Inhoudsopgave
H1 Treasury management en de financiële functie........................................................................................... 3
1.1 De financiële functie ................................................................................................................................ 3
1.2 Treasury management ............................................................................................................................ 3
1.3 Financiële overzichten ............................................................................................................................. 3
1.4 Uitgangspunten van het vak financiering en waarderen op basis van kasstromen .................................... 4
H2 Investeringsselectie .................................................................................................................................... 5
2.1 Besluitvorming ........................................................................................................................................ 5
2.2 Investeringsanalyse ................................................................................................................................. 5
2.3 Investeringsmotieven en vormen van investeringen ................................................................................. 5
2.4 Investeringsselectiemethoden.................................................................................................................. 6
2.5 Netto contante-waardemethode ............................................................................................................. 6
2.6 Interne rentabiliteit ................................................................................................................................. 7
2.7 Beoordelingscriteria bij meerdere projecten tegelijkertijd ......................................................................... 8
2.8 Inflatie en investeringsselectie ................................................................................................................. 8
2.9 Overige selectiemethoden ....................................................................................................................... 8
2.10 Valkuilen bij het nemen van beslissingen................................................................................................ 9
H4 Werkkapitaalbeheer en Cashmanagement ................................................................................................. 9
4.1 De cash conversion cycle.......................................................................................................................... 9
4.2 Werkkapitaalbeheer ................................................................................................................................ 9
4.3 De beheersing van het werkkapitaal ...................................................................................................... 10
4.4 Het voorraadbeheer .............................................................................................................................. 10
4.5 Debiteurenbeleid ................................................................................................................................... 10
4.6 Debiteurenbeheer.................................................................................................................................. 12
4.7 Factoring ............................................................................................................................................... 12
4.8 Crediteurenbeheer................................................................................................................................. 13
4.9 Cashmanagement ................................................................................................................................. 14
H5 bankkrediet en het kredietrisico ............................................................................................................... 16
5.1 Financieel risicomanagement ................................................................................................................ 16
5.2 Investor relations................................................................................................................................... 16
5.3 Kredietrisico .......................................................................................................................................... 17
5.5 Financiële analyse ten behoeve van een kredietbeoordeling ................................................................... 17
5.6 Z-score van Altman ................................................................................................................................ 19
5.7 Zekerheden ........................................................................................................................................... 20
5.8 Bankvoorwaarden en offerte ................................................................................................................. 20
H6 Producten en ontwikkelingen op financiële markten ................................................................................ 21
6.1 De financiële markt ............................................................................................................................... 21
6.2 Kenmerken van producten aangeboden op financiële markten ............................................................... 21
6.3 Ontwikkelingen op de geld- en kapitaalmarkt ........................................................................................ 22
H7 Eigen vermogen ........................................................................................................................................ 23
7.1 Institutionele kenmerken van het eigen vermogen ................................................................................. 23
7.2. de aandelenemissie .............................................................................................................................. 24
7.3 winstuitkering aan aandeelhouders ....................................................................................................... 24
7.4 de prijs van een aandeel ........................................................................................................................ 24
7.5 Kengetallen en financiële criteria van beleggers en investeerders ........................................................... 25
7.6 aandelenemissie.................................................................................................................................... 26
H8 Vreemd vermogen .................................................................................................................................... 27
8.1 Kenmerken en verschuivingsvormen van vreemd vermogen ................................................................... 27
8.2 obligatielening ...................................................................................................................................... 27
