Nederlands samenvatting
Boeken:
- Taal en didactiek, aanvankelijk en technisch lezen:
hfst 2, 4 t/m 9
- Basiskennis: hfst 5,6,11
Aanvankelijk en technische lezen hoofdstuk 2 het
leesproces
Bij het lezen maken we gebruik van verschillende soorten informatie. Een lezer
richt zich niet alleen op visuele informatie, zoals de volgorde van de letters in een
woord, maar gebruikt ook zijn kennis van de opbouwprincipes van woorden en de
betekenisrelaties tussen woorden. Tijdens het leesproces onderscheiden we
daarom verschillende niveaus van informatieverwerking: het visuele,
morfologische, semantische en syntactische niveau.
Het belangrijkste niveau bij beginnende lezers is het visuele niveau. Hierbij
gaat het om de kenmerken van letters en woorden. Kinderen leren letters
herkennen aan specifieke eigenschappen, maar het is niet altijd eenvoudig om te
bepalen wat de essentiële kenmerken van een letter zijn. Daarom gebruikt men
in methoden voor aanvankelijk lezen meestal schreefloze letters, zonder
dwarsstreepjes. In de beginfase van het leren lezen maken kinderen vooral
gebruik van de visuele informatie uit losse letters. Later, bij het voortgezet
technisch lezen, spelen ook de andere niveaus een rol.
Ons alfabetisch schriftsysteem is een efficiënte manier om gesproken taal weer
te geven. Daarbij gaat het niet om alle spraakklanken, maar enkel om de klanken
die betekenisverschillen kunnen veroorzaken: de fonemen. Een foneem is een
abstract begrip en daardoor lastig voor kinderen om in woorden te herkennen.
Een letter of een lettercombinatie die een foneem weergeeft, noemen we een
grafeem. Om de koppeling tussen fonemen en grafemen zo duidelijk mogelijk te
maken, beginnen kinderen met klankzuivere woorden.
Naast het visuele niveau speelt ook het morfologisch niveau een rol. Dit heeft
betrekking op de manier waarop een woord is opgebouwd. Vervolgens is er
het semantische niveau, dat draait om de betekenis van woorden. Tot slot is er
het syntactische niveau, waar het gaat om de relaties tussen woorden,
woordgroepen en zinnen. Een belangrijk verschijnsel op dit niveau is bijvoorbeeld
het gebruik van verwijswoorden.
Over hoe het leesproces precies verloopt, bestaan verschillende modellen. Het
eerste is het bottom-up model, waarin het lezen start bij het visuele niveau. De
lezer bouwt het begrip van een tekst stap voor stap op, beginnend bij de letters
en woorden. Dit model verklaart echter niet goed waarom we zinnen vaak sneller
lezen dan losse woorden. De context van een zin helpt ons namelijk om de
betekenis sneller te begrijpen.
Het tegenovergestelde is het top-down model, waarin leesprocessen juist
beginnen op de hogere informatieniveaus. Volgens dit model spelen
verwachtingen van de lezer, gebaseerd op kennis van taal en de werkelijkheid,
een grote rol. Toch blijkt uit onderzoek dat lezers zelden heel precies kunnen
,voorspellen hoe een zin verder gaat, waardoor dit model ook geen volledige
verklaring biedt.
Daarom wordt het leesproces tegenwoordig gezien als een combinatie van beide:
het interactiemodel. Lezen verloopt hierbij door een voortdurende afwisseling
tussen voorspellend lezen en woord-voor-woord lezen. Wanneer een tekst gaat
over een bekend onderwerp, zal de lezer meer voorspellend lezen. Maar zodra
een voorspelling niet klopt of de tekst lastig wordt, schakelt de lezer over op
nauwkeurig lezen.
Een vierde verklaring biedt het fonologische coherentiemodel, dat beschrijft
hoe het geheugen werkt bij het leren lezen. In ons brein ligt kennis opgeslagen in
zenuwcellen die samen een netwerk vormen. In dit netwerk zijn er foneemknopen
(spraakklanken), letterknopen (letters) en semantische knopen (betekenis). De
verbindingen tussen deze knopen zijn niet allemaal even sterk. Vooral de
koppeling tussen fonemen en grafemen blijkt cruciaal. Hoe sterker deze
verbindingen zijn, hoe gemakkelijker het leesproces verloopt. Geoefende lezers
gebruiken hierbij meestal de fonologische route: zij koppelen eerst de letters aan
klanken en vervolgens aan de betekenis.
