LEERPROCESSEN EN GEHEUGEN – FYSIO – ZENUWSTELSEL & ZINTUIGEN (T. Van
Langenhove -1 les)
1. Verschillende geheugensystemen
1.1. De casus H.M.
- H.M. leed aan ernstige epilepsie
- 1953, toen 27J, experimentele operatie waarbij deel van zijn hersenen werd verwijderd
o Mediale temporale kwabben inclusief hippocampus werden verwijderd
o Doel: aanvallen stoppen, maar onverwachte gevolgen
Effecten:
- Kon geen nieuwe langetermijnherinneringen meer vormen
- Kortetermijngeugen was intact, maar duurde slechts 20-30sec
- Behield herinneringen van voor operatie, geen recente
- Algemene intelligentie bleef onaangetast
- Kon nog steeds nieuwe motorische vaardigheden leren (impliciet geheugen)
o Maar kon niet herinneren dat hij ze had geleerd (expliciet geheugen)
Bijdrage aan de neurowetenschappen
- Inzichten in lokalisatie van de geheugenfuncties in hersenen
- Hielp rol van hippocampus in geheugenconsolidatie vaststellen
- Cruciale rol bij het classificeren van verschillende geheugensystemen
1.2. Classificatie van menselijke geheugensystemen
- Episodisch geheugen
o Vb; verjaardagsfeestje herinneren, alsook wie er was, wat je cadeau kreeg, hoe
het verliep
- Semantisch geheugen
o Vb; betekenis van het woord ‘auto’ kennen
- Procedureel geheugen
o Persoon moet niet nadenken over hoe die moet fietsen nadat hij het geleerd
heeft, automatisch
- Priming
o Vb; eerder woord ‘dokter’ horen, woorden zoals ‘ziekenhuis’ of ‘spuitje’ linken,
zonder dat je je bewust bent van de associatie
- Conditionering
o Crf hond van Pavlov
o Hond kwijlt bij horen van de bel, want bel ging gepaard met krijgen van voedsel
o Kwijlen was een impliciete reactie zonder dat hond bewust was van het
leerproces
- Habituatie:
o Vb; persoon in lawaaierige stad, merkt verkeerslawaai na verloop van tijd niet
meer op, hij went
- Sensitisatie;
, o Vb; na pijnlijke ervaring zoals branden van hand op hete pan, kan persoon
gevoeliger worden voor warme oppervlakken en daar sneller op reageren
1.3. Wat is het werkgeheugen
= tijdelijke informatie vasthouden en de info manipuleren voor taken zoals redeneren
en leren
Hoofdkenmerken
- Beperkte capaciteit: max 4-7 items tegelijk vasthouden
- Beperkte duur: tot 30 seconden (tenzij bij herhaling)
- Verschillende vormen: fonologische lus (verbale info), visuospatiële schetsblok (visuele
info)
Wordt gecoördineerd door een ander systeem; centrale executieve systeem
6 belangrijkste cognitieve functies, aangestuurd door de associatiecortexen
- Geheugen, aandacht, ruimtelijk inzicht, taal, executieve functies, sociale cognities
1.4. Stadia van geheugen
MOCA-test
- MOCA = Montreal Cognitive Assessment
- = onderzoeken van ruimtelijk inzicht en geheugen
- Visuospatieelexecutief, benoemen, geheugen, aandacht, taal, abstractie, uitgestelde
recall, oriëntatie
2. Cellulaire en moleculaire basis van leren
2.1. Definitie van leren
= aanpassen van de sterkte van synaptische verbindingen tussen neuronen
- Synaptische plasticiteit
o Lange termijn versterking (LTP) en verzwakking (LTD)
- Signalerings pathways
o Ca²⁺-NMDA/AMPA
- Neurotransmitters:
o Glutamaat (stimulerend), GABA (inhiberend), dopamine en noradrenaline
(modulerend)
- Structurele veranderingen
o Synaptogenese en aanpassingen van dendritische stekels
Vroege fase van LTP:
- verhoogt synaptische transmissie door fosforylering van bestaande eiwitten en AMPA-
receptorinzet
- duurt enkele minuten tot enkele uren
- vereist geen nieuwe eiwitsynthese
Late fase van LTP
- verhoogt synaptische transmissie door structurele veranderingen zoals groei van
dendritische spines
- duurt uren tot dagen of langer
- vereist genexpressie of nieuwe eiwitsynthese
Langenhove -1 les)
