Aardrijkskunde samenvatting – stedelijke gebieden
Paragraaf 1.1 - de Randstad
Het belang van de Randstad
De randstad is op drie na grootste metropool in Europa. Een metropool is een stedelijk gebied met
een verzorgingsgebied dat niet alleen de kernstad, maar ook de voorsteden en het ommeland omvat.
Een metropool vervult voor de wijde omgeving een aantal grootstedelijke functies, zoals openbaar
bestuur, cultuur, kennis en recreatie.
Voorzieningsniveau = geeft aan in welke mate een
gebied beschikt over diensten, faciliteiten en infrastructuur om te voorzien in de behoeften van
inwoners of gebruikers.
-> Deze voorzieningen hebben een grote reikwijdte (= de maximale afstand die mensen
willen afleggen om gebruik te maken van een voorziening of dienst.)
De liggingskenmerken van de randstad zijn gunstig: bij een drukbevaren zee en dicht bij grote
afzetmarkten. De Randstad heeft twee mainports(= belangrijke knooppunten in het internationale
transportnetwerk, zoals grote havens of luchthavens, die een centrale rol spelen in de handel en
logistiek. ): de Rotterdamse haven en Schiphol. Deze mainports hebben een grote economische
betekenis voor Nederland en Europa. Denk bijvoorbeeld aan de verbinding met de rest van Europa en
de werkgelegenheid. Deze mainports zijn ook aantrekkelijke vestegingsplaatsen voor bedrijven,
instellingen en inwoners.
De randstad is niet uniek, want in de geglobaliseerde wereld concurreert de randstad met andere
stedelijke regio’s in Europa en daarbuiten.
De ruimtelijke, opbouw van de randstad
De randstad wordt vaak ook gezien als een stedelijk netwerk, waarin de steden door middel van
infrastructuur en onderlinge relaties sterk verbonden zijn. Toch is dat niet zo. Er wordt steeds meer
onderscheid gemaakt tussen verschillende gebieden.
Noordvleugel: hier bevindt Schiphol zich. Economie is hier het sterkst ( omdat hier veel
bedrijven met een hoge toegevoegde waarde (oftewel hoog brp/hoofd) gevestigd zijn). Twee
stedelijke netwerken rond Amsterdam en Utrecht. Groen dicht bij de woongebieden.
Zuidvleugel: stedelijk netwerk Rotterdam- Den Haag zorgt hier voor een hoge
bevolkingsdichtheid. Belangrijke sectoren (chemie, industrie, logistiek en overheid) maar de
woongebieden vinden dit minder fijn. Iets minder toegevoegde waarde en het gemiddelde
opleidingsniveau is lager. Economie minder sterk.
Groene hart: groot vooral veenweidegebied met een landelijk uiterlijk. Bied ruimte voor
recreatie en verbetert daarmee de aantrekkelijkheid voor wonen en werken in de randstad.
Bevolkingskrimp versus metropoolvorming
Internationale ondernemingen vestigen zich graag in Nederland en dit leidt dan tot een sterke groei
van de bevolking (vooral in de randstad). Hoe sterk hangt af van de woningbouw: er kan alleen
bevolking groeien waar woningen worden gebouwd. Veel steden vormen stedelijke netwerken en
dat leid weer tot een metropoolvorming. De overheid stimuleert deze metropoolvorming om zo de
concurrentiepositie in Europa te versterken. De ruimtelijke verschillen in Nederland nemen hierdoor
toe. In veel gebieden komen geen jongeren meer en daardoor vergrijst de bevolking. Er is een
, demografische krimp. Gevolg voor deze gebieden zijn leegstaande woningen, winkels en
bedrijfspanden. Allerlei voorzieningen moeten zich aanpassen of sluiten noodgedwongen de deuren,
omdat zij de drempelwaarde van met minimum aantal gebruikers niet meer halen.
Paragraaf 1.2 – ruimtelijk beleid
Beleid ten aanzien van de randstad
De regering wil dat de randstad tot de internationale top behoort. Daarom worden er op
verschillende niveaus ruimtelijk beleid opgesteld. Op nationaal niveau worden er nieuwe visies
bedacht over Nederland. Zo zijn bijvoorbeeld nu in de visie natuur, milieu, duurzaamheid en
gezondheid belangrijke uitgangpunten.
Tegelijkertijd is er veel ruimte nodig voor bijvoorbeeld woningen of recreatie en groen. Ook moet het
energiesysteem verduurzamen, dus er is ook meer ruimte nodig voor zonnepanelen en windmolens.
En in het landelijk gebied moet natuur beschermd worden , maar er moet ook ruimte zijn voor
agrarische bedrijven. Kortom omdat de ruimte in Nederland schaars is, alle vierkante meters zijn al in
gebruik, is dit een ingewikkelde puzzel.