8.3 de onderhandse lening .......................................................................................................................... 29
8.4 Objectfinanciering ................................................................................................................................. 29
H9 Kostenvoet van het eigen vermogen ......................................................................................................... 29
9.2 De moderne portefeuilletheorie ............................................................................................................. 29
9.3 Capital asset pricing model .................................................................................................................... 32
1
, 9.4 efficiënte markthypothese ..................................................................................................................... 33
9.5 de beperkingen van CAPM ..................................................................................................................... 33
9.6 Het small-firm effect.............................................................................................................................. 33
H10 Vermogensstructuur en vermogenskosten.............................................................................................. 34
10.1 overzicht van theorieen en veronderstellingen ..................................................................................... 34
10.2 modigliani & miller .............................................................................................................................. 34
H12 Opties en optiewaardering: theorie en praktijk ...................................................................................... 35
12.1 Een korte geschiedenis van opties ........................................................................................................ 35
12.2 Institutionele kenmerken van opties..................................................................................................... 36
12.5 Waardebepaling van opties ................................................................................................................. 36
H13 Renterisicobeheer ................................................................................................................................... 38
13.1 Renterisico .......................................................................................................................................... 38
13.2 Methoden om de omvang van het renterisico in kaart te brengen ........................................................ 40
13.3 Instrumenten ter beheersing van het renterisico .................................................................................. 41
H14 Valutarisicobeheer .................................................................................................................................. 44
14.1 De valutamarkt ................................................................................................................................... 44
14.2 Koersnotering en werkwijze van banken .............................................................................................. 44
14.3 Wisselkoerssystemen en prijsvorming .................................................................................................. 44
14.4 Lenen in uiteenlopende valuta en looptijden ........................................................................................ 45
14.5 Vormen van valutarisico ...................................................................................................................... 46
14.6 Organisatie van het valutarisicobeheer ................................................................................................ 47
14.7 Instrumenten ter beheersing van valutarisico’s .................................................................................... 47
H15 Bedrijfswaardering en bedrijfsovername ................................................................................................ 48
15.1 Inleiding .............................................................................................................................................. 48
15.2 motieven voor samenwerking dan wel een bedrijfsovername ............................................................... 49
15.3 Het bedrijfsovemameproces ................................................................................................................ 49
15.4 Methoden van bedrijfswaardering ....................................................................................................... 49
15.5 Overige elementen die bij bedrijfsovemame in het mkb van belang zijn ................................................ 52
2
,H1 Treasury management en de financiële functie
1.1 De financiële functie
De financial controller houdt zich vooral bezig met processen rondom de primaire vastlegging van financiële
feiten en rapporteert daarover naar het management of de managerial controller.
De managerial controller ontwerpt kritische prestatie-indicatoren en maakt overzichten die kunnen dienen als
input bij de beoordeling van bedrijven of bij beslissingen.
De business controller kent de organisatie en is de rechterhand van de directie of maakt zelfs deel uit van de
directie.
FIGUUR 1.1
1.2 Treasury management
Ondernemingsplan:
- vermogensbehoefte (de investeringsbeslissing)
- wijze van financieren (resulterend in de oprichtingsbalans)
Creditzijde beheersen:
Klein bedrijf —> automatisch
Groot bedrijf —> treasurer
De belangrijkste taak van de treasurer is (en daarmee is het begrip treasury management gedefinieerd): Het
creëren en in stand houden van financiële randvoorwaarden voor de ontwikkeling van het kernbedrijf en de
doelstellingen van ondernemingen. Het extern gerichte karakter de functie maakt de treasurer uitermate
geschikt om de contacten met Belastingdienst en verzekeringsmaatschappijen te onderhouden.
Bovenstaande taak is concreet uitgewerkt in de volgende drie aandachtsgebieden:
• Zorg dragen voor verkrijging en handhaving van toegang tot de vermogensmarkt (Investor Relations en
Corporate Finance)
• Optimaliseren van de financiële logistiek (Cashmanagement)
• Beschermen van vermogen en resultaat tegen financiële risico's (Valuta- en Renterisicobeheer).
FIGUUR 1.2
FIGUUR 1.3
FIGUUR 1.4
Na het inrichten van de organisatie en de bijbehorende informatiestromen worden de instrumenten die de
treasurer mag gebruiken benoemd. De doelen, organisatie, afspraken en instrumenten worden in een
treasurystatuut vastgelegd.
1.3 Financiële overzichten
Geïnduceerd vermogen: Het aanhouden van voorraden, het op krediet verkopen van de voorraden, het na
afloop van een jaar betalen van belastingen, het vooraf of juist later betalen van verzekeringspremies
(overlopende activa/passiva) of het leveren van diensten dan wel het inkopen van goederen of diensten op
krediet behoren tot de normale bedrijfsactiviteiten. Deze manier van werken heeft als bijwerking dat de
onderneming door goederen op krediet te kopen of de belastingaanslag later te betalen als het ware gratis
krediet krijgt.
