Geestelijke gezondheidzorg
Hoofdstuk 1: introductie in de geestelijke gezondheidszorg
Wanneer je in psychiatrie binnenwandelt sta je stil bij “waarom doen mensen wat ze doen?”
- Waarom controleert iemand de kranen 3x voordat je op vakantie vertrekt
- Waarom praat hij tegen zichzelf
- Waarom externaliseert iemand wanneer het niet lukt om te leren. Hij kan niet leren
omdat het te warm is
→ Soms voelen, denken of doen mensen dingen die we merkwaardig vinden
Waarom doen mensen wat ze doen?
= terrein van psychiatrie en klinische psychologie: houdt zich bezig met diverse vormen van
afwijkende:
- Gevoelens /Emoties
- Gedachten → dan begeef je tot psychiatrie
- Gedrag
- Oorzaken
- Zoekt naar behandelmogelijkheden
Geschiedenis
- Beeld vanwaar we komen
- 1948 → justitie onderboegdheid
- Hierna onder gezondheidszorg
- Stigma’s
- Geschiedenis: afwijkjend gedrag bepaald door overheersend wereldbeeld (domonen,
boze geesten, bovennatuurlijke krachten)
- Onze visie: afwijkend gedrag is het product van (gevoelens, gedachten en gedrag zijn
te verklaren vanuit:)
o Lichamelijke factoren
▪ Genetisch
▪ Neurotransmitters
▪ Chronische hoofdpijn
o Psychologische factoren
▪ Impulsief
▪ Karakterkenmerken
o Sociale factoren
▪ Financiële problemen
▪ Te grote verantwoordelijkheid
▪ Te veel werkdruk
▪ Beperkt sociaal netwerk
Psychiatrie
= klinisch vak waar
- Eigen observaties
- Eigen gevoelens
- Eigen gedachten
Leiden tot
, - Bepaalde bewegingen
- Bepaalde manier van handelen en behandelen van mensen
→ daarom is het belangrijk om zicht te krijgen op jezelf (reflectie)
- Wanneer je jezelf gaat afvragen wat er aan de hand is en waarom mensen zo doen,
betreed je het terrein van de psychiatrie, klinische psychologie.
- De wetenschap kan ons confronteren met aspecten binnen onszelf
o Angst
o Afkeer
o Interesse
o Fascinatie
- Circa 1 op 2 mensen krijgt op een bepaald moment te maken een diagnosticeerbare
psychologische stoornis
- In een gemiddeld jaar lijdt een vijfde tot een derde van alle mensen aan een
diagnosticeerbare psychische stoornis
+ gevolgen voor familieleden, vrienden en collega’s
+ alle kosten ( ziektekosten, arbeidsongeschiktheid…)
→ Groot maatschappelijk probleem
Hoe definiëren we afwijkend?
- Er bestaan verschillende criteria om te beoordelen of emoties, gedachten of gedrag
afwijkend zijn
- De meest gebruikte criteria: (beoordelen of iets afwijkend is)
o Uitzonderlijk
▪ Veroorzaakt door:
• Dingen zien die er niet zijn
• Stemmen horen die er niet zijn
• Gevoelens van intense paniek bij het betreden van de
supermarkt
→ Zeldzaam gedrag hoeft niet uitzonderlijk te zijn!
→Zeldzaamheid is toch een maatstaf die dikwijls gebruikt wordt bij de
beoordeling van abnormaliteit.
