Sociale en culturele psychologie
Hoorcollege week 1
H1: inleiding tot de sociale psychologie
H3: sociale cognitie
Wat is sociale psychologie?
De wetenschappelijke studie naar de wijze waarop de echte of denkbeeldige
aanwezigheid van anderen de gedachten, gevoelens en gedragingen van mensen
beïnvloedt.
o Wetenschappelijke studie = je kijkt verder dan alleen gezond verstand.
o Denkbeeldige aanwezigheid = denken te weten wat een ander denkt.
o Je denkt altijd in netwerken, je staat altijd in verbinding met anderen.
De kern van de sociale psychologie = de invloed van de sociale omgeving en
– nog specifieker – onze interpretatie van die sociale omgeving. mensen
beïnvloeden elkaar altijd.
Sociale psychologie = De wetenschap die bestudeert hoe de (echte of
denkbeeldige) aanwezigheid van anderen de gedachten, gevoelens en
gedragingen van mensen beïnvloedt. Die anderen kunnen ouders, vrienden
werkgevers, leraren, vreemden etc zijn; het gaat om de gehele sociale situatie.
Wat is cultuur?
‘De voor een groep of samenleving kenmerkende kijk op de werkelijkheid – het
geheel van betekenisverlening aan allerlei verschijnselen in en om ons heen’’
(Hagendoorn, 1986).
o Dat we als groep op een zelfde manier kijken naar iets wat gebeurt in de
wereld.
Psychologie = de wetenschap van het gedrag en het innerlijke leven (gedachten
en gevoelens) van mensen.
Sociale omgeving = de echte of denkbeeldige aanwezigheid van andere
mensen.
o Rol van vrienden en gemeenschapsomgevingen.
Sociale invloed = woorden/gedragingen/(denkbeeldige) aanwezigheid van
anderen beïnvloeden onze gedachten, gevoelens en gedragingen.
o Gedrag en overtuigingen van vrienden > argumenten
o Gaat verder dan uiterlijk waarneembaar gedrag. Anderen hebben namelijk
ook invloed op ons innerlijke leven, op onze gedachten en gevoelens.
Natuurlijke selectie = het verschijnsel dat in de evolutie sommige organismen
uit een bepaalde populatie beter in hun omgeving passen en zo meer kans
hebben om te zorgen voor overlevende nakomelingen dan minder goed
aangepaste organismen.
Evolutionaire psychologie = wetenschappelijke discipline die sociaal gedrag
probeert te verklaren op basis van erfelijke factoren die zich door de tijd heen
hebben ontwikkeld volgens de principes van natuurlijke selectie.
, Sociale en culturele psychologie
Voor persoonlijkheidspsychologen is het analyseniveau het individu, voor sociaal
psychologen is dat het individu in de context van een sociale situatie.
, Sociale en culturele psychologie
Construct = de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen
en interpreteren.
o Kan je niet direct observeren, wel via vragenlijsten.
o Mentale denkbril van hoe wij mensen kijken naar de werkelijkheid.
o De ervaring (niet argument) vormt iemands politieke begrip.
Determinant = bepalende factor van menselijk gedrag / ontwikkeling / toestand.
o Kan bijv. zijn, sociale norm die pas je aan. Vriendschappen bepalende
factor of jij begint of stopt met roken bijvoorbeeld.
o Sociale relaties, gedeelde ervaringen en fysieke ontmoetingsplekken.
Meningen van mensen veranderen niet door debat, wel door sociale contacten en
gedeelde ervaringen. Sarah Stein Lubrano – The Guardian, mei 2025
De sociale psychologie en sociologie hebben beiden belangstelling voor de
manier waarop de situatie en de bredere maatschappelijke omstandigheden ons
gedrag beïnvloeden.
Sociaal psychologische kennis (staat niet in boek)
Lab = 1 specifiek item onderzoeken (bijv. marshmallow test bij kinderen)
Coverstory = de halve waarheid vertellen.
Veldexperiment = behalve samenwerking met Instagram wel specifieke foto’s
liken.
, Sociale en culturele psychologie
Ethische richtlijnen (de proefpersoon…)
o Moet schriftelijk worden geïnformeerd (informatiebrief)
o Je moet weten waar je voor tekent.
o Moet voldoende bedenktijd krijgen.
o Moet schriftelijk toestemming geven voor deelname (geïnformeerde
toestemmingsverklaring).
o Mag ten alle tijden en zonder opgaaf van redenen stoppen.
o Moet verzekerd zijn voor schade door het onderzoek
o Debriefing + eventueel nazorg
Cultuur en sociaal psychologisch onderzoek (staat niet
in boek)
o Sociaal psychologisch processen universeel // cultureel bepaald?
Cross cultureel onderzoek = proefpersonen uit verschillende culturen.
o Proefpersonen uit verschillende culturen
o Onderzoeksmateriaal: vertalen / aanpassen / opnieuw maken
erg gericht op een bepaalde cultuur
Geïnformeerde toestemming bij kinderen (staat niet in
boek)
Fundamentele attributiefout / correspondentie vertekening = neiging om mate
waarin iemands gedrag wordt veroorzaakt door persoonlijke eigenschappen en
andere interne, factoren te overschatten en de rol van externe, situationele
factoren te onderschatten.
