Samenvatting Bestuurlijke netwerken en instituties
Inhoud
Institutioneel perspectief........................................................................................ 2
O’Connell (2018), The tower and the square: Understanding hierarchies and
networks for improved organisational governance..............................................2
Berman (2020), The Narrow Corridor: States, Societies, and the Fate of Liberty.2
Hendriks (2020), De coronacrisis en het institutionele filter: naar een verklaring
van West-Europese variaties op een thema........................................................4
Koppenjan (2005), Institutional design for complex technological systems........6
Lijphart (2012), Patterns of democracy: government forms and performance in
36 countries........................................................................................................ 8
Loughlin (2004), The transformation of governance: new directions in policy
and politics.......................................................................................................... 9
Molin & Masella (2016), Networks in policy, management and governance: a
comparative literature review to stimulate future research avenues................11
Holmen (2011), Governance networks in city-regions: in the spirit of democratic
accountability?.................................................................................................. 12
Acemoglu & Robinson (2012), Waarom sommige landen rijk zijn en andere arm
.......................................................................................................................... 13
Cultureel perspectief............................................................................................ 15
Douglas (2007), A history of grid and group cultural theory.............................15
Lodge & Wegrich (2011), Arguing about financial regulation: comparing national
discourses on the global financial crisis............................................................16
Verweij, et al. (2020), Four galore? The overlap between Mary Douglas’s Grid-
Group Typology and other highly cited social science classifications................16
Hendriks (2004), The poison is the dose: Or how ‘more egalitarianism’ may
work in some places but not in all.....................................................................17
Singleton (2023), Swedish bureaucratic biodiversity: analysing municipal worker
discourse with the theory of sociocultural viability...........................................18
Hajer (2006), Doing discourse analysis: coalitions, practices, meaning............19
Schmidt (2008), Taking ideas and discourse seriously: explaining change
through discursive institutionalism as the fourth ‘new institutionalism’............20
Van Hulst, et al. (2024), Discourse, framing and narrative: three ways of doing
critical, interpretative policy analysis................................................................23
1
, Institutioneel perspectief
O’Connell (2018), The tower and the square: Understanding hierarchies
and networks for improved organisational governance
Hiërarchische structuren zijn een kenmerk van organisatieontwerp en hebben een
verticale informatiestroom.
Netwerken van gelijkgestemde medewerkers hebben een horizontale
informatiestroom.
Erkennen en formaliseren van interne en externe netwerken verbetert het bestuur
en de veerkracht in een operationele omgeving.
Hiërarchieën
Organisaties zijn historisch gezien gestructureerd volgens machtshiërarchieën, die
werden beschouwd als de meest efficiënte en effectieve manier om doelstellingen te
bereiken.
- Verkeerde organisatiestructuur kan de informatiestroom binnen een hiërarchie
belemmeren.
Interne netwerken
In moderne organisaties loopt informatie verticaal als horizontaal. Werknemers vormen
groepen binnen de hiërarchie en tussen functionele teams die constant informatie
uitwisselen.
- Op negatieve gedachten over de organisatie wordt alleen onderling en horizontaal
gepraat, waardoor het niet via de hiërarchie naar boven komt en waardoor er
zelden actie op wordt ondernomen, tenzij er een externe schok plaatsvindt.
- Het erkennen van horizontale netwerken opent extra mogelijkheden om het
organisatorisch bestuur te verbeteren. Dit kan door netwerken te formaliseren via
werkgroepen. Door een horizontale relatie is de machtsverdeling minimaal.
Externe netwerken
Een organisatie bestaat uit een schakel in een keten. Wanneer deze schakels zich
uitbreiden, vormen ze netwerken waarin de acties van individuele schakels het totale
netwerk beïnvloeden.
- Organisaties hebben belanghebbende die allemaal deel uitmaken van een
netwerk.
Berman (2020), The Narrow Corridor: States, Societies, and the Fate of
Liberty
Het artikel draait om de vraag waarom sommige samenlevingen vrijheid hebben beperkt,
terwijl anderen vervallen in dictatuur of armoede.
Vrijheid-> de afwezigheid van dominantie. Individuen moeten niet alleen vrij zijn om
keuzes te maken, maar ook de capaciteit hebben om die vrijheid daadwerkelijk uit te
oefenen.
