Ontwikkelingspsychologie
Hoofdstuk 1 een inleiding in de ontwikkeling van het kind
In-vitrofertilisatie (ivf) is een methode waarbij de bevruchting buiten het lichaam
van de moeder plaatsvindt. Dit roept ook vele vragen op, bijvoorbeeld wat voor
effect het heeft op de ontwikkeling van kinderen als vrouwen met behulp van
deze technieken op steeds oudere leeftijd moeder worden? Dit kan vanuit
verschillende invalshoeken bekeken worden. Ontwikkelingsdeskundigen en
ontwikkelingspsychologen hebben allebei gemeen dat ze geïnteresseerd zijn in
de groei en de veranderingen die een kind in zijn jeugd en zijn adolescentie
doormaakt.
Ontwikkelingspsychologie is de wetenschappelijke studie naar patronen van
groei, verandering en stabiliteit bij mensen vanaf de conceptie helemaal tot aan
de ouderdom, maar met een accent op de jaren tot de volwassenheid, waarin
veranderingen elkaar het snelst opvolgen. Het heeft ook een wetenschappelijke
benadering, de hypotheses worden getoetst op een systematische manier. De
ontwikkelingspsychologie richt zich op de menselijke ontwikkeling. Ze houden
zich bezig met de manier waarop mensen groeien en veranderen, maar ook met
de stabiliteit. Ze vragen zich af op welke gebieden en in welke perioden mensen
veranderen en groeien, maar ook hoe hun gedrag juist overeenkomt met eerder
gedrag.
Thematische gebieden binnen de ontwikkelingspsychologie:
Fysieke ontwikkeling: kijkt naar de invloed van de hersenen, het
zenuwstelsel, de spieren, de zintuigen en de behoefte aan eten, drinken en
slaap op ons gedrag. (Wat bepaalt de sekse van het kind? of Wat zijn de
consequenties van vroege of late seksuele rijpheid?)
Cognitieve ontwikkeling: kijkt naar intellectuele vermogens, waaronder
leren, geheugen, probleemoplossing en intelligentie. (Wat zijn onze
vroegste herinneringen? of Wat zijn de effecten van tv kijken?)
Sociaal-emotionele ontwikkeling: kijkt naar de sociale relaties en
interacties met anderen en naar het omgaan met emoties. (Reageren
pasgeborenen anders op hun moeder dan op andere mensen? of Wat is de
beste manier om kinderen gewenst gedrag aan te leren?
Persoonlijkheidsontwikkeling: kijkt naar de duurzame gedragingen en
(karakter) eigenschappen die de ene persoon van de andere
onderscheiden. De morele ontwikkeling kan een speciaal aandachtsgebied
zijn. (Heeft een kleuter een besef van goed of fout? of Wanneer wordt een
kind zich bewust van zijn sekse?)
Specifieke leeftijdsgroepen in de ontwikkelingspsychologie:
, Prenatale periode (van conceptie tot geboorte)
Babytijd (van geboorte tot twee jaar)
peuter- en kleutertijd (van twee tot zes jaar)
Schooltijd (van zes tot twaalf jaar)
Adolescentie (van twaalf tot twintig jaar)
Dit zijn globale leeftijdsgroepen en gebaseerd op westers onderzoek. Een sociale
constructie is een idee over de realiteit dat weliswaar breed geaccepteerd is,
maar afhangt van de maatschappij en de cultuur op een bepaald moment. De
leeftijdsgroepen kunnen per persoon verschillen. Dit heeft een biologische
oorzaak: de ene is sneller volgroeid dan de andere. Ook spelen
omgevingsfactoren een rol.
Door de variatie in themagebieden en leeftijdsgroepen zijn er verschillende
specialisten op het gebied van ontwikkelingspsychologie, zoals pedagogen,
genetici en artsen. Dit levert een groot aantal verschillende perspectieven en ook
intellectuele rijkdom op. Waardoor er ook veel beroepen zijn die de
onderzoeksbevindingen in de praktijk inzetten om het welzijn van kinderen te
vergroten, zoals leerkrachten, pedagogisch medewerkers en verpleegkundigen.