Autonoom vermogen: Alle vermogen dat niet behoort tot het geïnduceerd vermogen. Autonoom vermogen is
het vermogen dat door derden op basis van een financieringscontract aan de onderneming ter beschikking is
gesteld. Bekende vormen van autonoom vermogen zijn het eigen vermogen (aandeelhouders of de ondernemer
zelf stelt geld ter beschikking voor de financiering van de onderneming) en (bank)leningen (alle bankleningen en
dus ook het negatief saldo op het rekening- courantkrediet). Een bijzondere post in dit rijtje is de post te betalen
dividend.
3
, Kasstroomoverzicht volgens de directe methode
Het kasstroomoverzicht opgesteld volgens de directe methode neemt simpel gezegd alle bankafschriften en
kastransacties van de onderneming en ordent alle ontvangsten naar hun herkomst of categorie, zoals
ontvangsten uit verkoop en ontvangen rente. Ook worden alle uitgaven categoriaal geordend, zoals betaalde
lonen en betalingen voor ingekochte goederen. FIGUUR 1.10
Kasstroomoverzicht volgens de indirecte methode
Het kasstroomoverzicht volgens de indirecte methode wordt opgesteld op basis van de begin- en eindbalans en
de resultatenrekening vanuit het principe dat in het kasstroomoverzicht alle posten uit de resultatenrekening
die geen ontvangsten en uitgaven zijn, moeten worden weggelaten. Daarnaast moet worden gecorrigeerd voor
posten die wel een ontvangst of een uitgave zijn. Het kasstroomoverzicht begint met het bedrijfsresultaat.
FIGUUR 1.9
1.4 Uitgangspunten van het vak financiering en waarderen op basis van kasstromen
1 Principe van tijdsvoorkeur oftewel de tijdswaarde van het geld.
Door gebruik te maken van rekentechnieken uit de financiële rekenkunde, waarbij later te ontvangen bedragen
lager worden gewaardeerd dan huidige ontvangsten, kunnen projecten worden gewaardeerd en beoordeeld.
2 Cash is King
Slogans binnen het vak financiering zijn:
• 'Cash is King' (ga op zoek naar geld, want dan blijf je bestaan.)
• 'Cash is a fact; profit is an opinion' (om boekhoudschandalen te voorkomen werd In plaats van de
resultatenrekening werd het kasstroomoverzicht een belangrijk overzicht om de financiële situatie van een
bedrijf te beoordelen. Het is onmogelijk om te liegen met banksaldo.)
3 Verhouding rendement en risico
4 Waarderen doe je door de verwachte kasstromen te disconteren
- Objectieve en het subjectieve waardebegrip.
- Verschil tussen de begrippen ‘waarde' en 'prijs' De waarde wordt op basis van rationele of minder
rationele inschattingen door ieder op manier bepaald; de prijs komt tot stand door overtuiging of
onderhandelen.
- Contante waarde van de verwachte kasstromen
5 Vermogensmarkten zijn efficiënt
Informatie zet de markten in bewegingen we spreken van een efficiënte markt als alle informatie in de prijs is
verwerkt. Of omgedraaid: de prijs van financiële producten die op ieder moment tot stand komt, geeft aan hoe
de markt denkt over de marktprijzen; alle informatie is immers verwerkt in de prijs.
6 Het draait om aandeelhouderswaarde
- Corporate governance
- Behoorlijk bestuur:
o Volgens het Rijnlandse model wordt een bestuurder geacht in de besluitvorming rekening te houden
met de belangen van alle stakeholders van een organisatie.
o De tegenhanger van het Rijnlandse model is het Angelsaksische model. In het Angelsaksische model,
ook wel de stockholderbenadering genoemd, is de onderneming en daarmee het bestuur het
verlengstuk van de aandeelhouder. Het bestuur is wel verantwoordelijk voor de contacten met alle
stakeholders, maar uiteindelijk legt het bestuur alleen verantwoording af aan de aandeelhouder. Het
voordeel van de stockholderbenadering is dat het bestuur in feite maar op een criterium, namelijk 'de
mate waarin ze voor de aandeelhouder waarde heeft weten te creëren kan worden afgerekend.
