Praktische Economie
Module 8 - Conjunctuur en economisch beleid
_________________________________________________________________________
Hoofdstuk 1 - De conjunctuurbeweging
§1.1 De economische conjunctuur
Goede tijden en slechte tijden wisselen elkaar voortdurend af binnen een economie.
Om de beweging van de economie inzichtelijk te maken, bekijken we de reële
economische groei: de procentuele verandering van jaar tot jaar van het reële bbp.
De reële economische groei kan weergegeven worden met de conjunctuurlijn. De
conjunctuurlijn laat een onregelmatige slingerbeweging zien, dit is de
conjunctuurbeweging. In een grafiek met de conjunctuurbeweging is ook altijd de
trendmatige groei te zien: de gemiddelde groei over de afgelopen tien jaar. De
trendmatige groeilijn wordt ook aangeduid als het langetermijngroeipad van de
economie.
Je spreekt van een hoogconjunctuur als de economie sterker groeit dan de
trendmatige groei. Als de economie minder sterk groeit dan de trendmatige groei
spreken we van een laagconjunctuur. Als de economie twee kwartalen achter elkaar
krimpt, spreek je van een economische recessie. Als de economie drie kwartalen of
meer achter elkaar krimpt, spreek je van een economisch depressie.
Om de conjunctuur op de korte termijn te voorspellen wordt gebruik gemaakt van
conjunctuurindicatoren. Dit zijn macro-economische variabelen waarvan de waarde
eerder bekend is dan die van het bbp. Een voorbeeld van een indicator is het aantal
afgegeven bouwvergunningen. Als het aantal bouwvergunningen stijgt, weet je dat
er in de toekomst meer gebouwd gaat worden en dit geeft uiteindelijk een hoger bbp.
Om inzicht te krijgen in welke richting de conjunctuur zich ontwikkelt, is de
conjunctuurklok ontwikkelt.
De conjunctuurlijn is gebaseerd op het bbp. Maar de conjunctuurbeweging is ook
zichtbaar in andere macro-economische variabelen, zoals het inkomen.
Macro-economische variabelen, die hetzelfde patroon vertonen als de
conjunctuurlijn, zoals de consumptie, zijn procyclisch. De macro-economische
variabelen die een tegengesteld patroon vertonen met de conjunctuurlijn zijn
anticyclisch.
§1.2 De stand van de economie
Door de economische conjunctuur wisselen goede tijden en slechte tijden elkaar af.
Dat is niet zonder gevolgen; het raakt alle onderdelen van de economie. In een
periode van laagconjunctuur neemt vooral de onvrijwillige werkloosheid toe. In
goede tijden stijgt de vraag naar arbeid, het aantal vacatures neemt toe. In een
periode van laagconjunctuur loopt de werkloosheid dus op. Een stijgende
werkloosheid heeft twee gevolgen voor de begroting van de overheid. Ten eerste
, moet de overheid meer uitkeringen verstrekken en daarnaast dalen zowel de directe
belastingopbrengsten als de indirecte belastingopbrengsten. Op deze manier neemt
de kans op een financieringstekort toe.
Een financieringstekort beperkt de mogelijkheden van de overheid. Ieder jaar moet
de overheid een belangrijke keuze maken: stijgen de sociale uitkeringen of niet? De
hoogte van deze inkomensoverdrachten is gebaseerd op een algemeen aanvaard
minimum: het minimale inkomen dat nodig is om van rond te kunnen komen. Met de
conjunctuur beweegt ook het vertrouwen dat consumenten en producenten hebben
in de economie. In tijden van een hoogconjunctuur is bijvoorbeeld sprake van een
positief consumentenvertrouwen. Daarnaast heeft de conjunctuurbeweging ook
invloed op de internationale handel. Als er sprake is van een laagconjunctuur in
bijvoorbeeld Duitsland heeft dit tot gevolg dat Duitsers minder Nederlandse
producten kopen. Hierdoor verzwakt ook de conjunctuur in Nederland.
