Probleem 1: Where's Your Head At?
woensdag 10 september 2025 17:33
Inattentional blindless: het niet opmerken van een volledig zichtbaar, maar onverwacht Mensen zijn sneller geneigd om onverwachtse objecten te herkennen die dezelfde
object of gebeurtenis wanneer de aandacht op iets anders is gericht eigenschappen hebben als die al voorvertoond worden.
Inattentional deafness: zelfde als blindless, maar dan met geluid zoals een bepaalde stem Hoe meer moeite een cognitieve taak kost des te sneller het missen van een ander
"item" gebeurt
Dichotic listening: een taak waarbij verschillende audiostreams aan elk oor worden
aangeboden. Meestal wordt mensen gevraagd om de ene stream te volgen en de andere Hoe groter de eisen op aandacht, hoe minder waarschijnlijk mensen zijn om op te
te negeren merken dat objecten buiten hun aandacht vallen.
Selective listening: focussen op het geluid van een bron en het geluid van de andere bron Hoe meer de genegeerde elementen van een scène op elkaar lijken, hoe minder
expres negeren. waarschijnlijk het is dat mensen ze opmerken.
→ Een mogelijke verklaring voor selectief luisteren kan het cocktailparty probleem
zijn (Colin Cherry) - dat betekent dat mensen in een rumoerige omgeving toch Hoe meer we afgeleid zijn, hoe minder we ons bewust zijn van onze omgeving.
één specifiek gesprek kunnen volgen door irrelevant geluid te onderdrukken en Onder omstandigheden van afleiding ontwikkelen we effectief tunnelvisie.
relevante spraak te selecteren.
○ De naam komt, omdat het vaak in cocktail setting gebeurd Sommige onderzoeken verklaren dat mensen met een groter werkgeheugen sneller
→ Dichotic presentation is een concept die daarbij hoort - luisteren naar twee onverwachtse objecten opvallen, want hun hebben meer middelen beschikbaar bij
verschillende berichten wordt, elk oor krijgt dus een ander bericht. het focussen en hun aandacht is dus eerder geneigd om andere aspecten van de
○ Shadowing - in andere woorden je volgt een bericht en negeert (shadowed) wereld te herkennen. Terwijl andere onderzoek juist verklaren dat mensen met een
de andere kleiner werkgeheugen sneller onverwachtse objecten opvallen, want mensen met een
○ Semantic changes werden niet opgemerkt (bericht veranderde van taal) groter werkgeheugen zijn sneller geneigd om op een object te focussen, en gaat dat
maar wel physical sensory changes (stem van bericht veranderd) onverwachte object hun dus voorbij
○ Drie factoren helpen je om specifiek te luisteren naar je target
1 De toonhoogte/spraak/ritme van de spreker Het volgvermogen is niet gerelateerd aan het opmerken van onverwachtse objecten.
2 Luidheid van de spreker Het is wel zo dat wanneer mensen een volgtaak uitvoeren er sowieso niet veel
3 Locatie van de geluidsbron (locatie, denk ook aan hoe dichtbij je oor is, onverwachtse objecten worden opgemerkt door hen
is minder belangrijk dan harmonie en ritme)
→ Theorieën van selectief luisteren - filter and bottleneck theories
1 Broadbent’s Model - Informatie komt binnen via de zintuigen → gaat door
een vroeg filter dat alleen op basis van fysieke kenmerken (luidheid, hoogte
accent, toon) selecteert → alleen geselecteerde informatie wordt bewust
verwerkt.
2 Selective Filter Model (Moray) - Alle inkomende informatie wordt eerst
volledig inhoudelijk verwerkt, belangrijke informatie gaat door het filter heen
→ pas daarna kiest een filter welke info bewust doordringt op basis van
relevantie of betekenis.
3 Attenuation Model (Treisman)
In plaats van volledig blokkeren wordt niet-relevante informatie verzwakt
(attentuated) → belangrijke signalen (zoals je naam) uit die verzwakte stroom
kunnen toch doordringen.
4 Late Filter Model (Deutsch & Deutsch)
Alle informatie wordt zowel fysiek als semantisch verwerkt, maar pas vlak
vóór de reactie vindt selectie plaats → de filtering gebeurt dus laat in het
verwerkingsproces.
