3VE Geneeskunde: Dialyse
Hemodialyse → veneuze toegangsweg nodig
Peritoneale dialyse
Kan je met 1 nier leven? Gezonde nieren hebben een grote reservecapaciteit. Men kan gerust met 1 nier
leven. Met het ouder worden gaat de nierfunctie sowieso verminderen, maar zelfs met de helft van de
niercapaciteit kan men een normaal leven leiden. De oorzaak van nierfalen is veelzijdig. Het is dan ook
belangrijk tijdig een verminderde nierfunctie op te sporen.
ESRD?
1 Klachten en Symptomen
Vaak zijn er geen klachten bij nierziekten. Maar bepaalde symptomen kunnen een onderliggende
nierziekte aantonen zoals:
- Vochtophoping (oedeem t.h.v. de armen of benen, opgezet gelaat)
- Arteriële hypertensie → nierinsufficiëntie
- Pijn bij het urineren of in de nierstreek kan wijzen op infectie of op nierstenen (nefrolithiasis)
- Nierkolieken
- Verandering van kleur en geur van de urine
- Ernstige vermoeidheid en een gevoel van algemene lichamelijke malaise
- Jeuk (uremie), spierkrampen (hypocalcemie), droge
huid
Jeuk → tgv ophoping v afvalstoffen bij een verminderde
nierfunctie of ten gevolge van aantasting v zenuwen
Spierkrampen → te kort aan zout of door een stoornis in de
calciumhuishouding.
Niet iedere persoon krijgt alle hierboven vermelde
symptomen. Welke symptomen zich voordoen hangt onder meer af van de oorzaak. Veel klachten
komen ook voor bij andere ziekten. Alleen onderzoek kan uitwijzen of er nierschade is.
Nierschade is meestal onherstelbaar en in beide nieren aanwezig. Symptomen treden pas op als de
nieren nog maar een bepaald percentage werken. Een deel van de nierfilters werkt niet meer of
onvoldoende. Nierfilters die nog functioneren, maar onvoldoende, gaan in eerste instantie harder
werken. Daardoor slijten die wel sneller en kunnen ze beschadigd raken. Zo worden de nieren steeds
slechter. Vroege opsporing is belangrijk: dit kan verergering helpen tegengaan.
Nieren gaan bij slechtere filtratie harder werken = snellere slijtage
Terminale fase:
- Peritoneale dialyse (PD)
- Hemodialyse
- Niertransplantatie
2 Onderzoeksmethoden
Indien de (huis)arts vermoedt dat iets niet in orde is met de nierwerking van zijn patiënt, zal deze
vooreerst het bloed en de urine controleren. Geven de laboresultaten aan dat er een verminderde of
gestoorde nierfunctie is, dan zal verder onderzoek nodig blijken. De huisarts verwijst zijn patiënt dan
door naar een specialist. Meestal een internist (nefroloog) of een uroloog wanneer het vermoeden
bestaat dat heelkundig ingrijpen noodzakelijk blijkt. Overleg tussen nefroloog en uroloog is belangrijk
om de beste zorg te bieden aan de patiënt
1
,2.1 Anamnese en lichamelijk onderzoek
Nieren zijn gevoelige organen
- Bij beginnend nierfalen heeft men vaak nog geen klachten.
- Vermindering van de nierfunctie verhoogt het risico op hart- en vaatziekten.
- Verloren nierweefsel herstelt zich niet meer.
Verhoogd risico op chronisch lijden
Het diagnostisch proces begint meestal met een goede anamnese en een degelijk lichamelijk onderzoek.
Een goede anamnese levert meestal een waarschijnlijkheidsdiagnose die voor ongeveer 80% blijkt te
kloppen. Goed luisteren en gericht vragen stellen zijn dus essentieel.
Daarna volgt het lichamelijk onderzoek waarbij volgende observaties kunnen opvallen, namelijk anemie,
uremische (donkere) huidskleur en geur uit de mond. Verder kunnen er verschijnselen zijn die wijzen op
bloedingsneiging, overhydratie met oedeem, verhoogde veneuze druk, hypertensie en symptomen van
longoedeem (Kortademigheid, Moeite met ademhalen bij inspanning, 's Nachts wakker worden door
moeite met ademhaling, Gewichtstoename door ophoping van vocht in het lichaam, vooral in de
benen, Zwelling in de benen en enkels, Vermoeidheid).
Het is belangrijk om de normaalwaarden van de belangrijkste bepalingen in bloed en urine te kennen.