Een cohort is een groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek zijn
geboren (gen z). Belangrijke sociaal-historische gebeurtenissen, zoals oorlogen,
economische groei of crisis, hongersnoden en epidemieën, hebben mogelijk een
gemeenschappelijke invloed op die leden van dat cohort.
Normatieve gebeurtenissen: gebeurtenissen die de meeste individuen
binnen een groep op dezelfde manier meemaken. Cohorteffecten zijn
bijvoorbeeld historisch bepaalde invloeden, omgevingsinvloeden en
biologische invloeden die verbonden zijn aan een specifiek historisch
moment. Leeftijdsgebonden invloeden zijn biologische en
omgevingsinvloeden die gelijk zijn voor mensen in een bepaalde
leeftijdsgroep, zoals de puberteit en verplicht onderwijs. Ook kunnen
sociaal-culturele invloeden, zoals etnische afkomst of sociale klasse een rol
spelen.
Niet-normatieve gebeurtenissen: specifieke gebeurtenissen die
plaatsvinden in het leven van een bepaald persoon, terwijl de meeste
, andere mensen hier niet mee te maken krijgen. Kinderen kunnen ook zelf
bijdragen aan de totstandkoming van deze gebeurtenissen. (je ouders
overlijden bij een ongeval of je wint een landelijke wetenschapswedstrijd)
Alle culturen en subculturen hebben hun eigen opvattingen over opvoeden en
over ontwikkelingsdoelen voor kinderen. Ontwikkelingsspecialisten moeten
rekening houden met globale culturele factoren en subtiele etnische en sociaal-
economische verschillen en sekseverschillen. Een probleem om te begrijpen hoe
diversiteit de ontwikkeling beïnvloedt, wordt bemoeilijkt door de termen die
daarvoor gebruikt worden, zoals ras. Om een compleet beeld te krijgen van de
menselijke ontwikkeling, moet er rekening gehouden worden met complexe
diversiteit kwesties.
Vroege denkbeelden over kinderen
Volgens Philippe Ariès, die bestudeerde hoe kinderen en gezinnen op schilderijen
werden afgebeeld, kregen kinderen rond 1600 een eigen status en werden zij
voor een tijd gezien als miniatuur volwassen. Ze droegen dezelfde kleding als
volwassenen en kregen geen speciale behandeling.
Charles Darwin dacht dat begrip van de ontwikkeling van individuen binnen een
soort kon helpen om te achterhalen hoe de soort zelf was ontwikkeld, zo volgden
er een golf babybiografieën. Daarnaast droegen andere historische trends bij aan
een versnelde ontwikkeling van een nieuwe discipline, gericht op kinderen. Zo
werden er mechanismen achter de verwekking van kinderen ontdekt, begonnen
genetici de mysteries van de erfelijkheid te ontrafelen en discussieerde diverse
wetenschappers over de invloed van nature en nurture.
Door de industrialisatie, werd het arbeidsproces hervormd. Er kwamen wetten
voor kinderen en het onderwijs werd toegankelijker. Door nieuwe inzichten
raakten mensen zich bewust van de invloed die hun kindertijd had op hun
volwassen leven.
Alfred Binet, die onderzoek deed naar de intelligentie van kinderen, geheugen en
hoofdreken, en Granville Stanley Hall die het denken en gedrag onderzocht met
vragenlijsten en nog een aantal andere studies, hebben nieuwe inzichten
gegeven in wat normale groei was. De wetenschappers die de basis voor de
ontwikkelingspsychologie legden, hadden een gemeenschappelijk doel. Ze wilden
de aard van groei, verandering en stabiliteit tijdens de kindertijd en adolescentie
op een wetenschappelijke manier bestuderen.