Afspraken tussen overheid, ondernemers en burgers
Ruimtelijke ordening = bestemmingsplan, waarin staat op welke manier een bepaald gebied gebruikt
mag worden en welke veranderingen zijn toegestaan.
Wordt uitgewerkt door lagere bestuurlijke niveaus, zoals provincies, gemeenten en
waterschappen.
Door de vele wetten en algemene maatregelen en regelingen zorgden voor een trage besluitvorming
en tot omstreden besluiten. Het duurde allemaal heel lang en daarom is de omgevingswet opgesteld.
Alles wat de fysieke omgeving betreft staat nu in een wet. De samenwerking van een metropool en
de omliggende gemeenten is hierbij vanzelfsprekend, maar gaat niet altijd even makkelijk. De
verschillen zijn groot. Door de wet zijn maatschappelijke organisaties en bedrijven meer betrokken bij
besluitvorming. Ook is er voor de burger meer ruimte om zelf met plannen te komen. Men verwacht
dat de nieuwe wetten tot snellere en betere besluiten en tot minder bezwaren zal leiden.
Ontwikkelingen in het ruimtelijk beleid
Het ruimtelijk beleid dat uit meerdere visies en nota’s van de rijksoverheid voortvloeide kun je als
volgt onderscheiden.
1. Spreidingsbeleid: de naoorlogse economie in 1960 bleef in de randstad, daarom gingen
overheidsdiensten naar buiten de randstad toe. Ze hoopte dat bedrijven zouden volgen, maar
dat deden ze niet. Later gingen veel welvarende gezinnen uit de steden (suburbanisatie),
wees de overheid groeikernen aan. Doordat de werk in de stad bleef ontstonden er veel files.
1990 ontstond er een ander beleid: hij was meer gericht op economische doelmatigheid dan
op sociale rechtvaardigheid.
2. Concentratiebeleid: na 1993 kreeg de randstad meer aandacht en geld. Er waren meer
woningen nodig, dus kwam er een nieuw beleid die bekend stond onder de naam VINEX
(Vierde Nota Extra). Aan de rand van grote steden werden extra woningen en voorzieningen
gebouwd in Vinex-wijken. Deze wijken zijn door fietspaden en ov goed verbonden met het
centrum van de stad.
Paragraaf 1.1 - de Randstad
Het belang van de Randstad
De randstad is op drie na grootste metropool in Europa. Een metropool is een stedelijk gebied met
een verzorgingsgebied dat niet alleen de kernstad, maar ook de voorsteden en het ommeland omvat.
Een metropool vervult voor de wijde omgeving een aantal grootstedelijke functies, zoals openbaar
bestuur, cultuur, kennis en recreatie.
Voorzieningsniveau = geeft aan in welke mate een
gebied beschikt over diensten, faciliteiten en infrastructuur om te voorzien in de behoeften van
inwoners of gebruikers.
-> Deze voorzieningen hebben een grote reikwijdte (= de maximale afstand die mensen
willen afleggen om gebruik te maken van een voorziening of dienst.)
De liggingskenmerken van de randstad zijn gunstig: bij een drukbevaren zee en dicht bij grote
afzetmarkten. De Randstad heeft twee mainports(= belangrijke knooppunten in het internationale
transportnetwerk, zoals grote havens of luchthavens, die een centrale rol spelen in de handel en
logistiek. ): de Rotterdamse haven en Schiphol. Deze mainports hebben een grote economische
betekenis voor Nederland en Europa. Denk bijvoorbeeld aan de verbinding met de rest van Europa en
de werkgelegenheid. Deze mainports zijn ook aantrekkelijke vestegingsplaatsen voor bedrijven,
instellingen en inwoners.
De randstad is niet uniek, want in de geglobaliseerde wereld concurreert de randstad met andere
stedelijke regio’s in Europa en daarbuiten.
De ruimtelijke, opbouw van de randstad
De randstad wordt vaak ook gezien als een stedelijk netwerk, waarin de steden door middel van
infrastructuur en onderlinge relaties sterk verbonden zijn. Toch is dat niet zo. Er wordt steeds meer
onderscheid gemaakt tussen verschillende gebieden.
Noordvleugel: hier bevindt Schiphol zich. Economie is hier het sterkst ( omdat hier veel
bedrijven met een hoge toegevoegde waarde (oftewel hoog brp/hoofd) gevestigd zijn). Twee
stedelijke netwerken rond Amsterdam en Utrecht. Groen dicht bij de woongebieden.
