6.1 Rijk door handel overzee
De kern
De economische ontwikkeling die met het ontdekkingsreizen was ingezet, hield
aan in de tijd van regenten en vorsten. in de kust gewesten Holland en Zeeland
waren de boeren van akkerbouw overgegaan op veeteelt. door het tekort aan
graan dat daardoor ontstond, moest er steeds meer graan uit het Oostzeegebied
worden ingevoerd. op de heenreis namen de handelsschepen uit de Nederlanden
boter, kaas en vee mee. Na verloop van tijd ontstond er een uitgebreid
handelsnetwerk. waarin ook luxe goederen werden verhandeld. vanaf 1600
voeren niet alleen Portugese en Spaanse schepen naar Azië, Maar ook schepen
van handelaren uit de republiek en Engeland. hierdoor raakte de economie van
steeds meer landen verweven. niet alle landen ontwikkelde zich even snel.
omdat in de wereldhandel landen bovendien elkaars concurrenten waren, nam
de bestaande rivaliteit tussen de landen toe. terwijl in de republiek de overheid
een voorstander was van zoveel mogelijk economische vrijheid, probeerde de
regeringen van Engeland en Frankrijk juiste vrije economie met
overheidsmaatregelen in te perken.
gespecialiseerde boeren
Veel boeren in de republiek gingen zich specialiseren in de veeteelt. Daar waar
ze toe gedwongen, omdat de natuurlijke omstandigheden waren veranderd.
↳ Boeren gingen runderen vetmesten vroeg vlees of op de productie van
boter en kaas. Dit moest doordat de bodem was ingezakt door afvoer van
water, waardoor grote delen onder het niveau van de zeespiegel kwam te
liggen.
↓
Dit was mogelijk doordat Hollandse schippers gaan invoeren uit gebieden
rond de Oostzee. Hierdoor komen de mensen op het platteland en in de
steden worden gevoed.
De stapelmarkt
Rond 1600 was Amsterdam de belangrijkste havenstad in West-Europa.
Brugge was door verzanding van de kust onbereikbaar geworden
Antwerpen was in 1585 uitgeschakeld doordat de noordelijke
Nederlanden de Schelde hadden geblokkeerd.
Een deel van het graan dat in Amsterdam was aangevoerd, werd verscheept na
Frankrijk, Portugal en Spanje. Doordat er veel vraag naar was konden
handelaren er veel geld voor krijgen, de graanhandel werd de belangrijkste
handel voor de economie van de republiek.
Doordat de republiek op een gunstige ligging lag, was het mogelijk om in 1
vaarseizoen de zogeheten driehoekstocht te doen.
Vanuit Holland naar de golf van Biskaje (Zout en wijn)
naar de havens aan de Oostzee (Graan en hout)
Amsterdam dankte haar positie vooral aan de stapelmarkt (Het hout en graan
uit het Oostzeegebied werden tijdelijk in Amsterdam opgeslagen in afwachting
van verdere transport).
↳was erg belangrijk omdat de aanvoer van producten onzeker kon zijn
(Stormen,, oorlogen, misoogsten)
Van concurrentie naar compagnie
, Door de groeiende rol in de opkomende wereldeconomie ontstond in de
republiek het handelskapitalisme (= het investeren van een grote hoeveelheid
geld om door handles zoveel mogelijk winst te maken). In 1594 werd besloten
om een gezamenlijke handelsonderneming (compagnie) op te richten die zelf
peper en andere specerijen uit Indië zou halen. Koopman Cornelis de Houtman
en schipper Pieter de Keyser kregen die opdracht met 4 vloten:
87 overlevenden van de 249
verlies van 80.000 gulden
opdrachtgevers waren tevreden: de reis wordt bewezen dat je
rechtstreeks handel kon drijven met Indië
Veel kooplieden profiteren van deze ontdekking. aan het eind van 1601 waren er
vanuit verschillende havensteden o 65 handelsschepen naar Indië. De
concurrentie tussen deze verschillende handelscompagnieën was groot.