What’s in a name?
Hoorcollege week 1
H1: inleiding tot de sociale psychologie
H3: sociale cognitie
Wat is sociale psychologie?
De wetenschappelijke studie naar de wijze waarop de echte of denkbeeldige
aanwezigheid van anderen de gedachten, gevoelens en gedragingen van mensen
beïnvloedt.
o Wetenschappelijke studie = je kijkt verder dan alleen gezond verstand.
o Denkbeeldige aanwezigheid = denken te weten wat een ander denkt.
o Je denkt altijd in netwerken, je staat altijd in verbinding met anderen.
De kern van de sociale psychologie = de invloed van de sociale omgeving en
– nog specifieker – onze interpretatie van die sociale omgeving. mensen
beïnvloeden elkaar altijd.
Sociale psychologie = De wetenschap die bestudeert hoe de (echte of
denkbeeldige) aanwezigheid van anderen de gedachten, gevoelens en
gedragingen van mensen beïnvloedt. Die anderen kunnen ouders, vrienden
werkgevers, leraren, vreemden etc zijn; het gaat om de gehele sociale situatie.
Wat is cultuur?
‘De voor een groep of samenleving kenmerkende kijk op de werkelijkheid – het
geheel van betekenisverlening aan allerlei verschijnselen in en om ons heen’’
(Hagendoorn, 1986).
o Dat we als groep op een zelfde manier kijken naar iets wat gebeurt in de
wereld.
Psychologie = de wetenschap van het gedrag en het innerlijke leven (gedachten
en gevoelens) van mensen.
Sociale omgeving = de echte of denkbeeldige aanwezigheid van andere
mensen.
o Rol van vrienden en gemeenschapsomgevingen.
Sociale invloed = woorden/gedragingen/(denkbeeldige) aanwezigheid van
anderen beïnvloeden onze gedachten, gevoelens en gedragingen.
o Gedrag en overtuigingen van vrienden > argumenten
o Gaat verder dan uiterlijk waarneembaar gedrag. Anderen hebben namelijk
ook invloed op ons innerlijke leven, op onze gedachten en gevoelens.
Natuurlijke selectie = het verschijnsel dat in de evolutie sommige organismen
uit een bepaalde populatie beter in hun omgeving passen en zo meer kans
hebben om te zorgen voor overlevende nakomelingen dan minder goed
aangepaste organismen.
Evolutionaire psychologie = wetenschappelijke discipline die sociaal gedrag
probeert te verklaren op basis van erfelijke factoren die zich door de tijd heen
hebben ontwikkeld volgens de principes van natuurlijke selectie.
, Sociale en culturele psychologie
Voor persoonlijkheidspsychologen is het analyseniveau het individu, voor sociaal
psychologen is dat het individu in de context van een sociale situatie.
, Sociale en culturele psychologie
Construct = de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen
en interpreteren.
o Kan je niet direct observeren, wel via vragenlijsten.
o Mentale denkbril van hoe wij mensen kijken naar de werkelijkheid.
o De ervaring (niet argument) vormt iemands politieke begrip.
Determinant = bepalende factor van menselijk gedrag / ontwikkeling / toestand.
o Kan bijv. zijn, sociale norm die pas je aan. Vriendschappen bepalende
factor of jij begint of stopt met roken bijvoorbeeld.
o Sociale relaties, gedeelde ervaringen en fysieke ontmoetingsplekken.
Meningen van mensen veranderen niet door debat, wel door sociale contacten en
gedeelde ervaringen. Sarah Stein Lubrano – The Guardian, mei 2025
De sociale psychologie en sociologie hebben beiden belangstelling voor de
manier waarop de situatie en de bredere maatschappelijke omstandigheden ons
gedrag beïnvloeden.
Sociaal psychologische kennis (staat niet in boek)
Lab = 1 specifiek item onderzoeken (bijv. marshmallow test bij kinderen)
Coverstory = de halve waarheid vertellen.
Veldexperiment = behalve samenwerking met Instagram wel specifieke foto’s
liken.
, Sociale en culturele psychologie
Ethische richtlijnen (de proefpersoon…)
o Moet schriftelijk worden geïnformeerd (informatiebrief)
o Je moet weten waar je voor tekent.
o Moet voldoende bedenktijd krijgen.
o Moet schriftelijk toestemming geven voor deelname (geïnformeerde
toestemmingsverklaring).
o Mag ten alle tijden en zonder opgaaf van redenen stoppen.
o Moet verzekerd zijn voor schade door het onderzoek
o Debriefing + eventueel nazorg
Cultuur en sociaal psychologisch onderzoek (staat niet
in boek)
o Sociaal psychologisch processen universeel // cultureel bepaald?
Cross cultureel onderzoek = proefpersonen uit verschillende culturen.
o Proefpersonen uit verschillende culturen
o Onderzoeksmateriaal: vertalen / aanpassen / opnieuw maken
erg gericht op een bepaalde cultuur
Geïnformeerde toestemming bij kinderen (staat niet in
boek)
Fundamentele attributiefout / correspondentie vertekening = neiging om mate
waarin iemands gedrag wordt veroorzaakt door persoonlijke eigenschappen en
andere interne, factoren te overschatten en de rol van externe, situationele
factoren te onderschatten.
What’s in a name?
