Aantekeningen PowerPoint MK Multimorbiditeit
Onderdeel 1: COPD
Voorbereiding:
Van der Bijl Hoofdstuk 5: Astma, chronische bronchitis en longemfyseem en maak de vragen bij dit
hoofdstuk.
Begrippen en definities:
Chronische aandoening: een aandoening die minstens één jaar of langer duurt en doorlopend om
medische aandacht vraagt en/of de dagelijkse activiteiten beperkt. Het kan hierbij gaan om een
lichamelijke aandoening, zoals diabetes mellitus, COPD of diverse vormen van reuma, of een
psychische of cognitieve aandoening, zoals een depressie, middelenmisbruik of dementie..
Comorbiditeit: de aanwezigheid van een aandoening naast een primaire, centraal staande ziekte of
aandoening.
Multimorbiditeit: de aanwezigheid van twee of meer chronische aandoeningen waarbij de ene
aandoening niet méér centraal staat dan een andere.
Verschil astma en COPD:
Bij astma treedt de obstructie meestal in aanvallen op, met tussendoor weinig of geen klachten als
gevolg van blootstelling aan prikkels waarop de luchtwegen overgevoelig reageren. Bij chronische
bronchitis is de invloed van een dergelijke overgevoeligheid minder duidelijk, hoewel blootstelling
aan bepaalde prikkels de obstructie wel kan verergeren: rook, baklucht, koude lucht of parfum.
COPD
COPD: Chronic obstructive pulmonary disease.
Ziektebeelden COPD:
- Longemfyseem: afwijking van de longblaasjes: de wand is beschadigd en minder elastisch
geworden.
- Chronische bronchitis: chronische ontsteking van de kleine luchtwegen (bronchi en broncioli),
ontstaan door prikkelende stoffen uit de omgeving, meestal sigarettenrook.
Definitie:
- Een chronische niet reversibele luchtweg obstructie met progressieve inflammatie van de onderste
luchtwegen
Prevalentie:
- 35:1000, 10-15% van de rokers krijgt COPD.
Risicofactoren:
- Roken
- Leeftijd
- Blootstelling aan fijnstof en anderen chemicaliën
Symptomen COPD algemeen Symptomen specifiek Symptomen specifiek
chronische bronchitis longemfyseem
Dyspneu Lichte dyspneu Intense dyspneu
Tachypneu Productieve hoest Laag lichaamsgewicht
Cyanose Veel sputum Getuite lippen: overdruk
veroorzaken in kleine
luchtwegen, zodat deze open
, blijven.
Rhonchi (hoorbaar slijm in Overgewicht Tonvormige thorax
luchtwegen)
Crepitaties Pulmonale hypertensie Hoesten maar weinig sputum
Lage saturatie Hypercapnie Luchtweginfecties
Slechte voedingstoestand Ernstige luchtweg obstructie
Hartfalen Verminderd ademgeruis
Oedeem
Onderzoek & diagnose:
- Spirometrie (FEV): Bepalen van longinhoud. Het onderzoek wordt gedaan met een spirometer. Op
de spirometer zit een mondstuk. Hierdoor ademt u lucht in en blaast u lucht uit. De computer meet
hoeveel lucht u maximaal kunt inademen en uitademen en hoe snel u dat kunt. FEV: Geforceerd
expiratoir volume. De maximale hoeveelheid lucht die na inademing in een bepaalde tijd geforceerd
kan worden uitgeademd. Wanneer de gebruikte tijd bijvoorbeeld 1 seconde is wordt de afkorting
FEV1. Indien FEV verlaagd, hoe beperkter het uitademen.
- X-thorax röntgenfoto borstkas, grotere longen betekent veel achtergebleven lucht (tonvormige
thorax)
- Bloedonderzoek: abnormaal hoog aantal erytrocyten. Bloed uit een slagader zal een lage
zuurstofconcentratie bezitten en in een latere fase van de ziekte bovendien een verhoogde
koolzuurgasconcentratie. Als bij ernstige COPD de koolzuurgasconcentratie langdurig verhoogd is,
went het ademcentrum aan deze prikkel en reageert het hier niet meer op. Op dat moment wordt de
verlaagde zuurstofconcentratie de belangrijkste prikkel voor het ademcentrum.