- Positief vrijheidsbegrip-> vrijheid om te handelen.
- Negatief vrijheidsbegrip – vrijheid van inmenging.
Vrijheid ontstaat alleen in bijzondere contexten: narrow corridor-> een smalle corridor
waarin de machtsbalans tussen staat en samenleving precies goed is.
Een sterke staat is een noodzakelijke voorwaarde voor vrijheid. Alleen dan kunnen
er wetten gehandhaafd worden, orde bewaard, conflicten opgelost en publieke
goederen worden geleverd.
Drie typen staten
1. Absent leviathan-> zwakke, afwezige staat, die geen orde of publieke goederen
levert.
2. Despotic leviathan-> sterke, autoritaire staat die de samenleving overheerst.
2
, 3. Shackled leviathan-> ideale balans: een sterke staat die wordt getemd door een
sterke samenleving, die hem kan controleren en beperken.
Vrijheid vereist een sterke staat EN een sterke samenleving.
Sterke samenleving-> samenleving die de staat kan controleren en in toom houden.
Dichtheid en aard van maatschappelijke organisaties kunnen als alternatief
meetinstrument worden genomen. Zij maken collectieve actie, samenwerking en
politieke mobilisatie mogelijk.
Gepolariseerde samenleving: minder effectief in het controleren van de staat.
Daarnaast is democratie belangrijk voor het behoud van vrijheid.
Auteurs zien oorlog en technologische veranderingen als afhankelijke variabelen,
beïnvloed door de machtsbalans tussen staat en samenleving.
Vrijheid is moeilijk te verklaren via één variabele. Het ontstaan en behoud van vrijheid
hangt samen met een complexe interactie tussen:
- Structuur (informele erfenissen, historische omstandigheden).
- Agency (politieke leiderschap en keuzes).
- Maatschappelijke organisatie (sterkte en aard van civil society).
Response to the book
De sterkte van de samenleving moet gemeten worden via de dichtheid en aard van het
maatschappelijk middenveld.
Red Queen-effect-> staat en samenleving veranderen endogeen (van binnenuit) door hun
voortdurende strijd met elkaar.
Theorie-> allesomvattende verklaring gebaseerd op exogene factoren.
Volgens het boek: het verklaren van mechanismen, beantwoorden van waarom-
vragen, en het analyseren van omstandigheden die een fenomeen waarschijnlijker
of minder waarschijnlijk maken.
Theorie over vrijheid kent drie elementen
1. Een nieuw mechanisme: vrijheid en beschermende instituties ontstaan uit de
machtsbalans tussen staat en samenleving.
2. Pad-afhankelijkheid en keuzes: historische omstandigheden en politieke
beslissingen bepalen hoe staten en samenlevingen zich ontwikkelen.
3. Comparative statics: dezelfde omstandigheden kunnen tot divergente
uitkomsten leiden afhankelijk van de bestaande machtsbalans.
Democracy and dictatorship in Europe
Democratische ideeën zijn oud en liberale notities zoals individuele vrijheid waren al
verspreid in de 17e eeuw.
Modernisatietheorie-> economische groei en onderwijs zouden vanzelf democratie
opleveren. Onderzoek van de auteurs weerlegt deze theorie echter.
Opkomst van liberale democratie in West-Europa kan historisch worden verklaard vanuit
structurele voorwaarden:
Transformatie van samenleving en economie: democratie is meer dan nieuwe
instituties; ook de sociale en economische structuren van het oude regime moeten
verdwijnen. Vaak gebeurt dit via geweld of revolutie, niet louter economische
ontwikkeling.
Twee centrale voorwaarden:
o Een sterke centrale staat -> zonder een stabiele staat kunnen
democratische instituties niet standhouden.
o Een nationale identiteit -> noodzakelijk om eenheid en samenhang te
scheppen.
Cruciaal is de volgorde: eerst staats- en natievorming, daarna democratisering.
Rol van regimes: Liberale democratieën hebben meer mogelijkheden om cohesie
en inclusie te bevorderen dan dictaturen.
Sequencing-> volgorde waarin staat, natie en democratie zich ontwikkelen.
