Bouwkunde samenvatting boek deel A & B
Hoofdstuk 1 Voorschriften, wetten, verordeningen en vergunningen
1.1 Inleiding
Ruimtelijke verkenningen, structuurvisies en bestemmingsplannen vormen de beleidsmatige en
bestuurlijke kaders voor ruimtelijke ontwikkelingen in het stedelijk en landelijk gebied. Binnen deze
kaders vinden afwegingen van de verschillende belangen plaats.
1.1 Wet ruimtelijke ordening (Wro)
De Wet ruimtelijke ordening (Wro) was een Nederlandse wet die de basis vormde voor hoe de ruimte
in Nederland planmatig werd ingericht en gebruikt. Het regelde onder andere hoe ruimtelijke
plannen tot stand komen, welke overheden welke bevoegdheden hebben en welke procedures er
gevolgd moeten worden. Per 1 januari 2024 is de Wro opgegaan in de Omgevingswet.
De Structuurvisie (procedure- en vormvrij), onderdeel van de Wet ruimtelijke ordening (Wro), is een
document waarin de gemeente, provincie of het Rijk hun ruimtelijke beleid voor de lange termijn
vastleggen. Het beschrijft de gewenste ruimtelijke ontwikkeling en geeft aan hoe dit beleid
gerealiseerd zal worden -> wordt verder uitgewerkt in gemeentelijke bestemmingsplannen.
Een nadere uitwerking van de Wro met betrekking tot de structuurvisies is terug te vinden in het
Besluit ruimtelijke ordening.
Een Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) is een beleidsdocument van de Nederlandse
overheid dat de ambities en het toekomstig beleid voor ruimtelijke ordening en infrastructuur in
Nederland vastlegt -> nota’s:
1. Nota Ruimte: visie op de ruimtelijke ontwikkeling tot 2023.
2. Nota grondbeleid: een document waarin een gemeente haar beleid omtrent grondgebruik en
-ontwikkeling vastlegt.
3. Nota Wonen: een beleidsdocument van de gemeente dat de visie en doelen voor de
woonomgeving vastlegt.
1.3 Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo)
De Wabo (Wet algemene bepalingen omgevingsrecht) is de wet die de omgevingsvergunning
regelt. De Wabo heeft als doel om verschillende vergunningen, ontheffingen en meldingen op het
gebied van de fysieke leefomgeving te bundelen in één omgevingsvergunning. Hierdoor is het
aanvragen van een vergunning een stuk eenvoudiger geworden, omdat je nu met één aanvraag bij
één loket terecht kunt voor meerdere activiteiten.
Reguliere procedure: de reguliere procedure voor een omgevingsvergunning is de
standaardprocedure die wordt toegepast, tenzij de wet anders bepaalt. De procedure duurt
maximaal 8 weken, maar kan met 6 weken worden verlengd. Binnen deze termijn moet het
bevoegd gezag een besluit nemen over de vergunningaanvraag.
, Uitgebreide procedure: een procedure die wordt toegepast bij complexere projecten of
wanneer er meerdere toestemmingen nodig zijn. Deze procedure is van toepassing op
aanvragen waarbij de normale, reguliere procedure niet volstaat en er meer tijd nodig is voor
de beoordeling.
Een project kan bestaan uit meerdere activiteiten. De aanvrager kan de voor het project benodigde
omgevingsvergunning op 3 manieren aanvragen:
1. Één aanvraag voor omgevingsvergunning;
2. Aanvragen van deelvergunningen;
3. Gefaseerde aanvraag voor omgevingsvergunning.
Deelomgevingsvergunning: een onderdeel van de omgevingsvergunning, waarbij de bouwactiviteit
(technisch) en de omgevingsplanactiviteit (ruimtelijk) los van elkaar worden getoetst. Dit betekent dat
voor een bouwproject twee aparte vergunningen kunnen worden aangevraagd: één voor de
technische aspecten (zoals de constructie) en één voor de ruimtelijke inpassing (zoals de bouwhoogte
en het bebouwingspercentage).