Preventie:
- Stoppen met roken
- Vermijden prikkelende stoffen
- Griepvaccinatie: preventie luchtweginfecties, dit veroorzaakt namelijk verergering van COPD
Behandeling:
- Leefstijl verandering (stoppen met roken)
- Revalidatie
- Ontstekingsremmende medicijnen: corticosteroïden
- Luchtwegverwijdende medicijnen: b-adrenerge agonisten, anticholinergica
- Bij exacerbatie: O2 suppletie, stootkuur corticosteroïden, salbutamol
- Operatief: weghalen emfysemateus longweefsel, longtransplantatie
Prognose:
- Grote kans op comorbiditeit: pneumonie, cardiovasculaire p, osteoporose, angst en
stemmingsstoornissen, DM, metabool syndroom
Classificatie COPD: GOLD
- GOLD 1: Mild – FEV > 80% predicted
- GOLD 2: Moderate – 50% < FEV <80% predicted
- GOLD 3: Severe – 30% < FEV <50% predicted
- GOLD 4: Very severe – FEV <30% predicted
Samenvatting COPD:
- Definitie COPD: BLIJVENDE obstructie luchtwegen
, - Epidemiologie: 15-20% rokers
- Anatomie: bronchioli (glad spierweefsel luchtpijptakjes lage luchtweg)
- (Patho)fysiologie: luchtstroomobstructie > afname luchtstroomsnelheid tijdens uitademing > meer
moeite met ademen > lucht blijft achter in de longen > afname in aantal haarvaten > gaswisseling
verstoord!
- Symptomen: sputum +hoesten > dyspnoe bij inspanning > heftiger beloop en slecht herstel van
pneumonie > dyspnoe in rust > lippen getuit + tonvormige thorax, trommelstokvingers en cyanose >
zuurstoffles
- Diagnostisch onderzoek: spirometrie: FEV1 verlaagd (t.o.v. FVC), art. Bloedgas (pCO2), saturatie.
- Behandeling: luchtwegverwijdende medicatie, evt. AB-kuur, zuurstof, inhalatiecortico’s
- Complicaties: respiratoire insufficiëntie, cor pulmonale, pneumothorax (klaplong)
- Verloop en prognose: afhankelijk van stadium van de COPD, doorroken > slechte FEV1 > grote kans
op overlijden binnen 10 jaar (resp insuff, pneumonie, pneumothorax, longembolie)
Praktijksituatie met vragen:
Meneer P., 75 jaar, vraagt een huisartsvisite aan. Hij klaagt over kortademigheid en hoesten en heeft
sinds twee dagen toename van de klachten. Hij geeft groen sputum op en heeft koorts (39 °C). Hij is
bij de huisarts bekend met een reeds lang bestaande COPD.
Bij inspectie ziet de huisarts bij de patiënt blauwe lippen en een zichtbare kortademigheid. De
ademfrequentie is ongeveer 25/min. Bij auscultatie zijn een verlengde expiratie en rhonchi (hoorbaar
slijm in de luchtwegen) te horen. De huisarts stuurt de patiënt nog diezelfde dag door naar de
longarts. Deze verricht aanvullend onderzoek, onder andere sputum, X-thorax, ECG en
bloedonderzoek (Astrup) naar bloedgassen. De vraag is of er sprake is van respiratoire insufficiëntie.
Op het laboratoriumformulier kruist de longarts daartoe onder meer aan: pO2, pCO2(de hoeveelheid
zuurstof en koolzuurgas) en pH.
De resultaten van het laboratoriumonderzoek
zijn als volgt:
• pO2 = 60 mm Hg (norm: 80-100 mm Hg);
• pCO2 = 67 mm Hg (norm: 35-45 mm Hg);
pH= 7,25 (norm: 7,35-7,45)
Beantwoord de volgende beweringen met waar of niet waar en motiveer je antwoord:
1. Astma bronchiale behoort tot de COPD.
Niet waar, tot COPD behoren chronische bronchitis en longemfyseem, omdat deze vaak samen
voorkomen. Het is wel zo dat zowel COPD als astma chronische luchtwegaandoeningen zijn waarbij
obstructie van de kleinere luchtwegen optreedt. Astma kent echter een ander
ontstaansmechanisme.
2. De patiënt in de casus heeft een normale ademfrequentie.
Niet waar, een normale ademfrequentie is 12-20/min, circa 25/min is dus te hoog.
3. Verlengde expiratie wil zeggen: een langere duur van de inademing.
Niet waar, verlengde expiratie betekent: een uitademing die langer duurt.
4. Verlengde expiratie ontstaat door vernauwing van de kleine luchtwegen en elasticiteitsverlies
van de longblaasjes.
Waar, vernauwing van de kleine luchtwegen (bronchi en bronchioli) door ontsteking en
elasticiteitsverlies van de longblaasjes leidt ertoe dat de ingeademde lucht net goed kan worden
uitgeademd. Hierdoor hoor je een verlengde uitademing.