De auteurs van het boek stellen dat liberale democratie alleen ontstaat via een vaste
volgorde:
eerst staatsvorming → dan nationale identiteit → daarna democratie. De reviewer wijst dit
3
Inhoud
Institutioneel perspectief........................................................................................ 2
O’Connell (2018), The tower and the square: Understanding hierarchies and
networks for improved organisational governance..............................................2
Berman (2020), The Narrow Corridor: States, Societies, and the Fate of Liberty.2
Hendriks (2020), De coronacrisis en het institutionele filter: naar een verklaring
van West-Europese variaties op een thema........................................................4
Koppenjan (2005), Institutional design for complex technological systems........6
Lijphart (2012), Patterns of democracy: government forms and performance in
36 countries........................................................................................................ 8
Loughlin (2004), The transformation of governance: new directions in policy
and politics.......................................................................................................... 9
Molin & Masella (2016), Networks in policy, management and governance: a
comparative literature review to stimulate future research avenues................11
Holmen (2011), Governance networks in city-regions: in the spirit of democratic
accountability?.................................................................................................. 12
Acemoglu & Robinson (2012), Waarom sommige landen rijk zijn en andere arm
.......................................................................................................................... 13
Cultureel perspectief............................................................................................ 15
Douglas (2007), A history of grid and group cultural theory.............................15
Lodge & Wegrich (2011), Arguing about financial regulation: comparing national
discourses on the global financial crisis............................................................16
Verweij, et al. (2020), Four galore? The overlap between Mary Douglas’s Grid-
Group Typology and other highly cited social science classifications................16
Hendriks (2004), The poison is the dose: Or how ‘more egalitarianism’ may
work in some places but not in all.....................................................................17
Singleton (2023), Swedish bureaucratic biodiversity: analysing municipal worker
discourse with the theory of sociocultural viability...........................................18
Hajer (2006), Doing discourse analysis: coalitions, practices, meaning............19
Schmidt (2008), Taking ideas and discourse seriously: explaining change
through discursive institutionalism as the fourth ‘new institutionalism’............20
Van Hulst, et al. (2024), Discourse, framing and narrative: three ways of doing
critical, interpretative policy analysis................................................................23
1
, Institutioneel perspectief
O’Connell (2018), The tower and the square: Understanding hierarchies
and networks for improved organisational governance
Hiërarchische structuren zijn een kenmerk van organisatieontwerp en hebben een
verticale informatiestroom.
Netwerken van gelijkgestemde medewerkers hebben een horizontale
informatiestroom.
Erkennen en formaliseren van interne en externe netwerken verbetert het bestuur
en de veerkracht in een operationele omgeving.
Hiërarchieën
Organisaties zijn historisch gezien gestructureerd volgens machtshiërarchieën, die
werden beschouwd als de meest efficiënte en effectieve manier om doelstellingen te
bereiken.
- Verkeerde organisatiestructuur kan de informatiestroom binnen een hiërarchie
belemmeren.
Interne netwerken
In moderne organisaties loopt informatie verticaal als horizontaal. Werknemers vormen
groepen binnen de hiërarchie en tussen functionele teams die constant informatie
uitwisselen.
- Op negatieve gedachten over de organisatie wordt alleen onderling en horizontaal
gepraat, waardoor het niet via de hiërarchie naar boven komt en waardoor er
zelden actie op wordt ondernomen, tenzij er een externe schok plaatsvindt.
- Het erkennen van horizontale netwerken opent extra mogelijkheden om het
organisatorisch bestuur te verbeteren. Dit kan door netwerken te formaliseren via
werkgroepen. Door een horizontale relatie is de machtsverdeling minimaal.
Externe netwerken
Een organisatie bestaat uit een schakel in een keten. Wanneer deze schakels zich
uitbreiden, vormen ze netwerken waarin de acties van individuele schakels het totale
netwerk beïnvloeden.
- Organisaties hebben belanghebbende die allemaal deel uitmaken van een
netwerk.
Berman (2020), The Narrow Corridor: States, Societies, and the Fate of
Liberty
Het artikel draait om de vraag waarom sommige samenlevingen vrijheid hebben beperkt,
terwijl anderen vervallen in dictatuur of armoede.
Vrijheid-> de afwezigheid van dominantie. Individuen moeten niet alleen vrij zijn om
keuzes te maken, maar ook de capaciteit hebben om die vrijheid daadwerkelijk uit te
oefenen.