Gefaseerde omgevingsvergunning: een manier om een project in meerdere stappen te vergunnen,
waarbij niet alle aspecten van het project tegelijkertijd worden beoordeeld. Dit kan handig zijn bij
grote of complexe projecten.
1.4 Woningwet
De Woningwet (Ww) vormt het juridische kader voor de kwaliteit en veiligheid van bouwwerken in
Nederland. Het Bouwbesluit 2012 is een uitvoeringsregeling die onder deze wet valt en werkt de
regels uit de Woningwet concreet uit.
1.5 Bouwbesluit
Het Bouwbesluit 2012 (nu formeel onderdeel van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl)) is een
regeling die de minimale technische eisen vastlegt waaraan bouwwerken in Nederland moeten
voldoen -> 5 pijlers: het realiseren van veilige, gezonde, bruikbare, energiezuinige en voor het milieu
zo min mogelijk belastende gebouwen.
Een gebouw moet altijd voldoen aan de voorschriften die in het Bouwbesluit staan:
NEN-normen en erkende kwaliteitsverklaringen: in NEN-normen staan reken- en
bepalingsmethoden om aan een voorschrift uit het Bouwbesluit te kunnen voldoen. In een
erkende kwaliteitsverklaring staat of en bouwmateriaal of bouwdeel voldoet aan de eisen die
het Bouwbesluit eraan stelt.
Gelijkwaardigheid: de eisen uit het Bouwbesluit waarborgen een bepaalde minimale kwaliteit
van het gebouw voor veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiezuinigheid en/ of milieu.
Conform het gelijkwaardigheidsbeginsel zijn bouwers vrij in de wijze waarop de geëiste
bouwkwaliteit wordt gerealiseerd -> het beoogde resultaat van de voorschrift moet worden
bereikt, ook al wordt niet aan de letterlijke tekst van de wet voldaan.
Praktijkrichtlijnen (NPR’s) en technische afspraken (NTA’s): documenten die specificaties en
richtlijnen bevatten voor de realisatie van bouwwerken en technische installaties (geen
wettelijke verplichtingen).
,Verworven rechten en verbouwregels
Het beginsel van verworven rechten houdt in dat nieuwe bouwvoorschriften in principe alleen gelden
voor nieuwbouw. Bestaande gebouwen hoeven doorgaans niet te worden aangepast, tenzij er een
verbouwing of functiewijziging plaatsvindt.
Verbouw zonder functiewijziging: bij een verbouwing zijn de voorschriften van het
Bouwbesluit alleen van toepassing op de delen van een bouwwerk die fysiek worden
gewijzigd.
Verbouw met functiewijziging (herbestemming): het gebouw moet voldoen aan de eisen voor
bestaande bouw van de nieuwe functie. Indien dat niet het geval is, gelden de
verbouwvoorschriften.
Functiewijziging zonder verbouwing: er hoeven geen fysieke aanpassingen te worden gedaan,
zolang het gebouw voldoet aan de eisen voor bestaande bouw van de nieuwe functie.
Het Bouwbesluit laat de indeling van ruimten grotendeels over aan de opdrachtgever. Dit geeft
flexibiliteit in het ontwerp en maakt latere
aanpassingen eenvoudiger.
Begrippen indeelbaarheid
Verblijfsgebied: (deel van) een gebruiksgebied
bestemd voor het verblijven van personen.
Verblijfsruimte: een ruimte binnen een
verblijfsgebied waar personen verblijven.
Functiegebied: (deel van) een gebruiksgebied
voor de kenmerkende activiteiten van de
gebruiksfunctie, anders dan verblijf.
Functieruimte: een ruimte binnen een
functiegebied.
Bedgebied: verblijfsgebied met één of meer
bedruimten.
Bedruimte: verblijfsruimte met één of meer bedden, bestemd
om te slapen of voor aan bed gebonden personen.