Onderdeel 1: COPD
Voorbereiding:
Van der Bijl Hoofdstuk 5: Astma, chronische bronchitis en longemfyseem en maak de vragen bij dit
hoofdstuk.
Begrippen en definities:
Chronische aandoening: een aandoening die minstens één jaar of langer duurt en doorlopend om
medische aandacht vraagt en/of de dagelijkse activiteiten beperkt. Het kan hierbij gaan om een
lichamelijke aandoening, zoals diabetes mellitus, COPD of diverse vormen van reuma, of een
psychische of cognitieve aandoening, zoals een depressie, middelenmisbruik of dementie..
Comorbiditeit: de aanwezigheid van een aandoening naast een primaire, centraal staande ziekte of
aandoening.
Multimorbiditeit: de aanwezigheid van twee of meer chronische aandoeningen waarbij de ene
aandoening niet méér centraal staat dan een andere.
Verschil astma en COPD:
Bij astma treedt de obstructie meestal in aanvallen op, met tussendoor weinig of geen klachten als
gevolg van blootstelling aan prikkels waarop de luchtwegen overgevoelig reageren. Bij chronische
bronchitis is de invloed van een dergelijke overgevoeligheid minder duidelijk, hoewel blootstelling
aan bepaalde prikkels de obstructie wel kan verergeren: rook, baklucht, koude lucht of parfum.
COPD
COPD: Chronic obstructive pulmonary disease.
Ziektebeelden COPD:
- Longemfyseem: afwijking van de longblaasjes: de wand is beschadigd en minder elastisch
geworden.
- Chronische bronchitis: chronische ontsteking van de kleine luchtwegen (bronchi en broncioli),
ontstaan door prikkelende stoffen uit de omgeving, meestal sigarettenrook.
Definitie:
- Een chronische niet reversibele luchtweg obstructie met progressieve inflammatie van de onderste
luchtwegen
Prevalentie:
- 35:1000, 10-15% van de rokers krijgt COPD.
Risicofactoren:
- Roken
- Leeftijd
- Blootstelling aan fijnstof en anderen chemicaliën
Symptomen COPD algemeen Symptomen specifiek Symptomen specifiek
chronische bronchitis longemfyseem
Dyspneu Lichte dyspneu Intense dyspneu
Tachypneu Productieve hoest Laag lichaamsgewicht
Cyanose Veel sputum Getuite lippen: overdruk
veroorzaken in kleine
luchtwegen, zodat deze open
, blijven.
Rhonchi (hoorbaar slijm in Overgewicht Tonvormige thorax
luchtwegen)
Crepitaties Pulmonale hypertensie Hoesten maar weinig sputum
Lage saturatie Hypercapnie Luchtweginfecties
Slechte voedingstoestand Ernstige luchtweg obstructie
Hartfalen Verminderd ademgeruis
Oedeem
Onderzoek & diagnose:
- Spirometrie (FEV): Bepalen van longinhoud. Het onderzoek wordt gedaan met een spirometer. Op
de spirometer zit een mondstuk. Hierdoor ademt u lucht in en blaast u lucht uit. De computer meet
hoeveel lucht u maximaal kunt inademen en uitademen en hoe snel u dat kunt. FEV: Geforceerd
expiratoir volume. De maximale hoeveelheid lucht die na inademing in een bepaalde tijd geforceerd
kan worden uitgeademd. Wanneer de gebruikte tijd bijvoorbeeld 1 seconde is wordt de afkorting
FEV1. Indien FEV verlaagd, hoe beperkter het uitademen.
- X-thorax röntgenfoto borstkas, grotere longen betekent veel achtergebleven lucht (tonvormige
thorax)
- Bloedonderzoek: abnormaal hoog aantal erytrocyten. Bloed uit een slagader zal een lage
zuurstofconcentratie bezitten en in een latere fase van de ziekte bovendien een verhoogde
koolzuurgasconcentratie. Als bij ernstige COPD de koolzuurgasconcentratie langdurig verhoogd is,
went het ademcentrum aan deze prikkel en reageert het hier niet meer op. Op dat moment wordt de
verlaagde zuurstofconcentratie de belangrijkste prikkel voor het ademcentrum.