Bloedafnames steeds aan dezelfde dominante arm → Arterio – veneuze fistel wordt bij voorkeur
geplaatst in de niet dominante arm
2.2 Onderzoek van urine
Rood = indicaties voor (beginnend nierfalen)
- Proteïnurie: is een belangrijk symptoom van vooral glomerulaire nieraandoeningen (meer dan
0,2 of g eiwit per liter. Normaliter 200 mg /24u (sticks of 24 uurs urinecollectie)
- Glucose: in de urine wijst meestal op het bestaan van diabetes mellitus
- Sediment: Bij iedere verdenking op een nieraandoening moet het urinesediment microscopisch
onderzocht worden.
- Kleur (donker geconcentreerd tot lichtgeel/waterig)
- Soortelijk gewicht (hoeveelheid opgeloste stoffen)
- pH (4 tot 6)
- Osmolariteit (plasma)
- Proteïnurie (>0,2g/l) (normaal hoogstens 200mg/24u)
- Glucose (drempel terugresorptie in de nieren verlaagd)
- Sediment (opsporen WBC (infectie) en RBC (glomerulaire pathologie))
- Bacteriologisch onderzoek (midstream – voor start antibiotica)
- Cytologisch onderzoek (verdenking maligne aandoening)
Glucose in de urine: aceton geur (zoet appel geur)
- Cytologisch onderzoek:
o Niet bij ochtendurine: te lang in de blaas gezeten
o 3 stalen (3 verschillende keren)
o Gedenatureerde alcohol van 50% bijvoegen bij de urine
2
, 2.3 Bloedonderzoek
Naam Meting + OND Indicatie Bijzonderheden Normaalwaarden
wordt gedaan in
Creatinine Creatinine Afbraakproduct Klaring V: <50-110 µmol/L
Serum Spierweefsel M: <60-125 µmol/L
Ureum Ureum Afbraakproduct 3-7 mmol/L
Serum Aminestofwisseling
(eiwit)
EPO Erytrocyten (RBC) RBC stimulerend RBC: 4,3-6,0 x 1012 per
Hemoglobine (Hb) hormoon L
Hematocriet (Ht) Hb: M: 9,5-11 mmol/L
Vol bloed V: 7,5-10 mmol/l
Ht: M: 0,41-0,51 L/L
V: 0,36-0,47 L/L
Urinezuur Uraat Afbraak kern Jichtaanvallen 180-400 mmol/L
Serum levende cellen
(DNA & RNA)
Kalium Kalium (+ ev. Na) Electrolyt Te laag bij 3,5-4,9 meq/L
Serum (of diuretica (!7meq/L!)
bloedplasma)
Calcidiol Vitamine D Vitamine D gebrek Daling calcium 2,25-2,60 mmol/L
(spiegel) Serum Stijging fosfor
Om vast te stellen hoe goed de nieren werken, vindt er bloedonderzoek plaats. Het bloed wordt met
name onderzocht op creatinine en ureum. Creatinine is een afvalproduct van de spieren, ureum komt
vrij bij de afbraak van eiwit. Gezonde nieren zuiveren deze stoffen uit het bloed en scheiden ze af in de
urine. Te hoge waardes in het bloed zijn een aanwijzing voor nieren die minder goed werken. Indien
mogelijk dienen bloedafnames bij CNI (chronische nierinsufficiëntie) patiënten steeds aan dezelfde,
dominante zijde te gebeuren, dit in kader van het eventueel aanleggen van een arterio-veneuze fistel
(AV-fistel of AVF).
- Creatinine: Te hoge waarden in het bloed zijn een aanwijzing voor nieren die minder goed
werken
o Bij lichte nierfunctiestoornissen is het serumcreatinine geen gevoelige parameter
o Creatinineconcentratie in het serum is dubbel bij een halvering van de glomerulaire
filtratiesnelheid
o Ook shock, dehydratatie en vaatziekten kunnen er voor zorgen dat de doorbloeding van
de nieren niet optimaal is waardoor er een verminderde filtratie van het bloed is. Met een
stijging van creatinine als gevolg. Ook bij een zwaar trauma met spierbeschadiging of
hartinfarct kan er een stijging van creatinine plaatsvinden omdat er een verhoogde
spierafbraak is.
- Ureum: Te hoge waarden in het bloed zijn een aanwijzing voor nieren die minder goed werken
- EPO (erytropoëtine): ↓ Hemoglobine door ↓ RBC (bloedarmoede)
- Uraten = zouten van urinezuur
- Urinezuur: Te hoge waarden = ↑ Jichtaanvallen + wijzen op ↓ nierfunctie
- Kalium: Excretie (glomerulair) ↑ K+ (hyperkaliëmie) = hartritmestoornissen, dyspnoe,
hypotensie (<90 mmHg), ↓ BWZ
- Calcium: Te Laag door ↓ calcidiol (nier) productie die vit. D omzet in werkzame stof = ↓ opname
calcium uit voeding
→ Te laag: buikkrampen, tintelingen en spierkrampen
3
Hemodialyse → veneuze toegangsweg nodig
Peritoneale dialyse
Kan je met 1 nier leven? Gezonde nieren hebben een grote reservecapaciteit. Men kan gerust met 1 nier
leven. Met het ouder worden gaat de nierfunctie sowieso verminderen, maar zelfs met de helft van de
niercapaciteit kan men een normaal leven leiden. De oorzaak van nierfalen is veelzijdig. Het is dan ook
belangrijk tijdig een verminderde nierfunctie op te sporen.