Samenvattend kunnen we stellen dat lezen een complex proces is, waarin
verschillende niveaus van informatieverwerking en meerdere modellen van
betekenis zijn. Het is een samenspel van visuele herkenning, kennis van
woordopbouw, betekenis en zinsstructuur, ondersteund door de verbindingen in
ons geheugen. Juist deze samenhang maakt het mogelijk dat wij efficiënt en
vloeiend kunnen lezen.
Verschillende lees strategieën:
Visueel niveau De elementaire leeshandeling
Voorbeeld: /m/, /aa/, /n/, /maan/
Visueel niveau Lezen met behulp van clusters en
spellingspatronen
Voorbeeld: /m/, /aan/, /maan/
Visueel niveau Lezen met behulp van de visuele woordvorm
Voorbeeld: Yvonne
Morfologische Lezen met behulp van morfologische analyse
niveau Voorbeeld: be-hulp-zaam
Semantische Lezen met behulp van context
niveau Voorbeeld: ze bibberden van….
Binnen het leren lezen maken kinderen gebruik van
verschillende leesstrategieën. Een van de eerste strategieën die ze leren is
de elementaire leeshandeling. Dit wordt de basistechniek genoemd, omdat
het de basis vormt van het lezen: letter voor letter wordt een woord opgebouwd.
Met behulp van deze strategie kan in principe elk woord worden gelezen.De
elementaire leeshandeling verloopt in drie stappen. Eerst vindt de visuele
analyse plaats: het kind koppelt fonemen aan grafemen, werkt van links naar
rechts volgens de leesrichting en onthoudt de fonemen in de juiste volgorde.
Daarna volgt de auditieve synthese, waarbij de losse klanken aan elkaar
worden geplakt. Tot slot krijgt het woord zijn betekenis.Deze strategie lijkt sterk
op de elementaire spellingshandeling, maar daarbij is de richting net
,omgekeerd: de input is een gesproken woord en de output een geschreven
woord. Bij spelling analyseert het kind auditief de klanken, onthoudt de volgorde,
koppelt fonemen aan grafemen en schrijft zo het woord op. Opvallend is dat
kleuters vaak al beginnen met het imiteren van schrijven, voordat zij echt
beginnen met lezen.Naast de elementaire leeshandeling bestaan er andere
leesstrategieën die kinderen later inzetten. Een daarvan is lezen met behulp
van clusters en spellingpatronen. Hierbij worden vaste combinaties van
medeklinkers (clusters) en patronen van klinkers en medeklinkers
(spellingpatronen) gebruikt. Voorbeelden zijn aai, ooi en eeuw. Deze strategie
helpt vooral bij het lezen van niet-klankzuivere woorden. Daarom noemt men dit
ook wel indirecte woordherkenning via visuele synthese.
Een volgende stap is directe woordherkenning. Hierbij herkent een lezer een
woord aan zijn visuele vorm en de specifieke volgorde van letters, zonder het
letter voor letter te hoeven ontcijferen. Wanneer een letter of een combinatie van
letters betekenis draagt, spreken we van een morfeem. Bij het lezen van
langere woorden maken lezers gebruik van hun kennis van morfemen. Dit
heet lezen met behulp van morfologische analyse. Zo zou een kind het
woord gekn oei verkeerd analyseren, omdat de juiste verdeling ge-knoei is. Deze
strategie lijkt sterk op het lezen met clusters en spellingpatronen, omdat beide
draaien om het herkennen van lettercombinaties. Het verschil is dat
morfologische analyse vooral bij voortgezet technisch lezen wordt getraind en
expliciet gebruikmaakt van betekenisvolle woorddelen. Daarnaast speelt ook
de syntactische structuur een rol. Dit verwijst naar de volgorde van woorden
in een zin. Bij het lezen met behulp van context gebruiken lezers niet alleen hun
kennis van de zinsstructuur, maar ook hun inzicht in de betekenis van woorden
en zinnen. Niet alle kinderen ontwikkelen deze leesstrategieën even snel.
Kinderen die te lang blijven vasthouden aan de elementaire leeshandeling of aan
het lezen met clusters en spellingpatronen worden vaak spellende
lezers genoemd. Zij hebben moeite met het direct herkennen van woorden,
waardoor hun leessnelheid en -begrip achterblijft.
