Practicum Kwalitatief onderzoek
Qualitative Research Practice: A Guide for Social Science Students and Researchers
(2nd edition)
,De basis van kwalitatief onderzoek...........................................................................................................................4
De aard van kwalitatief onderzoek.......................................................................................................................4
Belangrijke filosofische kwesties in sociaal onderzoek........................................................................................4
Positivisme en de wetenschappelijke methode...................................................................................................5
Belangrijke ontwikkelingen en tradities in kwalitatief onderzoek.......................................................................6
Bevordering en diversificatie van kwalitatief onderzoek.....................................................................................7
Het kiezen van een aanpak...................................................................................................................................8
Uitgangspunten van de OU in kwalitatief onderzoek...............................................................................................8
Wanneer gebruik je kwalitatief onderzoek?.............................................................................................................9
Onderzoeksvragen, design en methoden...............................................................................................................10
Het definiëren van onderzoeksvragen...............................................................................................................10
Het kiezen van een dataverzamelingsmethode.................................................................................................11
Ethiek bij kwalitatief onderzoek..............................................................................................................................13
Het ontstaan van ethische commissies..............................................................................................................13
Populaties en steekproeven....................................................................................................................................15
Steekproeven in kwantitatief onderzoek...........................................................................................................15
Het ontwerpen en selecteren van steekproeven...................................................................................................16
Opties voor sample frames................................................................................................................................16
Het ontwerpen van topic guides.............................................................................................................................17
De inhoud, structuur en lengte van ‘guides’......................................................................................................17
Het ordenen van dataverzameling.....................................................................................................................18
Fases van - of discussie in - interviews en focus groepen..................................................................................18
Taal en terminologie...........................................................................................................................................18
Diepte-interviews....................................................................................................................................................19
Standpunten op het interview...........................................................................................................................19
Vormen en eigenschappen van diepte-interviews.............................................................................................20
Interviewfases....................................................................................................................................................22
Het formuleren van vragen om breedte en diepte te creëren..........................................................................23
Het ondersteunen van de interviewdynamiek...................................................................................................24
Reageren op uitdagende situaties binnen interviews........................................................................................25
Praktische overwegingen...................................................................................................................................26
Analyse: Principes en processen.............................................................................................................................27
Tradities en benaderingen..................................................................................................................................27
Het analytisch proces.........................................................................................................................................29
Terminologie.......................................................................................................................................................29
Formele analyse..................................................................................................................................................29
Datamanagement...............................................................................................................................................30
Abstractie en interpretatie.................................................................................................................................31
Diepte-interviews rapporteren...............................................................................................................................32
Kwalitatieve onderzoeksuitkomsten..................................................................................................................32
Uitdagingen in het rapporteren van kwalitatieve data......................................................................................32
2
, Het schrijven van onderzoeksbevindingen........................................................................................................32
Het rapporteren van spraak en taal...................................................................................................................33
Observeren..............................................................................................................................................................35
De aard van observationeel bewijs....................................................................................................................36
Het verzamelen van observatiedata..................................................................................................................38
Gebruik van locaties...........................................................................................................................................38
Het vastleggen van observatiedata....................................................................................................................39
Internet observatie.............................................................................................................................................40
Beschermen van data.........................................................................................................................................40
Cognitieve interviews .............................................................................................................................................41
Constructen en operationalisaties.....................................................................................................................41
Cognitieve validiteit............................................................................................................................................42
Cognitieve interviews.........................................................................................................................................42
Gebruik van cognitieve interviews.....................................................................................................................43
3
, De basis van kwalitatief onderzoek
Er zijn meerdere manieren zijn om kwalitatief onderzoek uit te voeren. Welke methode de beste is hangt af van
vele factoren. De mening die we hebben over hoe we kwaliteit kunnen waarborgen in kwalitatief onderzoek is
voor een gedeelte afhankelijk van de mening die we hebben in het filosofische debat. Ook de praktijken en
benaderingen van kwalitatief onderzoek in dit boek zijn ontwikkeld binnen een bepaalde onderzoeksomgeving.
De aard van kwalitatief onderzoek
Kwalitatief onderzoek is moeilijk duidelijk te definiëren. Denzin and Lincoln zien kwalitatief onderzoek als:
‘Een set van interpreteerbare materialistische praktijken die de wereld zichtbaar maken. Deze praktijken
transformeren de wereld in een serie van interpretaties, zoals veldnotities, interviews, gesprekken, foto’s,
opnames en persoonlijke memo’s. Kwalitatieve onderzoekers bestuderen dingen in hun eigen natuurlijke
omgeving, proberen wijs te worden uit fenomenen en ze te interpreteren in termen van de betekenis die
mensen aan ze geven’.
Kwalitatief onderzoek onderscheidt zich doordat hypothesen over het algemeen uit de analyse van data
worden gegenereerd in plaats van dat er wordt begonnen met het formuleren van een hypothese alvorens
data te verzamelen om deze te onderbouwen of te ontkrachten.