ESRD?
1 Klachten en Symptomen
Vaak zijn er geen klachten bij nierziekten. Maar bepaalde symptomen kunnen een onderliggende
nierziekte aantonen zoals:
- Vochtophoping (oedeem t.h.v. de armen of benen, opgezet gelaat)
- Arteriële hypertensie → nierinsufficiëntie
- Pijn bij het urineren of in de nierstreek kan wijzen op infectie of op nierstenen (nefrolithiasis)
- Nierkolieken
- Verandering van kleur en geur van de urine
- Ernstige vermoeidheid en een gevoel van algemene lichamelijke malaise
- Jeuk (uremie), spierkrampen (hypocalcemie), droge
huid
Jeuk → tgv ophoping v afvalstoffen bij een verminderde
nierfunctie of ten gevolge van aantasting v zenuwen
Spierkrampen → te kort aan zout of door een stoornis in de
calciumhuishouding.
Niet iedere persoon krijgt alle hierboven vermelde
symptomen. Welke symptomen zich voordoen hangt onder meer af van de oorzaak. Veel klachten
komen ook voor bij andere ziekten. Alleen onderzoek kan uitwijzen of er nierschade is.
Nierschade is meestal onherstelbaar en in beide nieren aanwezig. Symptomen treden pas op als de
nieren nog maar een bepaald percentage werken. Een deel van de nierfilters werkt niet meer of
onvoldoende. Nierfilters die nog functioneren, maar onvoldoende, gaan in eerste instantie harder
werken. Daardoor slijten die wel sneller en kunnen ze beschadigd raken. Zo worden de nieren steeds
slechter. Vroege opsporing is belangrijk: dit kan verergering helpen tegengaan.
Nieren gaan bij slechtere filtratie harder werken = snellere slijtage
Terminale fase:
- Peritoneale dialyse (PD)
- Hemodialyse
- Niertransplantatie
2 Onderzoeksmethoden
Indien de (huis)arts vermoedt dat iets niet in orde is met de nierwerking van zijn patiënt, zal deze
vooreerst het bloed en de urine controleren. Geven de laboresultaten aan dat er een verminderde of
gestoorde nierfunctie is, dan zal verder onderzoek nodig blijken. De huisarts verwijst zijn patiënt dan
door naar een specialist. Meestal een internist (nefroloog) of een uroloog wanneer het vermoeden
bestaat dat heelkundig ingrijpen noodzakelijk blijkt. Overleg tussen nefroloog en uroloog is belangrijk
om de beste zorg te bieden aan de patiënt
1
,2.1 Anamnese en lichamelijk onderzoek
Nieren zijn gevoelige organen
- Bij beginnend nierfalen heeft men vaak nog geen klachten.
- Vermindering van de nierfunctie verhoogt het risico op hart- en vaatziekten.
- Verloren nierweefsel herstelt zich niet meer.
Verhoogd risico op chronisch lijden
Het diagnostisch proces begint meestal met een goede anamnese en een degelijk lichamelijk onderzoek.
Een goede anamnese levert meestal een waarschijnlijkheidsdiagnose die voor ongeveer 80% blijkt te
kloppen. Goed luisteren en gericht vragen stellen zijn dus essentieel.
Daarna volgt het lichamelijk onderzoek waarbij volgende observaties kunnen opvallen, namelijk anemie,
uremische (donkere) huidskleur en geur uit de mond. Verder kunnen er verschijnselen zijn die wijzen op
bloedingsneiging, overhydratie met oedeem, verhoogde veneuze druk, hypertensie en symptomen van
longoedeem (Kortademigheid, Moeite met ademhalen bij inspanning, 's Nachts wakker worden door
moeite met ademhaling, Gewichtstoename door ophoping van vocht in het lichaam, vooral in de
benen, Zwelling in de benen en enkels, Vermoeidheid).
Het is belangrijk om de normaalwaarden van de belangrijkste bepalingen in bloed en urine te kennen.