Zuidvleugel: stedelijk netwerk Rotterdam- Den Haag zorgt hier voor een hoge
bevolkingsdichtheid. Belangrijke sectoren (chemie, industrie, logistiek en overheid) maar de
woongebieden vinden dit minder fijn. Iets minder toegevoegde waarde en het gemiddelde
opleidingsniveau is lager. Economie minder sterk.
Groene hart: groot vooral veenweidegebied met een landelijk uiterlijk. Bied ruimte voor
recreatie en verbetert daarmee de aantrekkelijkheid voor wonen en werken in de randstad.
Bevolkingskrimp versus metropoolvorming
Internationale ondernemingen vestigen zich graag in Nederland en dit leidt dan tot een sterke groei
van de bevolking (vooral in de randstad). Hoe sterk hangt af van de woningbouw: er kan alleen
bevolking groeien waar woningen worden gebouwd. Veel steden vormen stedelijke netwerken en
dat leid weer tot een metropoolvorming. De overheid stimuleert deze metropoolvorming om zo de
concurrentiepositie in Europa te versterken. De ruimtelijke verschillen in Nederland nemen hierdoor
toe. In veel gebieden komen geen jongeren meer en daardoor vergrijst de bevolking. Er is een
, demografische krimp. Gevolg voor deze gebieden zijn leegstaande woningen, winkels en
bedrijfspanden. Allerlei voorzieningen moeten zich aanpassen of sluiten noodgedwongen de deuren,
omdat zij de drempelwaarde van met minimum aantal gebruikers niet meer halen.
Paragraaf 1.2 – ruimtelijk beleid
Beleid ten aanzien van de randstad
De regering wil dat de randstad tot de internationale top behoort. Daarom worden er op
verschillende niveaus ruimtelijk beleid opgesteld. Op nationaal niveau worden er nieuwe visies
bedacht over Nederland. Zo zijn bijvoorbeeld nu in de visie natuur, milieu, duurzaamheid en
gezondheid belangrijke uitgangpunten.
Tegelijkertijd is er veel ruimte nodig voor bijvoorbeeld woningen of recreatie en groen. Ook moet het
energiesysteem verduurzamen, dus er is ook meer ruimte nodig voor zonnepanelen en windmolens.
En in het landelijk gebied moet natuur beschermd worden , maar er moet ook ruimte zijn voor
agrarische bedrijven. Kortom omdat de ruimte in Nederland schaars is, alle vierkante meters zijn al in
gebruik, is dit een ingewikkelde puzzel.
Afspraken tussen overheid, ondernemers en burgers
Ruimtelijke ordening = bestemmingsplan, waarin staat op welke manier een bepaald gebied gebruikt
mag worden en welke veranderingen zijn toegestaan.
Wordt uitgewerkt door lagere bestuurlijke niveaus, zoals provincies, gemeenten en
waterschappen.
Door de vele wetten en algemene maatregelen en regelingen zorgden voor een trage besluitvorming
en tot omstreden besluiten. Het duurde allemaal heel lang en daarom is de omgevingswet opgesteld.
Alles wat de fysieke omgeving betreft staat nu in een wet. De samenwerking van een metropool en
de omliggende gemeenten is hierbij vanzelfsprekend, maar gaat niet altijd even makkelijk. De
verschillen zijn groot. Door de wet zijn maatschappelijke organisaties en bedrijven meer betrokken bij
besluitvorming. Ook is er voor de burger meer ruimte om zelf met plannen te komen. Men verwacht
dat de nieuwe wetten tot snellere en betere besluiten en tot minder bezwaren zal leiden.
Ontwikkelingen in het ruimtelijk beleid
Het ruimtelijk beleid dat uit meerdere visies en nota’s van de rijksoverheid voortvloeide kun je als
volgt onderscheiden.
1. Spreidingsbeleid: de naoorlogse economie in 1960 bleef in de randstad, daarom gingen
overheidsdiensten naar buiten de randstad toe. Ze hoopte dat bedrijven zouden volgen, maar
dat deden ze niet. Later gingen veel welvarende gezinnen uit de steden (suburbanisatie),
wees de overheid groeikernen aan. Doordat de werk in de stad bleef ontstonden er veel files.
1990 ontstond er een ander beleid: hij was meer gericht op economische doelmatigheid dan
op sociale rechtvaardigheid.
2. Concentratiebeleid: na 1993 kreeg de randstad meer aandacht en geld. Er waren meer
woningen nodig, dus kwam er een nieuw beleid die bekend stond onder de naam VINEX
(Vierde Nota Extra). Aan de rand van grote steden werden extra woningen en voorzieningen
gebouwd in Vinex-wijken. Deze wijken zijn door fietspaden en ov goed verbonden met het
centrum van de stad.
