Personen- en familierecht
Week 1
Art. 8 EVRM: eerbiedigen familie- en gezinsleven
Binnen het familie- en jeugdrecht wordt regelmatig gesproken over ‘family life’ (gezinsleven).
Het is daarom van groot belang om te weten wanneer er juridisch gezien sprake is van family
life.
Naast art. 8 EVRM is ook het IVRK erg belangrijk omtrent dit thema. Hierin zijn belangrijke
rechten van het kind opgenomen. Het EVRM en IVRK hebben grote invloed op onze
rechtspraak en wetgeving.
Praktijkvoorbeeld
Tessa is in 2020 geboren binnen de relatie van haar ongehuwde ouders. De vader heeft Tessa
erkend, maar er is geen verzoek ingediend tot het gezamenlijk uitoefenen van het ouderlijk
gezag. Beide ouders zijn wel betrokken bij de verzorging van Tessa na haar geboorte. Als
Tessa 3 is gaan haar ouders uit elkaar. De moeder heeft gezag, en de vader (die haar heeft
erkend) wenst dat er een omgangsregeling komt. De vader is enkele maanden uit beeld
geweest, omdat hij het moeilijk had met de verbroken relatie. Dit betreurt hij enorm en wil
dan ook graag zijn dochter weer zien opgroeien en omgang met haar hebben. Heeft de vader
recht op een omgangsregeling?
Ondanks dat de nauwe persoonlijke betrekkingen voor korte tijd wellicht verbroken zijn
geweest, wil dit niet direct zeggen dat er geen sprake meer is van family life. De vader is de
biologische vader van het meisje, en heeft haar bij de geboorte erkend. Er is sprake geweest
van een affectieve band vóór het verbreken van de relatie. De vader is voor lange tijd nauw
betrokken geweest bij de opvoeding van Tessa, met uitzondering van de enkele maanden dat
hij het moeilijk had met de verbroken relatie. In dit geval zou de vader naar alle
waarschijnlijkheid een omgangsregeling toegekend krijgen, omdat er sprake is van een
nauwe persoonlijke betrokkenheid tot het meisje conform family life.
Belangrijke artikelen
,Family life is niet hetzelfde als familierechtelijke betrekking.
Familierechtelijke betrekkingen ziet volgens art. 1:197 BW namelijk op juridisch ouders en
hun bloedverwanten. Family life is een ruimer begrip.
Juridisch moederschap
Juridisch vaderschap
Erkenning
• Art. 1:203 BW
• Erkenning door opgemaakte akte door ABS
• Juridisch ouderschap en dus familierechtelijke betrekking (art. 1:197 BW)
, • Gevolg vanaf tijdstip erkenning:
• Naamrecht, gezag, omgangsrecht, verplichting tot levensonderhoud,
erfgenaamschap
• Toestemming moeder/kind kan worden vervangen door de rechtbank, art. 1:204 lid 3
BW
• Belangrijke jurisprudentie: ECLI:NL:HR:2015:3196
• Alsnog vragen vervangende toestemming ondanks dat er al is erkend.
Omstandigheden dienen te worden meegewogen. Was de zwangerschap al
bekend? Hoe is vervolgens gehandeld door de man? Is de wens tot erkennen
bekengemaakt en hoe lang heeft het geduurd voordat de procedure is
gestart? Etc. etc.
• Maatstaf van misbruik van bevoegdheid.
• Nietigheid erkenning:
• Zes gevallen genoemd in art. 1:204 lid 1 BW
• Belangrijkste criterium is toestemmingsvereiste
• Vernietigbaarheid erkenning, art. 1:205 en 205a BW
• Verzoek tot vernietiging indienen bij de rechtbank
• Rechtsgrond: erkenner is niet de biologische vader van het kind (art. 1:205 lid
1 BW)
• Erkenner of moeder: alleen verzoek o.g.v. wilsgebreken
• Kind: alleen verzoek indien erkenning tijdens minderjarigheid heeft
plaatsgevonden.
• Let op: terugwerkende kracht!
Verwekker
Zie HR 06-11-2015, ECLI:NL:HR:2015:3244 (+ noot!)