- Positief vrijheidsbegrip-> vrijheid om te handelen.
- Negatief vrijheidsbegrip – vrijheid van inmenging.
Vrijheid ontstaat alleen in bijzondere contexten: narrow corridor-> een smalle corridor
waarin de machtsbalans tussen staat en samenleving precies goed is.
Een sterke staat is een noodzakelijke voorwaarde voor vrijheid. Alleen dan kunnen
er wetten gehandhaafd worden, orde bewaard, conflicten opgelost en publieke
goederen worden geleverd.
Drie typen staten
1. Absent leviathan-> zwakke, afwezige staat, die geen orde of publieke goederen
levert.
2. Despotic leviathan-> sterke, autoritaire staat die de samenleving overheerst.
2
, 3. Shackled leviathan-> ideale balans: een sterke staat die wordt getemd door een
sterke samenleving, die hem kan controleren en beperken.
Vrijheid vereist een sterke staat EN een sterke samenleving.
Sterke samenleving-> samenleving die de staat kan controleren en in toom houden.
Dichtheid en aard van maatschappelijke organisaties kunnen als alternatief
meetinstrument worden genomen. Zij maken collectieve actie, samenwerking en
politieke mobilisatie mogelijk.
Gepolariseerde samenleving: minder effectief in het controleren van de staat.
Daarnaast is democratie belangrijk voor het behoud van vrijheid.
Auteurs zien oorlog en technologische veranderingen als afhankelijke variabelen,
beïnvloed door de machtsbalans tussen staat en samenleving.
Vrijheid is moeilijk te verklaren via één variabele. Het ontstaan en behoud van vrijheid
hangt samen met een complexe interactie tussen:
- Structuur (informele erfenissen, historische omstandigheden).
- Agency (politieke leiderschap en keuzes).
- Maatschappelijke organisatie (sterkte en aard van civil society).
Response to the book
De sterkte van de samenleving moet gemeten worden via de dichtheid en aard van het
maatschappelijk middenveld.
Red Queen-effect-> staat en samenleving veranderen endogeen (van binnenuit) door hun
voortdurende strijd met elkaar.
Theorie-> allesomvattende verklaring gebaseerd op exogene factoren.
Volgens het boek: het verklaren van mechanismen, beantwoorden van waarom-
vragen, en het analyseren van omstandigheden die een fenomeen waarschijnlijker
of minder waarschijnlijk maken.
Theorie over vrijheid kent drie elementen
1. Een nieuw mechanisme: vrijheid en beschermende instituties ontstaan uit de
machtsbalans tussen staat en samenleving.
2. Pad-afhankelijkheid en keuzes: historische omstandigheden en politieke
beslissingen bepalen hoe staten en samenlevingen zich ontwikkelen.
3. Comparative statics: dezelfde omstandigheden kunnen tot divergente
uitkomsten leiden afhankelijk van de bestaande machtsbalans.
Democracy and dictatorship in Europe
Democratische ideeën zijn oud en liberale notities zoals individuele vrijheid waren al
verspreid in de 17e eeuw.
Modernisatietheorie-> economische groei en onderwijs zouden vanzelf democratie
opleveren. Onderzoek van de auteurs weerlegt deze theorie echter.
Opkomst van liberale democratie in West-Europa kan historisch worden verklaard vanuit
structurele voorwaarden:
Transformatie van samenleving en economie: democratie is meer dan nieuwe
instituties; ook de sociale en economische structuren van het oude regime moeten
verdwijnen. Vaak gebeurt dit via geweld of revolutie, niet louter economische
ontwikkeling.
Twee centrale voorwaarden:
o Een sterke centrale staat -> zonder een stabiele staat kunnen
democratische instituties niet standhouden.
o Een nationale identiteit -> noodzakelijk om eenheid en samenhang te
scheppen.
Cruciaal is de volgorde: eerst staats- en natievorming, daarna democratisering.
Rol van regimes: Liberale democratieën hebben meer mogelijkheden om cohesie
en inclusie te bevorderen dan dictaturen.
Sequencing-> volgorde waarin staat, natie en democratie zich ontwikkelen.
De auteurs van het boek stellen dat liberale democratie alleen ontstaat via een vaste
volgorde:
eerst staatsvorming → dan nationale identiteit → daarna democratie. De reviewer wijst dit
3