o Sociaal afwijkend
▪ Alle samenlevingen hebben normen die bepalen welk gedrag
acceptabel is in een bepaalde context
▪ Wanneer behandelaars zich afvragen of gedrag normaal of afwijkend
is, moeten ze rekening houden met culturele verschillen / verschillen
in generaties
o Foute perceptie of interpretatie van de realiteit
▪ Wanen (stoornissen in het denken)
o Emotioneel lijden van de persoon
▪ Personen die lijden tgv problematische emoties als angst, vrees ,
depressie kan ‘afwijkend’ zijn
▪ Soms angst en depressie normale reacties op een situatie
▪ Het afwezig zijn van een emotionele reactie kan eveneens ‘afwijkend’
zijn
, ▪Kan normaal zijn: bij rouw, bij een overlijden (geen verdriet voelen:
kan ook afwijkend zijn)
o Ongepast of contraproductief gedrag
▪ Gedrag dat onprettige gevoelens oproept
▪ Gedrag dat ons beperkt in ons vermogen bepaalde rollen te vervullen
▪ Gedrag dat ons weerhoudt om ons aan onze omgeving aan te passen
Vb. Verslavingsproblematiek, agorafobie
▪ Niet in staat om sociale contacten te onderhouden
o Gevaar
▪ Gedrag dat gevaar oplevert voor de betrokkenen zelf of voor anderen
Vb. mensen met suïcideneigingen
De-stigmatisering
- Bewustmaking dat een persoon met psychische problemen niet ‘afwijkend’ is
- Mensen met psychische problemen
o worden gestigmatiseerd
o hebben last van bevooroordeeld en afwijzend gedrag
o worden soms zelfs uitgesloten
- 3 baiselementen
o foutieve kennis (over psychische kwetsbaarheid)
o negatieve attitude (t.a.v psychische kwetsbaarheid (angst/boosheid)
o onrechtvaardig gedrag (tegenover mensen met kwetsbaarheid)
- vlaams actieplan (ingezet op bestaande stigmatisering)
o Mensen met psychische problemen ervaren stigmatisering en discriminatie
vanuit hun omgeving en de samenleving, maar soms ook vanuit de
hulpverlening en zorg. Stigmatisering versterkt het taboe rond psychologische
en psychiatrische hulpverlening, waardoor we te lang wachten om hulp te
zoeken.’
- Mensen met psychiatrische problemen zijn slachtoffer
o Zelfstigmatisering (waardoor ze geen vragen durfen te stellen)
o Stigmatisering door maatschappij en artsen/ HV
- Dit leidt tot
o Sociale exclusie en
o Slechtere gezondheidszorg
- De verminderde levenskwaliteit toeschrijven aan
o Psychische problemen zelf
o Negatieve reacties: de-stigmatisering
- Onderzoekers noemen de impact ervan zelfs schadelijker dan die van de ziekte zelf
- De Wereldgezondheidsorganisatie duidt stigmatisering aan als de ‘ hidden burden’
van de psychisch aandoeningen
Gevolgen van stigmatisering
Algemeen
- discriminatie op de werkvloer (moeilijker een job vinden of behouden)
- moeilijkere toegang tot (vrienden)club
- moeilijkheden bij het vinden van een partne
, - slechts 30% van de Nederlanders accepteert iemand met psychische kwetsbaarheid
als schoonzoon/dochter of als babysit.
- (site samensterkzonderstigma)
In gezondheidszorg
- lichamelijke problemen worden minder effectief aangepakt:
- mannen met psychische problemen: levensduur met 20 jaar verkort.
- vrouwen leven 15 jaar minder (G. Magiels 2016).
- betuttelende/autoritaire houding in ggz
- gedwongen behandeling
besluit
Stigma is allesdoordringend en belet actief herstel van psychische aandoening.
- armoede door gebrek aan werk
- eenzaamheid door gebrek aan vrienden
- persoon zoekt te laat hulp of verlaat de hulpverlening wegens slechte ervaringen.
- schaamte en zelfstigma verergeren de toestand: persoon durft niet meer
buitenkomen of zijn verhaal delen met anderen.
- toegenomen stress zorgt voor verergering van symptomen: de vicieuze cirkel is rond.
Culturele aspecten van afwijkend gedrag
Abnormale gedragspatronen kunnen zich in verschillende culturen op verschillende wijzen
uiten
Vb. bij angst:
- westerlingen ervaren angst vb.in de vorm van bezorgdheid rond het mogelijk verlies
van een baan.
- Afrikanen ervaren angst vb. in de vorm van vrees dat men zich niet kan voortplanten,
wat zich uit in dromen en klachten over hekserij.
- Australische Aboriginals kunnen angst ontwikkelen over tovenarij. Die angst gaat
gepaard met het idee dat men in doodsgevaar verkeert door boze geesten….
Vb. bij depressie: (bij zelfde aandoening maar ander cultuur)
- westerlingen ervaren volgende symptomen mij depressie:
o Schuldgevoel
o Somberheid
- In Verre Oosten ervaren mensen volgende symptomen bij depressie:
o Hoofdpijn
o Vermoeidheid
o Zwakte
DUS:
Bepaalde diagnose uiten zich in de verschillende culturen op een andere manier.
- Angststoornis:
o Beeld ene cultuur: Oncontroleerbaar huilen en hoofdpijn
o Beeld andere cultuur: Ademhalingsstoornissen
- De DSMV houdt meer rekening met culturele diversiteit
- Er is meer gedetailleerde informatie in opgenomen over de relatie tussen cultuur en
psychische nood
Hoofdstuk 1: introductie in de geestelijke gezondheidszorg
Wanneer je in psychiatrie binnenwandelt sta je stil bij “waarom doen mensen wat ze doen?”