Technische ruimte: besloten ruimte voor apparatuur die nodig is
voor het functioneren van het gebouw.
Verkeersruimte: ruimte om andere ruimten te bereiken, zoals
gang, hal of overloop.
Toiletruimten, badruimten, technische ruimten en verkeersruimten
vallen meestal buiten een gebruiksgebied.
Gebruik van ruimten en gebieden
Het gebruiksgebied is een verzameling van de volgende ruimten en gebieden:
1. Verblijfsgebied en verblijfsruimte;
2. Functiegebied en functieruimte;
3. Onbenoemde ruimte;
, 4. Bedgebied en bedruimte.
Kenmerken gebruiksgebied: (a) geldt voor één bouwlaag, (b) geen dragende of brandwerende
scheidingen binnen het gebied, (c) bestemd voor de kenmerkende activiteiten van de gebruiksfunctie
en (d) geen toiletten, badruimten, technische of verkeersruimten (tenzij het gebouw alleen daaruit
bestaat).
Kenmerken verblijfsruimte: (a) minimaal vloeroppervlak 5 m², breedte 1,80 m, hoogte 2,60 m, (b)
een verblijfsgebied moet bereikbaar zijn vanaf de toegang van de woning zonder eerst een toilet-,
bad-, berg- of technische ruimte te betreden en (c) indien een verblijfsgebied is opgedeeld in
verschillende verblijfsruimten, mogen deze niet door dragende wanden zijn gescheiden. Die
scheidingswanden tellen niet mee voor het vloeroppervlak.
Indelingsmethoden en vangneteisen
Met de krijtstreepmethode kan een verblijfsgebied of -ruimte fictief kleiner worden gemaakt om
eenvoudiger te voldoen aan bepaalde eisen, zoals daglicht.
Daarbij gelden altijd vangneteisen: extra veiligheids- en gebruikseisen die ervoor zorgen dat de
kwaliteit van het gebouw niet in gevaar komt bij verkleinde ruimten.
Er gelden verschillende eisen voor bedgebieden voor bedgebonden personen, bedgebieden voor
niet-bedgebonden personen, ‘normale’ verblijfsgebieden en functiegebieden.
Binnen gebieden met hogere eisen kunnen ook ruimten voorkomen waarvoor lagere eisen gelden.
Soms kan een ruimte als verblijfsgebied zonder nadere indeling worden aangewezen; hierdoor gelden
minder zware eisen, bijvoorbeeld voor de maximale loopafstand van vluchtroutes.
Vrije indeelbaarheid en vergunningsvrij bouwen
Volgens de Ww, Wabo en Bor zijn wijzigingen aan bestaande gebouwen vergunningsvrij wanneer de
draagconstructie of de brandcompartimentering niet verandert.
Het principe van vrije indeelbaarheid is hierbij belangrijk: kwaliteitseisen voor vrij indeelbare
gebieden waarborgen dat constructieve en brandveiligheidsaspecten zijn gegarandeerd, terwijl de
flexibiliteit van indeling behouden blijft.
Gebruiksfuncties in het Bouwbesluit
In het Bouwbesluit zijn 12 hoofdgebruiksfuncties geformuleerd, zowel voor bestaande bouw als
nieuwbouw: woonfunctie, bijeenkomstfunctie, celfunctie, gezondheidszorgfunctie, industriefunctie,
kantoorfunctie, logiesfunctie, onderwijsfunctie, sportfunctie, winkelfunctie, overige gebruiksfunctie
(bijvoorbeeld een sanitair gebouw op een kampeerterrein) en bouwwerk geen gebouw zijnde
(bijvoorbeeld een tunnel of een brug (een gebouw is immers een gebouw als het voor personen
toegankelijk is)).
De gebruiksfunctie bepaalt welke bouwtechnische eisen gelden. Deze wordt vastgesteld door de
aanvrager van de vergunning. In de woningbouw is de architect verantwoordelijk voor het selecteren
van de eisen die horen bij de woonfunctie.
