Rechtsgeschiedenis
Inhoudsopgave
Week 1......................................................................................................2
College 1: Codificatie.............................................................................2
College 2: Natuurrecht...........................................................................5
Week 2......................................................................................................8
College 1: Romeins recht.......................................................................8
College 2: Romeins recht.....................................................................10
Week 3....................................................................................................13
College 1: Italië....................................................................................13
College 2: Frankrijk deel 1...................................................................16
Week 4....................................................................................................19
College 1: Frankrijk deel 2...................................................................19
College 2: De Duitse landen................................................................23
Week 5....................................................................................................27
College 1: Duitsland.............................................................................27
College 2: Codificatie in Nederland......................................................32
Week 6....................................................................................................38
College 1: Engeland, in plaats van codificatie.....................................38
College 2: Engeland, in plaats van codificatie.....................................41
1
,Week 1
College 1: Codificatie
Codificatie -> Jeremy Bentham (filosoof, jurist)
1. Optekening: het recht moet op schrift zijn gesteld
2. Bevoegd gezag van de overheid: om bindende regels uit te
vaardigen
3. Exclusiviteit
Geschreven recht door de gezaghebbende overheid die
exclusief moet zijn (maakt de rechtsoptekening tot een
volledige)
- Functies van een codificatie:
Codificatie dient de rechtszekerheid te bevorderen
Maar een codificatie leidt niet per definitie tot
rechtszekerheid, de wetgever heeft maar een beperkte rol
bij het zorgen voor rechtszekerheid de belangrijkste taak
voor hen is het verlenen van autoriteit aan de wettekst. De
rechtsprekende macht heeft vooral invloed op het gehalte
van rechtszekerheid.
Codificatie zorgt voor rechtseenheid op economisch gebied
Grensoverschrijdende handels- en betalingsverkeer vraagt
om een eenvormige regeling
Codificatie heeft ook een politieke functie
Recht kan een belangrijk middel zijn om nationale eenheid
te creëren of te verstevigen.
Oudsher: geschreven & ongeschreven recht
- Geschreven recht: ius ex scripto
- Ongeschreven recht: ius ex non scripto
Vanaf 18e eeuw moderne codificatie
Legaliteitsbeginsel
Cesare Beccaria (Italiaanse hoogleraar economie)
- Strafbepaling moet gebaseerd zijn op een eerder wetgeving
- Nulla poena, sine previa lege: er is geen strafbaar feit en geen straf
zonder voorafgaande wettelijke strafbepaling
Artikel 16 GW (grondwet)
Artikel 1 Sv (wetboek van strafvordering)
2
,Moderne codificaties van 18e eeuw
- Jean Jacques Rousseau
Regels moeten een uitdrukking zijn van het volk, soevereiniteit ligt
bij het volk
Als je bindende regels wilt maken, moet je dat doen vanuit de
volkswil
Sociaal contract: volonté générale (1762)
Minderheid is gebonden aan de meerderheid, omdat dat dat
vooraf is afgesproken
Fictief maatschappelijk verdrag waardoor een groep individuen
zich vrijwillig tot een volk organiseert, hierdoor geeft een
individu zijn natuurlijk vrijheid prijs in ruil voor burgerlijke
vrijheid. Die bestaat uit de onderworpenheid van zijn
individuele wil aan die van de gemeenschap.