FIGUUR l.11
4
H1 Treasury management en de financiële functie........................................................................................... 3
1.1 De financiële functie ................................................................................................................................ 3
1.2 Treasury management ............................................................................................................................ 3
1.3 Financiële overzichten ............................................................................................................................. 3
1.4 Uitgangspunten van het vak financiering en waarderen op basis van kasstromen .................................... 4
H2 Investeringsselectie .................................................................................................................................... 5
2.1 Besluitvorming ........................................................................................................................................ 5
2.2 Investeringsanalyse ................................................................................................................................. 5
2.3 Investeringsmotieven en vormen van investeringen ................................................................................. 5
2.4 Investeringsselectiemethoden.................................................................................................................. 6
2.5 Netto contante-waardemethode ............................................................................................................. 6
2.6 Interne rentabiliteit ................................................................................................................................. 7
2.7 Beoordelingscriteria bij meerdere projecten tegelijkertijd ......................................................................... 8
2.8 Inflatie en investeringsselectie ................................................................................................................. 8
2.9 Overige selectiemethoden ....................................................................................................................... 8
2.10 Valkuilen bij het nemen van beslissingen................................................................................................ 9
H4 Werkkapitaalbeheer en Cashmanagement ................................................................................................. 9
4.1 De cash conversion cycle.......................................................................................................................... 9
4.2 Werkkapitaalbeheer ................................................................................................................................ 9
4.3 De beheersing van het werkkapitaal ...................................................................................................... 10
4.4 Het voorraadbeheer .............................................................................................................................. 10
4.5 Debiteurenbeleid ................................................................................................................................... 10
4.6 Debiteurenbeheer.................................................................................................................................. 12
4.7 Factoring ............................................................................................................................................... 12
4.8 Crediteurenbeheer................................................................................................................................. 13
4.9 Cashmanagement ................................................................................................................................. 14
H5 bankkrediet en het kredietrisico ............................................................................................................... 16
5.1 Financieel risicomanagement ................................................................................................................ 16
5.2 Investor relations................................................................................................................................... 16
5.3 Kredietrisico .......................................................................................................................................... 17
5.5 Financiële analyse ten behoeve van een kredietbeoordeling ................................................................... 17
5.6 Z-score van Altman ................................................................................................................................ 19
5.7 Zekerheden ........................................................................................................................................... 20
5.8 Bankvoorwaarden en offerte ................................................................................................................. 20
H6 Producten en ontwikkelingen op financiële markten ................................................................................ 21
6.1 De financiële markt ............................................................................................................................... 21
6.2 Kenmerken van producten aangeboden op financiële markten ............................................................... 21
6.3 Ontwikkelingen op de geld- en kapitaalmarkt ........................................................................................ 22
H7 Eigen vermogen ........................................................................................................................................ 23
7.1 Institutionele kenmerken van het eigen vermogen ................................................................................. 23
7.2. de aandelenemissie .............................................................................................................................. 24
7.3 winstuitkering aan aandeelhouders ....................................................................................................... 24
7.4 de prijs van een aandeel ........................................................................................................................ 24
7.5 Kengetallen en financiële criteria van beleggers en investeerders ........................................................... 25
7.6 aandelenemissie.................................................................................................................................... 26
H8 Vreemd vermogen .................................................................................................................................... 27
8.1 Kenmerken en verschuivingsvormen van vreemd vermogen ................................................................... 27
8.2 obligatielening ...................................................................................................................................... 27