Een ander verschijnsel is radend lezen. Dit gebeurt niet altijd doordat een kind
niet goed kijkt; soms ligt de oorzaak in onbekendheid met bepaalde woorden of
begrippen. Zo kan een kind dat nog nooit het strand heeft gezien, de zin ik zie
een duin foutief lezen als ik zie een duim. Samenvattend verloopt de
leesontwikkeling dus via een aantal belangrijke strategieën: van de elementaire
leeshandeling, via het lezen van clusters en patronen, naar directe
woordherkenning en morfologische analyse. Daarbij spelen ook de syntactische
structuur en de context een belangrijke rol. De overstap van spellend lezen naar
vlot woordherkennen is cruciaal om een vaardige en begrijpend lezer te worden.
Overzicht van de verschillende deelvaardigheden van het lezen en spellen:
Auditieve vaardigheden
Auditieve objectivatie Letten op klank en niet op betekenis
Je kunt de objectivatie ontwikkelen door
bijvoorbeeld veel rijmspelletjes met de kinderen
doen.
Auditieve discriminatie Verschil horen tussen woorden of klanken
Auditieve analyse Een woord in klanken splitsen
Auditieve synthese Losse klanken samenvoegen tot een woord
, Temporeel ordenen De volgorde van klanken onthouden
Klankpositie bepalen Aangeven waar je een klank in een woord hoort
Visuele vaardigheden
Visuele discriminatie Verschil zien tussen letters of woorden
Het probleem bij visuele discriminatie van letters
is dat het niet te vergelijken is met het
waarnemen van verschillen tussen concrete
voorwerpen.
Visuele analyse Letters in een woord herkennen
Bijvoorbeeld analyseren van prenten en
tekeningen
Visuele synthese Losse letters samenvoegen tot een woord
Spatieel ordenen Volgorde van letters onthouden
Letterpositie bepalen Aangeven wat de plaats van een letter in een
woord is
Letterpositie bepalen is een combinatie van
visuele analyse, Spatieel ordenen en kennis van
begrippen
Taalvaardigheden
Kennis van begrippen Instructiebegrippen als voor, achter en letter
kennen
Bij het hardop lezen spelen verschillende voordrachtaspecten een belangrijke
rol. Deze aspecten zorgen ervoor dat een tekst niet alleen correct, maar ook
levendig en begrijpelijk wordt voor de luisteraar. Een eerste aspect is
de uitspraak en articulatie. Duidelijk en verstaanbaar spreken vormt de basis
van goed voorlezen. Daarbij hoort ook het juist leggen van de klemtoon. Om
kinderen hierbij te helpen, kan in teksten een woord cursief gedrukt worden of
een accentteken worden gebruikt, zodat zij beter weten hoe ze de intonatie
moeten leggen. Naast klemtoon is er de zinsmelodie, het verloop in toonhoogte
binnen een zin. Een goede zinsmelodie maakt een tekst natuurlijker en helpt de
luisteraar om de structuur en betekenis van de zin beter te begrijpen. Dit hangt
samen met natuurlijkheid en emotionaliteit. Natuurlijkheid betekent dat het
hardop lezen dezelfde manier van spreken volgt als in een gewoon gesprek of
een presentatie. Door variatie in toon en emotie klinkt een tekst bovendien
minder vlak en boeiender.
Ook het tempo is van groot belang. Het gaat hierbij niet alleen om de juiste
leessnelheid en vloeiendheid, maar ook om de afwisseling tussen snellere en
langzamere passages. Deze variatie voorkomt eentonigheid en geeft de tekst
dynamiek. In het onderwijs wordt de leessnelheid vaak beoordeeld met behulp
van AVI-toetsen, waarbij de snelheid een criterium is om het leesniveau van een
kind vast te stellen. Verder is er het volume. Dit moet passend zijn bij de
situatie: luid genoeg om verstaanbaar te zijn, maar niet onnatuurlijk hard. Tot
slot speelt het lezen van woordgroepen – ook wel frasering genoemd – een
cruciale rol. Hierbij wordt een zin in betekenisvolle stukken verdeeld, zodat de
luisteraar de inhoud beter kan volgen. Zo wordt de zin Op een zonnige
voorjaarsmorgen besloot de ongelukkige boer zijn koe te verkopen doorgaans als
volgt geparafraseerd: Op een zonnige voorjaarsmorgen / besloot de ongelukkige
boer / zijn koe te verkopen. In methodes voor technisch lezen wordt dit geoefend
Boeken:
- Taal en didactiek, aanvankelijk en technisch lezen:
hfst 2, 4 t/m 9
- Basiskennis: hfst 5,6,11
Aanvankelijk en technische lezen hoofdstuk 2 het
leesproces
Bij het lezen maken we gebruik van verschillende soorten informatie. Een lezer
richt zich niet alleen op visuele informatie, zoals de volgorde van de letters in een
woord, maar gebruikt ook zijn kennis van de opbouwprincipes van woorden en de
betekenisrelaties tussen woorden. Tijdens het leesproces onderscheiden we
daarom verschillende niveaus van informatieverwerking: het visuele,
morfologische, semantische en syntactische niveau.
