Rechtsvinding nota’s tijdens het leren:
Les 1:
AR focus op ontologische (wat is recht), functionele (wat zijn de functies van recht) en structurele
(wat zijn de bouwstenen van recht) vraag. RV focus op epistemologische vraag hoe kan ik de inhoud
van het recht kennen).
Rechtsvinding in het teken van juridische hermeneutiek = onderzoeksgebied dat zich bezig houdt met
hoe we interpreteren in het recht meer bepaald hoe een persoon die interpreteert de inhoud van het
recht in een concreet geval bepaald.
(volledig) Heteronome rechtsvinding = mechanische rechtstoepassing, waarbij de uitlegger zelf geen
enkele keuze hoeft te maken en de inhoud van het recht op een volledig neutraal kan worden
bepaald.
(volledig) Autonome rechtsvinding = creatieve rechtsvorming, waarbij de uitlegger zelf al dan niet
bewust keuzes maakt die bepalen welke inhoud het recht heeft.
Uitlegging in het algemeen:
= activiteit waarbij inhoud wordt toegeschreven aan een interpretatievoorwerp
= activiteit waarbij een interpretans wordt toegeschreven aan een interpretandum
= activiteit waarbij brongeheel en doelgeheel met elkaar in verbinding worden geplaatst
3 elementen: interpretandum (te interpreteren voorwerp), interpretans (betekenis die wordt gehecht
aan het interpretandum) en activiteit.
1
,Wie een definitie geeft schrijft een definiens toe aan een definiendum.
Referent = entiteit die wordt opgeroepen door de betekenis vb: hond.
4 Concrete vormen van interpretatie: semantische en pragmatische (explicaturen, implicaturen en
rechtsgevolgeninterpretatie).
Semantiek: studie van semantische betekenissen (= betekenissen van uitdrukkingen los van de
context vb: arm 1: toestand armoede, 2: lichaamsdeel, …)
Kenmerken van semantische interpretatie:
1) Interpretans is beperkt tot cognitieve handelingen (= voor de betekenis van een teken te
bepalen heb je louter het vermogen nodig om kennis te kunnen nemen van de relevante
taalkundige conventies, eens je die kent ligt de betekenis van het teken zonder twijfel vast)
Cognitieve handeling: handeling die louter bestaat uit koppeling vermogen + effectieve kennis.
Dus geen eigen keuzes maken. Vb: 1 + 1 = 2.
2) Interpretatieproces is een geldig deductieve redenering (= redenering waarbij je altijd tot de
juiste conclusie komt louter door kennis te hebben van de relevante T, W, … conventies.
Interpretatieproces is mechanisch of algoritmisch. Zuivere kwestie van logica. A B, stel: A dus B.
3) Resultaat van een SI is een verifieerbare uitspraak (= uitspraak is waar of onwaar)
Apodictische uitspraken = uitspraken die noodzakelijkerwijze juist zijn. Vb: 2+2 = 4.
Verifieerbare uitspraken kunnen doen is een kwestie van … Theoretische wijsheid (sophia) = wijsheid
die inhoudt dat iemand kennis heeft van de set aan argumenten die verifieerbare uitspraken
rechtvaardigen.
Pragmatiek: studie van pragmatische betekenissen (= betekenissen van uitdrukkingen rekening
houdend met de context).
Herbert Paul Grice (eerste helft 20e eeuw): menselijk communiceren vereist een actieve
samenwerking tussen zender en ontvanger.
Zenderbetekenis = betekenis die zender beoogt over te brengen
Ontvangerbetekenis = betekenis die ontvanger effectief hecht aan de uiting van de zender
2
, Context = kader dat een interpretandum omringt en dat hulmiddelen aanreikt die dienstig zijn voor
de interpretatie van dat interpretandum. 2 soorten: taalkundige en niet taalkundige context.
3 vormen van pragmatische interpretatie (explicatuur, implicatuur en rechtsgevolgeninterpretaties):
Explicatuur = interpretatie waarbij een uitlegger keuze maakt tussen meerdere aanvaardbare
semantische betekenissen.