Op de gronden die in HR 12 november 2004, ECLI:NL:HR:2004:AQ7386, NJ 2005/248, m.nt. J.
de Boer vermeld zijn, heeft de Hoge Raad aanvaard dat een verwekker die vervangende
toestemming tot erkenning heeft kunnen vragen maar dat heeft nagelaten, de met
toestemming van de moeder gedane erkenning van het kind kan aantasten met een beroep
op misbruik van bevoegdheid, indien de door de moeder aan een andere man gegeven
toestemming tot erkenning is gegeven met slechts het oogmerk de belangen van
de verwekker te schaden (de ‘strikte maatstaf’). Indien echter de verwekker niet of niet tijdig
om vervangende toestemming heeft kunnen vragen, dient een minder strikte maatstaf
gehanteerd te worden, te weten: of de moeder, in aanmerking genomen de onevenredigheid
tussen de belangen van de verwekker bij erkenning en de daartegenover staande belangen
van de moeder - telkens in verband met de belangen van het kind -, in redelijkheid tot het
verlenen van toestemming aan de andere man heeft kunnen komen (de ‘minder strikte
maatstaf’).
De beschikking van het hof moet aldus verstaan worden dat het de ‘strikte maatstaf’ heeft
toegepast. Het hof heeft zijn oordeel gegrond op de enkele omstandigheid dat de vrouw
voldoende op de hoogte was van het feit dat verweerder zich als de biologische vader van
het kind beschouwde en hem wilde erkennen. De tegen dat oordeel gerichte klachten zijn
gegrond, reeds omdat het hof niet (kenbaar) is ingegaan op de door de vrouw en haar
huidige partner in dit verband aangevoerde stellingen, onder meer inhoudende dat de vrouw
, toestemming aan haar huidige partner tot erkenning van het kind heeft gegeven teneinde de
toen reeds geruime tijd bestaande gezinssituatie te bevestigen en de belangen van het kind
te behartigen. Bij de beantwoording van de vraag of de moeder met misbruik van
bevoegdheid toestemming aan een andere man heeft gegeven om het kind te erkennen,
speelt het belang van die andere man op zichzelf geen rol.
Verzoek namens kind
Proberen een bijzonder curator benoemd te krijgen, die dan een verzoek tot
ongedaanmaking namen het kind verzoekt.
Is ter beoordeling van de bijzonder curator om verzoek al dan niet te doen: kijkt naar belang
van het kind.
Gerechtelijke vaststelling ouderschap
• Na vaststelling ontstaat juridisch ouderschap en dus familierechtelijke betrekking.
• Terugwerkende kracht: tot tijdstip geboorte (in tegenstelling tot gewone erkenning).
• In sommige gevallen geen vaststelling mogelijk (art. 1:207 lid 2 BW)
• Verzoek indienen bij de rechtbank door:
• Moeder, binnen 5 jaar na geboorte;
• Kind
Ontkenning van gedurende huwelijk ontstaan vaderschap
• Wanneer de juridisch vader niet de biologische vader is (art. 1:200 BW).
• Verzoek indienen bij de rechtbank.
• Door de vader, moeder of het kind zelf.
• Termijn indienen verzoekschrift:
• Vader: binnen 1 jaar na bekendheid (lid 5)
• Moeder: binnen 1 jaar na geboorte (lid 5)
• Binnen 3 jaar na bekendheid of ingeval van minderjarigheid uiterlijk drie jaar
na meerderjarigheid (lid 6)
• Let op de uitzonderingen in art. 1:200 BW!
• Kennis van zwangerschap voor het huwelijk: geen ontkenning
• Instemmen met daad die de verwekking tot gevolg kan hebben gehad: geen
ontkenning
• Tenzij, bedrog
Gezamenlijk gezag door erkenning (per 1-1-2023)
Vanaf 1 januari 2023 geldt als hoofdregel dat de erkenner die met toestemming van de
andere juridische ouder een kind erkent automatisch gezamenlijk gezag met deze juridische
ouder krijgt, tenzij een van de uitzonderingen van toepassing is (art. 1:251b BW).2 Dit
betekent dat ongehuwde en niet-geregistreerde partners als rechtsgevolg van de erkenning
in beginsel van rechtswege gezamenlijk ouderlijk gezag krijgen met de moeder. Het is voor
hen niet meer nodig om samen met de moeder gezag aan te vragen bij de rechtbank. De
moeder en de persoon die een kind heeft erkend oefenen het gezag over hun kind
gezamenlijk uit, tenzij:
a
een voogd met de voogdij over het kind is belast. Dat kan ook de GI zijn;
Week 1
Art. 8 EVRM: eerbiedigen familie- en gezinsleven
Binnen het familie- en jeugdrecht wordt regelmatig gesproken over ‘family life’ (gezinsleven).
