Hogeschool van Amsterdam
Maatschappij en Recht
Samenvatting
Psychopathologie
Titel Psychiatrie, een inleiding
Auteurs Jeffry S. Nevid, Spencer A. Rathus en Beverly Greene
Druk 8e editie (2013)
Uitgever Pearson Benelux B.V.
ISBN 978-90-430-2428-0
Student Janine Cornelissen
Studie Toegepaste Psychologie VT (2013-2014)
School Hogeschool van Amsterdam
,INHOUDSOPGAVE
HOOFDSTUK I: INTRODUCTIE ........................................................................................................................... 5
Paragraaf 1.1: Inleiding .........................................................................................................................................5
Paragraaf 1.2 Definiëren van afwijkend gedrag .....................................................................................................5
Paragraaf 1.3 Historische visies op afwijkend gedrag .............................................................................................7
HOOFDSTUK II: VISIES OP OORZAAK EN GEVOLG VAN PSYCHISCHE STOORNISSEN .......................................... 9
Paragraaf 2.1: Inleiding .........................................................................................................................................9
Paragraaf 2.2: Het biologisch perspectief ..............................................................................................................9
Paragraaf 2.3: Psychodynamische modellen ........................................................................................................ 12
Paragraaf 2.4: Leermodellen ............................................................................................................................... 14
Paragraaf 2.5: Cognitieve modellen ..................................................................................................................... 16
Paragraaf 2.6: Humanistische modellen............................................................................................................... 16
Paragraaf 2.7: het sociaal-culturele perspectief ................................................................................................... 17
Paragraaf 2.8: Het biopsychosociale perspectief.................................................................................................. 17
HOOFDSTUK III: CLASSIFICATIE EN BEOORDELING[ VAN AFWIJKENDE EMOTIES, GEDACHTEN EN GEDRAG ... 19
Paragraaf 3.1: Inleiding ....................................................................................................................................... 19
Paragraaf 3.2: Classificatie van afwijkende gedragspatronen ............................................................................... 19
Paragraaf 3.3: Kenmerken van de DSM-IV ........................................................................................................... 19
Paragraaf 3.4: Beoordelingsmethoden ................................................................................................................ 20
HOOFDSTUK IV: BEHANDELMETHODEN VOORPSYCHISCHE STOORNISSEN EN GEDRAG ................................. 24
Paragraaf 4.1: Inleiding ....................................................................................................................................... 24
Paragraaf 4.2: Soorten hulpverleners .................................................................................................................. 24
Paragraaf 4.3: Psychotherapie ............................................................................................................................. 24
Paragraaf 4.4: Biologisch georiënteerde therapieën ............................................................................................ 28
HOOFDSTUK VI: STOORNISSEN DIE ONTSTAAN IN DE KINDERTIJD EN ADOLESCENTIE ................................... 29
Paragraaf 6.1: Inleiding ....................................................................................................................................... 29
Paragraaf 6.2: Prevalentie van geestelijke gezondheidsproblemen bij kinderen en adolescenten ........................ 29
Paragraaf 6.3: Pervasieve ontwikkelingsstoornissen ............................................................................................ 29
Paragraaf 6.4: Leerstoornissen ............................................................................................................................ 31
Paragraaf 6.5: Communicatiestoornissen ............................................................................................................ 32
Paragraaf 6.6: Gedragsstoornissen ...................................................................................................................... 32
Paragraaf 6.7: Angst en depressie bij kinderen .................................................................................................... 33
Paragraaf 6.8: Zelfmoord bij kinderen en adolescenten ....................................................................................... 34
Paragraaf 6.9: Eliminatiestoornissen ................................................................................................................... 34
HOOFDSTUK VIII: VERSLAVING EN AFHANKELIJKHEID GEDRAG ...................................................................... 35
Paragraaf 8.1: Inleiding ....................................................................................................................................... 35
Paragraaf 8.2: Aan middelen gerelateerde stoornissen ........................................................................................ 35
, Paragraaf 8.3: Verslaving en afhankelijkheid ....................................................................................................... 35
Paragraaf 8.4: Verslavende middelen .................................................................................................................. 36
Paragraaf 8.5: Theoretische perspectieven .......................................................................................................... 38
Paragraaf 8.6: Behandeling van misbruik en afhankelijkheid van middelen .......................................................... 39
