Samenvatting personen- en familierecht / burgerlijk procesrecht

In het familierecht kunnen we een aantal rechtsfiguren of instituten onderscheiden waar rechten en
plichten aan gekoppeld worden  ‘kapstokken’ in het familierecht.
‘Kapstokken’ in het familierecht zijn:
 Family life
 (Juridisch) ouderschap (leidend tot familierechtelijke betrekkingen)
 Huwelijk en geregistreerd partnerschap
 Ouderlijk gezag en voogdij
LET OP: ‘Familierechtelijke betrekkingen’ is NIET hetzelfde als ‘family life’


FAMILY LIFE, art. 8 EVRM
Als er tussen twee personen sprake is van een band die we als family life kunnen bestempelen, brengt dat
in de relatie tussen die personen rechten en plichten met zich mee.

Family life wordt in de wet vaak niet letterlijk genoemd. Hiervoor wordt vaak ‘nauwe persoonlijke
betrekking’ gebruikt. Dit houdt hetzelfde in als het begrip family life.

In een casus kun je jezelf twee vragen stellen:
1. Is er tussen bepaalde personen sprake van family life?
a. Echtgenoten of personen in een vergelijkbare relatie (en kind). Samenwonen is hierbij
geen vereiste.
b. Moeder – kind (van rechtswege door geboorte  Marckx arrest)
c. Juridisch vader – kind (bijv. door huwelijk of erkenning)

Onder omstandigheden is er ook sprake van family life in de volgende situaties:
d. Biologische vader – kind, mits er sprake is van bijkomende omstandigheden. Deze
omstandigheden kunnen betrekking hebben op de periode voor de geboorte (bijv.
samenwonend paar dat samen een weloverwogen keuze heeft gemaakt tot het vormen
van een gezin), maar ook op de periode na de geboorte (bijv. door intensief contact
tussen biologische vader en kind).
e. Overige bloedverwanten: zoals grootouders – kleinkind. Het moet hierbij vast komen te
staan dat de contacten met het kind ruimer zijn dan de gebruikelijke, in het verkeer
plaatsvindende, contacten tussen het kind en de desbetreffende bloedverwant.
f. Niet-bloedverwanten: zoals pleegouders – kind, opvangouders – kind of wensouders –
kind.

En als dat zo is,

2. Welke consequenties heeft dat dan? Met andere woorden: welke rechten en plichten vloeien
voort uit deze band? Welke rechten en plichten dit zijn, hangt af van de context en van de vraag
wie er bij de rechter een beroep doet op family life.
Voorbeelden van rechten en plichten:
 Het recht op contact (zorgverdeling/omgang);
 Het recht op informatie;
 Gezamenlijk gezag;
 Het recht van ouder en kind op verzorging en opvoeding van het kind door de ouder;
 Aanspraak van het kind op levensonderhoud (bijv. alimentatie) (art. 1:392 BW); en
 Aanspraken betreffende een geslachtsnaam.




MINDERJARIGHEID
Iedereen die de leeftijd van 18 jaar nog niet heeft bereikt, is minderjarig, tenzij art. 1:253ha BW (art.
1:233 BW). Art. 1:253ha BW geeft aan dat een minderjarige vrouw aan de kinderrechter kan verzoeken

, om haar meerderjarig te verklaren. Indien de vrouw als meerderjarig aangemerkt wordt, staat zij zelf niet
meer onder gezag van haar ouders/voogden en krijgt zij zelf het gezag over haar kindje.

Kenmerken van minderjarigen:
1. Alle minderjarigen staan onder gezag (art. 1:245 lid 1 BW)
2. Minderjarigen zijn slechts voorwaardelijk handelingsbekwaam (art. 1:234 lid 1 BW). M.a.w. zijn
zij handelingsbekwaam mits zij toestemming hebben van wettelijke vertegenwoordigers
(degenen die het wettelijk gezag uitvoeren) voor zover de wet niet anders bepaalt. Let hierbij ook
op lid 3!!
Als de minderjarige geen toestemming heeft en de toestemming ook niet kon worden
verondersteld, is de rechtshandeling vernietigbaar door de wettelijke vertegenwoordigers op
grond van art. 3:32 BW.

Er zijn uitzonderingen waarin de wet anders bepaalt:
a. Het maken van een testament vanaf 16 jaar
b. Het sluiten van een arbeidsovereenkomst vanaf 16 jaar
c. Het sluiten van een geneeskundige behandelingsovereenkomst vanaf 16 jaar (dan is er
geen toestemming van de wettelijke vertegenwoordigers nodig om een medische ingreep
te ondergaan. De arts moet wel handelen onder de norm van goed hulpverlenerschap)
d. Het verzoek benoeming bijzondere curator (art. 1:250 BW)
e. Een informele rechtsingang (art. 1:377g en 1:251a lid 4 BW, eventueel via
schakelbepaling van art. 1:253a lid 4 BW)
f. Een verzoek tot handlichting (art. 1:235 BW). Ouders moeten het hiermee eens zijn op
grond van lid 2. Als ouders het niet met elkaar eens zijn, geldt de geschillenbeslechting
van art. 1:253a lid 1 BW. LET OP: toch kan de rechter zonder goedkeuring van de
ouders handlichting verlenen, als het beroep van de ouders op een vetorecht als misbruik
van bevoegdheid moet worden beschouwd (art. 3:13 jo. 3:15 BW). Bepaalde personen
hebben binnen het personen- en familierecht een vetorecht (bijv. bij erkenning en
adoptie). In al deze gevallen kan het leerstuk van misbruik van bevoegdheid een rol
spelen.


AFSTAMMINGSRECHT
Het afstammingsrecht bepaald wanneer er sprake is van juridisch ouderschap (familierechtelijke
betrekking, art. 1:197 BW). De familierechtelijke betrekking is van belang voor o.a. erfrecht, naamrecht,
ouderlijk gezag, nationaliteit en de onderhoudsplicht.

Juridisch moederschap
De vrouw die bevalt van een kind, is van rechtswege juridisch moeder van het kind (art. 1:198 lid 1 sub a
BW).

Juridisch duomoeder, verschillende mogelijkheden:
- Erkennen (art. 1:198 lid 1 sub c BW).
- Van rechtswege juridisch moeder wanneer zij ten tijde van de bevalling gehuwd is/geregistreerd
partnerschap heeft met de moeder, LET OP: enkel bij een anonieme donor (verklaring stichting
donorgegevens) (art. 1:198 lid 1 sub b BW).
- Gerechtelijke vaststelling van het moederschap (art. 1:198 lid 1 sub d BW).
- Adoptie (art. 1:198 lid 1 sub e BW)

Ongedaan maken juridisch duomoederschap
Kan op dezelfde manier als het ongedaan maken van juridisch vaderschap, maar dan gelden de artikelen
1:202a BW (ontkenning moederschap) en 1:205a BW (vernietiging erkenning). Ook hier hangt het
ervan af hoe het duomoederschap is ontstaan, vervolgens kun je dan kiezen voor ontkenning of
vernietiging. De grond waarop het juridisch duomoederschap kan worden teruggedraaid, is het feit dat zij
niet de biologische moeder is van het kind.

Juridisch vaderschap