Preventie:
- Stoppen met roken
- Vermijden prikkelende stoffen
- Griepvaccinatie: preventie luchtweginfecties, dit veroorzaakt namelijk verergering van COPD
Behandeling:
- Leefstijl verandering (stoppen met roken)
- Revalidatie
- Ontstekingsremmende medicijnen: corticosteroïden
- Luchtwegverwijdende medicijnen: b-adrenerge agonisten, anticholinergica
- Bij exacerbatie: O2 suppletie, stootkuur corticosteroïden, salbutamol
- Operatief: weghalen emfysemateus longweefsel, longtransplantatie
Prognose:
- Grote kans op comorbiditeit: pneumonie, cardiovasculaire p, osteoporose, angst en
stemmingsstoornissen, DM, metabool syndroom
Classificatie COPD: GOLD
- GOLD 1: Mild – FEV > 80% predicted
- GOLD 2: Moderate – 50% < FEV <80% predicted
- GOLD 3: Severe – 30% < FEV <50% predicted
- GOLD 4: Very severe – FEV <30% predicted
Samenvatting COPD:
- Definitie COPD: BLIJVENDE obstructie luchtwegen
, - Epidemiologie: 15-20% rokers
- Anatomie: bronchioli (glad spierweefsel luchtpijptakjes lage luchtweg)
- (Patho)fysiologie: luchtstroomobstructie > afname luchtstroomsnelheid tijdens uitademing > meer
moeite met ademen > lucht blijft achter in de longen > afname in aantal haarvaten > gaswisseling
verstoord!
- Symptomen: sputum +hoesten > dyspnoe bij inspanning > heftiger beloop en slecht herstel van
pneumonie > dyspnoe in rust > lippen getuit + tonvormige thorax, trommelstokvingers en cyanose >
zuurstoffles
- Diagnostisch onderzoek: spirometrie: FEV1 verlaagd (t.o.v. FVC), art. Bloedgas (pCO2), saturatie.
- Behandeling: luchtwegverwijdende medicatie, evt. AB-kuur, zuurstof, inhalatiecortico’s
- Complicaties: respiratoire insufficiëntie, cor pulmonale, pneumothorax (klaplong)
- Verloop en prognose: afhankelijk van stadium van de COPD, doorroken > slechte FEV1 > grote kans
op overlijden binnen 10 jaar (resp insuff, pneumonie, pneumothorax, longembolie)
Praktijksituatie met vragen:
Meneer P., 75 jaar, vraagt een huisartsvisite aan. Hij klaagt over kortademigheid en hoesten en heeft
sinds twee dagen toename van de klachten. Hij geeft groen sputum op en heeft koorts (39 °C). Hij is
bij de huisarts bekend met een reeds lang bestaande COPD.
Bij inspectie ziet de huisarts bij de patiënt blauwe lippen en een zichtbare kortademigheid. De
ademfrequentie is ongeveer 25/min. Bij auscultatie zijn een verlengde expiratie en rhonchi (hoorbaar
slijm in de luchtwegen) te horen. De huisarts stuurt de patiënt nog diezelfde dag door naar de
longarts. Deze verricht aanvullend onderzoek, onder andere sputum, X-thorax, ECG en
bloedonderzoek (Astrup) naar bloedgassen. De vraag is of er sprake is van respiratoire insufficiëntie.
Op het laboratoriumformulier kruist de longarts daartoe onder meer aan: pO2, pCO2(de hoeveelheid
zuurstof en koolzuurgas) en pH.
De resultaten van het laboratoriumonderzoek
zijn als volgt:
• pO2 = 60 mm Hg (norm: 80-100 mm Hg);
• pCO2 = 67 mm Hg (norm: 35-45 mm Hg);
pH= 7,25 (norm: 7,35-7,45)
Beantwoord de volgende beweringen met waar of niet waar en motiveer je antwoord:
1. Astma bronchiale behoort tot de COPD.
Niet waar, tot COPD behoren chronische bronchitis en longemfyseem, omdat deze vaak samen
voorkomen. Het is wel zo dat zowel COPD als astma chronische luchtwegaandoeningen zijn waarbij
obstructie van de kleinere luchtwegen optreedt. Astma kent echter een ander
ontstaansmechanisme.
2. De patiënt in de casus heeft een normale ademfrequentie.
Niet waar, een normale ademfrequentie is 12-20/min, circa 25/min is dus te hoog.
3. Verlengde expiratie wil zeggen: een langere duur van de inademing.
Niet waar, verlengde expiratie betekent: een uitademing die langer duurt.
4. Verlengde expiratie ontstaat door vernauwing van de kleine luchtwegen en elasticiteitsverlies
van de longblaasjes.
Waar, vernauwing van de kleine luchtwegen (bronchi en bronchioli) door ontsteking en
elasticiteitsverlies van de longblaasjes leidt ertoe dat de ingeademde lucht net goed kan worden
uitgeademd. Hierdoor hoor je een verlengde uitademing.