Paragraaf 8.7: Training voor terugvalpreventie .................................................................................................... 40
HOOFDSTUK IX: SCHIZOFRENIE EN ANDERE PSYCHOTISCHE STOORNISSEN.................................................... 41
Paragraaf 9.1: Inleiding ....................................................................................................................................... 41
Paragraaf 9.2: Schizofrenie .................................................................................................................................. 41
Paragraaf 9.3: Subtypen van schizofrenie ............................................................................................................ 43
Paragraaf 9.4: Theoretische perspectieven .......................................................................................................... 43
Paragraaf 9.5: Behandeling van schizofrenie ....................................................................................................... 44
Paragraaf 9.6: Andere psychotische stoornissen .................................................................................................. 45
HOOFDSTUK X: STEMMINGSTOORNISSEN ...................................................................................................... 46
Paragraaf 10.1: Inleiding ..................................................................................................................................... 46
Paragraaf 10.2: Typen stemmingsstoornissen ...................................................................................................... 46
Paragraaf 10.3: Theoretische perspectieven op stemmingsstoornissen ............................................................... 48
Paragraaf 10.4: Behandeling van stemminsstoornissen ....................................................................................... 50
HOOFDSTUK XI: ANGSTSTOORNISSEN ............................................................................................................ 52
Paragraaf 11.1: Inleiding ..................................................................................................................................... 52
Paragraaf 11.2: Angststoornis ............................................................................................................................. 52
Paragraaf 11.3: Paniekstoornis ............................................................................................................................ 52
Paragraaf 11.4: Fobische stoornissen .................................................................................................................. 53
Paragraaf 11.5: Obsessief-compulsieve stoornis .................................................................................................. 55
Paragraaf 11.6: Gegeneraliseerde angststoornis .................................................................................................. 56
Paragraaf 11.6: Traumatische stressstoornissen .................................................................................................. 57
HOOFDSTUK XIV: EETSTOORNISSEN EN OBESITAS ......................................................................................... 58
Paragraaf 14.1: Inleiding ..................................................................................................................................... 58
Paragraaf 14.2: Anorexia Nervosa ....................................................................................................................... 58
Paragraaf 14.3: Boulimia nervosa ........................................................................................................................ 58
Paragraaf 14.3: Oorzaken van anorexia en boulimia ............................................................................................ 59
Paragraaf 14.5: Behandeling van anorexia en boulimia nervosa ........................................................................... 60
Paragraaf 14.6: Binge-eating disorder ................................................................................................................. 60
Paragraaf 14.7: Obesitas ..................................................................................................................................... 60
HOOFDSTUK XVI: PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN ...................................................................................... 62
Paragraaf 16.1: Inleiding ..................................................................................................................................... 62
Paragraaf 16.2: Typen persoonlijkheidsstoornissen ............................................................................................. 62
Paragraaf 16.3: Persoonlijkheidsstoornissen gekenmerkt door vreemd of excentriek gedrag – Cluster A ............. 62
Paragraaf 16.4: Persoonlijkheidsstoornissen gekenmerkt door dramatisch, emotioneel gedrag – Cluster B……….. 63
Paragraaf 16.5: Persoonlijkheidsstoornissen gekenmerkt door nerveus of angstig gedrag – Cluster C ................. 64
,Paragraaf 16.6: Problemen met de indeling van persoonlijkheidsstoornissen ...................................................... 65
Paragraaf 16.7: Theoretische perspectieven ........................................................................................................ 65
Paragraaf 16.8: Behandeling van persoonlijkheidsstoornissen ............................................................................. 66
,HOOFDSTUK I: INTRODUCTIE
PARAGRAAF 1.1: INLEIDING
Wat is afwijkend gedrag?
Psychiatrie is een vakgebied waarin eigen observaties, gevoelens en gedachten leiden tot een bepaalde bejegening, behandeling en
begeleiding van mensen. Het is belangrijk dat je inzicht hebt over hoe jijzelf in elkaar steekt, omdat je mensen dan beter kunt helpen.
Op het moment dat je geïnteresseerd bent in je medemens en je afvraagt wat er aan de hand is met mensen en waarom ze doen zoals
ze doen, dan betreed je het terrein van de psychopathologie. Psychopathologie is een deelgebied van de psychiatrie en de psychologie
dat zich bezighoudt met het beschrijven van psychische stoornissen, oorzaken daarvan en behandelingen daarvoor.
Psychopathologie ‘psyche’ betekent geest en ‘pathos’ betekent leiden.