Verhelpt meerduidige uitdrukkingen (= uitdrukking die meerdere semantische betekenissen
heeft. Vb: vorst)
Implicaturen = interpretatie waarbij uitlegger een keuze maakt tussen meerdere aanvaardbare
zenderbedoelingen.
Verhelpt vage uitdrukkingen (= uitdrukkingen waarbij er onduidelijkheid bestaan over de
grens wanneer iets onder de uitdrukking valt en wanneer iets niet onder de uitdrukking valt.
Vb: kaal)
Begrippen kunnen tegelijk meerduidig en vaag zijn, vb: lang.
Rechtsgevolgeninterpretatie = interpretatie die de betekenis van het recht in een concreet geval
bepaalt.
Kenmerken van pragmatische interpretatie:
1) Interpretans omvat niet alleen cognitieve maar ook volitieve handelingen (= bij elk van de
drie vormen van PI maakt de uitlegger keuzes, de wil van de uitlegger neemt een centrale
positie in)
Zowel contextkeuzes (= uit alle mogelijke omstandigheden de relevante omstandigheden kiezen) als
maatstafkeuzes (= maatstaf kiezen op basis waarvan de uitlegging gebeurd), maatstafkeuzes
toegepast op de 3 vormen van PI:
Explicaturen: uitlegger zal moeten argumenteren dat zijn explicatuur bijdraagt tot een
zinvollere betekenis dan andere explicaturen.
Implicaturen: uitlegger zal moeten argumenteren dat zijn implicatuur bijdraagt tot een
zinvollere betekenis dan andere implicaturen. Dit is onmogelijk om in abstracto te zeggen
vandaar richtlijnen: taalkundige richtlijnen HPG: samenwerkingsbeginsel (= bijdrage tot
conversatie moet passen binnen het doel en richting dat het gesprek naar toe gaat). +
conversationele maximes van Grice: maxime van kwantiteit: zeg voldoende.
Geen algemene maar wel specifieke juridische richtlijnen: bepalingen die aangeven hoe de
bedoeling van de partijen in het contract moet worden gezocht.
3
Les 1:
AR focus op ontologische (wat is recht), functionele (wat zijn de functies van recht) en structurele
(wat zijn de bouwstenen van recht) vraag. RV focus op epistemologische vraag hoe kan ik de inhoud
van het recht kennen).
Rechtsvinding in het teken van juridische hermeneutiek = onderzoeksgebied dat zich bezig houdt met
hoe we interpreteren in het recht meer bepaald hoe een persoon die interpreteert de inhoud van het
recht in een concreet geval bepaald.
(volledig) Heteronome rechtsvinding = mechanische rechtstoepassing, waarbij de uitlegger zelf geen
enkele keuze hoeft te maken en de inhoud van het recht op een volledig neutraal kan worden
bepaald.
(volledig) Autonome rechtsvinding = creatieve rechtsvorming, waarbij de uitlegger zelf al dan niet
bewust keuzes maakt die bepalen welke inhoud het recht heeft.
Uitlegging in het algemeen:
= activiteit waarbij inhoud wordt toegeschreven aan een interpretatievoorwerp
= activiteit waarbij een interpretans wordt toegeschreven aan een interpretandum
= activiteit waarbij brongeheel en doelgeheel met elkaar in verbinding worden geplaatst
3 elementen: interpretandum (te interpreteren voorwerp), interpretans (betekenis die wordt gehecht
aan het interpretandum) en activiteit.
1
,Wie een definitie geeft schrijft een definiens toe aan een definiendum.
Referent = entiteit die wordt opgeroepen door de betekenis vb: hond.
4 Concrete vormen van interpretatie: semantische en pragmatische (explicaturen, implicaturen en
rechtsgevolgeninterpretatie).
Semantiek: studie van semantische betekenissen (= betekenissen van uitdrukkingen los van de
context vb: arm 1: toestand armoede, 2: lichaamsdeel, …)
Kenmerken van semantische interpretatie:
1) Interpretans is beperkt tot cognitieve handelingen (= voor de betekenis van een teken te
bepalen heb je louter het vermogen nodig om kennis te kunnen nemen van de relevante
taalkundige conventies, eens je die kent ligt de betekenis van het teken zonder twijfel vast)
Cognitieve handeling: handeling die louter bestaat uit koppeling vermogen + effectieve kennis.