Bloedafnames steeds aan dezelfde dominante arm → Arterio – veneuze fistel wordt bij voorkeur
geplaatst in de niet dominante arm
2.2 Onderzoek van urine
Rood = indicaties voor (beginnend nierfalen)
- Proteïnurie: is een belangrijk symptoom van vooral glomerulaire nieraandoeningen (meer dan
0,2 of g eiwit per liter. Normaliter 200 mg /24u (sticks of 24 uurs urinecollectie)
- Glucose: in de urine wijst meestal op het bestaan van diabetes mellitus
- Sediment: Bij iedere verdenking op een nieraandoening moet het urinesediment microscopisch
onderzocht worden.
- Kleur (donker geconcentreerd tot lichtgeel/waterig)
- Soortelijk gewicht (hoeveelheid opgeloste stoffen)
- pH (4 tot 6)
- Osmolariteit (plasma)
- Proteïnurie (>0,2g/l) (normaal hoogstens 200mg/24u)
- Glucose (drempel terugresorptie in de nieren verlaagd)
- Sediment (opsporen WBC (infectie) en RBC (glomerulaire pathologie))
- Bacteriologisch onderzoek (midstream – voor start antibiotica)
- Cytologisch onderzoek (verdenking maligne aandoening)
Glucose in de urine: aceton geur (zoet appel geur)
- Cytologisch onderzoek:
o Niet bij ochtendurine: te lang in de blaas gezeten
o 3 stalen (3 verschillende keren)
o Gedenatureerde alcohol van 50% bijvoegen bij de urine
2
, 2.3 Bloedonderzoek
Naam Meting + OND Indicatie Bijzonderheden Normaalwaarden
wordt gedaan in
Creatinine Creatinine Afbraakproduct Klaring V: <50-110 µmol/L
Serum Spierweefsel M: <60-125 µmol/L
Ureum Ureum Afbraakproduct 3-7 mmol/L
Serum Aminestofwisseling
(eiwit)
EPO Erytrocyten (RBC) RBC stimulerend RBC: 4,3-6,0 x 1012 per
Hemoglobine (Hb) hormoon L
Hematocriet (Ht) Hb: M: 9,5-11 mmol/L
Vol bloed V: 7,5-10 mmol/l
Ht: M: 0,41-0,51 L/L
V: 0,36-0,47 L/L
Urinezuur Uraat Afbraak kern Jichtaanvallen 180-400 mmol/L
Serum levende cellen
(DNA & RNA)
Kalium Kalium (+ ev. Na) Electrolyt Te laag bij 3,5-4,9 meq/L
Serum (of diuretica (!7meq/L!)
bloedplasma)
Calcidiol Vitamine D Vitamine D gebrek Daling calcium 2,25-2,60 mmol/L
(spiegel) Serum Stijging fosfor
Om vast te stellen hoe goed de nieren werken, vindt er bloedonderzoek plaats. Het bloed wordt met
name onderzocht op creatinine en ureum. Creatinine is een afvalproduct van de spieren, ureum komt
vrij bij de afbraak van eiwit. Gezonde nieren zuiveren deze stoffen uit het bloed en scheiden ze af in de
urine. Te hoge waardes in het bloed zijn een aanwijzing voor nieren die minder goed werken. Indien
mogelijk dienen bloedafnames bij CNI (chronische nierinsufficiëntie) patiënten steeds aan dezelfde,
dominante zijde te gebeuren, dit in kader van het eventueel aanleggen van een arterio-veneuze fistel
(AV-fistel of AVF).
- Creatinine: Te hoge waarden in het bloed zijn een aanwijzing voor nieren die minder goed
werken
o Bij lichte nierfunctiestoornissen is het serumcreatinine geen gevoelige parameter
o Creatinineconcentratie in het serum is dubbel bij een halvering van de glomerulaire
filtratiesnelheid
o Ook shock, dehydratatie en vaatziekten kunnen er voor zorgen dat de doorbloeding van
de nieren niet optimaal is waardoor er een verminderde filtratie van het bloed is. Met een
stijging van creatinine als gevolg. Ook bij een zwaar trauma met spierbeschadiging of
hartinfarct kan er een stijging van creatinine plaatsvinden omdat er een verhoogde
spierafbraak is.
- Ureum: Te hoge waarden in het bloed zijn een aanwijzing voor nieren die minder goed werken
- EPO (erytropoëtine): ↓ Hemoglobine door ↓ RBC (bloedarmoede)
- Uraten = zouten van urinezuur
- Urinezuur: Te hoge waarden = ↑ Jichtaanvallen + wijzen op ↓ nierfunctie
- Kalium: Excretie (glomerulair) ↑ K+ (hyperkaliëmie) = hartritmestoornissen, dyspnoe,
hypotensie (<90 mmHg), ↓ BWZ
- Calcium: Te Laag door ↓ calcidiol (nier) productie die vit. D omzet in werkzame stof = ↓ opname
calcium uit voeding
→ Te laag: buikkrampen, tintelingen en spierkrampen
3