1. Verschillende geheugensystemen
1.1. De casus H.M.
- H.M. leed aan ernstige epilepsie
- 1953, toen 27J, experimentele operatie waarbij deel van zijn hersenen werd verwijderd
o Mediale temporale kwabben inclusief hippocampus werden verwijderd
o Doel: aanvallen stoppen, maar onverwachte gevolgen
Effecten:
- Kon geen nieuwe langetermijnherinneringen meer vormen
- Kortetermijngeugen was intact, maar duurde slechts 20-30sec
- Behield herinneringen van voor operatie, geen recente
- Algemene intelligentie bleef onaangetast
- Kon nog steeds nieuwe motorische vaardigheden leren (impliciet geheugen)
o Maar kon niet herinneren dat hij ze had geleerd (expliciet geheugen)
Bijdrage aan de neurowetenschappen
- Inzichten in lokalisatie van de geheugenfuncties in hersenen
- Hielp rol van hippocampus in geheugenconsolidatie vaststellen
- Cruciale rol bij het classificeren van verschillende geheugensystemen
1.2. Classificatie van menselijke geheugensystemen
- Episodisch geheugen
o Vb; verjaardagsfeestje herinneren, alsook wie er was, wat je cadeau kreeg, hoe
het verliep
- Semantisch geheugen
o Vb; betekenis van het woord ‘auto’ kennen
- Procedureel geheugen
o Persoon moet niet nadenken over hoe die moet fietsen nadat hij het geleerd
heeft, automatisch
- Priming
o Vb; eerder woord ‘dokter’ horen, woorden zoals ‘ziekenhuis’ of ‘spuitje’ linken,
zonder dat je je bewust bent van de associatie
- Conditionering
o Crf hond van Pavlov
o Hond kwijlt bij horen van de bel, want bel ging gepaard met krijgen van voedsel
o Kwijlen was een impliciete reactie zonder dat hond bewust was van het
leerproces
- Habituatie:
o Vb; persoon in lawaaierige stad, merkt verkeerslawaai na verloop van tijd niet
meer op, hij went
- Sensitisatie;
, o Vb; na pijnlijke ervaring zoals branden van hand op hete pan, kan persoon
gevoeliger worden voor warme oppervlakken en daar sneller op reageren
1.3. Wat is het werkgeheugen
= tijdelijke informatie vasthouden en de info manipuleren voor taken zoals redeneren
en leren
Hoofdkenmerken
- Beperkte capaciteit: max 4-7 items tegelijk vasthouden
- Beperkte duur: tot 30 seconden (tenzij bij herhaling)
- Verschillende vormen: fonologische lus (verbale info), visuospatiële schetsblok (visuele
info)
Wordt gecoördineerd door een ander systeem; centrale executieve systeem
6 belangrijkste cognitieve functies, aangestuurd door de associatiecortexen
- Geheugen, aandacht, ruimtelijk inzicht, taal, executieve functies, sociale cognities
1.4. Stadia van geheugen
MOCA-test
- MOCA = Montreal Cognitive Assessment
- = onderzoeken van ruimtelijk inzicht en geheugen
- Visuospatieelexecutief, benoemen, geheugen, aandacht, taal, abstractie, uitgestelde
recall, oriëntatie
2. Cellulaire en moleculaire basis van leren
2.1. Definitie van leren
= aanpassen van de sterkte van synaptische verbindingen tussen neuronen
- Synaptische plasticiteit
o Lange termijn versterking (LTP) en verzwakking (LTD)
- Signalerings pathways
o Ca²⁺-NMDA/AMPA
- Neurotransmitters:
o Glutamaat (stimulerend), GABA (inhiberend), dopamine en noradrenaline
(modulerend)
- Structurele veranderingen
o Synaptogenese en aanpassingen van dendritische stekels
Vroege fase van LTP:
- verhoogt synaptische transmissie door fosforylering van bestaande eiwitten en AMPA-
receptorinzet
- duurt enkele minuten tot enkele uren
- vereist geen nieuwe eiwitsynthese
Late fase van LTP
- verhoogt synaptische transmissie door structurele veranderingen zoals groei van
dendritische spines
- duurt uren tot dagen of langer
- vereist genexpressie of nieuwe eiwitsynthese