Neisser’s Synthese - Aandacht bestaat uit twee processen:
1 Pre-attentieve fase - in deze fase wordt informatie automatisch en snel
verwerkt zonder bewuste aandacht. Alleen eenvoudige, opvallende
kenmerken (zoals kleur, volume of locatie) worden herkend. Er is nog
geen diepgaande interpretatie of selectie.
2 Gerichte (attentieve) fase - hier wordt bewust gekozen welke informatie
verder verwerkt wordt. De selectie gebeurt op basis van doelen,
verwachtingen en betekenis. In deze fase vindt diepere, bewuste
verwerking plaats
Neisser combineert zo vroege en late selectie in één dynamisch model
Artikel: Olivers & Nieuwenhuis (2005) 1. Standaardconditie (17 studenten): deelnemers moesten zich zo goed mogelijk
concentreren op de taak. Dit leverde het klassieke attentional blink-patroon
Het artikel gaat over een bekend verschijnsel in de cognitieve psychologie: de op: T1 werd meestal goed gezien, maar T2 vaak gemist, behalve als T2 direct
attentional blink. Dit is de situatie waarin iemand moeite heeft om een achter T1 zat (het zogenaamde Lag-1 sparing effect).
tweede doelstimulus (T2) waar te nemen, als die kort na een eerste 2. Vrije associatie (17 studenten): deelnemers moesten tijdens de taak aan hun
doelstimulus (T1) verschijnt, meestal tussen 200 en 500 milliseconden later. vakantie of aan een denkbeeldige boodschappenlijst denken. Opmerkelijk
De klassieke verklaring is dat de verwerking van T1 tijdelijk zoveel cognitieve genoeg werd T2 in deze conditie beter herkend dan in de standaardconditie,
capaciteit opslokt, dat T2 niet goed meer verwerkt kan worden. zonder dat de herkenning van T1 slechter werd.
Olivers en Nieuwenhuis vonden echter iets verrassends: de attentional blink 3. Muziekconditie (16 studenten): deelnemers luisterden tijdens de taak naar een
Probleem 1 Pagina 1
woensdag 10 september 2025 17:33
Inattentional blindless: het niet opmerken van een volledig zichtbaar, maar onverwacht Mensen zijn sneller geneigd om onverwachtse objecten te herkennen die dezelfde
object of gebeurtenis wanneer de aandacht op iets anders is gericht eigenschappen hebben als die al voorvertoond worden.
Inattentional deafness: zelfde als blindless, maar dan met geluid zoals een bepaalde stem Hoe meer moeite een cognitieve taak kost des te sneller het missen van een ander
"item" gebeurt
Dichotic listening: een taak waarbij verschillende audiostreams aan elk oor worden
aangeboden. Meestal wordt mensen gevraagd om de ene stream te volgen en de andere Hoe groter de eisen op aandacht, hoe minder waarschijnlijk mensen zijn om op te
te negeren merken dat objecten buiten hun aandacht vallen.
Selective listening: focussen op het geluid van een bron en het geluid van de andere bron Hoe meer de genegeerde elementen van een scène op elkaar lijken, hoe minder
expres negeren. waarschijnlijk het is dat mensen ze opmerken.
→ Een mogelijke verklaring voor selectief luisteren kan het cocktailparty probleem
zijn (Colin Cherry) - dat betekent dat mensen in een rumoerige omgeving toch Hoe meer we afgeleid zijn, hoe minder we ons bewust zijn van onze omgeving.
één specifiek gesprek kunnen volgen door irrelevant geluid te onderdrukken en Onder omstandigheden van afleiding ontwikkelen we effectief tunnelvisie.
relevante spraak te selecteren.