8.3 de onderhandse lening .......................................................................................................................... 29
8.4 Objectfinanciering ................................................................................................................................. 29
H9 Kostenvoet van het eigen vermogen ......................................................................................................... 29
9.2 De moderne portefeuilletheorie ............................................................................................................. 29
9.3 Capital asset pricing model .................................................................................................................... 32
1
, 9.4 efficiënte markthypothese ..................................................................................................................... 33
9.5 de beperkingen van CAPM ..................................................................................................................... 33
9.6 Het small-firm effect.............................................................................................................................. 33
H10 Vermogensstructuur en vermogenskosten.............................................................................................. 34
10.1 overzicht van theorieen en veronderstellingen ..................................................................................... 34
10.2 modigliani & miller .............................................................................................................................. 34
H12 Opties en optiewaardering: theorie en praktijk ...................................................................................... 35
12.1 Een korte geschiedenis van opties ........................................................................................................ 35
12.2 Institutionele kenmerken van opties..................................................................................................... 36
12.5 Waardebepaling van opties ................................................................................................................. 36
H13 Renterisicobeheer ................................................................................................................................... 38
13.1 Renterisico .......................................................................................................................................... 38
13.2 Methoden om de omvang van het renterisico in kaart te brengen ........................................................ 40
13.3 Instrumenten ter beheersing van het renterisico .................................................................................. 41
H14 Valutarisicobeheer .................................................................................................................................. 44
14.1 De valutamarkt ................................................................................................................................... 44
14.2 Koersnotering en werkwijze van banken .............................................................................................. 44
14.3 Wisselkoerssystemen en prijsvorming .................................................................................................. 44
14.4 Lenen in uiteenlopende valuta en looptijden ........................................................................................ 45
14.5 Vormen van valutarisico ...................................................................................................................... 46
14.6 Organisatie van het valutarisicobeheer ................................................................................................ 47
14.7 Instrumenten ter beheersing van valutarisico’s .................................................................................... 47
H15 Bedrijfswaardering en bedrijfsovername ................................................................................................ 48
15.1 Inleiding .............................................................................................................................................. 48
15.2 motieven voor samenwerking dan wel een bedrijfsovername ............................................................... 49
15.3 Het bedrijfsovemameproces ................................................................................................................ 49
15.4 Methoden van bedrijfswaardering ....................................................................................................... 49
15.5 Overige elementen die bij bedrijfsovemame in het mkb van belang zijn ................................................ 52
2
,H1 Treasury management en de financiële functie
1.1 De financiële functie
De financial controller houdt zich vooral bezig met processen rondom de primaire vastlegging van financiële
feiten en rapporteert daarover naar het management of de managerial controller.
De managerial controller ontwerpt kritische prestatie-indicatoren en maakt overzichten die kunnen dienen als
input bij de beoordeling van bedrijven of bij beslissingen.
De business controller kent de organisatie en is de rechterhand van de directie of maakt zelfs deel uit van de
directie.
FIGUUR 1.1
1.2 Treasury management
Ondernemingsplan:
- vermogensbehoefte (de investeringsbeslissing)
- wijze van financieren (resulterend in de oprichtingsbalans)
Creditzijde beheersen:
Klein bedrijf —> automatisch
Groot bedrijf —> treasurer
De belangrijkste taak van de treasurer is (en daarmee is het begrip treasury management gedefinieerd): Het
creëren en in stand houden van financiële randvoorwaarden voor de ontwikkeling van het kernbedrijf en de
doelstellingen van ondernemingen. Het extern gerichte karakter de functie maakt de treasurer uitermate
geschikt om de contacten met Belastingdienst en verzekeringsmaatschappijen te onderhouden.
Bovenstaande taak is concreet uitgewerkt in de volgende drie aandachtsgebieden:
• Zorg dragen voor verkrijging en handhaving van toegang tot de vermogensmarkt (Investor Relations en
Corporate Finance)
• Optimaliseren van de financiële logistiek (Cashmanagement)
• Beschermen van vermogen en resultaat tegen financiële risico's (Valuta- en Renterisicobeheer).
FIGUUR 1.2
FIGUUR 1.3
FIGUUR 1.4
Na het inrichten van de organisatie en de bijbehorende informatiestromen worden de instrumenten die de
treasurer mag gebruiken benoemd. De doelen, organisatie, afspraken en instrumenten worden in een
treasurystatuut vastgelegd.
1.3 Financiële overzichten
Geïnduceerd vermogen: Het aanhouden van voorraden, het op krediet verkopen van de voorraden, het na
afloop van een jaar betalen van belastingen, het vooraf of juist later betalen van verzekeringspremies
(overlopende activa/passiva) of het leveren van diensten dan wel het inkopen van goederen of diensten op
krediet behoren tot de normale bedrijfsactiviteiten. Deze manier van werken heeft als bijwerking dat de
onderneming door goederen op krediet te kopen of de belastingaanslag later te betalen als het ware gratis
krediet krijgt.