Definitie psychopathologie is de wetenschap van het geestelijk leiden.
Doel het beschrijven van stoornissen, oorzaken daarvan en behandelingen daarvoor
Psychopathologie is een deelgebied van:
1. Psychiatrie
2. (Klinische) psychologie
1. Psychiatrie
De psychiatrie is een medisch specialisme dat zich richt op de diagnostiek en behandeling van psychische stoornissen. Als je in de
psychiatrie werkt, wordt je een psychiater genoemd. Dat is iemand die na de studie geneeskunde een vervolgopleiding heeft gedaan
waarin hij zich heeft gespecialiseerd in het diagnosticeren en behandelen van mensen met psychische stoornissen. Een psychiater mag,
in tegenstelling tot een psycholoog, medicatie voorschrijven.
2. (Klinische) psychologie
Je begint als psycholoog. Je mag je psycholoog noemen als je de opleiding als psycholoog aan de universiteit hebt afgerond en deel
uitmaakt van NIP (Nederlands Instituut van Psychologen).
Daarna kun je je eventueel verder ontwikkelen tot GZ-psycholoog: een psycholoog die na zijn studie een aanvullende opleiding heeft
gevolgd en in het BIG-register (Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg) is ingeschreven. Een GZ-psycholoog is bevoegd tot het
diagnosticeren en behandelen van psychische stoornissen.
Ook kun je je daarna weer specialiseren in bijvoorbeeld klinisch psycholoog. Klinische psychologie is een tak van de psychologie die
zich bezighoudt met de beschrijving, oorzaken en behandeling van psychische stoornissen om het geestelijk welzijn te bevorderen.
Iemand die na zijn studie psychologie of geneeskunde een vervolgopleiding heeft gedaan, waardoor hij bevoegd is tot het geven van
psychotherapeutische behandelingen, mag zich psychotherapeut noemen. Hij moet overigens in het BIG-register staan ingeschreven.
Circa 1 op de 2 mensen in Nederland krijgt op een bepaald moment in zijn leven te maken met een psychische stoornis: het geheel
van afwijkende emoties, gedachten of gedragspatronen dat wordt gekenmerkt door onder andere een storing in het functioneren en
(persoonlijk) lijden.
Als iemand een psychisch probleem heeft, wil dat niet zeggen dat die persoon meteen ‘afwijkend’ is. Pas als je aan een bepaald
diagnostisch criterium (symptomen) voldoet, worden de gevoelens, gedachten of gedrag als afwijkend beschouwd. Ook dan kan het
eventueel aan een bepaalde stoornis worden gekoppeld. Of bepaalde emoties, gedachten en/of gedrag als afwijkend wordt gezien,
wordt deels door de omgeving bepaald.
PARAGRAAF 1.2 DEFINIËREN VAN AFWIJKEND GEDRAG
Criteria voor abnormaliteit
, Deskundigen op het gebied van geestelijke gezondheid gebruiken verschillende criteria om te beoordelen of emoties, gedachten en
gedrag afwijkend zijn. Hieronder volgt een overzicht van de meest gebruikte criteria:
1. Uitzonderlijk
2. Sociaal afwijkend
3. Foute perceptie of interpretatie van de werkelijkheid
4. Veroorzaakt lijden
5. Ongepast of contraproductief
6. Gevaarlijk
1. Uitzonderlijk
Uitzonderlijk gedrag is gedrag dat niet zo vaak voor komt en wordt daarom dikwijls als afwijkend beschouwd. Let op: Uitzonderlijkheid
is niet voldoende om gedrag als afwijkend te noemen. Er kan maar één persoon die het record op de honderd meter vlinderslag kan
bezitten. Die recordhouder vormt een uitzondering, maar vertoont niet per definitie afwijkend gedrag.
2. Sociaal afwijkend
Sociaal afwijkend gedrag is gedrag dat de samenleving onwenselijk vindt. Het is echter zo dat elke samenleving andere normen en
waarden aanhangt en bepaald welk gedrag acceptabel is in een bepaalde context.
Als behandelaars zich afvragen of gedrag normaal of afwijkend is, moeten ze rekening houden met culturele verschillen, maar ook
generatieverschillen. Homoseksualiteit werd vroeger bijvoorbeeld als een psychische stoornis beschouwd.