1.6 Bouwverordening
Hoofdstuk 1 Voorschriften, wetten, verordeningen en vergunningen
1.1 Inleiding
Ruimtelijke verkenningen, structuurvisies en bestemmingsplannen vormen de beleidsmatige en
bestuurlijke kaders voor ruimtelijke ontwikkelingen in het stedelijk en landelijk gebied. Binnen deze
kaders vinden afwegingen van de verschillende belangen plaats.
1.1 Wet ruimtelijke ordening (Wro)
De Wet ruimtelijke ordening (Wro) was een Nederlandse wet die de basis vormde voor hoe de ruimte
in Nederland planmatig werd ingericht en gebruikt. Het regelde onder andere hoe ruimtelijke
plannen tot stand komen, welke overheden welke bevoegdheden hebben en welke procedures er
gevolgd moeten worden. Per 1 januari 2024 is de Wro opgegaan in de Omgevingswet.
De Structuurvisie (procedure- en vormvrij), onderdeel van de Wet ruimtelijke ordening (Wro), is een
document waarin de gemeente, provincie of het Rijk hun ruimtelijke beleid voor de lange termijn
vastleggen. Het beschrijft de gewenste ruimtelijke ontwikkeling en geeft aan hoe dit beleid
gerealiseerd zal worden -> wordt verder uitgewerkt in gemeentelijke bestemmingsplannen.
Een nadere uitwerking van de Wro met betrekking tot de structuurvisies is terug te vinden in het
Besluit ruimtelijke ordening.
Een Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) is een beleidsdocument van de Nederlandse
overheid dat de ambities en het toekomstig beleid voor ruimtelijke ordening en infrastructuur in
Nederland vastlegt -> nota’s:
1. Nota Ruimte: visie op de ruimtelijke ontwikkeling tot 2023.
2. Nota grondbeleid: een document waarin een gemeente haar beleid omtrent grondgebruik en
-ontwikkeling vastlegt.
3. Nota Wonen: een beleidsdocument van de gemeente dat de visie en doelen voor de
woonomgeving vastlegt.
1.3 Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo)
De Wabo (Wet algemene bepalingen omgevingsrecht) is de wet die de omgevingsvergunning
regelt. De Wabo heeft als doel om verschillende vergunningen, ontheffingen en meldingen op het
gebied van de fysieke leefomgeving te bundelen in één omgevingsvergunning. Hierdoor is het
aanvragen van een vergunning een stuk eenvoudiger geworden, omdat je nu met één aanvraag bij
één loket terecht kunt voor meerdere activiteiten.
Reguliere procedure: de reguliere procedure voor een omgevingsvergunning is de
standaardprocedure die wordt toegepast, tenzij de wet anders bepaalt. De procedure duurt
maximaal 8 weken, maar kan met 6 weken worden verlengd. Binnen deze termijn moet het
bevoegd gezag een besluit nemen over de vergunningaanvraag.
, Uitgebreide procedure: een procedure die wordt toegepast bij complexere projecten of
wanneer er meerdere toestemmingen nodig zijn. Deze procedure is van toepassing op
aanvragen waarbij de normale, reguliere procedure niet volstaat en er meer tijd nodig is voor
de beoordeling.
Een project kan bestaan uit meerdere activiteiten. De aanvrager kan de voor het project benodigde
omgevingsvergunning op 3 manieren aanvragen:
1. Één aanvraag voor omgevingsvergunning;
2. Aanvragen van deelvergunningen;
3. Gefaseerde aanvraag voor omgevingsvergunning.
Deelomgevingsvergunning: een onderdeel van de omgevingsvergunning, waarbij de bouwactiviteit
(technisch) en de omgevingsplanactiviteit (ruimtelijk) los van elkaar worden getoetst. Dit betekent dat
voor een bouwproject twee aparte vergunningen kunnen worden aangevraagd: één voor de
technische aspecten (zoals de constructie) en één voor de ruimtelijke inpassing (zoals de bouwhoogte
en het bebouwingspercentage).
