LEH 6: JURIDISCH-DOGMATISCH ONDERZOEK
INFORMATIE OP BRIGHTSPACE
Introductie LEH 6
In deze LEH (LEH 6) staat centraal: het juridisch-dogmatisch onderzoek (oftewel doctrinair
onderzoek).
Let op!
In BirghtSpace voor LEH 6 wordt soms verwezen naar literatuur die niet in het overzicht met
verplichte bronnen staat. Deze hoef je niet te bestuderen voor de VK of het tentamen; lezen mag
uiteraard uit interesse. Kortom; deze bronnen behoren dus niet tot de tentamenstof.
Wat houdt juridisch-dogmatisch onderzoek in?
De meest gebruikelijke vorm van rechtswetenschappelijk onderzoek is juridisch-dogmatisch
onderzoek (doctrinair onderzoek).
Ook bij andere onderzoeksdesigns, zoals rechtsvergelijkend onderzoek (LEH 7) en juridisch-
empirisch onderzoek (LEH 8), zoal juridisch-dogmatisch onderzoek vaak een rol spelen – dit om het
geldend recht in beeld te brengen.
Het woord ‘’doctrine’’ komt van het Latijnse doctrina dat ‘’instructie, kennis en leren’’ betekent –
dus een manier van leren en ontwikkelen. Doctrine verwijst naar een set principes – een soort
kompas - die richting geven aan gedrag of opvattingen van een individu of groep die betrekking kan
hebben op bijv. juridische systemen.
In de Australian Law Dictionary wordt ‘doctrine’ als volgt gedefinieerd:
“[a] synthesis of various rules, principles, norms, interpretive guidelines and values. It explains,
makes coherent or justifies a segment of the law as part of a larger system of law. Doctrines can be
more or less abstract, binding or non-binding”(T. Mann (ed), Australian Law Dictionary, Oxford
University Press, 2010, 197).
Vertaling: Een synthese van verschillende regels, beginselen, normen, interpretatieve richtlijnen en
waarden. Zij verklaart, maakt een deelgebied van het recht samenhangend of rechtvaardigt dit als
onderdeel van een groter rechtssysteem. Doctrine kan meer of minder abstract zijn, bindend of
niet-bindend.
Juridisch dogmatisch onderzoek heeft als object van het onderzoek het geldende positieve recht,
zoals neergelegd in geschreven en ongeschreven nationale, Europese en internationale regels,
beginselen, begrippen, leerstukken en rechterlijke uitspraken, en van commentaar is voorzien in de
literatuur. Het onderzoekt wat het recht is of idealiter zou moeten zijn, signaleert tegenstrijdigheden
en onduidelijkheden en kan hiaten vullen of nieuwe leerstukken introduceren (bijv. rond AI) – dus
het in kaart brengen, ordenen en systematiseren van het geldende recht. Onderzoek naar wenselijk
recht is door zijn subjectieve aard vooral geschikt voor ervaren onderzoekers; studenten focussen
beter op het geldende recht.
Zie verplichte bron: Tjong Tijin Tai & Verbruggen
Juridisch-dogmatisch onderzoek analyseert parl. gesch., wetsartikel, jurisprudentie en literatuur.
Omdat er veel data zijn om alles volledig te onderzoeken moet de onderzoeker keuzes maken en de
wijze van verzamelen en analyseren van de bronnen verantwoorden, zodat duidelijk is wat wel en
niet is onderzocht en de resultaten goed onderbouwd zijn.
Zie verplichte bron: Tjong Tijin Tai & Verbruggen
Pagina 1 van 29
,Kwaliteitsmaatstaven
Juridisch-dogmatisch onderzoek is kwalitatief, omdat rechtsbronnen worden geïnterpreteerd
waardoor onderzoekers tot verschillende uitkomsten voor een zelfde onderzoeksvraag kunnen
komen.
Volgens Van Gestel is er te weinig aandacht voor duidelijke kwaliteitsmaatstaven en
onderzoeksmethoden. Hij pleit daarom voor expliciete kwaliteitscriteria, gebaseerd op de drie
categorieën met negen criteria die Snel eerder ontwikkelde (zie onderstaande tabel).