Het belangrijkste niveau bij beginnende lezers is het visuele niveau. Hierbij
gaat het om de kenmerken van letters en woorden. Kinderen leren letters
herkennen aan specifieke eigenschappen, maar het is niet altijd eenvoudig om te
bepalen wat de essentiële kenmerken van een letter zijn. Daarom gebruikt men
in methoden voor aanvankelijk lezen meestal schreefloze letters, zonder
dwarsstreepjes. In de beginfase van het leren lezen maken kinderen vooral
gebruik van de visuele informatie uit losse letters. Later, bij het voortgezet
technisch lezen, spelen ook de andere niveaus een rol.
Ons alfabetisch schriftsysteem is een efficiënte manier om gesproken taal weer
te geven. Daarbij gaat het niet om alle spraakklanken, maar enkel om de klanken
die betekenisverschillen kunnen veroorzaken: de fonemen. Een foneem is een
abstract begrip en daardoor lastig voor kinderen om in woorden te herkennen.
Een letter of een lettercombinatie die een foneem weergeeft, noemen we een
grafeem. Om de koppeling tussen fonemen en grafemen zo duidelijk mogelijk te
maken, beginnen kinderen met klankzuivere woorden.
Naast het visuele niveau speelt ook het morfologisch niveau een rol. Dit heeft
betrekking op de manier waarop een woord is opgebouwd. Vervolgens is er
het semantische niveau, dat draait om de betekenis van woorden. Tot slot is er
het syntactische niveau, waar het gaat om de relaties tussen woorden,
woordgroepen en zinnen. Een belangrijk verschijnsel op dit niveau is bijvoorbeeld
het gebruik van verwijswoorden.
Over hoe het leesproces precies verloopt, bestaan verschillende modellen. Het
eerste is het bottom-up model, waarin het lezen start bij het visuele niveau. De
lezer bouwt het begrip van een tekst stap voor stap op, beginnend bij de letters
en woorden. Dit model verklaart echter niet goed waarom we zinnen vaak sneller
lezen dan losse woorden. De context van een zin helpt ons namelijk om de
betekenis sneller te begrijpen.
Het tegenovergestelde is het top-down model, waarin leesprocessen juist
beginnen op de hogere informatieniveaus. Volgens dit model spelen
verwachtingen van de lezer, gebaseerd op kennis van taal en de werkelijkheid,
een grote rol. Toch blijkt uit onderzoek dat lezers zelden heel precies kunnen
,voorspellen hoe een zin verder gaat, waardoor dit model ook geen volledige
verklaring biedt.
Daarom wordt het leesproces tegenwoordig gezien als een combinatie van beide:
het interactiemodel. Lezen verloopt hierbij door een voortdurende afwisseling
tussen voorspellend lezen en woord-voor-woord lezen. Wanneer een tekst gaat
over een bekend onderwerp, zal de lezer meer voorspellend lezen. Maar zodra
een voorspelling niet klopt of de tekst lastig wordt, schakelt de lezer over op
nauwkeurig lezen.
Een vierde verklaring biedt het fonologische coherentiemodel, dat beschrijft
hoe het geheugen werkt bij het leren lezen. In ons brein ligt kennis opgeslagen in
zenuwcellen die samen een netwerk vormen. In dit netwerk zijn er foneemknopen
(spraakklanken), letterknopen (letters) en semantische knopen (betekenis). De
verbindingen tussen deze knopen zijn niet allemaal even sterk. Vooral de
koppeling tussen fonemen en grafemen blijkt cruciaal. Hoe sterker deze
verbindingen zijn, hoe gemakkelijker het leesproces verloopt. Geoefende lezers
gebruiken hierbij meestal de fonologische route: zij koppelen eerst de letters aan
klanken en vervolgens aan de betekenis.