3. Foute perceptie of interpretatie van de werkelijkheid
Normaal gesproken vormen onze zintuigen en cognitieve processen een accurate mentale representatie van onze omgeving. Als
iemand dingen ziet of stemmen hoort die er in werkelijkheid niet zijn, zeggen we dat hij hallucineert. Ook wanen behoort tot een foute
perceptie of interpretatie van de werkelijkheid.
4. Veroorzaakt lijden
Persoonlijk lijden als gevolg van problematische emoties als angst en depressie kan afwijkend zijn. De meeste mensen passen zich na
een bedreigende of emotionele situatie na verloop van tijd aan: de heftige emoties verminderen dan. Voor sommigen blijven emoties
zoals angst en depressie echter zo hevig, dat ze hierdoor niet goed meer kunnen functioneren.
5. Ongepast of contraproductief gedrag
Gedrag dat geen bevrediging, maar onprettige gevoelens oproept, vinden we over het algemeen afwijkend. Gedrag dat ons beperkt in
ons vermogen om bepaalde rollen te vervullen of dat ons ervan weerhoudt om ons aan onze omgeving aan te passen, kan ook als
afwijkend worden gezien.
6. Gevaarlijk
Gedrag dat gevaar oplevert voor de betrokkene zelf en voor anderen noemen we gewoonlijk ook afwijkend. Ook hier is de sociale
context van groot belang.
Afwijkend gedrag kan op meerdere manieren worden gedefinieerd. Afhankelijk van de situatie wegen sommige criteria zwaarder dan
andere. In de meeste gevallen wordt echter een combinatie van de genoemde criteria gebruikt. Als iemand in een bepaald opzicht
afwijkend is, hoeft diegene niet volledig afwijkend te zijn.
Tegenwoordig is er en discussie over:
Wat is normaal
Waar ligt de oorzaak
Door deze discussie is de DSM op komst gekomen. Dit is een classificatiesysteem, meer daarover in hoofdstuk 3.
Culturele aspecten van afwijkend gedrag
In verschillende culturen wordt er anders gekeken naar wat afwijkend gedrag is. Gedrag dat in de ene cultuur als afwijkend wordt
bestempeld, kan in een andere cultuur normaal zijn. Het is dus belangrijk dat we de cultuurverschillen in acht nemen alvorens we een
opvatting of diagnose toe passen.
Maatschappij en Recht
Samenvatting
Psychopathologie
Titel Psychiatrie, een inleiding
Auteurs Jeffry S. Nevid, Spencer A. Rathus en Beverly Greene
Druk 8e editie (2013)
Uitgever Pearson Benelux B.V.
ISBN 978-90-430-2428-0
Student Janine Cornelissen
Studie Toegepaste Psychologie VT (2013-2014)
School Hogeschool van Amsterdam
,INHOUDSOPGAVE
HOOFDSTUK I: INTRODUCTIE ........................................................................................................................... 5
Paragraaf 1.1: Inleiding .........................................................................................................................................5
Paragraaf 1.2 Definiëren van afwijkend gedrag .....................................................................................................5
Paragraaf 1.3 Historische visies op afwijkend gedrag .............................................................................................7
HOOFDSTUK II: VISIES OP OORZAAK EN GEVOLG VAN PSYCHISCHE STOORNISSEN .......................................... 9
Paragraaf 2.1: Inleiding .........................................................................................................................................9
Paragraaf 2.2: Het biologisch perspectief ..............................................................................................................9
Paragraaf 2.3: Psychodynamische modellen ........................................................................................................ 12
Paragraaf 2.4: Leermodellen ............................................................................................................................... 14
Paragraaf 2.5: Cognitieve modellen ..................................................................................................................... 16
Paragraaf 2.6: Humanistische modellen............................................................................................................... 16
Paragraaf 2.7: het sociaal-culturele perspectief ................................................................................................... 17
Paragraaf 2.8: Het biopsychosociale perspectief.................................................................................................. 17
HOOFDSTUK III: CLASSIFICATIE EN BEOORDELING[ VAN AFWIJKENDE EMOTIES, GEDACHTEN EN GEDRAG ... 19
Paragraaf 3.1: Inleiding ....................................................................................................................................... 19
Paragraaf 3.2: Classificatie van afwijkende gedragspatronen ............................................................................... 19
Paragraaf 3.3: Kenmerken van de DSM-IV ........................................................................................................... 19
Paragraaf 3.4: Beoordelingsmethoden ................................................................................................................ 20
HOOFDSTUK IV: BEHANDELMETHODEN VOORPSYCHISCHE STOORNISSEN EN GEDRAG ................................. 24
Paragraaf 4.1: Inleiding ....................................................................................................................................... 24
Paragraaf 4.2: Soorten hulpverleners .................................................................................................................. 24
Paragraaf 4.3: Psychotherapie ............................................................................................................................. 24