Hoofdstuk 2 - De verklaring van de conjunctuurbeweging
§2.1 Geaggregeerde vraag
De conjunctuurbeweging gaat over de hele economie. Om de conjunctuurbeweging
te verklaren moeten we kijken naar de geaggregeerde vraag en het geaggregeerde
aanbod. Het geaggregeerde aanbod is het aanbod van alle markten in een land
samen en de geaggregeerde vraag is de totale vraag van een land naar goederen
en diensten.
§2.2 Geaggregeerd aanbod: korte en lange termijn
Het geaggregeerde aanbod is het totale aanbod in een economie. Op korte termijn is
er sprake van prijsrigiditeit of prijsstarheid. Hier zijn vier redenen voor:
1. Ten eerste zijn aanbieders sneller geneigd hun prijzen aan te passen als ze
dat goed kunnen onderbouwen. Dat is het geval bij een kostenstijging. Ze zijn
minder snel geneigd hun prijzen aan te passen in reactie op veranderingen
van de vraag. Klanten haken dan sneller af.
2. Daarnaast kunnen productiekosten niet snel aangepast worden. Prijzen
kunnen hierdoor maar beperkt naar beneden bijgesteld worden. De grootste
starre kostenpost zijn de personeelskosten. Er is sprake van loonstarheid.
3. Ook is het moeilijk te bepalen welke prijs de winst nu maximaliseert.
Ondernemers zullen dus vaak maar één keer per jaar hun prijzen aanpassen.
4. Als laatste is prijsrigiditeit een gevolg van geldillusie: het verschijnsel dat
mensen denken in nominale waarden en niet in reële waarden.
De prijsrigiditeit heeft gevolgen voor de geaggregeerde-aanbodlijn op korte termijn.
Want als prijzen niet veranderen bij een veranderend aanbod, dan moet de
geaggregeerde-aanbodlijn horizontaal verlopen. De geaggregeerde vraag kan op
korte termijn wel veranderen.
Het geaggregeerde aanbod op lange termijn wordt bepaald door de stand van de
techniek, de beschikbare productiefactoren en de manier waarop deze worden
Module 8 - Conjunctuur en economisch beleid
_________________________________________________________________________
Hoofdstuk 1 - De conjunctuurbeweging
§1.1 De economische conjunctuur
Goede tijden en slechte tijden wisselen elkaar voortdurend af binnen een economie.
Om de beweging van de economie inzichtelijk te maken, bekijken we de reële
economische groei: de procentuele verandering van jaar tot jaar van het reële bbp.
De reële economische groei kan weergegeven worden met de conjunctuurlijn. De
conjunctuurlijn laat een onregelmatige slingerbeweging zien, dit is de
conjunctuurbeweging. In een grafiek met de conjunctuurbeweging is ook altijd de
trendmatige groei te zien: de gemiddelde groei over de afgelopen tien jaar. De
trendmatige groeilijn wordt ook aangeduid als het langetermijngroeipad van de
economie.
Je spreekt van een hoogconjunctuur als de economie sterker groeit dan de
trendmatige groei. Als de economie minder sterk groeit dan de trendmatige groei
spreken we van een laagconjunctuur. Als de economie twee kwartalen achter elkaar
krimpt, spreek je van een economische recessie. Als de economie drie kwartalen of
meer achter elkaar krimpt, spreek je van een economisch depressie.
Om de conjunctuur op de korte termijn te voorspellen wordt gebruik gemaakt van
conjunctuurindicatoren. Dit zijn macro-economische variabelen waarvan de waarde
eerder bekend is dan die van het bbp. Een voorbeeld van een indicator is het aantal
afgegeven bouwvergunningen. Als het aantal bouwvergunningen stijgt, weet je dat
er in de toekomst meer gebouwd gaat worden en dit geeft uiteindelijk een hoger bbp.
Om inzicht te krijgen in welke richting de conjunctuur zich ontwikkelt, is de
conjunctuurklok ontwikkelt.
De conjunctuurlijn is gebaseerd op het bbp. Maar de conjunctuurbeweging is ook
zichtbaar in andere macro-economische variabelen, zoals het inkomen.
