Onderzoeksmethodologie
HOOFDSTUK 1: BASISPRINCIPES EN BASISBEGRIPPEN VAN
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
Definitie
Methodologie is de studie van wetenschappelijke methoden, procedures en werkwijzen, die worden gebruikt
om onderzoek te voeren en op die manier kennis te verwerven, deze kennis te delen via vakliteratuur en de
wetenschap (alsook de praktijk) in een specifiek vakdomein vooruit te helpen/ de kennisbasis verder te
ontwikkelen.
Doel wetenschappelijk onderzoek
- Problemen oplossen
- Verklaringen vinden
- Waarnemingen veralgemenen
- Theorieën opbouwen
- Theorieën testen
- Evidence-based practice!!!
Evidence Based Practice
De keuze die je maakt voor behandeling moet gebaseerd zijn op wetenschappelijk onderzoek, je moet je kennis
blijven bijschaven en de keuze moet weloverwogen zijn. Je moet zeker zijn dat een therapie werkt.
Voorkeur: als de P iets graag heeft/doet moet de
therapeut hiermee rekening houden.
Klinisch: aard van de P (musculoskeletaal,
hartpathologie, …)
PICO/PECO - principe
→ Formuleren van een klinische (onderzoeks)vraag:
- P = Probleem, patiënt of (doel)populatie
→ Bij een oudere patiënt, twee maand na een beroerte ….
- I/E = Intervention/Exposure: behandeling, zorgproces of (diagnostische) test
→ … is een loopband training met gedeeltelijke ondersteuning van het lichaamsgewicht EFFECTIEVER
dan …
- C = Comparison of Controle
→ … de traditionele staptraining zonder ondersteuning …
- O = Outcome of resultaat
→ … voor het verbeteren van de wandelsnelheid en het evenwichtsbehoud
1
,PICO => bij een experimentele studie, bij een manipulatie
PECO => bij een observationele studie
Niet alle onderdelen MOETEN aanwezig zijn maar het is wel een kapstok
Onderzoeksvraag uit de praktijk
- DIAGNOSTISCHE VRAGEN: aandoeningen of beperkingen vaststellen
o Hoe kunnen we best vermindering in pijn of verbetering in flexibiliteit meten (E/O)?
- ETIOLOGISCHE VRAGEN: naar oorzaak van ziekte, gevolgen van blootstelling
o Gaan bepaalde klinische problemen telkens gepaard met andere klinische problemen (P/O)?
- INTERVENTIE EN PREVENTIE VRAGEN: naar effectiviteit van een interventie, behandeling of preventieve
maatregel
o Waarom werkt een bepaalde behandeling (I) bij sommige mensen wel en bij anderen niet (P/O)?
o Welke therapie (I/C) is het meest effectief voor het behandelen van lage rugpijn (O)?
- PROGNOSTISCHE VRAGEN: naar voorspelling van beloof of uitkomst
o Hoe lang duurt de spontane genezing (O) van een bepaald letsel (E)?
Revalidatiewetenschappen
Behoort tot de toegepaste wetenschappen
Multidisciplinair vakgebied:
- Biomedische wetenschappen:
o Fysiologie, anatomie, fysica, (bio)chemie, …
- Gedragswetenschappen:
o Psycho(patho)logie, deontologie, ethiek, …
Onderzoeksmethoden uit verschillende wetenschapsdomeinen
Basiseigenschap wetenschapper en/of beroepsbeoefenaar
Kritische geest
Niet alleen weten «wat», maar ook «waarom»
Onwetenschappelijk denken/doen
- Vasthouden aan gewoontes
- Vertrouwen op intuïtie
- Vertrouwen op eigen ervaring
- Vertrouwen op oordeel van grote autoriteit
- Verkeerde conclusie bij redenering
2
,Wetenschappelijk redeneren
→ Beide vormen van redeneren kunnen ook binnen eenzelfde onderzoek worden toegepast:
- Deductief redeneren
- Inductief redeneren
Eigenschappen van degelijk wetenschappelijk onderzoek
SYSTEMATISCH: altijd dezelfde 10 stappen worden doorlopen (zie verder).
REPLICEERBAAR: alle stappen en methoden worden goed bijgehouden zodat het herhaalbaar is in verder
onderzoek.
GECONTROLEERD: externe factoren worden gecontroleerd om interactie met bestudeerde variabelen uit te
sluiten. Veel externe factoren kunnen het resultaat beïnvloeden. Het resultaat van de interventie is waar te
nemen dankzij de controlegroep.
REDUCTIEF: resultaten van talrijke data worden gereduceerd tot een algemeen gegeven.
LOGISCH: besluiten worden getrokken o.b.v. een deductieve en/of inductieve logische redenering.