Onderzoeksdesign Beantwoording Publicatie als geheel
onderzoeksvragen
Precieze onderzoeksvraag: Verantwoording: precieze Leesbaar: grammaticaal
concrete en precies en correcte verwijzing naar correct, duidelijk en met
geformuleerde bronnen en explicitering en een logische opbouw en
probleemstelling rechtvaardiging van structuur
belangrijke keuzes in het
onderzoek
Originaliteit: vraag Accuratesse: argumenten Overtuigend: de
indiceert wat het en bronnen moeten argumenten zijn terzake,
onderzoek beoogt toe te daadwerkelijk bijdragen logisch opgebouwd,
voegen aan de stand van aan het beantwoorden van gefocust, logisch, valide
de wetenschap de onderzoeksvra(a)g(en) en consistent
Relevantie: vraag maakt Evenwichtig: compleet en Neutraal/eerlijk: de
duidelijk wat de representatief gebruik van inhoud mag niet
theoretisch en bronnenmateriaal dat recht beïnvloed worden door
maatschappelijke doet aan het gewicht van niet verantwoorde
relevantie van het verschillende bronnen preconcepties of
onderzoek is aannames van de
onderzoeker
Methoden: zijn geschikt Geloofwaardig: alle claims
om de onderzoeksvraag te en beweringen van de
beantwoorden auteur moeten correct of
verdedigbaar zijn
Deze kwaliteitsmaatstaven kunnen ook jou als onderzoeker helpen wanneer je aan de slag gaat met
het opzetten en uitvoeren van een onderzoek.
Leerdoelen
Na het afronden van LEH 6 kun je:
beschrijven wat onder juridisch-dogmatisch onderzoek wordt verstaan;
herkennen wat voor soort onderzoeksvragen te beantwoorden zijn aan de hand van
juridisch-dogmatisch onderzoek en welke niet;
aan de hand van de kwaliteitsmaatstaven waar juridisch-dogmatisch onderzoek aan dient
te voldoen, kritisch reflecteren op een publicatie ten aanzien van het onderzoeksdesign, de
beantwoording van de onderzoeksvra(a)g(en) en de publicatie als geheel.
Bronnen
Asser/Vranken Algemeen deel**** 2014, par. 1.2 (nr. 8-15), (te raadplegen via InView).
G. van Dijck, M. Snel & T. van Golen, Methoden van rechtswetenschappelijk onderzoek, Den
Haag: Boomjuridisch 2023, hoofdstuk 6.1-6.3.
Pagina 2 van 29
, E. Tjong Tjin Tai & P. Verbruggen, ‘Onderzoeksmethoden in de rechtswetenschap. Over
pluraliteit en vernieuwing’, NJB 2022, afl. 1, p. 4-12, (te raadplegen via InView).
Pagina 3 van 29
INFORMATIE OP BRIGHTSPACE
Introductie LEH 6
In deze LEH (LEH 6) staat centraal: het juridisch-dogmatisch onderzoek (oftewel doctrinair
onderzoek).
Let op!
In BirghtSpace voor LEH 6 wordt soms verwezen naar literatuur die niet in het overzicht met
verplichte bronnen staat. Deze hoef je niet te bestuderen voor de VK of het tentamen; lezen mag
uiteraard uit interesse. Kortom; deze bronnen behoren dus niet tot de tentamenstof.
Wat houdt juridisch-dogmatisch onderzoek in?
De meest gebruikelijke vorm van rechtswetenschappelijk onderzoek is juridisch-dogmatisch
onderzoek (doctrinair onderzoek).
Ook bij andere onderzoeksdesigns, zoals rechtsvergelijkend onderzoek (LEH 7) en juridisch-
empirisch onderzoek (LEH 8), zoal juridisch-dogmatisch onderzoek vaak een rol spelen – dit om het
geldend recht in beeld te brengen.
Het woord ‘’doctrine’’ komt van het Latijnse doctrina dat ‘’instructie, kennis en leren’’ betekent –
dus een manier van leren en ontwikkelen. Doctrine verwijst naar een set principes – een soort
kompas - die richting geven aan gedrag of opvattingen van een individu of groep die betrekking kan
hebben op bijv. juridische systemen.
In de Australian Law Dictionary wordt ‘doctrine’ als volgt gedefinieerd:
“[a] synthesis of various rules, principles, norms, interpretive guidelines and values. It explains,
makes coherent or justifies a segment of the law as part of a larger system of law. Doctrines can be
more or less abstract, binding or non-binding”(T. Mann (ed), Australian Law Dictionary, Oxford
University Press, 2010, 197).
Vertaling: Een synthese van verschillende regels, beginselen, normen, interpretatieve richtlijnen en
waarden. Zij verklaart, maakt een deelgebied van het recht samenhangend of rechtvaardigt dit als
onderdeel van een groter rechtssysteem. Doctrine kan meer of minder abstract zijn, bindend of
niet-bindend.