Paragraaf 4.4: Biologisch georiënteerde therapieën ............................................................................................ 28
HOOFDSTUK VI: STOORNISSEN DIE ONTSTAAN IN DE KINDERTIJD EN ADOLESCENTIE ................................... 29
Paragraaf 6.1: Inleiding ....................................................................................................................................... 29
Paragraaf 6.2: Prevalentie van geestelijke gezondheidsproblemen bij kinderen en adolescenten ........................ 29
Paragraaf 6.3: Pervasieve ontwikkelingsstoornissen ............................................................................................ 29
Paragraaf 6.4: Leerstoornissen ............................................................................................................................ 31
Paragraaf 6.5: Communicatiestoornissen ............................................................................................................ 32
Paragraaf 6.6: Gedragsstoornissen ...................................................................................................................... 32
Paragraaf 6.7: Angst en depressie bij kinderen .................................................................................................... 33
Paragraaf 6.8: Zelfmoord bij kinderen en adolescenten ....................................................................................... 34
Paragraaf 6.9: Eliminatiestoornissen ................................................................................................................... 34
HOOFDSTUK VIII: VERSLAVING EN AFHANKELIJKHEID GEDRAG ...................................................................... 35
Paragraaf 8.1: Inleiding ....................................................................................................................................... 35
Paragraaf 8.2: Aan middelen gerelateerde stoornissen ........................................................................................ 35
, Paragraaf 8.3: Verslaving en afhankelijkheid ....................................................................................................... 35
Paragraaf 8.4: Verslavende middelen .................................................................................................................. 36
Paragraaf 8.5: Theoretische perspectieven .......................................................................................................... 38
Paragraaf 8.6: Behandeling van misbruik en afhankelijkheid van middelen .......................................................... 39
Paragraaf 8.7: Training voor terugvalpreventie .................................................................................................... 40
HOOFDSTUK IX: SCHIZOFRENIE EN ANDERE PSYCHOTISCHE STOORNISSEN.................................................... 41
Paragraaf 9.1: Inleiding ....................................................................................................................................... 41
Paragraaf 9.2: Schizofrenie .................................................................................................................................. 41
Paragraaf 9.3: Subtypen van schizofrenie ............................................................................................................ 43
Paragraaf 9.4: Theoretische perspectieven .......................................................................................................... 43
Paragraaf 9.5: Behandeling van schizofrenie ....................................................................................................... 44
Paragraaf 9.6: Andere psychotische stoornissen .................................................................................................. 45
HOOFDSTUK X: STEMMINGSTOORNISSEN ...................................................................................................... 46
Paragraaf 10.1: Inleiding ..................................................................................................................................... 46
Paragraaf 10.2: Typen stemmingsstoornissen ...................................................................................................... 46
Paragraaf 10.3: Theoretische perspectieven op stemmingsstoornissen ............................................................... 48
Paragraaf 10.4: Behandeling van stemminsstoornissen ....................................................................................... 50
HOOFDSTUK XI: ANGSTSTOORNISSEN ............................................................................................................ 52
Paragraaf 11.1: Inleiding ..................................................................................................................................... 52
Paragraaf 11.2: Angststoornis ............................................................................................................................. 52
Paragraaf 11.3: Paniekstoornis ............................................................................................................................ 52
Paragraaf 11.4: Fobische stoornissen .................................................................................................................. 53
Paragraaf 11.5: Obsessief-compulsieve stoornis .................................................................................................. 55