Vraagstukken van de ontwikkelingspsychologie
, Continue verandering: geleidelijke ontwikkeling en vloeien prestaties op
een bepaald niveau voort uit de prestaties op de vorige niveaus. De
verandering is kwantitatief, heeft te maken met de hoeveelheid. (lengte en
cognitieve ontwikkeling)
Discontinue verandering: ontwikkeling die plaatsvindt in aparte stappen of
stadia. Elk stadium is kwalitatief, dus gericht op inhoud en hoedanigheid
en anders is dan gedrag in eerdere stadia. Zo kan een ontwikkeling abrupt
verlopen. (niet meer in bed plassen)
Kritieke periode: een specifieke tijd in de ontwikkeling waarin een bepaalde
gebeurtenis de grootste - en zelfs onomkeerbare - gevolgen heeft. Deze
perioden komen voor wanneer de aanwezigheid van bepaalde soorten
omgevingsstimuli noodzakelijk is voor een normale ontwikkeling, of
wanneer blootstelling aan bepaalde stimuli abnormale ontwikkeling tot
gevolg heeft. (gemis aan vertrouwensfiguur)
Gevoelige perioden: een periode waarin mensen extra gevoelig zijn voor
bepaalde omgevingsinvloeden en die een sterke invloed kan hebben voor
het leren van specifieke vaardigheden. Gevoelige perioden erkent ook de
plasticiteit in de ontwikkeling, de mate waarin een zich ontwikkelend
gedragspatroon of fysieke structuur veranderlijk is. Er is dan geen
blijvende schade, maar dat kan worden ingehaald.
Vroeger lag de focus vooral op de babytijd en de adolescentie. Tegenwoordig is
de hele periode van de conceptie tot en met volwassenheid belangrijk, omdat er
is ontdekt dat in elk levensstadium sprake is van ontwikkelingsgroei en -
verandering. Zo is intelligentie trainbaar en heeft de sociale invloed ook veel
invloed op de ontwikkeling.
Het nature-nurture debat heeft ook een belangrijke plaats in de
ontwikkelingspsychologie ingenomen. Nature verwijst in deze context naar
eigenschappen, vermogens en capaciteiten die mensen van hun ouders erven,
zoals haarkleur. Maturatie is het proces van het zich geleidelijk ontvouwen van
voorbestemde genetische informatie. Nurture verwijst naar de
omgevingsinvloeden die ons gedrag bepalen. Dit kunnen biologische invloeden
zijn, zoals drank gebruikt tijdens zwangerschap of de voeding die het kind binnen
krijgt. Omgevingsinvloeden kunnen ook sociaal zijn, zoals de opvoeding en
invloed van leeftijdgenootjes. Daarnaast zijn er ook maatschappelijke invloeden,
zoals de sociaal-economische klasse.
Hoofdstuk 1 een inleiding in de ontwikkeling van het kind
In-vitrofertilisatie (ivf) is een methode waarbij de bevruchting buiten het lichaam
van de moeder plaatsvindt. Dit roept ook vele vragen op, bijvoorbeeld wat voor
effect het heeft op de ontwikkeling van kinderen als vrouwen met behulp van
deze technieken op steeds oudere leeftijd moeder worden? Dit kan vanuit
verschillende invalshoeken bekeken worden. Ontwikkelingsdeskundigen en
ontwikkelingspsychologen hebben allebei gemeen dat ze geïnteresseerd zijn in
de groei en de veranderingen die een kind in zijn jeugd en zijn adolescentie
doormaakt.
Ontwikkelingspsychologie is de wetenschappelijke studie naar patronen van
groei, verandering en stabiliteit bij mensen vanaf de conceptie helemaal tot aan
de ouderdom, maar met een accent op de jaren tot de volwassenheid, waarin
veranderingen elkaar het snelst opvolgen. Het heeft ook een wetenschappelijke
benadering, de hypotheses worden getoetst op een systematische manier. De
ontwikkelingspsychologie richt zich op de menselijke ontwikkeling. Ze houden
zich bezig met de manier waarop mensen groeien en veranderen, maar ook met
de stabiliteit. Ze vragen zich af op welke gebieden en in welke perioden mensen
veranderen en groeien, maar ook hoe hun gedrag juist overeenkomt met eerder
gedrag.
Thematische gebieden binnen de ontwikkelingspsychologie:
Fysieke ontwikkeling: kijkt naar de invloed van de hersenen, het
zenuwstelsel, de spieren, de zintuigen en de behoefte aan eten, drinken en
slaap op ons gedrag. (Wat bepaalt de sekse van het kind? of Wat zijn de
consequenties van vroege of late seksuele rijpheid?)
Cognitieve ontwikkeling: kijkt naar intellectuele vermogens, waaronder
leren, geheugen, probleemoplossing en intelligentie. (Wat zijn onze
vroegste herinneringen? of Wat zijn de effecten van tv kijken?)