Stappen in het onderzoeksproces
1. Onderwerp kiezen
2. Literatuuronderzoek over onderwerp
3. Problemen definiëren en afbakenen (= probleemstelling formuleren)
4. Onderzoeksvraag en hypothese formuleren
Voorbereidingswerk
5. Onderzoeksdesign kiezen
6. Proefgroep of steekproef bepalen
7. Meetmethoden bepalen
8. Data verzamelen
9. Data analyseren (= statische analyse)
10. Resultaten interpreteren en rapporteren (= hypothese aanvaarden of verwerpen)
3
, Je kan stappen bundelen,
hierdoor krijg je een cyclisch
proces
10 stappen → 2 fasen van onderzoek
- Planningsfase
= Definiëren van te onderzoeken probleem en onderzoeksvraag en onderzoekshypothese, en
ontwikkelen van onderzoeksopzet (wat en hoe)
= Stap 1 tem 7
- Uitvoeringsfase
= Implementeren van onderzoeksopzet en toetsen van onderzoekshypothese
= Stap 8 tem 10
Extra uitleg bij de stappen in het onderzoeksproces
- STAP 2: LITERATUURONDERZOEK
o Achtergrond binnen bepaald onderwerp
o Overzicht van resultaten van vorig onderzoek
o Inzicht in het theoretisch kader van vorig onderzoek
o Bepalen van ‘gaps in current knowledge’
→ Nodig om probleemstelling te kunnen formuleren
→ Nodig om tot vernieuwende onderzoeksvragen te komen
o Hulp bij latere fases in onderzoeksproces
→ Stap 5-7: inzicht in de gebruikte onderzoeksmethoden van vorig onderzoek
→ Stap 10: hulp bij verklaren eigen onderzoeksresultaten
- STAP 3: PROBLEEMSTELLING FORMULEREN
o Te onderzoeken probleem definiëren en afbakenen
o O.b.v. ‘gaps in current knowledge’ )
→ Probleem is nog niet onderzocht = vernieuwend
→ Tegenstrijdigheid tussen bevindingen vorig onderzoek
→ Methodologische tekortkomingen vorige onderzoeken
➢ Qua meettechnieken
➢ Qua steekproefgrootte
➢ Qua onderzoeksdesign
o Replicatie bevindingen in andere populatie of setting
4
HOOFDSTUK 1: BASISPRINCIPES EN BASISBEGRIPPEN VAN
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
Definitie
Methodologie is de studie van wetenschappelijke methoden, procedures en werkwijzen, die worden gebruikt
om onderzoek te voeren en op die manier kennis te verwerven, deze kennis te delen via vakliteratuur en de
wetenschap (alsook de praktijk) in een specifiek vakdomein vooruit te helpen/ de kennisbasis verder te
ontwikkelen.
Doel wetenschappelijk onderzoek
- Problemen oplossen
- Verklaringen vinden
- Waarnemingen veralgemenen
- Theorieën opbouwen
- Theorieën testen
- Evidence-based practice!!!
Evidence Based Practice
De keuze die je maakt voor behandeling moet gebaseerd zijn op wetenschappelijk onderzoek, je moet je kennis
blijven bijschaven en de keuze moet weloverwogen zijn. Je moet zeker zijn dat een therapie werkt.
Voorkeur: als de P iets graag heeft/doet moet de
therapeut hiermee rekening houden.
Klinisch: aard van de P (musculoskeletaal,
hartpathologie, …)
PICO/PECO - principe
→ Formuleren van een klinische (onderzoeks)vraag:
- P = Probleem, patiënt of (doel)populatie
→ Bij een oudere patiënt, twee maand na een beroerte ….
- I/E = Intervention/Exposure: behandeling, zorgproces of (diagnostische) test
→ … is een loopband training met gedeeltelijke ondersteuning van het lichaamsgewicht EFFECTIEVER
dan …
- C = Comparison of Controle
→ … de traditionele staptraining zonder ondersteuning …
- O = Outcome of resultaat
→ … voor het verbeteren van de wandelsnelheid en het evenwichtsbehoud
1
,PICO => bij een experimentele studie, bij een manipulatie
PECO => bij een observationele studie
Niet alle onderdelen MOETEN aanwezig zijn maar het is wel een kapstok
Onderzoeksvraag uit de praktijk
- DIAGNOSTISCHE VRAGEN: aandoeningen of beperkingen vaststellen
o Hoe kunnen we best vermindering in pijn of verbetering in flexibiliteit meten (E/O)?
- ETIOLOGISCHE VRAGEN: naar oorzaak van ziekte, gevolgen van blootstelling
o Gaan bepaalde klinische problemen telkens gepaard met andere klinische problemen (P/O)?
