betalen, koper die koopsom moet betalen… De verkoper
heeft een leveringsplicht, die eveneens een verplichting is om iets te geven).
B. BELANG VAN HET ONDERSCHEID
- Een vermogensrechtelijke verbintenis is per definitie juridisch afdwingbaar = de
SA die zijn verbintenis niet nakomt, kan daartoe in recht worden gedwongen.
- Iets geven: SA kan gedwongen worden tot afgifte van de zaak, de geldsom…
- Iets doen of iets niet doen: niet toegelaten om fysieke dwang uit te oefenen op de
persoon v/d SA, zodat vaak enkel een vergoeding bij wijze van equivalent mogelijk
zal zijn.
- Het voorwerp van een verb. is een prestatie die erom kan bestaan iets te doen of niet
te doen, iets geven of iets garanderen.
o Een verb. tot geven strekt tot de overdracht v/e recht of vestiging zakelijk recht
8
PA
, 1.2. INSPANNINGS- EN RESULTAATSVERBINTENISSEN
A. DEFINITIE
- Art. 5.72 BW: Draagwijdte van verschillende verbintenissen
- Verschil in intensiteit van datgene waartoe men gehouden is
- De kwalificatie v/d verbintenis hangt af v/d draagwijdte v/d gehoudenheid.
- Inspanningsverbintenis = SA wordt verplicht om alle zorg te verstrekken die
eigen is a/e voorzichtig en redelijk persoon om een bepaald resultaat te bereiken.
o Het bewijs van de fout van de SA rust op de SE
o Het resultaat wordt niet beloofd.
- Resultaatsverbintenis = SA verbindt zich ertoe een bepaald resultaat te bereiken.
o Indien het resultaat niet wordt bereikt wordt de fout van de SA vermoed,
tenzij overmacht wordt aangetoond
o BV: hoteluitbater is bij gebruik van een vestiaire door de klanten gehouden tot
een RV voor de teruggave van de goederen.
o BV: op een advocaat rust een RV wat het naleven van termijnen betreft.
- Bestaat er ook een waarborgverbintenis? – artikel 5.46 BW
o Versterkte resultaatsverbintenis, waarbij contractuele aansprakelijkheid
vaststaat als resultaat niet werd bereikt, zelfs ingeval van overmacht
o = contractueel afspreken dat je aansprakelijk bent als je het resultaat niet
hebt bereikt ook al is er overmacht.
o BV: de verplichting van de verkoper tot vrijwaring van lichte verborgen
gebreken = garantieverb. Een contractuele exoneratie mbt die verplichting is
nietig.
B. BELANG VAN HET ONDERSCHEID
- Wanneer één van de partijen één van de contractuele verplichtingen niet, niet correct
dan wel laattijdig nakomt à contractbreuk
- In elk geval vereist de contractuele AH het bewijs v/e fout v/d SA
- Inspanningsverbintenis
o De fout staat pas vast wanneer wordt bewezen dat de SA zich niet heeft
gedragen zoals mag worden verwacht van een normaal zorgvuldige persoon,
geplaatst in dezelfde omstandigheden.
o Bewijslast: zaak verloren in hoger beroep moet je bewijzen dat advocaat
effectief niet goed gehandeld heeft.
- Resultaatsverbintenis
o De contractuele wanprestatie staat vast wanneer het beloofde resultaat niet
wordt bereikt.
o Bewijslast: factor niet bereiken van het resultaat behoudens overmacht
9
PA