Gefaseerde omgevingsvergunning: een manier om een project in meerdere stappen te vergunnen,
waarbij niet alle aspecten van het project tegelijkertijd worden beoordeeld. Dit kan handig zijn bij
grote of complexe projecten.
1.4 Woningwet
De Woningwet (Ww) vormt het juridische kader voor de kwaliteit en veiligheid van bouwwerken in
Nederland. Het Bouwbesluit 2012 is een uitvoeringsregeling die onder deze wet valt en werkt de
regels uit de Woningwet concreet uit.
1.5 Bouwbesluit
Het Bouwbesluit 2012 (nu formeel onderdeel van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl)) is een
regeling die de minimale technische eisen vastlegt waaraan bouwwerken in Nederland moeten
voldoen -> 5 pijlers: het realiseren van veilige, gezonde, bruikbare, energiezuinige en voor het milieu
zo min mogelijk belastende gebouwen.
Een gebouw moet altijd voldoen aan de voorschriften die in het Bouwbesluit staan:
NEN-normen en erkende kwaliteitsverklaringen: in NEN-normen staan reken- en
bepalingsmethoden om aan een voorschrift uit het Bouwbesluit te kunnen voldoen. In een
erkende kwaliteitsverklaring staat of en bouwmateriaal of bouwdeel voldoet aan de eisen die
het Bouwbesluit eraan stelt.
Gelijkwaardigheid: de eisen uit het Bouwbesluit waarborgen een bepaalde minimale kwaliteit
van het gebouw voor veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiezuinigheid en/ of milieu.
Conform het gelijkwaardigheidsbeginsel zijn bouwers vrij in de wijze waarop de geëiste
bouwkwaliteit wordt gerealiseerd -> het beoogde resultaat van de voorschrift moet worden
bereikt, ook al wordt niet aan de letterlijke tekst van de wet voldaan.
Praktijkrichtlijnen (NPR’s) en technische afspraken (NTA’s): documenten die specificaties en
richtlijnen bevatten voor de realisatie van bouwwerken en technische installaties (geen
wettelijke verplichtingen).
,Verworven rechten en verbouwregels
Het beginsel van verworven rechten houdt in dat nieuwe bouwvoorschriften in principe alleen gelden
voor nieuwbouw. Bestaande gebouwen hoeven doorgaans niet te worden aangepast, tenzij er een
verbouwing of functiewijziging plaatsvindt.
Verbouw zonder functiewijziging: bij een verbouwing zijn de voorschriften van het
Bouwbesluit alleen van toepassing op de delen van een bouwwerk die fysiek worden
gewijzigd.
Verbouw met functiewijziging (herbestemming): het gebouw moet voldoen aan de eisen voor
bestaande bouw van de nieuwe functie. Indien dat niet het geval is, gelden de
verbouwvoorschriften.
Functiewijziging zonder verbouwing: er hoeven geen fysieke aanpassingen te worden gedaan,
zolang het gebouw voldoet aan de eisen voor bestaande bouw van de nieuwe functie.
Het Bouwbesluit laat de indeling van ruimten grotendeels over aan de opdrachtgever. Dit geeft
flexibiliteit in het ontwerp en maakt latere
aanpassingen eenvoudiger.
Begrippen indeelbaarheid
Verblijfsgebied: (deel van) een gebruiksgebied
bestemd voor het verblijven van personen.
Verblijfsruimte: een ruimte binnen een
verblijfsgebied waar personen verblijven.
Functiegebied: (deel van) een gebruiksgebied
voor de kenmerkende activiteiten van de
gebruiksfunctie, anders dan verblijf.
Functieruimte: een ruimte binnen een
functiegebied.
Bedgebied: verblijfsgebied met één of meer
bedruimten.
Bedruimte: verblijfsruimte met één of meer bedden, bestemd
om te slapen of voor aan bed gebonden personen.
Technische ruimte: besloten ruimte voor apparatuur die nodig is
voor het functioneren van het gebouw.