Sociaal-emotionele ontwikkeling: kijkt naar de sociale relaties en
interacties met anderen en naar het omgaan met emoties. (Reageren
pasgeborenen anders op hun moeder dan op andere mensen? of Wat is de
beste manier om kinderen gewenst gedrag aan te leren?
Persoonlijkheidsontwikkeling: kijkt naar de duurzame gedragingen en
(karakter) eigenschappen die de ene persoon van de andere
onderscheiden. De morele ontwikkeling kan een speciaal aandachtsgebied
zijn. (Heeft een kleuter een besef van goed of fout? of Wanneer wordt een
kind zich bewust van zijn sekse?)
Specifieke leeftijdsgroepen in de ontwikkelingspsychologie:
, Prenatale periode (van conceptie tot geboorte)
Babytijd (van geboorte tot twee jaar)
peuter- en kleutertijd (van twee tot zes jaar)
Schooltijd (van zes tot twaalf jaar)
Adolescentie (van twaalf tot twintig jaar)
Dit zijn globale leeftijdsgroepen en gebaseerd op westers onderzoek. Een sociale
constructie is een idee over de realiteit dat weliswaar breed geaccepteerd is,
maar afhangt van de maatschappij en de cultuur op een bepaald moment. De
leeftijdsgroepen kunnen per persoon verschillen. Dit heeft een biologische
oorzaak: de ene is sneller volgroeid dan de andere. Ook spelen
omgevingsfactoren een rol.
Door de variatie in themagebieden en leeftijdsgroepen zijn er verschillende
specialisten op het gebied van ontwikkelingspsychologie, zoals pedagogen,
genetici en artsen. Dit levert een groot aantal verschillende perspectieven en ook
intellectuele rijkdom op. Waardoor er ook veel beroepen zijn die de
onderzoeksbevindingen in de praktijk inzetten om het welzijn van kinderen te
vergroten, zoals leerkrachten, pedagogisch medewerkers en verpleegkundigen.
Een cohort is een groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek zijn
geboren (gen z). Belangrijke sociaal-historische gebeurtenissen, zoals oorlogen,
economische groei of crisis, hongersnoden en epidemieën, hebben mogelijk een
gemeenschappelijke invloed op die leden van dat cohort.
Normatieve gebeurtenissen: gebeurtenissen die de meeste individuen
binnen een groep op dezelfde manier meemaken. Cohorteffecten zijn
bijvoorbeeld historisch bepaalde invloeden, omgevingsinvloeden en
biologische invloeden die verbonden zijn aan een specifiek historisch
moment. Leeftijdsgebonden invloeden zijn biologische en
omgevingsinvloeden die gelijk zijn voor mensen in een bepaalde
leeftijdsgroep, zoals de puberteit en verplicht onderwijs. Ook kunnen
sociaal-culturele invloeden, zoals etnische afkomst of sociale klasse een rol
spelen.
Niet-normatieve gebeurtenissen: specifieke gebeurtenissen die
plaatsvinden in het leven van een bepaald persoon, terwijl de meeste
, andere mensen hier niet mee te maken krijgen. Kinderen kunnen ook zelf
bijdragen aan de totstandkoming van deze gebeurtenissen. (je ouders
overlijden bij een ongeval of je wint een landelijke wetenschapswedstrijd)
Alle culturen en subculturen hebben hun eigen opvattingen over opvoeden en
over ontwikkelingsdoelen voor kinderen. Ontwikkelingsspecialisten moeten
rekening houden met globale culturele factoren en subtiele etnische en sociaal-
economische verschillen en sekseverschillen. Een probleem om te begrijpen hoe
diversiteit de ontwikkeling beïnvloedt, wordt bemoeilijkt door de termen die
daarvoor gebruikt worden, zoals ras. Om een compleet beeld te krijgen van de
menselijke ontwikkeling, moet er rekening gehouden worden met complexe
diversiteit kwesties.
Vroege denkbeelden over kinderen
Volgens Philippe Ariès, die bestudeerde hoe kinderen en gezinnen op schilderijen
werden afgebeeld, kregen kinderen rond 1600 een eigen status en werden zij
voor een tijd gezien als miniatuur volwassen. Ze droegen dezelfde kleding als
volwassenen en kregen geen speciale behandeling.