Paragraaf 11.6: Gegeneraliseerde angststoornis .................................................................................................. 56
Paragraaf 11.6: Traumatische stressstoornissen .................................................................................................. 57
HOOFDSTUK XIV: EETSTOORNISSEN EN OBESITAS ......................................................................................... 58
Paragraaf 14.1: Inleiding ..................................................................................................................................... 58
Paragraaf 14.2: Anorexia Nervosa ....................................................................................................................... 58
Paragraaf 14.3: Boulimia nervosa ........................................................................................................................ 58
Paragraaf 14.3: Oorzaken van anorexia en boulimia ............................................................................................ 59
Paragraaf 14.5: Behandeling van anorexia en boulimia nervosa ........................................................................... 60
Paragraaf 14.6: Binge-eating disorder ................................................................................................................. 60
Paragraaf 14.7: Obesitas ..................................................................................................................................... 60
HOOFDSTUK XVI: PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN ...................................................................................... 62
Paragraaf 16.1: Inleiding ..................................................................................................................................... 62
Paragraaf 16.2: Typen persoonlijkheidsstoornissen ............................................................................................. 62
Paragraaf 16.3: Persoonlijkheidsstoornissen gekenmerkt door vreemd of excentriek gedrag – Cluster A ............. 62
Paragraaf 16.4: Persoonlijkheidsstoornissen gekenmerkt door dramatisch, emotioneel gedrag – Cluster B……….. 63
Paragraaf 16.5: Persoonlijkheidsstoornissen gekenmerkt door nerveus of angstig gedrag – Cluster C ................. 64
,Paragraaf 16.6: Problemen met de indeling van persoonlijkheidsstoornissen ...................................................... 65
Paragraaf 16.7: Theoretische perspectieven ........................................................................................................ 65
Paragraaf 16.8: Behandeling van persoonlijkheidsstoornissen ............................................................................. 66
,HOOFDSTUK I: INTRODUCTIE
PARAGRAAF 1.1: INLEIDING
Wat is afwijkend gedrag?
Psychiatrie is een vakgebied waarin eigen observaties, gevoelens en gedachten leiden tot een bepaalde bejegening, behandeling en
begeleiding van mensen. Het is belangrijk dat je inzicht hebt over hoe jijzelf in elkaar steekt, omdat je mensen dan beter kunt helpen.
Op het moment dat je geïnteresseerd bent in je medemens en je afvraagt wat er aan de hand is met mensen en waarom ze doen zoals
ze doen, dan betreed je het terrein van de psychopathologie. Psychopathologie is een deelgebied van de psychiatrie en de psychologie
dat zich bezighoudt met het beschrijven van psychische stoornissen, oorzaken daarvan en behandelingen daarvoor.
Psychopathologie ‘psyche’ betekent geest en ‘pathos’ betekent leiden.
Definitie psychopathologie is de wetenschap van het geestelijk leiden.
Doel het beschrijven van stoornissen, oorzaken daarvan en behandelingen daarvoor
Psychopathologie is een deelgebied van:
1. Psychiatrie
2. (Klinische) psychologie
1. Psychiatrie
De psychiatrie is een medisch specialisme dat zich richt op de diagnostiek en behandeling van psychische stoornissen. Als je in de
psychiatrie werkt, wordt je een psychiater genoemd. Dat is iemand die na de studie geneeskunde een vervolgopleiding heeft gedaan
waarin hij zich heeft gespecialiseerd in het diagnosticeren en behandelen van mensen met psychische stoornissen. Een psychiater mag,
in tegenstelling tot een psycholoog, medicatie voorschrijven.
2. (Klinische) psychologie
Je begint als psycholoog. Je mag je psycholoog noemen als je de opleiding als psycholoog aan de universiteit hebt afgerond en deel
uitmaakt van NIP (Nederlands Instituut van Psychologen).
Daarna kun je je eventueel verder ontwikkelen tot GZ-psycholoog: een psycholoog die na zijn studie een aanvullende opleiding heeft
gevolgd en in het BIG-register (Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg) is ingeschreven. Een GZ-psycholoog is bevoegd tot het
diagnosticeren en behandelen van psychische stoornissen.
Ook kun je je daarna weer specialiseren in bijvoorbeeld klinisch psycholoog. Klinische psychologie is een tak van de psychologie die
zich bezighoudt met de beschrijving, oorzaken en behandeling van psychische stoornissen om het geestelijk welzijn te bevorderen.
Iemand die na zijn studie psychologie of geneeskunde een vervolgopleiding heeft gedaan, waardoor hij bevoegd is tot het geven van
psychotherapeutische behandelingen, mag zich psychotherapeut noemen. Hij moet overigens in het BIG-register staan ingeschreven.
Circa 1 op de 2 mensen in Nederland krijgt op een bepaald moment in zijn leven te maken met een psychische stoornis: het geheel
van afwijkende emoties, gedachten of gedragspatronen dat wordt gekenmerkt door onder andere een storing in het functioneren en
(persoonlijk) lijden.