Verkeersruimte: ruimte om andere ruimten te bereiken, zoals
gang, hal of overloop.
Toiletruimten, badruimten, technische ruimten en verkeersruimten
vallen meestal buiten een gebruiksgebied.
Gebruik van ruimten en gebieden
Het gebruiksgebied is een verzameling van de volgende ruimten en gebieden:
1. Verblijfsgebied en verblijfsruimte;
2. Functiegebied en functieruimte;
3. Onbenoemde ruimte;
, 4. Bedgebied en bedruimte.
Kenmerken gebruiksgebied: (a) geldt voor één bouwlaag, (b) geen dragende of brandwerende
scheidingen binnen het gebied, (c) bestemd voor de kenmerkende activiteiten van de gebruiksfunctie
en (d) geen toiletten, badruimten, technische of verkeersruimten (tenzij het gebouw alleen daaruit
bestaat).
Kenmerken verblijfsruimte: (a) minimaal vloeroppervlak 5 m², breedte 1,80 m, hoogte 2,60 m, (b)
een verblijfsgebied moet bereikbaar zijn vanaf de toegang van de woning zonder eerst een toilet-,
bad-, berg- of technische ruimte te betreden en (c) indien een verblijfsgebied is opgedeeld in
verschillende verblijfsruimten, mogen deze niet door dragende wanden zijn gescheiden. Die
scheidingswanden tellen niet mee voor het vloeroppervlak.
Indelingsmethoden en vangneteisen
Met de krijtstreepmethode kan een verblijfsgebied of -ruimte fictief kleiner worden gemaakt om
eenvoudiger te voldoen aan bepaalde eisen, zoals daglicht.
Daarbij gelden altijd vangneteisen: extra veiligheids- en gebruikseisen die ervoor zorgen dat de
kwaliteit van het gebouw niet in gevaar komt bij verkleinde ruimten.
Er gelden verschillende eisen voor bedgebieden voor bedgebonden personen, bedgebieden voor
niet-bedgebonden personen, ‘normale’ verblijfsgebieden en functiegebieden.
Binnen gebieden met hogere eisen kunnen ook ruimten voorkomen waarvoor lagere eisen gelden.
Soms kan een ruimte als verblijfsgebied zonder nadere indeling worden aangewezen; hierdoor gelden
minder zware eisen, bijvoorbeeld voor de maximale loopafstand van vluchtroutes.
Vrije indeelbaarheid en vergunningsvrij bouwen
Volgens de Ww, Wabo en Bor zijn wijzigingen aan bestaande gebouwen vergunningsvrij wanneer de
draagconstructie of de brandcompartimentering niet verandert.
Het principe van vrije indeelbaarheid is hierbij belangrijk: kwaliteitseisen voor vrij indeelbare
gebieden waarborgen dat constructieve en brandveiligheidsaspecten zijn gegarandeerd, terwijl de
flexibiliteit van indeling behouden blijft.
Gebruiksfuncties in het Bouwbesluit
In het Bouwbesluit zijn 12 hoofdgebruiksfuncties geformuleerd, zowel voor bestaande bouw als
nieuwbouw: woonfunctie, bijeenkomstfunctie, celfunctie, gezondheidszorgfunctie, industriefunctie,
kantoorfunctie, logiesfunctie, onderwijsfunctie, sportfunctie, winkelfunctie, overige gebruiksfunctie
(bijvoorbeeld een sanitair gebouw op een kampeerterrein) en bouwwerk geen gebouw zijnde
(bijvoorbeeld een tunnel of een brug (een gebouw is immers een gebouw als het voor personen
toegankelijk is)).
De gebruiksfunctie bepaalt welke bouwtechnische eisen gelden. Deze wordt vastgesteld door de
aanvrager van de vergunning. In de woningbouw is de architect verantwoordelijk voor het selecteren
van de eisen die horen bij de woonfunctie.
1.6 Bouwverordening