Charles Darwin dacht dat begrip van de ontwikkeling van individuen binnen een
soort kon helpen om te achterhalen hoe de soort zelf was ontwikkeld, zo volgden
er een golf babybiografieën. Daarnaast droegen andere historische trends bij aan
een versnelde ontwikkeling van een nieuwe discipline, gericht op kinderen. Zo
werden er mechanismen achter de verwekking van kinderen ontdekt, begonnen
genetici de mysteries van de erfelijkheid te ontrafelen en discussieerde diverse
wetenschappers over de invloed van nature en nurture.
Door de industrialisatie, werd het arbeidsproces hervormd. Er kwamen wetten
voor kinderen en het onderwijs werd toegankelijker. Door nieuwe inzichten
raakten mensen zich bewust van de invloed die hun kindertijd had op hun
volwassen leven.
Alfred Binet, die onderzoek deed naar de intelligentie van kinderen, geheugen en
hoofdreken, en Granville Stanley Hall die het denken en gedrag onderzocht met
vragenlijsten en nog een aantal andere studies, hebben nieuwe inzichten
gegeven in wat normale groei was. De wetenschappers die de basis voor de
ontwikkelingspsychologie legden, hadden een gemeenschappelijk doel. Ze wilden
de aard van groei, verandering en stabiliteit tijdens de kindertijd en adolescentie
op een wetenschappelijke manier bestuderen.
Vraagstukken van de ontwikkelingspsychologie
, Continue verandering: geleidelijke ontwikkeling en vloeien prestaties op
een bepaald niveau voort uit de prestaties op de vorige niveaus. De
verandering is kwantitatief, heeft te maken met de hoeveelheid. (lengte en
cognitieve ontwikkeling)
Discontinue verandering: ontwikkeling die plaatsvindt in aparte stappen of
stadia. Elk stadium is kwalitatief, dus gericht op inhoud en hoedanigheid
en anders is dan gedrag in eerdere stadia. Zo kan een ontwikkeling abrupt
verlopen. (niet meer in bed plassen)
Kritieke periode: een specifieke tijd in de ontwikkeling waarin een bepaalde
gebeurtenis de grootste - en zelfs onomkeerbare - gevolgen heeft. Deze
perioden komen voor wanneer de aanwezigheid van bepaalde soorten
omgevingsstimuli noodzakelijk is voor een normale ontwikkeling, of
wanneer blootstelling aan bepaalde stimuli abnormale ontwikkeling tot
gevolg heeft. (gemis aan vertrouwensfiguur)
Gevoelige perioden: een periode waarin mensen extra gevoelig zijn voor
bepaalde omgevingsinvloeden en die een sterke invloed kan hebben voor
het leren van specifieke vaardigheden. Gevoelige perioden erkent ook de
plasticiteit in de ontwikkeling, de mate waarin een zich ontwikkelend
gedragspatroon of fysieke structuur veranderlijk is. Er is dan geen
blijvende schade, maar dat kan worden ingehaald.
Vroeger lag de focus vooral op de babytijd en de adolescentie. Tegenwoordig is
de hele periode van de conceptie tot en met volwassenheid belangrijk, omdat er
is ontdekt dat in elk levensstadium sprake is van ontwikkelingsgroei en -
verandering. Zo is intelligentie trainbaar en heeft de sociale invloed ook veel
invloed op de ontwikkeling.
Het nature-nurture debat heeft ook een belangrijke plaats in de
ontwikkelingspsychologie ingenomen. Nature verwijst in deze context naar
eigenschappen, vermogens en capaciteiten die mensen van hun ouders erven,
zoals haarkleur. Maturatie is het proces van het zich geleidelijk ontvouwen van
voorbestemde genetische informatie. Nurture verwijst naar de
omgevingsinvloeden die ons gedrag bepalen. Dit kunnen biologische invloeden
zijn, zoals drank gebruikt tijdens zwangerschap of de voeding die het kind binnen
krijgt. Omgevingsinvloeden kunnen ook sociaal zijn, zoals de opvoeding en
invloed van leeftijdgenootjes. Daarnaast zijn er ook maatschappelijke invloeden,
zoals de sociaal-economische klasse.