Autonoom vermogen: Alle vermogen dat niet behoort tot het geïnduceerd vermogen. Autonoom vermogen is
het vermogen dat door derden op basis van een financieringscontract aan de onderneming ter beschikking is
gesteld. Bekende vormen van autonoom vermogen zijn het eigen vermogen (aandeelhouders of de ondernemer
zelf stelt geld ter beschikking voor de financiering van de onderneming) en (bank)leningen (alle bankleningen en
dus ook het negatief saldo op het rekening- courantkrediet). Een bijzondere post in dit rijtje is de post te betalen
dividend.
3
, Kasstroomoverzicht volgens de directe methode
Het kasstroomoverzicht opgesteld volgens de directe methode neemt simpel gezegd alle bankafschriften en
kastransacties van de onderneming en ordent alle ontvangsten naar hun herkomst of categorie, zoals
ontvangsten uit verkoop en ontvangen rente. Ook worden alle uitgaven categoriaal geordend, zoals betaalde
lonen en betalingen voor ingekochte goederen. FIGUUR 1.10
Kasstroomoverzicht volgens de indirecte methode
Het kasstroomoverzicht volgens de indirecte methode wordt opgesteld op basis van de begin- en eindbalans en
de resultatenrekening vanuit het principe dat in het kasstroomoverzicht alle posten uit de resultatenrekening
die geen ontvangsten en uitgaven zijn, moeten worden weggelaten. Daarnaast moet worden gecorrigeerd voor
posten die wel een ontvangst of een uitgave zijn. Het kasstroomoverzicht begint met het bedrijfsresultaat.
FIGUUR 1.9
1.4 Uitgangspunten van het vak financiering en waarderen op basis van kasstromen
1 Principe van tijdsvoorkeur oftewel de tijdswaarde van het geld.
Door gebruik te maken van rekentechnieken uit de financiële rekenkunde, waarbij later te ontvangen bedragen
lager worden gewaardeerd dan huidige ontvangsten, kunnen projecten worden gewaardeerd en beoordeeld.
2 Cash is King
Slogans binnen het vak financiering zijn:
• 'Cash is King' (ga op zoek naar geld, want dan blijf je bestaan.)
• 'Cash is a fact; profit is an opinion' (om boekhoudschandalen te voorkomen werd In plaats van de
resultatenrekening werd het kasstroomoverzicht een belangrijk overzicht om de financiële situatie van een
bedrijf te beoordelen. Het is onmogelijk om te liegen met banksaldo.)
3 Verhouding rendement en risico
4 Waarderen doe je door de verwachte kasstromen te disconteren
- Objectieve en het subjectieve waardebegrip.
- Verschil tussen de begrippen ‘waarde' en 'prijs' De waarde wordt op basis van rationele of minder
rationele inschattingen door ieder op manier bepaald; de prijs komt tot stand door overtuiging of
onderhandelen.
- Contante waarde van de verwachte kasstromen
5 Vermogensmarkten zijn efficiënt
Informatie zet de markten in bewegingen we spreken van een efficiënte markt als alle informatie in de prijs is
verwerkt. Of omgedraaid: de prijs van financiële producten die op ieder moment tot stand komt, geeft aan hoe
de markt denkt over de marktprijzen; alle informatie is immers verwerkt in de prijs.
6 Het draait om aandeelhouderswaarde
- Corporate governance
- Behoorlijk bestuur:
o Volgens het Rijnlandse model wordt een bestuurder geacht in de besluitvorming rekening te houden
met de belangen van alle stakeholders van een organisatie.
o De tegenhanger van het Rijnlandse model is het Angelsaksische model. In het Angelsaksische model,
ook wel de stockholderbenadering genoemd, is de onderneming en daarmee het bestuur het
verlengstuk van de aandeelhouder. Het bestuur is wel verantwoordelijk voor de contacten met alle
stakeholders, maar uiteindelijk legt het bestuur alleen verantwoording af aan de aandeelhouder. Het
voordeel van de stockholderbenadering is dat het bestuur in feite maar op een criterium, namelijk 'de
mate waarin ze voor de aandeelhouder waarde heeft weten te creëren kan worden afgerekend.
FIGUUR l.11
4