Dus geen eigen keuzes maken. Vb: 1 + 1 = 2.
2) Interpretatieproces is een geldig deductieve redenering (= redenering waarbij je altijd tot de
juiste conclusie komt louter door kennis te hebben van de relevante T, W, … conventies.
Interpretatieproces is mechanisch of algoritmisch. Zuivere kwestie van logica. A B, stel: A dus B.
3) Resultaat van een SI is een verifieerbare uitspraak (= uitspraak is waar of onwaar)
Apodictische uitspraken = uitspraken die noodzakelijkerwijze juist zijn. Vb: 2+2 = 4.
Verifieerbare uitspraken kunnen doen is een kwestie van … Theoretische wijsheid (sophia) = wijsheid
die inhoudt dat iemand kennis heeft van de set aan argumenten die verifieerbare uitspraken
rechtvaardigen.
Pragmatiek: studie van pragmatische betekenissen (= betekenissen van uitdrukkingen rekening
houdend met de context).
Herbert Paul Grice (eerste helft 20e eeuw): menselijk communiceren vereist een actieve
samenwerking tussen zender en ontvanger.
Zenderbetekenis = betekenis die zender beoogt over te brengen
Ontvangerbetekenis = betekenis die ontvanger effectief hecht aan de uiting van de zender
2
, Context = kader dat een interpretandum omringt en dat hulmiddelen aanreikt die dienstig zijn voor
de interpretatie van dat interpretandum. 2 soorten: taalkundige en niet taalkundige context.
3 vormen van pragmatische interpretatie (explicatuur, implicatuur en rechtsgevolgeninterpretaties):
Explicatuur = interpretatie waarbij een uitlegger keuze maakt tussen meerdere aanvaardbare
semantische betekenissen.
Verhelpt meerduidige uitdrukkingen (= uitdrukking die meerdere semantische betekenissen
heeft. Vb: vorst)
Implicaturen = interpretatie waarbij uitlegger een keuze maakt tussen meerdere aanvaardbare
zenderbedoelingen.
Verhelpt vage uitdrukkingen (= uitdrukkingen waarbij er onduidelijkheid bestaan over de
grens wanneer iets onder de uitdrukking valt en wanneer iets niet onder de uitdrukking valt.
Vb: kaal)
Begrippen kunnen tegelijk meerduidig en vaag zijn, vb: lang.
Rechtsgevolgeninterpretatie = interpretatie die de betekenis van het recht in een concreet geval
bepaalt.
Kenmerken van pragmatische interpretatie:
1) Interpretans omvat niet alleen cognitieve maar ook volitieve handelingen (= bij elk van de
drie vormen van PI maakt de uitlegger keuzes, de wil van de uitlegger neemt een centrale
positie in)
Zowel contextkeuzes (= uit alle mogelijke omstandigheden de relevante omstandigheden kiezen) als
maatstafkeuzes (= maatstaf kiezen op basis waarvan de uitlegging gebeurd), maatstafkeuzes
toegepast op de 3 vormen van PI:
Explicaturen: uitlegger zal moeten argumenteren dat zijn explicatuur bijdraagt tot een
zinvollere betekenis dan andere explicaturen.
Implicaturen: uitlegger zal moeten argumenteren dat zijn implicatuur bijdraagt tot een
zinvollere betekenis dan andere implicaturen. Dit is onmogelijk om in abstracto te zeggen
vandaar richtlijnen: taalkundige richtlijnen HPG: samenwerkingsbeginsel (= bijdrage tot
conversatie moet passen binnen het doel en richting dat het gesprek naar toe gaat). +
conversationele maximes van Grice: maxime van kwantiteit: zeg voldoende.
Geen algemene maar wel specifieke juridische richtlijnen: bepalingen die aangeven hoe de
bedoeling van de partijen in het contract moet worden gezocht.
3