Het is daarom van groot belang om te weten wanneer er juridisch gezien sprake is van family
life.
Naast art. 8 EVRM is ook het IVRK erg belangrijk omtrent dit thema. Hierin zijn belangrijke
rechten van het kind opgenomen. Het EVRM en IVRK hebben grote invloed op onze
rechtspraak en wetgeving.
Praktijkvoorbeeld
Tessa is in 2020 geboren binnen de relatie van haar ongehuwde ouders. De vader heeft Tessa
erkend, maar er is geen verzoek ingediend tot het gezamenlijk uitoefenen van het ouderlijk
gezag. Beide ouders zijn wel betrokken bij de verzorging van Tessa na haar geboorte. Als
Tessa 3 is gaan haar ouders uit elkaar. De moeder heeft gezag, en de vader (die haar heeft
erkend) wenst dat er een omgangsregeling komt. De vader is enkele maanden uit beeld
geweest, omdat hij het moeilijk had met de verbroken relatie. Dit betreurt hij enorm en wil
dan ook graag zijn dochter weer zien opgroeien en omgang met haar hebben. Heeft de vader
recht op een omgangsregeling?
Ondanks dat de nauwe persoonlijke betrekkingen voor korte tijd wellicht verbroken zijn
geweest, wil dit niet direct zeggen dat er geen sprake meer is van family life. De vader is de
biologische vader van het meisje, en heeft haar bij de geboorte erkend. Er is sprake geweest
van een affectieve band vóór het verbreken van de relatie. De vader is voor lange tijd nauw
betrokken geweest bij de opvoeding van Tessa, met uitzondering van de enkele maanden dat
hij het moeilijk had met de verbroken relatie. In dit geval zou de vader naar alle
waarschijnlijkheid een omgangsregeling toegekend krijgen, omdat er sprake is van een
nauwe persoonlijke betrokkenheid tot het meisje conform family life.
Belangrijke artikelen
,Family life is niet hetzelfde als familierechtelijke betrekking.
Familierechtelijke betrekkingen ziet volgens art. 1:197 BW namelijk op juridisch ouders en
hun bloedverwanten. Family life is een ruimer begrip.
Juridisch moederschap
Juridisch vaderschap
Erkenning
• Art. 1:203 BW
• Erkenning door opgemaakte akte door ABS
• Juridisch ouderschap en dus familierechtelijke betrekking (art. 1:197 BW)
, • Gevolg vanaf tijdstip erkenning:
• Naamrecht, gezag, omgangsrecht, verplichting tot levensonderhoud,
erfgenaamschap
• Toestemming moeder/kind kan worden vervangen door de rechtbank, art. 1:204 lid 3
BW
• Belangrijke jurisprudentie: ECLI:NL:HR:2015:3196
• Alsnog vragen vervangende toestemming ondanks dat er al is erkend.
Omstandigheden dienen te worden meegewogen. Was de zwangerschap al
bekend? Hoe is vervolgens gehandeld door de man? Is de wens tot erkennen
bekengemaakt en hoe lang heeft het geduurd voordat de procedure is
gestart? Etc. etc.
• Maatstaf van misbruik van bevoegdheid.
• Nietigheid erkenning:
• Zes gevallen genoemd in art. 1:204 lid 1 BW
• Belangrijkste criterium is toestemmingsvereiste
• Vernietigbaarheid erkenning, art. 1:205 en 205a BW
• Verzoek tot vernietiging indienen bij de rechtbank
• Rechtsgrond: erkenner is niet de biologische vader van het kind (art. 1:205 lid
1 BW)
• Erkenner of moeder: alleen verzoek o.g.v. wilsgebreken
• Kind: alleen verzoek indien erkenning tijdens minderjarigheid heeft
plaatsgevonden.
• Let op: terugwerkende kracht!
Verwekker
Zie HR 06-11-2015, ECLI:NL:HR:2015:3244 (+ noot!)
