SWK 3: Pedagogiek
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1A: Introductie pedagogiek......................................................................................................... 3
Opvoeden..............................................................................................................................................................3
Opvoedingsondersteuning....................................................................................................................................3
Hoorcollege 1B: Hedendaagse gezinsvorming................................................................................................. 4
Hedendaagse gezinsvorming................................................................................................................................4
Tienermoederschap..............................................................................................................................................4
Eenoudergezinnen................................................................................................................................................5
Homo/lesbische ouderschap................................................................................................................................5
Samengestelde gezinnen......................................................................................................................................6
Hoorcollege 2A: Ondersteunen van opgroeien en opvoeden in de stad (Amsterdam).....................................7
Ouder&Kindteam..................................................................................................................................................7
Definitie algemene en selectieve preventie..........................................................................................................8
Opvoedingsondersteuning....................................................................................................................................9
Hoorcollege 2B: het belang van opvoeden (1)............................................................................................... 12
Het belang van opvoeden...................................................................................................................................12
Het gezin als opvoedomgeving...........................................................................................................................12
De rol van vaders en moeders in de opvoeding..................................................................................................12
Opvoedstijl..........................................................................................................................................................13
Hoorcollege 3A: Triple P: positief opvoeden.................................................................................................17
Ouder- en Kindteam Amsterdam........................................................................................................................17
Triple P – Positive Parenting Program................................................................................................................17
Hoorcollege 3B: het belang van opvoeden (2)............................................................................................... 21
Theorie................................................................................................................................................................21
Een model...........................................................................................................................................................21
Het balansmodel.................................................................................................................................................21
Hoorcollege 4A: Samengestelde gezinnen/broers en zussen.........................................................................25
Samengestelde gezinnen....................................................................................................................................25
Broers en zussen.................................................................................................................................................25
Meerlingen..........................................................................................................................................................26
Enig kinderen......................................................................................................................................................27
Differentiële opvoeding......................................................................................................................................27
Hoorcollege 4B:........................................................................................................................................... 28
Transactioneel ontwikkelingsmodel...................................................................................................................28
, SWK 3 Pedagogiek
Sociale steun.......................................................................................................................................................29
Empowerment....................................................................................................................................................30
Hoorcollege 5A: Samen opvoeden................................................................................................................ 32
Samen opvoeden met school..............................................................................................................................32
Samen opvoeden met de kinderopvang.............................................................................................................33
Samen opvoeden met de buurt..........................................................................................................................34
Samen opvoeden met leeftijdsgenoten..............................................................................................................34
Hoorcollege 5B: Levenslooptheorie.............................................................................................................. 35
Ontwikkelingsopgaven......................................................................................................................................35
Hiërarchie van ontwikkelings- en opvoedingsopgaven......................................................................................36
Ouderschap.........................................................................................................................................................38
Hoorcollege 6A: De meldcode kindermishandeling en veiligheid...................................................................40
Kindermishandeling............................................................................................................................................40
Meldcode............................................................................................................................................................41
Hoorcollege 6B: Opvoedingsstijl/opvoeding in relatie tot diverse culturen...................................................43
Interculturele opvoeding (het theoretisch kader)...............................................................................................43
Bijlage: alle modellen op een rijtje............................................................................................................... 45
2
, SWK 3 Pedagogiek
Hoorcollege 1A: Introductie pedagogiek
Opvoeden
Wat is opvoeden?
“Iedere invloed die mensen, onbedoeld of bedoeld, uitoefenen op de ontwikkeling en het
functioneren van het kind’
Ontwikkelen = ont-wikkelen = ‘uit zijn wikkel halen’
Een stap-voor-stap proces waarin steeds meer mogelijkheden van een kind zich ontplooien.
Opvoeden gaat eigenlijk vanzelf en is dus zelfregulatief (protoconverstatie = ‘voor we gaan
praten’ eerst geluiden daarna woorden) (normen en waarden = waarden gastvrijheid, normen
wat erbij hoort. Je krijgt het van het gezin mee, gaat vanzelf’.
Het opvoedproces kenmerkt zich door: coregulatie (samen beheersen) (wat jij doet, doet het
kind ook) & Adaptie (steeds aan elkaar aanpassen).
Opvoeden is een proces dat energie, tijd en soms pijn en moeite van ouders kost. Ouders
die over het algemeen in staat zijn sensitief en responsief te reageren, creëren de meest
veilige opvoedsituatie.
Opvoedingsondersteuning
Definitie opvoedingsondersteuning
Brede definitie = Het ondersteunen van alle opvoeders (van voetbalcoach en leerkracht tot
professionals van Bureau Jeugdzorg).
Smalle definitie = Het ondersteunen van ouders.