- Waarom controleert iemand de kranen 3x voordat je op vakantie vertrekt
- Waarom praat hij tegen zichzelf
- Waarom externaliseert iemand wanneer het niet lukt om te leren. Hij kan niet leren
omdat het te warm is
→ Soms voelen, denken of doen mensen dingen die we merkwaardig vinden
Waarom doen mensen wat ze doen?
= terrein van psychiatrie en klinische psychologie: houdt zich bezig met diverse vormen van
afwijkende:
- Gevoelens /Emoties
- Gedachten → dan begeef je tot psychiatrie
- Gedrag
- Oorzaken
- Zoekt naar behandelmogelijkheden
Geschiedenis
- Beeld vanwaar we komen
- 1948 → justitie onderboegdheid
- Hierna onder gezondheidszorg
- Stigma’s
- Geschiedenis: afwijkjend gedrag bepaald door overheersend wereldbeeld (domonen,
boze geesten, bovennatuurlijke krachten)
- Onze visie: afwijkend gedrag is het product van (gevoelens, gedachten en gedrag zijn
te verklaren vanuit:)
o Lichamelijke factoren
▪ Genetisch
▪ Neurotransmitters
▪ Chronische hoofdpijn
o Psychologische factoren
▪ Impulsief
▪ Karakterkenmerken
o Sociale factoren
▪ Financiële problemen
▪ Te grote verantwoordelijkheid
▪ Te veel werkdruk
▪ Beperkt sociaal netwerk
Psychiatrie
= klinisch vak waar
- Eigen observaties
- Eigen gevoelens
- Eigen gedachten
Leiden tot
, - Bepaalde bewegingen
- Bepaalde manier van handelen en behandelen van mensen
→ daarom is het belangrijk om zicht te krijgen op jezelf (reflectie)
- Wanneer je jezelf gaat afvragen wat er aan de hand is en waarom mensen zo doen,
betreed je het terrein van de psychiatrie, klinische psychologie.
- De wetenschap kan ons confronteren met aspecten binnen onszelf
o Angst
o Afkeer
o Interesse
o Fascinatie
- Circa 1 op 2 mensen krijgt op een bepaald moment te maken een diagnosticeerbare
psychologische stoornis
- In een gemiddeld jaar lijdt een vijfde tot een derde van alle mensen aan een
diagnosticeerbare psychische stoornis
+ gevolgen voor familieleden, vrienden en collega’s
+ alle kosten ( ziektekosten, arbeidsongeschiktheid…)
→ Groot maatschappelijk probleem
Hoe definiëren we afwijkend?
- Er bestaan verschillende criteria om te beoordelen of emoties, gedachten of gedrag
afwijkend zijn
- De meest gebruikte criteria: (beoordelen of iets afwijkend is)
o Uitzonderlijk
▪ Veroorzaakt door:
• Dingen zien die er niet zijn
• Stemmen horen die er niet zijn
• Gevoelens van intense paniek bij het betreden van de
supermarkt
→ Zeldzaam gedrag hoeft niet uitzonderlijk te zijn!
→Zeldzaamheid is toch een maatstaf die dikwijls gebruikt wordt bij de
beoordeling van abnormaliteit.