Samenvattend kunnen we stellen dat lezen een complex proces is, waarin
verschillende niveaus van informatieverwerking en meerdere modellen van
betekenis zijn. Het is een samenspel van visuele herkenning, kennis van
woordopbouw, betekenis en zinsstructuur, ondersteund door de verbindingen in
ons geheugen. Juist deze samenhang maakt het mogelijk dat wij efficiënt en
vloeiend kunnen lezen.
Verschillende lees strategieën:
Visueel niveau De elementaire leeshandeling
Voorbeeld: /m/, /aa/, /n/, /maan/
Visueel niveau Lezen met behulp van clusters en
spellingspatronen
Voorbeeld: /m/, /aan/, /maan/
Visueel niveau Lezen met behulp van de visuele woordvorm
Voorbeeld: Yvonne
Morfologische Lezen met behulp van morfologische analyse
niveau Voorbeeld: be-hulp-zaam
Semantische Lezen met behulp van context
niveau Voorbeeld: ze bibberden van….
Binnen het leren lezen maken kinderen gebruik van
verschillende leesstrategieën. Een van de eerste strategieën die ze leren is
de elementaire leeshandeling. Dit wordt de basistechniek genoemd, omdat
het de basis vormt van het lezen: letter voor letter wordt een woord opgebouwd.
Met behulp van deze strategie kan in principe elk woord worden gelezen.De
elementaire leeshandeling verloopt in drie stappen. Eerst vindt de visuele
analyse plaats: het kind koppelt fonemen aan grafemen, werkt van links naar
rechts volgens de leesrichting en onthoudt de fonemen in de juiste volgorde.
Daarna volgt de auditieve synthese, waarbij de losse klanken aan elkaar
worden geplakt. Tot slot krijgt het woord zijn betekenis.Deze strategie lijkt sterk
op de elementaire spellingshandeling, maar daarbij is de richting net
,omgekeerd: de input is een gesproken woord en de output een geschreven
woord. Bij spelling analyseert het kind auditief de klanken, onthoudt de volgorde,
koppelt fonemen aan grafemen en schrijft zo het woord op. Opvallend is dat
kleuters vaak al beginnen met het imiteren van schrijven, voordat zij echt
beginnen met lezen.Naast de elementaire leeshandeling bestaan er andere
leesstrategieën die kinderen later inzetten. Een daarvan is lezen met behulp
van clusters en spellingpatronen. Hierbij worden vaste combinaties van
medeklinkers (clusters) en patronen van klinkers en medeklinkers
(spellingpatronen) gebruikt. Voorbeelden zijn aai, ooi en eeuw. Deze strategie
helpt vooral bij het lezen van niet-klankzuivere woorden. Daarom noemt men dit
ook wel indirecte woordherkenning via visuele synthese.
Een volgende stap is directe woordherkenning. Hierbij herkent een lezer een
woord aan zijn visuele vorm en de specifieke volgorde van letters, zonder het
letter voor letter te hoeven ontcijferen. Wanneer een letter of een combinatie van
letters betekenis draagt, spreken we van een morfeem. Bij het lezen van
langere woorden maken lezers gebruik van hun kennis van morfemen. Dit
heet lezen met behulp van morfologische analyse. Zo zou een kind het
woord gekn oei verkeerd analyseren, omdat de juiste verdeling ge-knoei is. Deze
strategie lijkt sterk op het lezen met clusters en spellingpatronen, omdat beide
draaien om het herkennen van lettercombinaties. Het verschil is dat
morfologische analyse vooral bij voortgezet technisch lezen wordt getraind en
expliciet gebruikmaakt van betekenisvolle woorddelen. Daarnaast speelt ook
de syntactische structuur een rol. Dit verwijst naar de volgorde van woorden
in een zin. Bij het lezen met behulp van context gebruiken lezers niet alleen hun
kennis van de zinsstructuur, maar ook hun inzicht in de betekenis van woorden
en zinnen. Niet alle kinderen ontwikkelen deze leesstrategieën even snel.
Kinderen die te lang blijven vasthouden aan de elementaire leeshandeling of aan
het lezen met clusters en spellingpatronen worden vaak spellende
lezers genoemd. Zij hebben moeite met het direct herkennen van woorden,
waardoor hun leessnelheid en -begrip achterblijft.