Doel opvoedingsondersteuning
- Beoogt de ontwikkeling en het functioneren van kinderen te bevorderen door ouders
vroegtijdig te helpen en te ondersteunen om escalatie van problemen te voorkomen
- Opvoeders te helpen bij het laten opgroeien van kinderen tot burgers die meedoen
aan de samenleving. Gericht op participatie.
Opvoedingsondersteuning in de buurt of rondom huis
Opvoedingsondersteuning rondom huis: Partner, vrienden, familie, opvoedtelefoon,
internet, vrijwilligers via speciale programma’s
Opvoedingsondersteuning in de buurt/wijk: buren, kinderopvang, scholen, buurtcentra,
opvoedsteunpunt, ouder- en kindteams, allerlei projecten op buurtniveau.
3
, SWK 3 Pedagogiek
Hoorcollege 1B: Hedendaagse gezinsvorming
Hedendaagse gezinsvorming
- Gezin met vader en moeder
- Gezin met tienermoeder
- Gezin met oudere moeder
- Gezin met twee moeders of twee vaders
- Gezin met ivf-kinderen
- Gezin met alleen vader of alleen moeder
- Pleeg/adoptie/samengesteld/gescheiden
- Twee vaders en een moeder/twee moeders en een vader
Het traditionele kerngezin = gezin met vader en moeder.
Cijfers over ouderschap
Uitstel van ouderschap komt door
- Hoogopgeleide vrouwen
- Meer oudere moeders na 45e eerste kind.
Tienermoederschap
Verklaring factoren:
- Vaker afkomstig uit groter gezin.
- Lager sociaaleconomisch milieu.
- Omgevingsfactoren van invloed op ontwikkeling probleemgedrag.
- Intergenerationele overdracht tienermoederschap.
Tienermoederschap en opvoeding
Kinderen krijgen vaker te maken met:
- Hardhandige disciplinering
- Negatieve moeder-kind interacties
- Lagere mate van sensitiviteit
Sociale-invloed hypothese: onderbreking in ontwikkeling van tiener leidt tot sociale
economische stress.
Sociale-selectiehypothese: psychosociale factoren leiden tot tienermoederschap en
hebben vervolgens ook negatieve invloed op opvoeding.
Oudere moeders en opvoeding
- Sensitiever
- Meer ouderschapskennis
- Kinderen uit vruchtbaarheidsbehandeling
- Wel grotere kans op complicaties
- Geen verschil in welbevinden en cognitieve ontwikkeling bij kinderen van moeders
tussen 21-50 jaar.
4
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1A: Introductie pedagogiek......................................................................................................... 3
Opvoeden..............................................................................................................................................................3
Opvoedingsondersteuning....................................................................................................................................3
Hoorcollege 1B: Hedendaagse gezinsvorming................................................................................................. 4
Hedendaagse gezinsvorming................................................................................................................................4
Tienermoederschap..............................................................................................................................................4
Eenoudergezinnen................................................................................................................................................5
Homo/lesbische ouderschap................................................................................................................................5
Samengestelde gezinnen......................................................................................................................................6
Hoorcollege 2A: Ondersteunen van opgroeien en opvoeden in de stad (Amsterdam).....................................7
Ouder&Kindteam..................................................................................................................................................7
Definitie algemene en selectieve preventie..........................................................................................................8
Opvoedingsondersteuning....................................................................................................................................9
Hoorcollege 2B: het belang van opvoeden (1)............................................................................................... 12
Het belang van opvoeden...................................................................................................................................12
Het gezin als opvoedomgeving...........................................................................................................................12
De rol van vaders en moeders in de opvoeding..................................................................................................12
Opvoedstijl..........................................................................................................................................................13
Hoorcollege 3A: Triple P: positief opvoeden.................................................................................................17
Ouder- en Kindteam Amsterdam........................................................................................................................17
Triple P – Positive Parenting Program................................................................................................................17
Hoorcollege 3B: het belang van opvoeden (2)............................................................................................... 21
Theorie................................................................................................................................................................21
Een model...........................................................................................................................................................21
Het balansmodel.................................................................................................................................................21
Hoorcollege 4A: Samengestelde gezinnen/broers en zussen.........................................................................25
Samengestelde gezinnen....................................................................................................................................25
Broers en zussen.................................................................................................................................................25
Meerlingen..........................................................................................................................................................26
Enig kinderen......................................................................................................................................................27
Differentiële opvoeding......................................................................................................................................27
Hoorcollege 4B:........................................................................................................................................... 28
Transactioneel ontwikkelingsmodel...................................................................................................................28
, SWK 3 Pedagogiek
Sociale steun.......................................................................................................................................................29
Empowerment....................................................................................................................................................30
Hoorcollege 5A: Samen opvoeden................................................................................................................ 32
Samen opvoeden met school..............................................................................................................................32
Samen opvoeden met de kinderopvang.............................................................................................................33
Samen opvoeden met de buurt..........................................................................................................................34
Samen opvoeden met leeftijdsgenoten..............................................................................................................34
Hoorcollege 5B: Levenslooptheorie.............................................................................................................. 35
Ontwikkelingsopgaven......................................................................................................................................35
Hiërarchie van ontwikkelings- en opvoedingsopgaven......................................................................................36
Ouderschap.........................................................................................................................................................38
Hoorcollege 6A: De meldcode kindermishandeling en veiligheid...................................................................40
Kindermishandeling............................................................................................................................................40
Meldcode............................................................................................................................................................41
Hoorcollege 6B: Opvoedingsstijl/opvoeding in relatie tot diverse culturen...................................................43
Interculturele opvoeding (het theoretisch kader)...............................................................................................43
Bijlage: alle modellen op een rijtje............................................................................................................... 45
2
, SWK 3 Pedagogiek
Hoorcollege 1A: Introductie pedagogiek
Opvoeden
Wat is opvoeden?