o Sociaal afwijkend
▪ Alle samenlevingen hebben normen die bepalen welk gedrag
acceptabel is in een bepaalde context
▪ Wanneer behandelaars zich afvragen of gedrag normaal of afwijkend
is, moeten ze rekening houden met culturele verschillen / verschillen
in generaties
o Foute perceptie of interpretatie van de realiteit
▪ Wanen (stoornissen in het denken)
o Emotioneel lijden van de persoon
▪ Personen die lijden tgv problematische emoties als angst, vrees ,
depressie kan ‘afwijkend’ zijn
▪ Soms angst en depressie normale reacties op een situatie
▪ Het afwezig zijn van een emotionele reactie kan eveneens ‘afwijkend’
zijn
, ▪Kan normaal zijn: bij rouw, bij een overlijden (geen verdriet voelen:
kan ook afwijkend zijn)
o Ongepast of contraproductief gedrag
▪ Gedrag dat onprettige gevoelens oproept
▪ Gedrag dat ons beperkt in ons vermogen bepaalde rollen te vervullen
▪ Gedrag dat ons weerhoudt om ons aan onze omgeving aan te passen
Vb. Verslavingsproblematiek, agorafobie
▪ Niet in staat om sociale contacten te onderhouden
o Gevaar
▪ Gedrag dat gevaar oplevert voor de betrokkenen zelf of voor anderen
Vb. mensen met suïcideneigingen
De-stigmatisering
- Bewustmaking dat een persoon met psychische problemen niet ‘afwijkend’ is
- Mensen met psychische problemen
o worden gestigmatiseerd
o hebben last van bevooroordeeld en afwijzend gedrag
o worden soms zelfs uitgesloten
- 3 baiselementen
o foutieve kennis (over psychische kwetsbaarheid)
o negatieve attitude (t.a.v psychische kwetsbaarheid (angst/boosheid)
o onrechtvaardig gedrag (tegenover mensen met kwetsbaarheid)
- vlaams actieplan (ingezet op bestaande stigmatisering)
o Mensen met psychische problemen ervaren stigmatisering en discriminatie
vanuit hun omgeving en de samenleving, maar soms ook vanuit de
hulpverlening en zorg. Stigmatisering versterkt het taboe rond psychologische
en psychiatrische hulpverlening, waardoor we te lang wachten om hulp te
zoeken.’
- Mensen met psychiatrische problemen zijn slachtoffer
o Zelfstigmatisering (waardoor ze geen vragen durfen te stellen)
o Stigmatisering door maatschappij en artsen/ HV
- Dit leidt tot
o Sociale exclusie en
o Slechtere gezondheidszorg
- De verminderde levenskwaliteit toeschrijven aan
o Psychische problemen zelf
o Negatieve reacties: de-stigmatisering
- Onderzoekers noemen de impact ervan zelfs schadelijker dan die van de ziekte zelf
- De Wereldgezondheidsorganisatie duidt stigmatisering aan als de ‘ hidden burden’
van de psychisch aandoeningen
Gevolgen van stigmatisering
Algemeen
- discriminatie op de werkvloer (moeilijker een job vinden of behouden)
- moeilijkere toegang tot (vrienden)club
- moeilijkheden bij het vinden van een partne
, - slechts 30% van de Nederlanders accepteert iemand met psychische kwetsbaarheid
als schoonzoon/dochter of als babysit.
- (site samensterkzonderstigma)
In gezondheidszorg
- lichamelijke problemen worden minder effectief aangepakt:
- mannen met psychische problemen: levensduur met 20 jaar verkort.
- vrouwen leven 15 jaar minder (G. Magiels 2016).
- betuttelende/autoritaire houding in ggz
- gedwongen behandeling
besluit
Stigma is allesdoordringend en belet actief herstel van psychische aandoening.
- armoede door gebrek aan werk
- eenzaamheid door gebrek aan vrienden
- persoon zoekt te laat hulp of verlaat de hulpverlening wegens slechte ervaringen.
- schaamte en zelfstigma verergeren de toestand: persoon durft niet meer
buitenkomen of zijn verhaal delen met anderen.
- toegenomen stress zorgt voor verergering van symptomen: de vicieuze cirkel is rond.
Culturele aspecten van afwijkend gedrag
Abnormale gedragspatronen kunnen zich in verschillende culturen op verschillende wijzen
uiten
Vb. bij angst:
- westerlingen ervaren angst vb.in de vorm van bezorgdheid rond het mogelijk verlies
van een baan.
- Afrikanen ervaren angst vb. in de vorm van vrees dat men zich niet kan voortplanten,
wat zich uit in dromen en klachten over hekserij.
- Australische Aboriginals kunnen angst ontwikkelen over tovenarij. Die angst gaat
gepaard met het idee dat men in doodsgevaar verkeert door boze geesten….
Vb. bij depressie: (bij zelfde aandoening maar ander cultuur)
- westerlingen ervaren volgende symptomen mij depressie:
o Schuldgevoel
o Somberheid
- In Verre Oosten ervaren mensen volgende symptomen bij depressie:
o Hoofdpijn
o Vermoeidheid
o Zwakte
DUS:
Bepaalde diagnose uiten zich in de verschillende culturen op een andere manier.
- Angststoornis:
o Beeld ene cultuur: Oncontroleerbaar huilen en hoofdpijn
o Beeld andere cultuur: Ademhalingsstoornissen
- De DSMV houdt meer rekening met culturele diversiteit
- Er is meer gedetailleerde informatie in opgenomen over de relatie tussen cultuur en
psychische nood