Juridisch dogmatisch onderzoek heeft als object van het onderzoek het geldende positieve recht,
zoals neergelegd in geschreven en ongeschreven nationale, Europese en internationale regels,
beginselen, begrippen, leerstukken en rechterlijke uitspraken, en van commentaar is voorzien in de
literatuur. Het onderzoekt wat het recht is of idealiter zou moeten zijn, signaleert tegenstrijdigheden
en onduidelijkheden en kan hiaten vullen of nieuwe leerstukken introduceren (bijv. rond AI) – dus
het in kaart brengen, ordenen en systematiseren van het geldende recht. Onderzoek naar wenselijk
recht is door zijn subjectieve aard vooral geschikt voor ervaren onderzoekers; studenten focussen
beter op het geldende recht.
Zie verplichte bron: Tjong Tijin Tai & Verbruggen
Juridisch-dogmatisch onderzoek analyseert parl. gesch., wetsartikel, jurisprudentie en literatuur.
Omdat er veel data zijn om alles volledig te onderzoeken moet de onderzoeker keuzes maken en de
wijze van verzamelen en analyseren van de bronnen verantwoorden, zodat duidelijk is wat wel en
niet is onderzocht en de resultaten goed onderbouwd zijn.
Zie verplichte bron: Tjong Tijin Tai & Verbruggen
Pagina 1 van 29
,Kwaliteitsmaatstaven
Juridisch-dogmatisch onderzoek is kwalitatief, omdat rechtsbronnen worden geïnterpreteerd
waardoor onderzoekers tot verschillende uitkomsten voor een zelfde onderzoeksvraag kunnen
komen.
Volgens Van Gestel is er te weinig aandacht voor duidelijke kwaliteitsmaatstaven en
onderzoeksmethoden. Hij pleit daarom voor expliciete kwaliteitscriteria, gebaseerd op de drie
categorieën met negen criteria die Snel eerder ontwikkelde (zie onderstaande tabel).
Onderzoeksdesign Beantwoording Publicatie als geheel
onderzoeksvragen
Precieze onderzoeksvraag: Verantwoording: precieze Leesbaar: grammaticaal
concrete en precies en correcte verwijzing naar correct, duidelijk en met
geformuleerde bronnen en explicitering en een logische opbouw en
probleemstelling rechtvaardiging van structuur
belangrijke keuzes in het
onderzoek
Originaliteit: vraag Accuratesse: argumenten Overtuigend: de
indiceert wat het en bronnen moeten argumenten zijn terzake,
onderzoek beoogt toe te daadwerkelijk bijdragen logisch opgebouwd,
voegen aan de stand van aan het beantwoorden van gefocust, logisch, valide
de wetenschap de onderzoeksvra(a)g(en) en consistent
Relevantie: vraag maakt Evenwichtig: compleet en Neutraal/eerlijk: de
duidelijk wat de representatief gebruik van inhoud mag niet
theoretisch en bronnenmateriaal dat recht beïnvloed worden door
maatschappelijke doet aan het gewicht van niet verantwoorde
relevantie van het verschillende bronnen preconcepties of
onderzoek is aannames van de
onderzoeker
Methoden: zijn geschikt Geloofwaardig: alle claims
om de onderzoeksvraag te en beweringen van de
beantwoorden auteur moeten correct of
verdedigbaar zijn
Deze kwaliteitsmaatstaven kunnen ook jou als onderzoeker helpen wanneer je aan de slag gaat met
het opzetten en uitvoeren van een onderzoek.
Leerdoelen
Na het afronden van LEH 6 kun je:
beschrijven wat onder juridisch-dogmatisch onderzoek wordt verstaan;
herkennen wat voor soort onderzoeksvragen te beantwoorden zijn aan de hand van
juridisch-dogmatisch onderzoek en welke niet;
aan de hand van de kwaliteitsmaatstaven waar juridisch-dogmatisch onderzoek aan dient
te voldoen, kritisch reflecteren op een publicatie ten aanzien van het onderzoeksdesign, de
beantwoording van de onderzoeksvra(a)g(en) en de publicatie als geheel.
Bronnen
Asser/Vranken Algemeen deel**** 2014, par. 1.2 (nr. 8-15), (te raadplegen via InView).
G. van Dijck, M. Snel & T. van Golen, Methoden van rechtswetenschappelijk onderzoek, Den
Haag: Boomjuridisch 2023, hoofdstuk 6.1-6.3.
Pagina 2 van 29
, E. Tjong Tjin Tai & P. Verbruggen, ‘Onderzoeksmethoden in de rechtswetenschap. Over
pluraliteit en vernieuwing’, NJB 2022, afl. 1, p. 4-12, (te raadplegen via InView).
Pagina 3 van 29