Eigenschappen van kwalitatief onderzoek
- Doelen en doelstellingen wijzen op een diep en geïnterpreteerd begrip van de sociale wereld van de
onderzoeksparticipanten, door te leren over hoe zij betekenis geven aan hun sociale en
materialistische omstandigheden, hun ervaringen, perspectieven en verleden.
- Het gebruik van niet-gestandaardiseerde, aanpasbare methoden voor het genereren van data die
gevoelig zijn voor de sociale context van de studie.
- Gedetailleerde, rijke en complexe data.
- Analyses met behoud van de complexiteit en die zowel het unieke karakter van elke participant als
terugkerende, brede thema’s respecteert.
- Het open staan voor opkomende categorieën en theorieën bij de analyse- en interpretatiefase.
Output die gedetailleerde omschrijvingen bevat van het fenomeen dat onderzocht wordt en die hun
grondslag vinden in de perspectieven en verklaringen van participanten.
Een reflexieve aanpak, waar de rol en het perspectief van de onderzoeker in het proces wordt erkent.
Belangrijke filosofische kwesties in sociaal onderzoek
Ontologie
Ontologie: De aard van de wereld en wat hierover te weten valt.
Realism (realisme)
Er bestaat een externe realiteit die onafhankelijk is van ons begrip en onze overtuigingen.
Binnen het realisme zijn verschillende varianten te onderscheiden, namelijk:
- Naïef realisme of oppervlakkig realisme; realiteit kan direct en accuraat geobserveerd worden.
- Voorzichtig realisme; realiteit kan bij benadering of imperfect in plaats van accuraat geobserveerd
worden.
- Diepte realisme, kritisch of transcendentaal realisme; realiteit bestaat uit verschillende niveaus: het
empirische domein bestaat uit wat we waarnemen met onze zintuigen, het daadwerkelijke domein
bestaat ongeacht of het wel of niet wordt geobserveerd en het echte domein verwijst naar
onderliggende processen en mechanismen.
- Subtiel realisme; er bestaat een externe realiteit, maar die wordt alleen gevormd door het menselijke
brein en sociaal gestructureerde betekenis.
- Materialisme; een variant van realisme die alleen de materialistische- (zoals economische relaties) en
fysiologische onderdelen van de wereld erkent als de realiteit. Waarden, overtuigingen en ervaringen
zijn ‘epi-fenomenen’: eigenschappen die voortkomen uit de materiele wereld, maar deze niet
scheppen.
4
Qualitative Research Practice: A Guide for Social Science Students and Researchers
(2nd edition)
,De basis van kwalitatief onderzoek...........................................................................................................................4
De aard van kwalitatief onderzoek.......................................................................................................................4
Belangrijke filosofische kwesties in sociaal onderzoek........................................................................................4
Positivisme en de wetenschappelijke methode...................................................................................................5
Belangrijke ontwikkelingen en tradities in kwalitatief onderzoek.......................................................................6
Bevordering en diversificatie van kwalitatief onderzoek.....................................................................................7
Het kiezen van een aanpak...................................................................................................................................8
Uitgangspunten van de OU in kwalitatief onderzoek...............................................................................................8
Wanneer gebruik je kwalitatief onderzoek?.............................................................................................................9
Onderzoeksvragen, design en methoden...............................................................................................................10
Het definiëren van onderzoeksvragen...............................................................................................................10
Het kiezen van een dataverzamelingsmethode.................................................................................................11
Ethiek bij kwalitatief onderzoek..............................................................................................................................13
Het ontstaan van ethische commissies..............................................................................................................13
Populaties en steekproeven....................................................................................................................................15
Steekproeven in kwantitatief onderzoek...........................................................................................................15
Het ontwerpen en selecteren van steekproeven...................................................................................................16
Opties voor sample frames................................................................................................................................16
Het ontwerpen van topic guides.............................................................................................................................17
De inhoud, structuur en lengte van ‘guides’......................................................................................................17
Het ordenen van dataverzameling.....................................................................................................................18
Fases van - of discussie in - interviews en focus groepen..................................................................................18
Taal en terminologie...........................................................................................................................................18
Diepte-interviews....................................................................................................................................................19
Standpunten op het interview...........................................................................................................................19
Vormen en eigenschappen van diepte-interviews.............................................................................................20
Interviewfases....................................................................................................................................................22
Het formuleren van vragen om breedte en diepte te creëren..........................................................................23
Het ondersteunen van de interviewdynamiek...................................................................................................24
Reageren op uitdagende situaties binnen interviews........................................................................................25
Praktische overwegingen...................................................................................................................................26
Analyse: Principes en processen.............................................................................................................................27