Op de gronden die in HR 12 november 2004, ECLI:NL:HR:2004:AQ7386, NJ 2005/248, m.nt. J.
de Boer vermeld zijn, heeft de Hoge Raad aanvaard dat een verwekker die vervangende
toestemming tot erkenning heeft kunnen vragen maar dat heeft nagelaten, de met
toestemming van de moeder gedane erkenning van het kind kan aantasten met een beroep
op misbruik van bevoegdheid, indien de door de moeder aan een andere man gegeven
toestemming tot erkenning is gegeven met slechts het oogmerk de belangen van
de verwekker te schaden (de ‘strikte maatstaf’). Indien echter de verwekker niet of niet tijdig
om vervangende toestemming heeft kunnen vragen, dient een minder strikte maatstaf
gehanteerd te worden, te weten: of de moeder, in aanmerking genomen de onevenredigheid
tussen de belangen van de verwekker bij erkenning en de daartegenover staande belangen
van de moeder - telkens in verband met de belangen van het kind -, in redelijkheid tot het
verlenen van toestemming aan de andere man heeft kunnen komen (de ‘minder strikte
maatstaf’).
De beschikking van het hof moet aldus verstaan worden dat het de ‘strikte maatstaf’ heeft
toegepast. Het hof heeft zijn oordeel gegrond op de enkele omstandigheid dat de vrouw
voldoende op de hoogte was van het feit dat verweerder zich als de biologische vader van
het kind beschouwde en hem wilde erkennen. De tegen dat oordeel gerichte klachten zijn
gegrond, reeds omdat het hof niet (kenbaar) is ingegaan op de door de vrouw en haar
huidige partner in dit verband aangevoerde stellingen, onder meer inhoudende dat de vrouw
, toestemming aan haar huidige partner tot erkenning van het kind heeft gegeven teneinde de
toen reeds geruime tijd bestaande gezinssituatie te bevestigen en de belangen van het kind
te behartigen. Bij de beantwoording van de vraag of de moeder met misbruik van
bevoegdheid toestemming aan een andere man heeft gegeven om het kind te erkennen,
speelt het belang van die andere man op zichzelf geen rol.
Verzoek namens kind
Proberen een bijzonder curator benoemd te krijgen, die dan een verzoek tot
ongedaanmaking namen het kind verzoekt.
Is ter beoordeling van de bijzonder curator om verzoek al dan niet te doen: kijkt naar belang
van het kind.
Gerechtelijke vaststelling ouderschap
• Na vaststelling ontstaat juridisch ouderschap en dus familierechtelijke betrekking.
• Terugwerkende kracht: tot tijdstip geboorte (in tegenstelling tot gewone erkenning).
• In sommige gevallen geen vaststelling mogelijk (art. 1:207 lid 2 BW)
• Verzoek indienen bij de rechtbank door:
• Moeder, binnen 5 jaar na geboorte;
• Kind
Ontkenning van gedurende huwelijk ontstaan vaderschap
• Wanneer de juridisch vader niet de biologische vader is (art. 1:200 BW).
• Verzoek indienen bij de rechtbank.
• Door de vader, moeder of het kind zelf.
• Termijn indienen verzoekschrift:
• Vader: binnen 1 jaar na bekendheid (lid 5)
• Moeder: binnen 1 jaar na geboorte (lid 5)
• Binnen 3 jaar na bekendheid of ingeval van minderjarigheid uiterlijk drie jaar
na meerderjarigheid (lid 6)
• Let op de uitzonderingen in art. 1:200 BW!
• Kennis van zwangerschap voor het huwelijk: geen ontkenning
• Instemmen met daad die de verwekking tot gevolg kan hebben gehad: geen
ontkenning
• Tenzij, bedrog
Gezamenlijk gezag door erkenning (per 1-1-2023)
Vanaf 1 januari 2023 geldt als hoofdregel dat de erkenner die met toestemming van de
andere juridische ouder een kind erkent automatisch gezamenlijk gezag met deze juridische
ouder krijgt, tenzij een van de uitzonderingen van toepassing is (art. 1:251b BW).2 Dit
betekent dat ongehuwde en niet-geregistreerde partners als rechtsgevolg van de erkenning
in beginsel van rechtswege gezamenlijk ouderlijk gezag krijgen met de moeder. Het is voor
hen niet meer nodig om samen met de moeder gezag aan te vragen bij de rechtbank. De
moeder en de persoon die een kind heeft erkend oefenen het gezag over hun kind
gezamenlijk uit, tenzij:
a
een voogd met de voogdij over het kind is belast. Dat kan ook de GI zijn;