De rechter moet handelen naar de wil van het volk
- Montesquieu
Trias politica: scheiding van de machten
1. Wetgevende macht
2. Uitvoerende macht: besluiten
3. Rechterlijke macht: 1 taak, wetten toepassen
Materiële volledigheid: kan niet -> alles wat zich ooit heeft voorgedaan
Rechters moeten zich houden aan de enige, uitsluitende rechtsbron
Interpretatie
- Door middel van interpretatie kan uitleg en betekenis worden
gegeven aan het recht
- Nadeel: grote verscheidenheid van interpretaties draagt niet bij aan
de rechtszekerheid
- Uitleg van wetteksten -> rechtsprekende macht
Dus macht van de wetgever is beperkt: hij kan wel wetten
uitvaardigen, maar heeft geen invloed op de toekomstige uitleg
- Authentieke interpretatie: de uitleg van een wet door de wetgever
zelf
Justinianus vaardigde verschillende verordeningen uit waarin zijn
wetten werden uitgelegd -> geen oplossing, verordeningen
moesten ook weer uitgelegd worden
3
, - Algeheel verbod van ieder commentaar op het wetboek -> verbod
bleek zinloos, omdat een wetsstuk eenmaal uitleg nodig heeft
- ‘Référé législatif’ (in de tijd van de Verlichting): de rechter moet
wordt verplicht om uitleg te vragen aan de wetgever
Interpretaties methodes:
- Wet systematisch/stelselmatig: uitleg zoeken in andere wetten, hoe
past een regel in het stelsel van de wet en verhoud die zich tot
andere regels
- Grammaticaal: woordenboek -> betekenis in dagelijks
spraakgebruik, zuiver taalkundige uitleg
- Teleologische: doel van de wetgeving, uitleg ondergeschikt aan het
doel
- Wetshistorisch: wat heeft de wetgever destijds bedoeld
- Rechtshistorisch: zoeken naar herkomst van een bepaalde regels,
bijv. in het romeinse recht
- Analogisch: Een wet toepassen op een situatie die niet letterlijk in de
wet staat, maar er sterk op lijkt.
Wetboek van Tryphème
- Bedacht wetboek, gebruikt voor juridische oefencasus
Woorden zijn op zichzelf nooit duidelijk, altijd interpretatie nodig
- Als de tekst duidelijk is, is er een conclusie van de interpretatie
Iedere rechter legt de wet zelf uit
- Geen stare decisis/precedentenstelsel, dus de lagere rechter hoeft
niet de hogere rechter te volgen
Bij codificatie: Alleen exclusief door uitleg
4
Inhoudsopgave
Week 1......................................................................................................2
College 1: Codificatie.............................................................................2
College 2: Natuurrecht...........................................................................5
Week 2......................................................................................................8
College 1: Romeins recht.......................................................................8
College 2: Romeins recht.....................................................................10
Week 3....................................................................................................13
College 1: Italië....................................................................................13
College 2: Frankrijk deel 1...................................................................16
Week 4....................................................................................................19
College 1: Frankrijk deel 2...................................................................19
College 2: De Duitse landen................................................................23
Week 5....................................................................................................27
College 1: Duitsland.............................................................................27
College 2: Codificatie in Nederland......................................................32
Week 6....................................................................................................38
College 1: Engeland, in plaats van codificatie.....................................38
College 2: Engeland, in plaats van codificatie.....................................41
1
,Week 1
College 1: Codificatie
Codificatie -> Jeremy Bentham (filosoof, jurist)
1. Optekening: het recht moet op schrift zijn gesteld
2. Bevoegd gezag van de overheid: om bindende regels uit te
vaardigen
3. Exclusiviteit
Geschreven recht door de gezaghebbende overheid die
exclusief moet zijn (maakt de rechtsoptekening tot een
volledige)
- Functies van een codificatie:
Codificatie dient de rechtszekerheid te bevorderen
Maar een codificatie leidt niet per definitie tot
rechtszekerheid, de wetgever heeft maar een beperkte rol
bij het zorgen voor rechtszekerheid de belangrijkste taak
voor hen is het verlenen van autoriteit aan de wettekst. De
rechtsprekende macht heeft vooral invloed op het gehalte
van rechtszekerheid.
Codificatie zorgt voor rechtseenheid op economisch gebied
Grensoverschrijdende handels- en betalingsverkeer vraagt
om een eenvormige regeling
Codificatie heeft ook een politieke functie
Recht kan een belangrijk middel zijn om nationale eenheid
te creëren of te verstevigen.