○ De naam komt, omdat het vaak in cocktail setting gebeurd Sommige onderzoeken verklaren dat mensen met een groter werkgeheugen sneller
→ Dichotic presentation is een concept die daarbij hoort - luisteren naar twee onverwachtse objecten opvallen, want hun hebben meer middelen beschikbaar bij
verschillende berichten wordt, elk oor krijgt dus een ander bericht. het focussen en hun aandacht is dus eerder geneigd om andere aspecten van de
○ Shadowing - in andere woorden je volgt een bericht en negeert (shadowed) wereld te herkennen. Terwijl andere onderzoek juist verklaren dat mensen met een
de andere kleiner werkgeheugen sneller onverwachtse objecten opvallen, want mensen met een
○ Semantic changes werden niet opgemerkt (bericht veranderde van taal) groter werkgeheugen zijn sneller geneigd om op een object te focussen, en gaat dat
maar wel physical sensory changes (stem van bericht veranderd) onverwachte object hun dus voorbij
○ Drie factoren helpen je om specifiek te luisteren naar je target
1 De toonhoogte/spraak/ritme van de spreker Het volgvermogen is niet gerelateerd aan het opmerken van onverwachtse objecten.
2 Luidheid van de spreker Het is wel zo dat wanneer mensen een volgtaak uitvoeren er sowieso niet veel
3 Locatie van de geluidsbron (locatie, denk ook aan hoe dichtbij je oor is, onverwachtse objecten worden opgemerkt door hen
is minder belangrijk dan harmonie en ritme)
→ Theorieën van selectief luisteren - filter and bottleneck theories
1 Broadbent’s Model - Informatie komt binnen via de zintuigen → gaat door
een vroeg filter dat alleen op basis van fysieke kenmerken (luidheid, hoogte
accent, toon) selecteert → alleen geselecteerde informatie wordt bewust
verwerkt.
2 Selective Filter Model (Moray) - Alle inkomende informatie wordt eerst
volledig inhoudelijk verwerkt, belangrijke informatie gaat door het filter heen
→ pas daarna kiest een filter welke info bewust doordringt op basis van
relevantie of betekenis.
3 Attenuation Model (Treisman)
In plaats van volledig blokkeren wordt niet-relevante informatie verzwakt
(attentuated) → belangrijke signalen (zoals je naam) uit die verzwakte stroom
kunnen toch doordringen.
4 Late Filter Model (Deutsch & Deutsch)
Alle informatie wordt zowel fysiek als semantisch verwerkt, maar pas vlak
vóór de reactie vindt selectie plaats → de filtering gebeurt dus laat in het
verwerkingsproces.
Neisser’s Synthese - Aandacht bestaat uit twee processen:
1 Pre-attentieve fase - in deze fase wordt informatie automatisch en snel
verwerkt zonder bewuste aandacht. Alleen eenvoudige, opvallende
kenmerken (zoals kleur, volume of locatie) worden herkend. Er is nog
geen diepgaande interpretatie of selectie.
2 Gerichte (attentieve) fase - hier wordt bewust gekozen welke informatie
verder verwerkt wordt. De selectie gebeurt op basis van doelen,
verwachtingen en betekenis. In deze fase vindt diepere, bewuste
verwerking plaats
Neisser combineert zo vroege en late selectie in één dynamisch model
Artikel: Olivers & Nieuwenhuis (2005) 1. Standaardconditie (17 studenten): deelnemers moesten zich zo goed mogelijk
concentreren op de taak. Dit leverde het klassieke attentional blink-patroon
Het artikel gaat over een bekend verschijnsel in de cognitieve psychologie: de op: T1 werd meestal goed gezien, maar T2 vaak gemist, behalve als T2 direct
attentional blink. Dit is de situatie waarin iemand moeite heeft om een achter T1 zat (het zogenaamde Lag-1 sparing effect).
tweede doelstimulus (T2) waar te nemen, als die kort na een eerste 2. Vrije associatie (17 studenten): deelnemers moesten tijdens de taak aan hun
doelstimulus (T1) verschijnt, meestal tussen 200 en 500 milliseconden later. vakantie of aan een denkbeeldige boodschappenlijst denken. Opmerkelijk
De klassieke verklaring is dat de verwerking van T1 tijdelijk zoveel cognitieve genoeg werd T2 in deze conditie beter herkend dan in de standaardconditie,
capaciteit opslokt, dat T2 niet goed meer verwerkt kan worden. zonder dat de herkenning van T1 slechter werd.
Olivers en Nieuwenhuis vonden echter iets verrassends: de attentional blink 3. Muziekconditie (16 studenten): deelnemers luisterden tijdens de taak naar een
Probleem 1 Pagina 1