Tradities en benaderingen..................................................................................................................................27
Het analytisch proces.........................................................................................................................................29
Terminologie.......................................................................................................................................................29
Formele analyse..................................................................................................................................................29
Datamanagement...............................................................................................................................................30
Abstractie en interpretatie.................................................................................................................................31
Diepte-interviews rapporteren...............................................................................................................................32
Kwalitatieve onderzoeksuitkomsten..................................................................................................................32
Uitdagingen in het rapporteren van kwalitatieve data......................................................................................32
2
, Het schrijven van onderzoeksbevindingen........................................................................................................32
Het rapporteren van spraak en taal...................................................................................................................33
Observeren..............................................................................................................................................................35
De aard van observationeel bewijs....................................................................................................................36
Het verzamelen van observatiedata..................................................................................................................38
Gebruik van locaties...........................................................................................................................................38
Het vastleggen van observatiedata....................................................................................................................39
Internet observatie.............................................................................................................................................40
Beschermen van data.........................................................................................................................................40
Cognitieve interviews .............................................................................................................................................41
Constructen en operationalisaties.....................................................................................................................41
Cognitieve validiteit............................................................................................................................................42
Cognitieve interviews.........................................................................................................................................42
Gebruik van cognitieve interviews.....................................................................................................................43
3
, De basis van kwalitatief onderzoek
Er zijn meerdere manieren zijn om kwalitatief onderzoek uit te voeren. Welke methode de beste is hangt af van
vele factoren. De mening die we hebben over hoe we kwaliteit kunnen waarborgen in kwalitatief onderzoek is
voor een gedeelte afhankelijk van de mening die we hebben in het filosofische debat. Ook de praktijken en
benaderingen van kwalitatief onderzoek in dit boek zijn ontwikkeld binnen een bepaalde onderzoeksomgeving.
De aard van kwalitatief onderzoek
Kwalitatief onderzoek is moeilijk duidelijk te definiëren. Denzin and Lincoln zien kwalitatief onderzoek als:
‘Een set van interpreteerbare materialistische praktijken die de wereld zichtbaar maken. Deze praktijken
transformeren de wereld in een serie van interpretaties, zoals veldnotities, interviews, gesprekken, foto’s,
opnames en persoonlijke memo’s. Kwalitatieve onderzoekers bestuderen dingen in hun eigen natuurlijke
omgeving, proberen wijs te worden uit fenomenen en ze te interpreteren in termen van de betekenis die
mensen aan ze geven’.
Kwalitatief onderzoek onderscheidt zich doordat hypothesen over het algemeen uit de analyse van data
worden gegenereerd in plaats van dat er wordt begonnen met het formuleren van een hypothese alvorens
data te verzamelen om deze te onderbouwen of te ontkrachten.
Eigenschappen van kwalitatief onderzoek
- Doelen en doelstellingen wijzen op een diep en geïnterpreteerd begrip van de sociale wereld van de
onderzoeksparticipanten, door te leren over hoe zij betekenis geven aan hun sociale en
materialistische omstandigheden, hun ervaringen, perspectieven en verleden.
- Het gebruik van niet-gestandaardiseerde, aanpasbare methoden voor het genereren van data die
gevoelig zijn voor de sociale context van de studie.
- Gedetailleerde, rijke en complexe data.
- Analyses met behoud van de complexiteit en die zowel het unieke karakter van elke participant als
terugkerende, brede thema’s respecteert.
- Het open staan voor opkomende categorieën en theorieën bij de analyse- en interpretatiefase.
Output die gedetailleerde omschrijvingen bevat van het fenomeen dat onderzocht wordt en die hun
grondslag vinden in de perspectieven en verklaringen van participanten.
Een reflexieve aanpak, waar de rol en het perspectief van de onderzoeker in het proces wordt erkent.
Belangrijke filosofische kwesties in sociaal onderzoek
Ontologie
Ontologie: De aard van de wereld en wat hierover te weten valt.
Realism (realisme)
Er bestaat een externe realiteit die onafhankelijk is van ons begrip en onze overtuigingen.
Binnen het realisme zijn verschillende varianten te onderscheiden, namelijk:
- Naïef realisme of oppervlakkig realisme; realiteit kan direct en accuraat geobserveerd worden.
- Voorzichtig realisme; realiteit kan bij benadering of imperfect in plaats van accuraat geobserveerd
worden.
- Diepte realisme, kritisch of transcendentaal realisme; realiteit bestaat uit verschillende niveaus: het
empirische domein bestaat uit wat we waarnemen met onze zintuigen, het daadwerkelijke domein
bestaat ongeacht of het wel of niet wordt geobserveerd en het echte domein verwijst naar
onderliggende processen en mechanismen.
- Subtiel realisme; er bestaat een externe realiteit, maar die wordt alleen gevormd door het menselijke
brein en sociaal gestructureerde betekenis.
- Materialisme; een variant van realisme die alleen de materialistische- (zoals economische relaties) en
fysiologische onderdelen van de wereld erkent als de realiteit. Waarden, overtuigingen en ervaringen
zijn ‘epi-fenomenen’: eigenschappen die voortkomen uit de materiele wereld, maar deze niet
scheppen.
4