↳ Hierdoor stegen de inkoopprijzen van peper en andere specerijen,
terwijl de verkoopprijs waren gedaald.
De Hollandse raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt vond deze
ontwikkeling ongunstig. in 1602 wist hij een samenwerkingsverband te
organiseren van alle kooplieden uit Holland en Zeeland: de verenigde Oost-
Indische compagnie (VOC).
Desnoods met harde hand
De VOC kreeg van de staten generaal het monopolie (Alleen recht). De
kooplieden van de VOC mochten handelsovereenkomsten met inlandse vorsten
sluiten:
Soldaten en bestuursambtenaren in dienst nemen
Forten bouwen
Geweld gebruiken als het belang van de VOC in gevaar kwam
Jaloerse buurlanden
Engeland en Frankrijk waren jaloers op de welvaart van de republiek:
Engeland werd de republiek tegen met de Act of Navigation Uit 1651.
hierin stond dat in Britse havens alleen maar Britse handelsschepen
mochten komen, of schepen die uit hetzelfde land afkomstig waren als
hun lading.
Desnoods waren de Engelse bereid om de republiek hiervoor de oorlog te
verklaren, zoals in het rampjaar 1672.
In Frankrijk wilde minister Jean-Baptiste Colbert De markt beschermen
door mercantilisme (= Economisch stelsel dat de bestaansmiddelen in het
eigen land wil versterken door de export van eindproducten te bevorderen
en de import ervan te bemoeilijken).
6.2 wie heeft de macht?
De kern
In de 17e eeuw stond in sommige Europese landen een koning aan het hoofd die
probeerde alle macht in handen te krijgen. Steden en staten die hierdoor een
deel van hun macht kwijtraakten, Verzetten zich tegen de politiek van de
centralisatie. het verzet had in de Nederlanden succes: in de republiek was geen
plaats voor een invloedrijke koning en lag de macht in handen van de
gewestelijke staten en de staten generaal.
De kern
De economische ontwikkeling die met het ontdekkingsreizen was ingezet, hield
aan in de tijd van regenten en vorsten. in de kust gewesten Holland en Zeeland
waren de boeren van akkerbouw overgegaan op veeteelt. door het tekort aan
graan dat daardoor ontstond, moest er steeds meer graan uit het Oostzeegebied
worden ingevoerd. op de heenreis namen de handelsschepen uit de Nederlanden
boter, kaas en vee mee. Na verloop van tijd ontstond er een uitgebreid
handelsnetwerk. waarin ook luxe goederen werden verhandeld. vanaf 1600
voeren niet alleen Portugese en Spaanse schepen naar Azië, Maar ook schepen
van handelaren uit de republiek en Engeland. hierdoor raakte de economie van
steeds meer landen verweven. niet alle landen ontwikkelde zich even snel.
omdat in de wereldhandel landen bovendien elkaars concurrenten waren, nam
de bestaande rivaliteit tussen de landen toe. terwijl in de republiek de overheid
een voorstander was van zoveel mogelijk economische vrijheid, probeerde de
regeringen van Engeland en Frankrijk juiste vrije economie met
overheidsmaatregelen in te perken.
gespecialiseerde boeren
Veel boeren in de republiek gingen zich specialiseren in de veeteelt. Daar waar
ze toe gedwongen, omdat de natuurlijke omstandigheden waren veranderd.
↳ Boeren gingen runderen vetmesten vroeg vlees of op de productie van
boter en kaas. Dit moest doordat de bodem was ingezakt door afvoer van
water, waardoor grote delen onder het niveau van de zeespiegel kwam te
liggen.
↓
Dit was mogelijk doordat Hollandse schippers gaan invoeren uit gebieden
rond de Oostzee. Hierdoor komen de mensen op het platteland en in de
steden worden gevoed.
De stapelmarkt
Rond 1600 was Amsterdam de belangrijkste havenstad in West-Europa.