Een ander verschijnsel is radend lezen. Dit gebeurt niet altijd doordat een kind
niet goed kijkt; soms ligt de oorzaak in onbekendheid met bepaalde woorden of
begrippen. Zo kan een kind dat nog nooit het strand heeft gezien, de zin ik zie
een duin foutief lezen als ik zie een duim. Samenvattend verloopt de
leesontwikkeling dus via een aantal belangrijke strategieën: van de elementaire
leeshandeling, via het lezen van clusters en patronen, naar directe
woordherkenning en morfologische analyse. Daarbij spelen ook de syntactische
structuur en de context een belangrijke rol. De overstap van spellend lezen naar
vlot woordherkennen is cruciaal om een vaardige en begrijpend lezer te worden.
Overzicht van de verschillende deelvaardigheden van het lezen en spellen:
Auditieve vaardigheden
Auditieve objectivatie Letten op klank en niet op betekenis
Je kunt de objectivatie ontwikkelen door
bijvoorbeeld veel rijmspelletjes met de kinderen
doen.
Auditieve discriminatie Verschil horen tussen woorden of klanken
Auditieve analyse Een woord in klanken splitsen
Auditieve synthese Losse klanken samenvoegen tot een woord
, Temporeel ordenen De volgorde van klanken onthouden
Klankpositie bepalen Aangeven waar je een klank in een woord hoort
Visuele vaardigheden
Visuele discriminatie Verschil zien tussen letters of woorden
Het probleem bij visuele discriminatie van letters
is dat het niet te vergelijken is met het
waarnemen van verschillen tussen concrete
voorwerpen.
Visuele analyse Letters in een woord herkennen
Bijvoorbeeld analyseren van prenten en
tekeningen
Visuele synthese Losse letters samenvoegen tot een woord
Spatieel ordenen Volgorde van letters onthouden
Letterpositie bepalen Aangeven wat de plaats van een letter in een
woord is
Letterpositie bepalen is een combinatie van
visuele analyse, Spatieel ordenen en kennis van
begrippen
Taalvaardigheden
Kennis van begrippen Instructiebegrippen als voor, achter en letter
kennen
Bij het hardop lezen spelen verschillende voordrachtaspecten een belangrijke
rol. Deze aspecten zorgen ervoor dat een tekst niet alleen correct, maar ook
levendig en begrijpelijk wordt voor de luisteraar. Een eerste aspect is
de uitspraak en articulatie. Duidelijk en verstaanbaar spreken vormt de basis
van goed voorlezen. Daarbij hoort ook het juist leggen van de klemtoon. Om
kinderen hierbij te helpen, kan in teksten een woord cursief gedrukt worden of
een accentteken worden gebruikt, zodat zij beter weten hoe ze de intonatie
moeten leggen. Naast klemtoon is er de zinsmelodie, het verloop in toonhoogte
binnen een zin. Een goede zinsmelodie maakt een tekst natuurlijker en helpt de
luisteraar om de structuur en betekenis van de zin beter te begrijpen. Dit hangt
samen met natuurlijkheid en emotionaliteit. Natuurlijkheid betekent dat het
hardop lezen dezelfde manier van spreken volgt als in een gewoon gesprek of
een presentatie. Door variatie in toon en emotie klinkt een tekst bovendien
minder vlak en boeiender.
Ook het tempo is van groot belang. Het gaat hierbij niet alleen om de juiste
leessnelheid en vloeiendheid, maar ook om de afwisseling tussen snellere en
langzamere passages. Deze variatie voorkomt eentonigheid en geeft de tekst
dynamiek. In het onderwijs wordt de leessnelheid vaak beoordeeld met behulp
van AVI-toetsen, waarbij de snelheid een criterium is om het leesniveau van een
kind vast te stellen. Verder is er het volume. Dit moet passend zijn bij de
situatie: luid genoeg om verstaanbaar te zijn, maar niet onnatuurlijk hard. Tot
slot speelt het lezen van woordgroepen – ook wel frasering genoemd – een
cruciale rol. Hierbij wordt een zin in betekenisvolle stukken verdeeld, zodat de
luisteraar de inhoud beter kan volgen. Zo wordt de zin Op een zonnige
voorjaarsmorgen besloot de ongelukkige boer zijn koe te verkopen doorgaans als
volgt geparafraseerd: Op een zonnige voorjaarsmorgen / besloot de ongelukkige
boer / zijn koe te verkopen. In methodes voor technisch lezen wordt dit geoefend