“Iedere invloed die mensen, onbedoeld of bedoeld, uitoefenen op de ontwikkeling en het
functioneren van het kind’
Ontwikkelen = ont-wikkelen = ‘uit zijn wikkel halen’
Een stap-voor-stap proces waarin steeds meer mogelijkheden van een kind zich ontplooien.
Opvoeden gaat eigenlijk vanzelf en is dus zelfregulatief (protoconverstatie = ‘voor we gaan
praten’ eerst geluiden daarna woorden) (normen en waarden = waarden gastvrijheid, normen
wat erbij hoort. Je krijgt het van het gezin mee, gaat vanzelf’.
Het opvoedproces kenmerkt zich door: coregulatie (samen beheersen) (wat jij doet, doet het
kind ook) & Adaptie (steeds aan elkaar aanpassen).
Opvoeden is een proces dat energie, tijd en soms pijn en moeite van ouders kost. Ouders
die over het algemeen in staat zijn sensitief en responsief te reageren, creëren de meest
veilige opvoedsituatie.
Opvoedingsondersteuning
Definitie opvoedingsondersteuning
Brede definitie = Het ondersteunen van alle opvoeders (van voetbalcoach en leerkracht tot
professionals van Bureau Jeugdzorg).
Smalle definitie = Het ondersteunen van ouders.
Doel opvoedingsondersteuning
- Beoogt de ontwikkeling en het functioneren van kinderen te bevorderen door ouders
vroegtijdig te helpen en te ondersteunen om escalatie van problemen te voorkomen
- Opvoeders te helpen bij het laten opgroeien van kinderen tot burgers die meedoen
aan de samenleving. Gericht op participatie.
Opvoedingsondersteuning in de buurt of rondom huis
Opvoedingsondersteuning rondom huis: Partner, vrienden, familie, opvoedtelefoon,
internet, vrijwilligers via speciale programma’s
Opvoedingsondersteuning in de buurt/wijk: buren, kinderopvang, scholen, buurtcentra,
opvoedsteunpunt, ouder- en kindteams, allerlei projecten op buurtniveau.
3
, SWK 3 Pedagogiek
Hoorcollege 1B: Hedendaagse gezinsvorming
Hedendaagse gezinsvorming
- Gezin met vader en moeder
- Gezin met tienermoeder
- Gezin met oudere moeder
- Gezin met twee moeders of twee vaders
- Gezin met ivf-kinderen
- Gezin met alleen vader of alleen moeder
- Pleeg/adoptie/samengesteld/gescheiden
- Twee vaders en een moeder/twee moeders en een vader
Het traditionele kerngezin = gezin met vader en moeder.
Cijfers over ouderschap
Uitstel van ouderschap komt door
- Hoogopgeleide vrouwen
- Meer oudere moeders na 45e eerste kind.
Tienermoederschap
Verklaring factoren:
- Vaker afkomstig uit groter gezin.
- Lager sociaaleconomisch milieu.
- Omgevingsfactoren van invloed op ontwikkeling probleemgedrag.
- Intergenerationele overdracht tienermoederschap.
Tienermoederschap en opvoeding
Kinderen krijgen vaker te maken met:
- Hardhandige disciplinering
- Negatieve moeder-kind interacties
- Lagere mate van sensitiviteit
Sociale-invloed hypothese: onderbreking in ontwikkeling van tiener leidt tot sociale
economische stress.
Sociale-selectiehypothese: psychosociale factoren leiden tot tienermoederschap en
hebben vervolgens ook negatieve invloed op opvoeding.
Oudere moeders en opvoeding
- Sensitiever
- Meer ouderschapskennis
- Kinderen uit vruchtbaarheidsbehandeling
- Wel grotere kans op complicaties
- Geen verschil in welbevinden en cognitieve ontwikkeling bij kinderen van moeders
tussen 21-50 jaar.
4