Brugge was door verzanding van de kust onbereikbaar geworden
Antwerpen was in 1585 uitgeschakeld doordat de noordelijke
Nederlanden de Schelde hadden geblokkeerd.
Een deel van het graan dat in Amsterdam was aangevoerd, werd verscheept na
Frankrijk, Portugal en Spanje. Doordat er veel vraag naar was konden
handelaren er veel geld voor krijgen, de graanhandel werd de belangrijkste
handel voor de economie van de republiek.
Doordat de republiek op een gunstige ligging lag, was het mogelijk om in 1
vaarseizoen de zogeheten driehoekstocht te doen.
Vanuit Holland naar de golf van Biskaje (Zout en wijn)
naar de havens aan de Oostzee (Graan en hout)
Amsterdam dankte haar positie vooral aan de stapelmarkt (Het hout en graan
uit het Oostzeegebied werden tijdelijk in Amsterdam opgeslagen in afwachting
van verdere transport).
↳was erg belangrijk omdat de aanvoer van producten onzeker kon zijn
(Stormen,, oorlogen, misoogsten)
Van concurrentie naar compagnie
, Door de groeiende rol in de opkomende wereldeconomie ontstond in de
republiek het handelskapitalisme (= het investeren van een grote hoeveelheid
geld om door handles zoveel mogelijk winst te maken). In 1594 werd besloten
om een gezamenlijke handelsonderneming (compagnie) op te richten die zelf
peper en andere specerijen uit Indië zou halen. Koopman Cornelis de Houtman
en schipper Pieter de Keyser kregen die opdracht met 4 vloten:
87 overlevenden van de 249
verlies van 80.000 gulden
opdrachtgevers waren tevreden: de reis wordt bewezen dat je
rechtstreeks handel kon drijven met Indië
Veel kooplieden profiteren van deze ontdekking. aan het eind van 1601 waren er
vanuit verschillende havensteden o 65 handelsschepen naar Indië. De
concurrentie tussen deze verschillende handelscompagnieën was groot.
↳ Hierdoor stegen de inkoopprijzen van peper en andere specerijen,
terwijl de verkoopprijs waren gedaald.
De Hollandse raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt vond deze
ontwikkeling ongunstig. in 1602 wist hij een samenwerkingsverband te
organiseren van alle kooplieden uit Holland en Zeeland: de verenigde Oost-
Indische compagnie (VOC).
Desnoods met harde hand
De VOC kreeg van de staten generaal het monopolie (Alleen recht). De
kooplieden van de VOC mochten handelsovereenkomsten met inlandse vorsten
sluiten:
Soldaten en bestuursambtenaren in dienst nemen
Forten bouwen
Geweld gebruiken als het belang van de VOC in gevaar kwam
Jaloerse buurlanden
Engeland en Frankrijk waren jaloers op de welvaart van de republiek:
Engeland werd de republiek tegen met de Act of Navigation Uit 1651.
hierin stond dat in Britse havens alleen maar Britse handelsschepen
mochten komen, of schepen die uit hetzelfde land afkomstig waren als
hun lading.
Desnoods waren de Engelse bereid om de republiek hiervoor de oorlog te
verklaren, zoals in het rampjaar 1672.
In Frankrijk wilde minister Jean-Baptiste Colbert De markt beschermen
door mercantilisme (= Economisch stelsel dat de bestaansmiddelen in het
eigen land wil versterken door de export van eindproducten te bevorderen
en de import ervan te bemoeilijken).
6.2 wie heeft de macht?
De kern
In de 17e eeuw stond in sommige Europese landen een koning aan het hoofd die
probeerde alle macht in handen te krijgen. Steden en staten die hierdoor een
deel van hun macht kwijtraakten, Verzetten zich tegen de politiek van de
centralisatie. het verzet had in de Nederlanden succes: in de republiek was geen
plaats voor een invloedrijke koning en lag de macht in handen van de
gewestelijke staten en de staten generaal.