Oudsher: geschreven & ongeschreven recht
- Geschreven recht: ius ex scripto
- Ongeschreven recht: ius ex non scripto
Vanaf 18e eeuw moderne codificatie
Legaliteitsbeginsel
Cesare Beccaria (Italiaanse hoogleraar economie)
- Strafbepaling moet gebaseerd zijn op een eerder wetgeving
- Nulla poena, sine previa lege: er is geen strafbaar feit en geen straf
zonder voorafgaande wettelijke strafbepaling
Artikel 16 GW (grondwet)
Artikel 1 Sv (wetboek van strafvordering)
2
,Moderne codificaties van 18e eeuw
- Jean Jacques Rousseau
Regels moeten een uitdrukking zijn van het volk, soevereiniteit ligt
bij het volk
Als je bindende regels wilt maken, moet je dat doen vanuit de
volkswil
Sociaal contract: volonté générale (1762)
Minderheid is gebonden aan de meerderheid, omdat dat dat
vooraf is afgesproken
Fictief maatschappelijk verdrag waardoor een groep individuen
zich vrijwillig tot een volk organiseert, hierdoor geeft een
individu zijn natuurlijk vrijheid prijs in ruil voor burgerlijke
vrijheid. Die bestaat uit de onderworpenheid van zijn
individuele wil aan die van de gemeenschap.
De rechter moet handelen naar de wil van het volk
- Montesquieu
Trias politica: scheiding van de machten
1. Wetgevende macht
2. Uitvoerende macht: besluiten
3. Rechterlijke macht: 1 taak, wetten toepassen
Materiële volledigheid: kan niet -> alles wat zich ooit heeft voorgedaan
Rechters moeten zich houden aan de enige, uitsluitende rechtsbron
Interpretatie
- Door middel van interpretatie kan uitleg en betekenis worden
gegeven aan het recht
- Nadeel: grote verscheidenheid van interpretaties draagt niet bij aan
de rechtszekerheid
- Uitleg van wetteksten -> rechtsprekende macht
Dus macht van de wetgever is beperkt: hij kan wel wetten
uitvaardigen, maar heeft geen invloed op de toekomstige uitleg
- Authentieke interpretatie: de uitleg van een wet door de wetgever
zelf
Justinianus vaardigde verschillende verordeningen uit waarin zijn
wetten werden uitgelegd -> geen oplossing, verordeningen
moesten ook weer uitgelegd worden
3
, - Algeheel verbod van ieder commentaar op het wetboek -> verbod
bleek zinloos, omdat een wetsstuk eenmaal uitleg nodig heeft
- ‘Référé législatif’ (in de tijd van de Verlichting): de rechter moet
wordt verplicht om uitleg te vragen aan de wetgever
Interpretaties methodes:
- Wet systematisch/stelselmatig: uitleg zoeken in andere wetten, hoe
past een regel in het stelsel van de wet en verhoud die zich tot
andere regels
- Grammaticaal: woordenboek -> betekenis in dagelijks
spraakgebruik, zuiver taalkundige uitleg
- Teleologische: doel van de wetgeving, uitleg ondergeschikt aan het
doel
- Wetshistorisch: wat heeft de wetgever destijds bedoeld
- Rechtshistorisch: zoeken naar herkomst van een bepaalde regels,
bijv. in het romeinse recht
- Analogisch: Een wet toepassen op een situatie die niet letterlijk in de
wet staat, maar er sterk op lijkt.
Wetboek van Tryphème
- Bedacht wetboek, gebruikt voor juridische oefencasus
Woorden zijn op zichzelf nooit duidelijk, altijd interpretatie nodig
- Als de tekst duidelijk is, is er een conclusie van de interpretatie
Iedere rechter legt de wet zelf uit
- Geen stare decisis/precedentenstelsel, dus de lagere rechter hoeft
niet de hogere rechter te volgen
Bij codificatie: Alleen exclusief door uitleg
4