Macro-economische variabelen, die hetzelfde patroon vertonen als de
conjunctuurlijn, zoals de consumptie, zijn procyclisch. De macro-economische
variabelen die een tegengesteld patroon vertonen met de conjunctuurlijn zijn
anticyclisch.
§1.2 De stand van de economie
Door de economische conjunctuur wisselen goede tijden en slechte tijden elkaar af.
Dat is niet zonder gevolgen; het raakt alle onderdelen van de economie. In een
periode van laagconjunctuur neemt vooral de onvrijwillige werkloosheid toe. In
goede tijden stijgt de vraag naar arbeid, het aantal vacatures neemt toe. In een
periode van laagconjunctuur loopt de werkloosheid dus op. Een stijgende
werkloosheid heeft twee gevolgen voor de begroting van de overheid. Ten eerste
, moet de overheid meer uitkeringen verstrekken en daarnaast dalen zowel de directe
belastingopbrengsten als de indirecte belastingopbrengsten. Op deze manier neemt
de kans op een financieringstekort toe.
Een financieringstekort beperkt de mogelijkheden van de overheid. Ieder jaar moet
de overheid een belangrijke keuze maken: stijgen de sociale uitkeringen of niet? De
hoogte van deze inkomensoverdrachten is gebaseerd op een algemeen aanvaard
minimum: het minimale inkomen dat nodig is om van rond te kunnen komen. Met de
conjunctuur beweegt ook het vertrouwen dat consumenten en producenten hebben
in de economie. In tijden van een hoogconjunctuur is bijvoorbeeld sprake van een
positief consumentenvertrouwen. Daarnaast heeft de conjunctuurbeweging ook
invloed op de internationale handel. Als er sprake is van een laagconjunctuur in
bijvoorbeeld Duitsland heeft dit tot gevolg dat Duitsers minder Nederlandse
producten kopen. Hierdoor verzwakt ook de conjunctuur in Nederland.
Hoofdstuk 2 - De verklaring van de conjunctuurbeweging
§2.1 Geaggregeerde vraag
De conjunctuurbeweging gaat over de hele economie. Om de conjunctuurbeweging
te verklaren moeten we kijken naar de geaggregeerde vraag en het geaggregeerde
aanbod. Het geaggregeerde aanbod is het aanbod van alle markten in een land
samen en de geaggregeerde vraag is de totale vraag van een land naar goederen
en diensten.
§2.2 Geaggregeerd aanbod: korte en lange termijn
Het geaggregeerde aanbod is het totale aanbod in een economie. Op korte termijn is
er sprake van prijsrigiditeit of prijsstarheid. Hier zijn vier redenen voor:
1. Ten eerste zijn aanbieders sneller geneigd hun prijzen aan te passen als ze
dat goed kunnen onderbouwen. Dat is het geval bij een kostenstijging. Ze zijn
minder snel geneigd hun prijzen aan te passen in reactie op veranderingen
van de vraag. Klanten haken dan sneller af.
2. Daarnaast kunnen productiekosten niet snel aangepast worden. Prijzen
kunnen hierdoor maar beperkt naar beneden bijgesteld worden. De grootste
starre kostenpost zijn de personeelskosten. Er is sprake van loonstarheid.
3. Ook is het moeilijk te bepalen welke prijs de winst nu maximaliseert.
Ondernemers zullen dus vaak maar één keer per jaar hun prijzen aanpassen.
4. Als laatste is prijsrigiditeit een gevolg van geldillusie: het verschijnsel dat
mensen denken in nominale waarden en niet in reële waarden.
De prijsrigiditeit heeft gevolgen voor de geaggregeerde-aanbodlijn op korte termijn.
Want als prijzen niet veranderen bij een veranderend aanbod, dan moet de
geaggregeerde-aanbodlijn horizontaal verlopen. De geaggregeerde vraag kan op
korte termijn wel veranderen.
Het geaggregeerde aanbod op lange termijn wordt bepaald door de stand van de
techniek, de beschikbare productiefactoren en de manier waarop deze worden