Als iemand een psychisch probleem heeft, wil dat niet zeggen dat die persoon meteen ‘afwijkend’ is. Pas als je aan een bepaald
diagnostisch criterium (symptomen) voldoet, worden de gevoelens, gedachten of gedrag als afwijkend beschouwd. Ook dan kan het
eventueel aan een bepaalde stoornis worden gekoppeld. Of bepaalde emoties, gedachten en/of gedrag als afwijkend wordt gezien,
wordt deels door de omgeving bepaald.
PARAGRAAF 1.2 DEFINIËREN VAN AFWIJKEND GEDRAG
Criteria voor abnormaliteit
, Deskundigen op het gebied van geestelijke gezondheid gebruiken verschillende criteria om te beoordelen of emoties, gedachten en
gedrag afwijkend zijn. Hieronder volgt een overzicht van de meest gebruikte criteria:
1. Uitzonderlijk
2. Sociaal afwijkend
3. Foute perceptie of interpretatie van de werkelijkheid
4. Veroorzaakt lijden
5. Ongepast of contraproductief
6. Gevaarlijk
1. Uitzonderlijk
Uitzonderlijk gedrag is gedrag dat niet zo vaak voor komt en wordt daarom dikwijls als afwijkend beschouwd. Let op: Uitzonderlijkheid
is niet voldoende om gedrag als afwijkend te noemen. Er kan maar één persoon die het record op de honderd meter vlinderslag kan
bezitten. Die recordhouder vormt een uitzondering, maar vertoont niet per definitie afwijkend gedrag.
2. Sociaal afwijkend
Sociaal afwijkend gedrag is gedrag dat de samenleving onwenselijk vindt. Het is echter zo dat elke samenleving andere normen en
waarden aanhangt en bepaald welk gedrag acceptabel is in een bepaalde context.
Als behandelaars zich afvragen of gedrag normaal of afwijkend is, moeten ze rekening houden met culturele verschillen, maar ook
generatieverschillen. Homoseksualiteit werd vroeger bijvoorbeeld als een psychische stoornis beschouwd.
3. Foute perceptie of interpretatie van de werkelijkheid
Normaal gesproken vormen onze zintuigen en cognitieve processen een accurate mentale representatie van onze omgeving. Als
iemand dingen ziet of stemmen hoort die er in werkelijkheid niet zijn, zeggen we dat hij hallucineert. Ook wanen behoort tot een foute
perceptie of interpretatie van de werkelijkheid.
4. Veroorzaakt lijden
Persoonlijk lijden als gevolg van problematische emoties als angst en depressie kan afwijkend zijn. De meeste mensen passen zich na
een bedreigende of emotionele situatie na verloop van tijd aan: de heftige emoties verminderen dan. Voor sommigen blijven emoties
zoals angst en depressie echter zo hevig, dat ze hierdoor niet goed meer kunnen functioneren.
5. Ongepast of contraproductief gedrag
Gedrag dat geen bevrediging, maar onprettige gevoelens oproept, vinden we over het algemeen afwijkend. Gedrag dat ons beperkt in
ons vermogen om bepaalde rollen te vervullen of dat ons ervan weerhoudt om ons aan onze omgeving aan te passen, kan ook als
afwijkend worden gezien.
6. Gevaarlijk
Gedrag dat gevaar oplevert voor de betrokkene zelf en voor anderen noemen we gewoonlijk ook afwijkend. Ook hier is de sociale
context van groot belang.
Afwijkend gedrag kan op meerdere manieren worden gedefinieerd. Afhankelijk van de situatie wegen sommige criteria zwaarder dan
andere. In de meeste gevallen wordt echter een combinatie van de genoemde criteria gebruikt. Als iemand in een bepaald opzicht
afwijkend is, hoeft diegene niet volledig afwijkend te zijn.
Tegenwoordig is er en discussie over:
Wat is normaal
Waar ligt de oorzaak
Door deze discussie is de DSM op komst gekomen. Dit is een classificatiesysteem, meer daarover in hoofdstuk 3.
Culturele aspecten van afwijkend gedrag
In verschillende culturen wordt er anders gekeken naar wat afwijkend gedrag is. Gedrag dat in de ene cultuur als afwijkend wordt
bestempeld, kan in een andere cultuur normaal zijn. Het is dus belangrijk dat we de cultuurverschillen in acht nemen alvorens we een
opvatting of diagnose toe passen.