- INTERVENTIE EN PREVENTIE VRAGEN: naar effectiviteit van een interventie, behandeling of preventieve
maatregel
o Waarom werkt een bepaalde behandeling (I) bij sommige mensen wel en bij anderen niet (P/O)?
o Welke therapie (I/C) is het meest effectief voor het behandelen van lage rugpijn (O)?
- PROGNOSTISCHE VRAGEN: naar voorspelling van beloof of uitkomst
o Hoe lang duurt de spontane genezing (O) van een bepaald letsel (E)?
Revalidatiewetenschappen
Behoort tot de toegepaste wetenschappen
Multidisciplinair vakgebied:
- Biomedische wetenschappen:
o Fysiologie, anatomie, fysica, (bio)chemie, …
- Gedragswetenschappen:
o Psycho(patho)logie, deontologie, ethiek, …
Onderzoeksmethoden uit verschillende wetenschapsdomeinen
Basiseigenschap wetenschapper en/of beroepsbeoefenaar
Kritische geest
Niet alleen weten «wat», maar ook «waarom»
Onwetenschappelijk denken/doen
- Vasthouden aan gewoontes
- Vertrouwen op intuïtie
- Vertrouwen op eigen ervaring
- Vertrouwen op oordeel van grote autoriteit
- Verkeerde conclusie bij redenering
2
,Wetenschappelijk redeneren
→ Beide vormen van redeneren kunnen ook binnen eenzelfde onderzoek worden toegepast:
- Deductief redeneren
- Inductief redeneren
Eigenschappen van degelijk wetenschappelijk onderzoek
SYSTEMATISCH: altijd dezelfde 10 stappen worden doorlopen (zie verder).
REPLICEERBAAR: alle stappen en methoden worden goed bijgehouden zodat het herhaalbaar is in verder
onderzoek.
GECONTROLEERD: externe factoren worden gecontroleerd om interactie met bestudeerde variabelen uit te
sluiten. Veel externe factoren kunnen het resultaat beïnvloeden. Het resultaat van de interventie is waar te
nemen dankzij de controlegroep.
REDUCTIEF: resultaten van talrijke data worden gereduceerd tot een algemeen gegeven.
LOGISCH: besluiten worden getrokken o.b.v. een deductieve en/of inductieve logische redenering.
Stappen in het onderzoeksproces
1. Onderwerp kiezen
2. Literatuuronderzoek over onderwerp
3. Problemen definiëren en afbakenen (= probleemstelling formuleren)
4. Onderzoeksvraag en hypothese formuleren
Voorbereidingswerk
5. Onderzoeksdesign kiezen
6. Proefgroep of steekproef bepalen
7. Meetmethoden bepalen
8. Data verzamelen
9. Data analyseren (= statische analyse)
10. Resultaten interpreteren en rapporteren (= hypothese aanvaarden of verwerpen)
3
, Je kan stappen bundelen,
hierdoor krijg je een cyclisch
proces
10 stappen → 2 fasen van onderzoek
- Planningsfase
= Definiëren van te onderzoeken probleem en onderzoeksvraag en onderzoekshypothese, en
ontwikkelen van onderzoeksopzet (wat en hoe)
= Stap 1 tem 7
- Uitvoeringsfase
= Implementeren van onderzoeksopzet en toetsen van onderzoekshypothese
= Stap 8 tem 10
Extra uitleg bij de stappen in het onderzoeksproces
- STAP 2: LITERATUURONDERZOEK
o Achtergrond binnen bepaald onderwerp
o Overzicht van resultaten van vorig onderzoek
o Inzicht in het theoretisch kader van vorig onderzoek
o Bepalen van ‘gaps in current knowledge’
→ Nodig om probleemstelling te kunnen formuleren
→ Nodig om tot vernieuwende onderzoeksvragen te komen
o Hulp bij latere fases in onderzoeksproces
→ Stap 5-7: inzicht in de gebruikte onderzoeksmethoden van vorig onderzoek
→ Stap 10: hulp bij verklaren eigen onderzoeksresultaten
- STAP 3: PROBLEEMSTELLING FORMULEREN
o Te onderzoeken probleem definiëren en afbakenen
o O.b.v. ‘gaps in current knowledge’ )
→ Probleem is nog niet onderzocht = vernieuwend
→ Tegenstrijdigheid tussen bevindingen vorig onderzoek
→ Methodologische tekortkomingen vorige onderzoeken
➢ Qua meettechnieken
➢ Qua steekproefgrootte
➢ Qua onderzoeksdesign
o Replicatie bevindingen in andere populatie of setting
4
